RODY SZLACHECKIE IMPERIUM ROSYJSKIEGO

E


ELJASZEWICZ herbu własnego; źródła rosyjskie podają, że wywodzili się ze szlachty polskiej. Bobrinskij (t. 2, s. 506) twierdzi: „Rod Eljaszewiczej proischodit iz polskogo szlachietstwa”.

ENGELGARDT herbu własnego. Według genealogów rosyjskich polski przodek Engelgardtów przybył do Moskwy w 1632 roku.



F


FABRICIUS jedni z Fabrycjuszami herbu Dąb i własnego. S. Uruski (Rodzina, t. 4, s. 2) notuje: „Fabrycyusz herbu Dąb vel Dębina. Rodzina pochodzenia niemieckiego, już w XVII stuleciu osiedlona na Litwie. Karol, skarbnik smoleński, i Krzysztof, towarzysz petyhorski, podpisali manifest szlachty litewskiej 1763 r. Wylegitymowani w Cesarstwie i zapisani do ksiąg szlachty:
a) guberni wileńskiej, Karol, syn Józefa, 1819 r.;
b) guberni kowieńskiej, potomstwo Karola, syna Jana, a mianowicie: Szymon z synami Ignacym i Aleksandrem, Franciszek, syn Karola, z synem Antonim, Ludwik i inni 1833 - 1838 r.;
c) guberni kijowskiej, Plato, syn Maksyma, kapitan wojsk rosyjskich, z synem Michałem 1849 r., Henryk, syn Ignacego, dziedzic dóbr Juszkajcy w guberni kowieńskiej 1882 r.”.
Walerian Nekanda Trepka (Liber chamorum, s. 130) usiłuje przez karkołomne etymologie dowieść plebejskości tego rodu. Pisze: „Fabrycki nazwał się chłopski syn Jan. Ten sobie tytuł wziął od ojca kowala. Gdy uczył się w szkole, zwali go żacy Fabricius, to jest kowalczyk, on potem Fabryckim z tego nazwał się. Albo mógł się nazwać od fabryki, że sfabrykował sobie to szlachectwo, bądź od: fe, Brykcy, że pfa Brykcemu zwać się nobilis, bądź też: pfa, Brzycki, że brzydka rzecz chłop - szlachcic. Ten od kilku lat sługował u kanoników krakowskich, zaś r. 1638 i 1639 u księdza Kretkowskigo… Szlachcicem zwał się, ale jego osoba chłopem grubym z urodzenia oznajmowała go”… etc.
W dawnych przekazach pisanych nagminnie się spotyka wzmianki o reprezentantach tego rodu. Tak np. Jan Fabrycyusz, ksiądz, poddziekan wileński, w grudniu 1602 r. wzmiankowany jest przez księgi grodzkie Wilna (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 20, s. 200).
Wielebny ojciec Adrian Fabrycjusz około 1700 r. był przełożonym klasztoru w Swiranach na Wileńszczyźnie (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 9, s. 55).
Kapitan Jego Królewskiej Mości Fabrycjusz figuruje w 1701 roku w zapiskach sądowych dworu Birżańskiego panów Radziwiłłów (Birżu dvaro teismo knygos, s. 225, Vilnius 1982). Natomiast w 1714 – najprawdopodobniej syn jego, porucznik J.K.M. Frydrych Wilhelm Fabrycjusz (tamże, s. 284).
Karol Fabrycjusz na mocy przywileju króla polskiego Augusta III otrzymał 10 grudnia 1746 roku tytuł skarbnika smoleńskiego. Prawdopodobnie już on był właścicielem majętności Żorany, a jego syn Józef z pewnością nim był. Od pierwszej połowy XVIII wieku znane były w Rzeczypospolitej dwie linie Fabrycjuszów, których rodowitość szlachecką potwierdzały nieraz heroldie wileńska i kowieńska (1819, 1832, 1834, 1858, 1885, 1911). (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 11, nr 225).
Karol Fabrycyusz, skarbnik województwa smoleńskiego oraz Krzysztof Fabrycyusz, towarzysz chorągwi petyhorskiej, podpisali w 1764 r. akt konfederacji generalnej warszawskiej. (Volumina Legum, t. 7, s. 69).
„Jegomość pan Józef Fabrycyusz, na koniu gniadym ze wszelkim molderunkiem, z pocztowym na koniu gniadym, ze wszelkim porządkiem” stanął 5 października 1765 do popisu szlachty powiatu grodzieńskiego. (Akty izdawajemyje…, t. 7, s. 409).
Bardzo obszerny Wywód familii urodzonych z Rzymian Fabrycyuszów herbu Dębina z 15 grudnia 1819 roku m.in. podaje, że: „Imię Fabrycyuszów z pierwszych Rzymskiego Narodu obywateli, cnotami religii, znakomitością urzędów, dzielnością oręża i dalszemi zaszczytami odznaczone dziejopisowie ze czcią wspominają. Kajus Fabrycyusz Lulesnus był w Rzeczypospolitej Rzymskiej w latach od założenia Miasta Rzymu 471 (to jest przed Narodzeniem Chrystusa 283) przeciwko Samnitom, Lukanom i Brucyanom konsulem; 473 do Pyrrusa, która Epiru, posłem; 475 przeciwko temuż królowi, Tarentynom i ich sprzymierzonym też konsulem; 478 Miasta Rzymu cenzorem.
Marcin Fabrycyusz, papież (którego rocznica dnia 12 nowembra przypada) sześć lat na Stolicy Apostolskiej siedział; około Roku Pańskiego 650 przez Konstancjusza cesarza do Chersonesu Ponty za wiarę wygnany, umarł; oraz wielu innych Rzymian Fabrycyuszów starożytne dzieje dowodzą.
Pod ciosem zmiennego losu znikło Rzymskie potężne Mocarstwo, smutna pamięć onego bytu w gruzach zagrzebana, krajowcy o wieńce sławy u ościennych ubiegali się narodów, a w tej z innemi współziomkami kolei Fabrycyuszowie, - Austryi, Szwecyi, Polski i w licznych państwach stali się obywatelami . - Gotard Wilhelm z Rzymian Fabrycyusz roku 1476 marca 9 urodzony, będąc obywatelem Państwa Austriackiego, używał herbu Dębina (…) zaszczycony był urzędem Jego Cesarsko-Austriackiej Mości konsyliarzem assystencyi, i od tego dworu odbywał częste i znaczne ambassady. Z Gotarda Wilhelma roku 1517 Maja 8 zrodzony Henryk Roman Fabrycyusz przeniósł się do Inflant Szwedzkich i tamecznego państwa zostawszy obywatelem w Ziemi Dyryńskiej dziedziczył dobra Przedgórze. Z Henryka Romana roku 1557 septembra 17 zrodzony Henryk Marcin Fabrycyusz dziedziczył dobra w tychże Inflantach Szwedzkich Nowomysz. Z Henryka Marcina roku 1595 marca 3 zrodzony Jan Aurelin Fabrycyusz przeniósł się do Wielkiego Xięstwa Litewskiego i w powiecie upitskim possydował zastawą majątek Radzwiliszki - umarł roku 1675 februaryi 28 dnia. Czas w wszelką znikomość trawi (…). Z Jana Aurelina roku 1636 januaryi 2 zrodzony Klementy Jan Fabrycyusz (…) roku 1658 wojaż do Holandyi, tamże zasługi rycerskie w roku 1661, za powrotem do Oyczyzny przyjęcie służby w pułku draguńskim w szarży kapitańskiej i teraz całą decydencyą rodowitości od Gotarda Wilhelma w wyrażonej genealogicznej notacie pierwszy opisał. Tenże Klementy Jan Fabrycyusz, kapitan Woysk Polskich, oprócz rycerskiego czynu w Narodzie Polskim wysłużonego, prawem szlacheckiemu tylko obywatelstwu zaszczytem nadanem, dziedziczył w powiecie upitskim Poniemunie (…) Klementy Jan Fabrycyusz zostawił w potomstwie dwuch synów, roku 1670 marca 22 Jana Adama, a roku 1677 maja 24 Woyciecha Karola… Z przerzeczonych pierwszy Jan Adam szarżą porucznika, drugi Woyciech Karol szarżą majora w Woysku Polskim służyli; nad to Woyciech Karol dziedziczył w powiecie wiłkomierskim folwark Łowczyszki czyli Kokiszki i używał harbu Dębina (…). Syn Woyciecha Karola Franciszek Wincenty był chorążym wojsk polskich.
Jan Adam Fabrycyusz spłodził synów dwóch: roku 1703 augusta 16 też Jana Adama, 1706 februaryi 5 - Karola Krzysztofa; z tych pierwszy Jan Adam wysłużył szarżę w Woysku Polskim kapitańską, possydował zastawą w powiecie wiłkomierskim folwark Wioliszki, ukończył bieg życia nie zostawiwszy w mieczu potomstwa; drugi, Karol Krzysztof, skarbnik Województwa Smoleńskiego, nie wiadomo jaką w gubernii i powiecie grodzieńskim miał summę posiadłości (…).
Woyciech Karol Fabrycyusz, major Woysk Polskich, spłodził też synów dwóch: roku 1719 junii 11 Jerzego Krzysztofa, a roku 1721 februaryi 15 Karola Woyciecha. Z tych pierwszy, Jerzy Krzysztof, wysłużył szarżę porucznika, drugi, Karol Woyciech, wysłużył szarżę chorązką, a później kapitańską, oba w Woysku Polskim… Tenże Karol Woyciech dziedziczył w powiecie wiłkomierskim folwark Ratowtyszki (…).
Brat rodzony bezpotomnego w mieczu Jana Adama, kapitana Woysk Polskich, Karol Krzysztof Fabrycyusz, skarbnik Województwa Smoleńskiego, spłodził (oprócz dwóch xięży imionami niewiadomych) synów trzech: Krzysztofa, skarbnika ow˛róckiego w Guberni i powiecie grodzieńskim (…); Józefa, skarbnika Województwa Smoleńskiego (…); Symona, też niewiadomie w Wielko-Polszcze mieszkającego, którzy wszyscy ślubne zawierali związki i mieli potomstwa, a te (oprócz Józefa) dotąd nie wiadome (…).
Starszy Jerzy Krzysztof, porucznik Woysk Polskich, spłodził roku 1765 septembra 19, syna Krzysztofa Jerzego w Woysku dopiero Rossyjskim majora…
Młodszy brat Karol Woyciech, kapitan Woysk Polskich, spłodził synów dwóch (…) Mikołaja Ferdynanda, który wysłużył szarżę w Woysku Rossyjskim chorązską, i Franciszka Wincentego, który też służył w Woysku Polskim chorążym… Franciszek Wincenty Fabrycyusz, chorąży wojsk polskich osiadły w powiecie szawelskim, spłodził synów trzech, Kazimierza Leona, Antoniego Jana i Rafała Józefa”.
Wszyscy oni i kilku innych Fabrycyuszów uznani i ogłoszeni zostali w 1819 r. przez heroldię wileńską „za rodowitą i starożytną szlachtę polską” oraz wpisani do klasy pierwszej ksiąg szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 155-162).
Jeden z pamiętnikarzy naszych XIX wieku zanotował o wydarzeniach pod Wilnem w roku 1830: „W Owsianiszkach, majątku pana Matuszewicza, była potyczka: moskale, czyli raczej burłacy, zaczęli rabować, przybiegli powstańcy z Kołgan, lecz przy burłakach będący Rosjanie z armatkami odpędzili szparkich powstańców, którzy z Kołgan, w najprędszym biegu końskim doskoczywszy, nie byli w stanie ugasić pożaru. Tu zginęło wiele młodzieży ślicznej, z tej liczby: p. Hopen, Fabrycyusz i wielu innych”.
W 1838 roku wiłkomierski marszałek szlachty, w 1844 - Kowieńska Deputacja Wywodowa potwierdziły rodowitość szlachecką Justyna Krzysztofa Fabrycyusza, mieszkańca plebanii dziewałtowskiej powiatu wiłkomierskiego, w 1846 heroldia grodzieńska także potwierdziła szlacheckość tej rodziny (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 756).
Na liście szlachty Guberni Wileńskiej z 1839 r. figurują Karol, Ignacy Józef, Ignacy, Franciszek Ksawery, Ludomir Ignacy i Aleksander Fabrycyuszowie (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 8, nr 83, s. 21).
Fabrycjuszowie na Żmudzi posiadali wieś Tuszkajcie w powiecie szawelskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 178).
Żony brali z Dyntenów, Szylingów, Pieńkowskich, Kościałkowskich, Skrzyckich, Skerdwiłów, Łopuszków.
Wielu wybitnych reprezentantów tego rodu znanych jest w annałach kultury polskiej i niemieckiej.
Tomasz Fabricius na przełomie XVI-XVII wieku był profesorem teologii polemicznej w jezuickiej Akademii Wileńskiej, zasłużonym w sprawie teoretycznego obalania „Schizmy ruskiej” czyli prawosławia. (L. Piechnik, Dzieje Akademii Wileńskiej, t. 2, s. 237, Rzym 1983).
Kazimierz Fabrycy (1888-1958), generał, legionista, był w latach 1931-1935 wiceministrem spraw wojskowych RP.
Wybitnym teoretykiem muzyki, kompozytorem (utwory organowe i chóralne przede wszystkim), profesorem był Werner Fabricius (1633-1679), działający w Lipsku.
Johann Albert Fabricius (1668-1736) należał do szeregu znanych w Niemczech profesorów retoryki, teologii i filozofii praktycznej; był rektorem Kolegium Św. Jana w Hamburgu.
Warto odnotować, że w Niemczech imię Fabricius było często przybierane przez należących do innej formacji (Goldschmidt, Schmidt etc.), dlatego wskazana jest duża ostrożność w trakcie badań nad dziejami tego rodu.
Jednym z przedstawicieli tego rodu był słynny dowódca wojsk rewolucyjnych w czasie rozruchów w Rosji 1917-1921. O nim Sowietskaja Istoriczeskaja Encikłopedia (t. 14, s. 931, M. 1973) podaje: „Fabrycjusz Jan (26.VI.1877 - 29.VIII.1929) radziecki działacz wojskowy i partyjny, bohater wojny domowej. Członek Partii Komunistycznej od r. 1903. Urodził się w majątku Szlasków powiatu windawskiego Guberni Kurlandzkiej w rodzinie łotewskiego parobka”. (Faktycznie pochodził z polskiej szlachty zaściankowej, ale napisać o tym w okresie sowieckim było prawie niemożliwe. W ZSRR bowiem obowiązywała „duma dynastyczna” parobków, pastuchów, roboli, nędzarzy, biedaków, nieudaczników i głodomorów, tak iż nawet wybitni przywódcy tego państwa, wywodzący się np. ze szlachty polskiej (Worowski, Polański. Wyszyński i in.) czuli się zmuszeni do dorabiania sobie plebejskich rodowodów). Radziecka Encyklopedia Historyczna kontynuuje: „Ukończył gimnazjum. W ruchu rewolucyjnym od 1891. W latach 1904-07 odbywał katorgę, a potem zsyłkę (w tym w 1913-16 na Sachalinie), gdzie kontynuował działalność rewolucyjną. Od 1916 brał udział w I wojnie światowej w składzie 1 Łotewskiego Pułku Strzeleckiego w randze sztabs-kapitana. W październiku 1917 - przewodniczący komitetu pułkowego. Od stycznia 1918 r. - członek Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego. W lutym 1918 dowodził Oddziałem Gdowskim, później był przewodniczącym Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego powiatu pskowskiego. Wyróżnił się w walkach przeciwko interwentom niemieckim i bandom S. Bułaka-Bałachowicza. W końcu 1918 - początku 1919 komisarz 2 i 10 dywizji strzeleckich oswobadzających Kraje Bałtyckie… Od października 1919 dowódca brygady w składzie 16 Dywizji Strzeleckiej, walczącej przeciwko wojskom generała A. Denikina i Polski burżuazyjnej. Brał udział w dławieniu Powstania Kronsztackiego 1921. Odznaczony 4 orderami Czerwonego Sztandaru.
Po wojnie domowej dowodził dywizją, korpusem, od 1928 był zastępcą dowódcy Armii Kaukaskiej… Zginął podczas awarii samolotu oddając własne życie, by uratować swych towarzyszy”…

FAMINCOW herbu Kościesza odm.; ród rosyjski polskiego pochodzenia. Jak podają Rummel i Gołubcow (RS, t. 2, s. 573-577) stanowi ta rodzina odgałęzienie domu Chomińskich.

FAMINCYN herbu własnego; mieli się wywodzić od polskich Chomińskich, a w dalszej przeszłości ze szkockich Tomsonów. (Etymologia ludowa: „Tom” czyli Tomasz, po rosyjsku brzmi „Foma”).

FAWORSKI herbu własnego; wywodzili się z Polski Środkowej. Z tej rodziny: 1. Józef Faworski (XVIII wiek), znakomity malarz polski, mistrz portretu sarmackiego; 2. Władimir Faworski (1886-1964), znakomity rosyjski malarz, rzeźbiarz, drzeworytnik; 3. Aleksy Faworski (1860-1945), profesor chemii Uniwersytetu Petersburskiego, autor szeregu odkryć w dziedzinie izometrii alkenów i alkinów, członek AN ZSRR.

FIODOROW. Wywodzili się z Teodorowiczów vel Fedorowiczów. Z tego rodu wybitny działacz kultury rosyjskiej, pierwszy drukarz w Moskwie Iwan Fiodorow. Niektórzy uważają, że prawdziwe nazwisko rosyjskiego drukarza nie jest znane. „Iwan Fiodorow” to imię i otczestwo: „Iwan syn „Fiodorow” czyli „Jan syn Teodora”, „Joannes Theodori” – jak się nieraz sam podpisywał. Ale w Polskim Słowniku Biograficznym Włodzimierz Budka notuje: „Fedorowicz Iwan (ur. 1583), początkowo diakon cerkwi św. Mikołaja Gostuńskiego na Kremlu moskiewskim, później drukarz ksiąg cerkiewnych. W założonej kosztem cara Iwana Groźnego drukarni w Moskwie wydrukował w r. 1564 razem ze swym towarzyszem Piotrem, synem Tymoteusza Mścisławca, tzw. Apostoł tj. Dzieje i Listy apostolskie. Względnie wysoki poziom techniczny tej księgi liturgicznej zdradza wpływ zagranicznych druków Bożydara Wukoviča.
U kogo wyuczyli się sztuki drukarskiej F. i Mścisławiec, nie wiadomo. Przypuszcza się, że Mścisławiec mógł być uczniem Franciszka Skoryny i on to z kolei wtajemniczył w ten kunszt diakona Iwana. Następnego r. 1565 F. z Mścisławcem zdołali wydrukować jeszcze Czasownik (Czasosłow). Na tym urywa się ich działalność drukarska. Wywołała ona nie wiadomo z jakich powodów niezadowolenie wyższego bojarstwa i kleru, prawdopodobne zniszczenie nakładu i ucieczkę, obu drukarzy. Może w początkach 1556 r. Iwan z towarzyszem opuścili Moskwę, zabierając ze sobą nieco druków, narzędzi drukarskich oraz matryce pisma, a w r. 1568 uruchomili w Zabłudowie na Podlasiu, miasteczku Hrehorego Chodkiewicza, kasztelana wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego, warsztat drukarski. W marcu r. 1569 wypuścili Ewangelie Uczitelnoje, w marcu r. 1570 Czasoslowiec z Psałterzem. Drukował go sam Iwan, gdyż Mścisławiec przeniósł się do Wilna. Na tych dwóch drukach urywa się produkcja drukarni zabłudowskiej, gdyż straciła poparcie Chodkiewicza. F. przeniósł się do Lwowa, zabierając ze sobą punce, drzeworyty i nieco nakładu (1573).
Szło mu tu ciężko, z braku mecenasa. Kapitału dostarczyło F-wi drobne ruskie mieszczaństwo. Pierwszym drukiem, którego składanie rok pochłonęło, był znów Apostoł, przedruk wydanego przed dziesięciu laty w Moskwie. Dwa nowe drzeworyty do tego wydawnictwa sporządził Wendel Scharfenberger. Tu po raz pierwszy pojawił się sygnet drukarza, przypominający herb Szreniawę z tą odmianą, że miejsce krzyżyka zajął grot strzały. Widać na tej książce jak i na drukach zabłudowskich wpływ drukarstwa polskiego. Może dzięki protekcji wdowy Chodkiewiczowej książę Konstanty Ostrogski osadził F-cza w dobrach klasztoru dermańskiego jako ekonoma (do r. 1576). Następnego roku dzięki pomocy księcia Konstantyna montuje drukarnię w Ostrogu, zaopatruje ją w nowe czcionki. Wydrukował tu w r. 1580 N. Testament wraz z Psałterzem, i w r. następnym. Biblię. Jest to wydanie całego Pisma św. w języku ruskim. Użył do niego Fedorowicz sześciu odmian czcionek. Biblia była jego największym i ostatnim drukiem. Nie uregulowawszy spraw z ks. Ostrogskim, F. wziął kilkaset egzemplarzy Biblii i wrócił do Lwowa (1582), gdzie jednak nie mógł wykupić swej starej drukarni, będącej w zastawie u Izraela Jakubowicza. Zajmował się też w tym czasie odlaniem armaty na zamówienie króla, niewątpliwie wspólnie z Danielem puszkarzem. F. zmarł we Lwowie 6(17) XII 1582 i pochowany został w klasztorze bazyliańskim św. Onufrego. Nagrobek tego pierwszego drukarza ksiąg ruskich we Lwowie dotrwał do r. 1883. F. zostawił syna Iwana, odlewacza czcionek, składacza i introligatora”.
W tekstach Fiodorowa aż się roi od najrozmaitszych polonizmów, co wydaje się potwierdzać tezę o tym, że rzeczywiście studiował w Krakowie i mógł się tam zapoznać bezpośrednio ze sztuką drukarską w zakładach Ungera, Scharfenbergera czy Wietora. Choć z drugiej strony technologia druku, którą stosował, różniła się istotnie od zachodnioeuropejskiej; wynalazł ją sam utalentowany drukarz.

FEDOROWICZ. Ze szlachty mińskiej; byli też w służbie rosyjskiej. (Miłoradowicz, t. 2, cz. 6, s. 207). Bardzo dawna i rozgałęziona w Koronie Polskiej i na Kresach Wschodnich ongisiejszej Rzeczypospolitej rodzina. Według Polskiej Encyklopedii Szlacheckiej (t. 5, s. 217, 218) różne rody należące do tego wielkiego domu używały takich herbów, jak Dołęga, Ferber, Gozdawa, Oginiec, Pobóg, Prus, Przegonia, Ślepowron, Wierzbna i in.
Drzewo genealogiczne rodu Fiedorowiczów herbu Ferber z 1802 roku, zaopatrzone w odręcznie malowany wizerunek godła i w obszerny komentarz, znajduje się (w stanie uszkodzonym i miejscami już nie czytelnym) w Historycznym Archiwum Narodowym Białorusi w Mińsku (f. 319, z. 1, nr 25). Opisanie tego godła brzmi, jak następuje: „Noszą za herb trzy głowy czarne ucięte wieprzów dzikich, u każdej dwa kły widać. Dwie na górze w prawo tarczy pyskami obrócone, czyli jedna za drugą, – trzecia pod niemi we śrzodku. Na hełmie nad koroną między dwiema skrzydłami żółtemi takoż jedna głowa dzika z kłami i szyją, za nią pawi ogon. Tak opisał ten herb M. S. Załuść.: O familiach pruskich. Ma go i Treterus in Episc. Warm., fol. 91. Przydaje tenże M. S., że to był dom starożytny w Prusiech etc. Senatorii ordinis. O czym świadczą herby w Gdańsku u Fary w Kościele wielkim nad samym ołtarzem na sklepieniu, i po ścianach, i nad drzwiami w plebanii wyryty z kamienia; tudzież i kaplica osobna tamże fundowana. Ma tenże herb i Kościół Oliwski. Znać, że który Ferber znaczny był Kościoła tego benefaktor.
Z tego herbu Ferber Fiedorowiczowie, których domowi za wierne w potrzebach Rzeczypospolitej usługi ten herb od Tronu Polskiego od Króla Kazimierza IV po zwycięstwie nad Krzyżakami jest nadany”…
Genealogia zaś rodu tego w dokumencie przechowywanym w Mińsku jest opisywana w sposób następujący: „Dymitr Fiedorowicz, syn Teodora, kniaź na Kozielsku, pierwszy imienia Fiedorowiczów przodek, zmierziwszy sobie Kraj Ruski dla ustawicznego od Tatarów niepokoju, a przeto ustąpiwszy Kozielsk bratu swojemu Jerzemu, sam w roku 1465 przeniósł się w Kraj Polski za panowania Króla Kazimierza IV, syna Jagiełły. Gdzie nabywszy w Koronie na osiadłość dla siebie dobra znaczne Dattow, był na wojnie z Krzyżakami w dobywaniu miasta Chojnic. Gdzie w roku 1466 po zdobyciu Chojnic i po wyzwoleniu zwycięskim z ich jarzma Prus, Pomeranii i innych ziem Polskich dał rycerskim męstwem swym na tym placu dowód wiernej Królowi i Ojczyźnie zasługi, w nagrodę której od tego Króla starożytnym senatorii ordinis herbem Ferber i dobrami znacznemi, w Koronie Szczonowem, a w Litwie Miciunami, Hryniewem i innemi, nadany został, jako królewskie na to przywileje w imieniu Fiedorowiczowi do 6-go pokolenia były”…
O bracie Dymitra tenże dokument informuje: „Jerzy, albo Jurja, Fiedorowicz, syn drugi Teodora, kniaź na Kozielsku, w roku 1514, za Króla Zygmunta z (…) przez Cara Bazylego Smoleńska, od Rossyi z dwoma synami swemi w Xięstwo Litewskie przeniósł się; z tych synów jeden Władysław dla otyłości a krępego wzrostu nazwany od ojca swego Puzyr, potem z lekka Puzyna, od którego prześwietny dom Puzynów poszedł. Drugi Grzegorz dla ognistej i gorącej komplexyi Oheń z ruska zawołany, od którego prześwietna Ogińskich familia rozpleniona”…
Następnie drzewo genealogiczne zajmuje się ponownie linią Dymitra Teodorowicza Fiedorowicza, mianowicie trzema tegoż synami. Pierwszy z nich „Michał Fiedorowicz (…) dziedziczył w Litwie majętność Hryniew. Którego sukcessorowie mieli sobie za przydomek pisać Hryniewieccy Fiedorowiczowie. W sprawie jednego z tegoż przydomku potomka dowodzi dekret pod rokiem 1729 septembra (…) dnia, a tego plemię w brasławskim gnieżdżąc się powiecie przychodzi dziś z swoją progeneracyą na osobnym papierze z dowodem prawnego zaświadczenia i z dalszemi dowodami…
Daniel Fiedorowicz, syn drugi Dymitra, dziedziczył majętność Szczonów, którego sukcessorowie wzięli sobie za przydomek pisać się z Szczonowa Fiedorowiczowie, jako i po dziś dzień pochodzący z niego potomkowie tym przydomkiem z Szczonowa piszą się; o czym poniżej wyrażone różne przeświadczą dowody. Ten zostawił synów dwóch Filipa i Teodora Fiedorowiczów i córkę jedną za Frąckiem alias Frąckiewiczem (…).
Paweł Fiedorowicz, syn trzeci Dymitra, w Koronie dziedziczył dobra Dattow, którego sukcessorowie wzięli sobie za przydomek pisać się Dattowie Fiedorowiczowie. Jako jednego z tego przydomku potomka dowodzi list pod rokiem 1758 maja 14 z Lublina pisany, i którego kalendarzyki polityczne polskie warszawskie w powiecie żytomierskim w rzędzie urzędników ziemskich być wymieniają. Gdzie tego przydomku Fiedorowiczowie i po dziś dzień gnieżdżą się”…
W dalszej kolejności czytamy o potomkach tych trzech synów Dymitra. – „Ostafiej alias Eustachy Fiedorowicz, syn Michała, miał voto córkę Jana Chlebowicza, wojewody wileńskiego, marszałka i kanclerza W.X. Litewskiego, z tej synów dwóch, Jana i Jerzego…
Filip Fiedorowicz, syn Daniela, przydomku z Szczonowa. Ten przywilejem Króla Zygmunta Augusta w roku 1574 apryla 27 dnia miał nadaną sobie w Połockiem wieś Zaucie, którą, steriliter umierając, zapisał Michałowi Radzimińskiemu Frąckiewiczowi, staroście kuryłowieckiemu, siestrzanowi swojemu…
Teodor albo Fedor Fiedorowicz, przydomku z Szczonowa, syn Daniela, towarzysz xiążęcia Radziwiłły, marszałka W.X. Litewskiego, w roku 1581 za króla Stefana Batorego, czasu oblężenia Pskowa, będąc wojska naczelnikiem, szedł pieszo do szturmu”…
Od syna Teodorowego Mikołaja poszły dwie gałęzie rodu Fiedorowiczów. Jak wynika z danych zawartych w przekazach archiwalnych, reprezentanci tych, gnieżdżących się przeważnie na Wileńszczyźnie, Mińszczyźnie i Witebszczyźnie odgałęzień, używali różnych herbów, piastowali rozmaite urzęda wojskowe i cywilne, posiadali liczne dobra (Szczuczyno, Miśkowo, Horawiec, Zapole, Truskowszczyzna, Lelany, Naszlany, Miciuny, Antokol, Domasze, Zaponie i in.), a żony brali z takich domów, jak Wańkowiczowie, Nakskowiczowie, Stabrowscy, Drogoszewscy, Lenkiewiczowie, Strawińscy, Pilawscy, Waliccy, Czarnoccy, Jabłonowscy, Szostowscy.
Wywód rodowitości szlacheckiej urodzonych z Leywu Fiodorowiczów z 25 sierpnia 1826 roku donosi: „Familia urodzonych z Leywu Fiodorowiczów - dawna i starożytna - od najdawniejszych czasów w Xięstwie Litewskim zamieszkała, posiadała dobra ziemskie. Z tej familii idący Antoni z Leywu Fiodorowicz, przodek wywodzących się, dziedziczył dobra ziemskie Fiodorowicze, od ich imienia nazwane w powiecie słonimskim położenie mające, które spłodzonemu przez się synowi Stanisławowi po sobie w spadku zostawił. Ten zaś miał syna Szymona Ignacego, dwuimiennego (…), a który to Szymon Ignacy Stanisławowicz Fiodorowicz po wyzuciu się z dóbr ojczystych poszedł na mieszkanie do tej części Litwy, która się dziś Gubernią Litewsko-Wileńską zowie, i był ojcem synów dwóch, Jerzego i Tomasza”…
Z tegoż dokumentu dowiadujemy się, że jeszcze przed rokiem 1681 Kazimierz Fiodorowicz był pisarzem grodzkim słonimskim oraz, że Fiodorowiczowie należący do tej gałęzi brali żony m. in. z takich domów, jak Dąbrowscy, Koryznowie, Iwankiewiczowie, Monstowtowie, Karpowiczowie, Lecowie. Jedna z gałęzi osiadła koło podwileńskiego Niemenczyna, inna na Żmudzi w powiecie rosieńskim na dobrach Macajcie. Liczna grupa Fiodorowiczów została uznana w 1826 roku przez heroldię wileńską „za rodowitą i starożytną szlachtę polską”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 2518, s. 7-9). Prócz wyżej wymienionych dom ten spokrewniony był poprzez małżeństwa z dziesiątkami innych znakomitych rodów. Sami np. tylko Fiodorowiczowie herbu Wierzbna spowinowacili się z Kalinowskimi, Sanguszkami, Radziwiłłami, Potockimi, Gorskimi, Czartoryskimi, Leszczyńskimi, Ogińskimi, Sapiehami, Połubińskimi, Branickimi, Hryniewieckimi, Siemaszkiewiczami, Szczęsnowiczami, Majewskimi, Poniatowskimi. (Por.: Dział rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, 7015-III, s. 3)
A jednak niektóre gałęzie rodu tak już podupadły, że częstokroć ich reprezentanci nie mieli nawet własnych zaścianków, lecz musieli je dzierżawić od bogatszych ziemian. Duże gniazda tych Fiedorowiczów znajdowały się m. in. w parafii rudomińskiej pod Wilnem, w powiecie dziśnieńskim, wilejskim, trockim, borysowskim. Byli wielokrotnie potwierdzani w rodowitości przez urzędy heroldii w Wilnie, Grodnie, Mińsku (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 761, s. 1-52; f. 391, z. 7, nr 4117 (2), s. 1311).
Fiedorowiczowie wielokrotnie figurują w dawnych zapisach archiwalnych w różnych kontekstach i przy nieraz niecodziennych okazjach. O jednym z panów Fiedorowiczów np. wspomina świadectwo śledczo-sądowe, wpisane do ksiąg magdeburgii brzeskiej w roku 1670: „Tamże widziałem - podaje urzędowy świadek – u pana Michała Skrzędziewskiego, szlachcica dobrego, w głowie guz wielki, sino spuchły, krwią naciekły, snadź kijem uderzony, i pleca sinie spuchłe, krwią naciekłe, także snadź kijami zbite; u drugiego chłopca Jana Akoronka, szlachcica dobrego , widziałem gębę spuchłą, krwią naciekłą, snadź pięściami zbitą i przez pleca szram sini, spuchły, snadź kijem uderzony. Tamże będąc słyszałem od tychże zranionych, że pan Roman Fiedorowicz wielebnych ichmościów ojców bazylianów słowami bardzo uszczypliwemi, całemu zakonowi szkodzącemi, lżył, sromocił, mówiąc te słowa: że nie jest oni bazylianie, ale jest krew wężowa, i ci, którzy przy nich zostają, w tegoż co i oni diabła wierzą”, etc. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju…, t. 6, s. 457). Jak widać, był pan Roman Fiedorowicz aż zanadto krewkim katolikiem… W Rosji i na Białorusi są też liczni prawosławni tego nazwiska.

FEDOTOW herbu własnego. Panowie Fedotowowie zamieszkali na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego byli w XIX wieku potwierdzani w godności szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 5, nr 145a).

FIEDCZENKO herbu Jastrzębiec; w Rosji od roku 1700. Z tej rodziny wywodził się słynny rosyjski podróżnik, geograf i glacjolog Aleksy Fiedczenko (1844-1873).

FIENIENKO. Pochodzili z polskiej szlachty, od około 1672 w służbie rosyjskiej. (Por: Miłoradowicz, t. 2, cz. 6, s. 208-209). Pieczętowali się własnym godłem: „tarcza niebieska rozdzielona na czworo srebrnym krzyżem; w prawym górnym rogu gorejące złote serce, a w lewym srebrna podkowa końcami w górę obrócona”.

FIŁARETOW herbu własnego. Byli w XIX wieku potwierdzani w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 708, z. 2, nr 3723).

FIŁONOWICZ herbu Kalinowa odm. Z Ziemi Czernihowskiej po części przenieśli się do Moskwy.

FŁORENSKI herbu Guczy. „Antonius de Florentiis, salis utrisque et Russiae zupparius”, figuruje w zapisach archiwalnych z roku 1434 (por. Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 4, s. 293-295. Kraków 1905).
Jak wynika ze źródeł archiwalnych, Florenccy vel Florenscy byli drobną szlachtą z Poznańskiego. Znani w Drohiczynie już około 1500 roku, kiedy to figurowali w aktach urzędowych jako „de Florenciis”. Prawdopodobnie włoskiego pochodzenia; w XVIII wieku znani we Lwowie jako patriotyczna rodzina polska.
Stanisław Florencki w 1782 r. został potwierdzony w rodowitości przez sąd ziemski lwowski (Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, s. 62, Lwów 1857).
S. Uruski (Rodzina, t. 4, s. 44, Warszawa 1907) podaje: „Florencki vel Floręcki. Stanisław, adwokat przy Trybunale Najwyższym lwowskim, wylegitymowany w Galicji 1782 r. Józef, podporucznik wojsk polskich 1819 r.”.
Z tej rodziny pochodził jeden ze znakomitych myślicieli rosyjskich, o którym profesor Wolfgang Kasack pisał: „FŁORIENSKI Pawieł Aleksandrowicz, 21.(9.)1.1882 Jewłach (Azerbejdżan) – 8.12.1937 stracony na Wyspach Sołowieckich, teolog, filozof, uczony i pisarz. Jego matka, Ormianka z pochodzenia, wywodziła się ze szlachty, ojciec – Rosjanin, był inżynierem, budowniczym dróg i mostów. Wychowywał się na Kaukazie w Batumi i Tyflisie (Tbilisi). W 1890-04 studiował na uniwersytecie w Moskwie matematykę i fizykę, szczególnie jednak pasjonował się filozofią. Następnie w 1904-08 ukończył Akademię Duchowną w miejscowości Siergijew Posad. Duchowym nauczycielem F. był tam ojciec Izydor. Życie tego zakonnika po jego śmierci w 1908 opisał F. w książce „Sol ziemli” 1908 (Sól ziemi). Od 1903 publikował rozprawy o tematyce religijnej w czasopismach „Nowyj Put", „Wiesy” i „Bogosłowskij Wiestnik” (był red. tego ostatniego w 1912-17). W 1907 wydał zbiór wierszy „W wiecznoj łazuri” (W wiecznym błękicie). Od 1908 wykładał w Akademii Duchownej, a w 1911 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego w zakresie historii filozofii. W tym samym roku F., który ożenił się w 1910, przyjął święcenia kapłańskie. Jego książka „Stołp i utwierżdienije Istiny. Opyt prawosławnoj tieodicei w dwienadcati piśmach” 1914 (Filary i fundamenty Prawdy. Doświadczenia prawosławnej teodycei w dwunastu listach) wywołała znaczne zainteresowanie i była wielokrotnie wznawiana. Po przewrocie bolszewickim, w atmosferze prześladowań duchowieństwa i ludzi wierzących F. występował w obronie wartości chrześcijańskich, m.in. klasztoru Św. Trójcy w mieście Siergijew Posad (w 1930-91 Zagorsk). Równocześnie w swych badaniach zwrócił się ku naukom przyrodniczym. W 1921-24 pracował jako specjalista do spraw analizy przestrzennej dzieł sztuki w Wyższej Pracowni Artystyczno-Technicznej w Moskwie, w 1924-33 jako profesor fizyki był kierownikiem jednej z katedr Wszechzwiązkowego Instytutu Elektrotechniki, a w 1927-34 – jednym z redaktorów Encyklopedii techniki, dla której opracował 134 hasła. W ramach masowej akcji GPU przeciwko klasztorowi w mieście Siergijew Posad 21.5.28 został razem z 80 innymi osobami aresztowany. Pozbawiono go na trzy lata prawa zamieszkania w Moskwie i innych dużych miastach. Udał się do Niżniego Nowogrodu, ale po trzech miesiącach pobytu w tym mieście został sprowadzony z powrotem do Moskwy. 26.2.1933 F. był ponownie aresztowany i skazany na 10 lat łagrów. W 1934 przeniesiono go do obozu na Wyspach Sołowieckich, gdzie, jak ujawniono w 1990, był jeszcze raz sądzony, a następnie stracony. W 1958 i 1959 został zrehabilitowany. W 1981 rosyjski Kościół prawosławny na obczyźnie w ramach kanonizacji męczenników i obrońców wiary włączył F. w poczet świętych. Dzięki pieriestrojce zainteresowanie jego osobą w Rosji, poczynając od 1987, znacznie wzrosło. F. jest zaliczany do grona najwybitniejszych rosyjskich myślicieli religijnych XX w. Ponadto jest wysoko ceniony jako matematyk i fizyk oraz uzdolniony pisarz. Napisana przez F. w 1922 książka „Ikonostas”, wydana w Paryżu w 1972, stawia go w czołówce znawców wartości duchowych ikony. Działalność literacką rozpoczął jako poeta w 1902. Jego opis życia ojca Izydora, zakonnika z pustelni, w „Soli ziemli” jest jedynym we współczesnej literaturze rosyjskiej przykładem tak sugestywnego przedstawienia czynów i charyzmy tego wybitnego przedstawiciela rosyjskiego kościoła prawosławnego. Zdradza przy tym związek (nie tyle w planie literacko-językowym, ile światopoglądowym) z wizerunkiem starca Zosimy z powieści Dostojewskiego „Bracia Karamazow”. Relacja sprawozdawcza, dialogi, prezentacja scen i epizodów z życia i działalności bohatera tworzą w książce F. jego portret całościowy, napełniony łatwo wyczuwalną głębią duchową.”
Borys Łosski pisał: „Zasługa Florenskiego polega na tym, że świadomie wprowadził zasadę współistotności do metafizyki. Sam Florenski położył tę zasadę u podstaw swojej nauki o miłości chrześcijańskiej jako związku między ludźmi w ich dążeniu do rzeczywistego przemienienia. Inni filozofowie rosyjscy wykorzystali tę zasadę przy tworzeniu teorii intuicji, wartości i przy rozwiązywaniu wielu innych problemów. Idea soborności, rozwinięta przez Chomiakowa, ma także wielkie znaczenie. Sobornosć oznacza połączenie jedności i wolności wielu osób na bazie ich wspólnej miłości do Boga i wszystkich wartości absolutnych. Łatwo zauważyć, że zasada soborności ma duże znaczenie nie tylko dla życia kościelnego, ale i dla rozwiązania wielu problemów w duchu syntezy indywidualizmu i uniwersalizmu. Wielu filozofów rosyjskich zaczynało stosować zasadę soborności przy analizowaniu różnych problemów życia duchowego i społecznego. Zasada ta jest tak ważna, że należy ją oznaczyć specjalnym i ogólnie przyjętym terminem. Uważam za właściwe oznaczyć ten termin rosyjskim słowem „sobornosć”, które już nie raz było wykorzystane w literaturze angielskiej, francuskiej i niemieckiej. Angielskie stowarzyszenie św. Albana i św. Sergiusza wydaje czasopismo pod tytułem „Sobornost”.”
Natomiast profesor Tadeusz Klimowicz w swym słowniku pisarzy rosyjskich pisze: „Fłorienski Pawieł Aleksandrowicz (1882-1937). Teolog, uczony (literaturoznawca, matematyk, fizyk). Święcenia kapłańskie przyjął w 1911. Aresztowany w 1933 i skazany na 10 lat łagrów. Rozstrzelany na Wyspach Sołowieckich. Wprawdzie został zrehabilitowany w 1958, jednak jego nazwisko i prace wróciły do rosyjskiej literatury naukowej – jak się wydaje – dopiero na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. W zbiorku „Kontekst” 1972 Siergiej Awierincew poprzedził krótkim wstępem i zaopatrzył w komentarze esej „Struktura słowa”, stanowiący fragment „Przy dziale wodnym myśli” 1922. Szukając uzasadnienia obecności w oficjalnym wydawnictwie myśliciela dość odległego od marksizmu, posłużył się ciekawym skądinąd listem Fłorienskiego z 18 marca 1929 do Marka Cytrona, wydawcy paryskiego. Nadawca wyjaśnia powody, dla których rezygnuje z uczestnictwa w wydaniu dzieł Wasilija Rozanowa: ,,[...] w procesie tworzenia państwowości nastąpiły naturalne rozwarstwienia i to, co było legalne w pierwszych latach Rewolucji, stawało się łamaniem polityki ogólnokulturalnej w latach następnych. Zastanawiając się nad przyjętym przez władze kursem, zauważyłem, że rzeczywiście publikację tekstów W. W. Rozanowa należy uznać za niewczesną [...] Będąc pryncypialnie lojalnym, nie uważam za możliwe ominięcie dyrektyw władzy (bynajmniej niedotykających sumienia) i starać się za wszelką cenę drukować książki W.W. Rozanowa nawet za granicą, jeśli nie zezwalają na to w kraju. To nie jest nawet kwestia odpowiedzialności prawnej, lecz uświadomienia sobie bezprawia podobnych działań, naruszania jeśli nie litery, to w każdym razie ducha obowiązującego u nas prawa”. Po takiej deklaracji lojalności można już było wydrukować tekst jednego z najbardziej interesujących humanistów rosyjskich. Tomik wierszy „W wiecznym lazurze” 1907. Rozprawa teologiczna „Filar i podpora wiary. Podstawy prawosławnej teodycei” 1914. Inne publikacje: „O symbolach Nieskończoności” 1904; „Znaki niebieskie” 1922, „Ikonostas” 1923; publ. 1972.”

FLOROWSKI. Z tego rodu pochodził wybitny myśliciel Jerzy Florowski (1893-1979), o którym Mikołaj Łosski w Historii filozofii rosyjskiej podawał:
„Jerzy Wasylewicz Florowski ukończył wydział historyczno-filologiczny Uniwersytetu w Odessie. Został asystentem na tymże uniwersytecie, zajmował się filozofią pod kierunkiem profesora Mikołaja Lange (1858-1921) i zamierzał zostać docentem. Po rewolucji bolszewickiej wyemigrował z Rosji i w 1925 roku został mianowany profesorem patrystyki w Prawosławnym Instytucie Teologicznym św. Sergiusza w Paryżu. Od 1947 roku zajmuje katedrę teologii dogmatycznej i patrologii w Instytucie Teologicznym św. Włodzimierza w Nowym Jorku.
W 1932 roku przyjął święcenia kapłańskie.
Główne prace Florowskiego: „Czełowieczeskaja mudrost’ i Priemudrost' Bożyja” („Mładorus”, 1922, z. 1), „K obosnowaniju logiczeskogo rielatiwizma” („Uczenyje Zapiski”, 1924, z. 1), „Twar' i twarnost'” („Prawosławnaja Mysl”, 1928, z. 1), „O smierti kriestnoj” („Prawoslawnaja Mysl'”, 1930, z. 2), „Evolution und Epigenesis” („Der Russische Gedanke”, 1930, z. 3), „Wostocznyje Otcy IV wieka” (1931), „Wizantijskije Otcy V-VIII wieka” (1933), „Problematika christianskogo wozsojedinienija” („Put’” 1933, z. 37), „Puti russkogo bogosłowija” (1937). [„Georges Florovsky. Russian Intellectual and Orthodox Churchman” (1993).]
Relatywizm Florowskiego głęboko różni się od relatywizmu Protagorasa. Po prostu chce on powiedzieć, że ludzkie poznanie ma formalny i niezakończony charakter w jego postępie in indefinitum.
Ze wszystkich teologów rosyjskich ojciec Jerzy jest najbardziej wierny nauce prawosławnej. Dąży do ścisłego trzymania się Pisma Świętego i tradycji patrystycznej. Odrzuca naukę o Bogu jako wszechjedności: stwarzając świat, Bóg stworzył rzeczywistość różną od Niego. Florowski jest szczególnie wrogi sofiologii ojca Pawła Florenskiego i ojca Sergiusza Bułhakowa; zakłada, że teksty liturgiczne i ikonografia prawosławna nie potwierdzają ich teorii.
Stworzenie człowieka jako wolnej i twórczej osoby jest kenozą Boskiej woli i wypływa z miłości Boga do stworzenia. Dusza i ciało człowieka są dwiema stronami jednej żywej istoty. W wyniku grzechu pierworodnego związek między duszą i ciałem stał się nietrwały; człowiek stal się śmiertelnym. Śmierć nie jest prostym oddzieleniem duszy od ciała, a śmiercią człowieka jako takiego, gdyż „dusza bez ciała jest widmem. Śmierć człowieka stała się katastrofą kosmiczną, gdyż w umierającym przyroda traci swoje nieśmiertelne centrum i sama jako taka umiera w człowieku” („O smierti kriestnoj”, 157).
Zwycięstwo nad śmiercią osiągnął Chrystus. Kiedy w zgodności ze swoją ludzką naturą On umarł na krzyżu, jego dusza oddzieliła się od ciała, ale Jego Boska natura pozostała nieoddzieloną od Jego duszy i od Jego ciała, twierdzi ojciec Jerzy, opierając się na autorytecie św. Jana z Damaszku. Na skutek tego faktu Jego ciało po śmierci nie podległo rozpadowi i zostało przez Niego wskrzeszone. Jego zstąpienie do piekła oznacza zstąpienie nie do samych głębin otchani, ale do Hadesu (sheol), miejsca pobytu starotestamentowych świętych; taki sens maja słowa „rozbić okowy śmierci”. Dzięki Chrystusowi, przywracającemu jedność duszy i ciała, nasza śmierć także nie jest już śmiercią, ale „snem”, jak powiedział św. Jan Chryzostom.
Ojciec Jerzy podkreśla kosmiczny charakter światopoglądu chrześcijańskiego w przeciwieństwie do greckiego, czemu przypisuje wielkie znaczenie. Według Greków wszystko, co czasowe, odnosi się do niższej stery bytu; w czasie nie ma twórczej zasady, a jedynie cykle, periodyczne powtórzenia całej przeszłości. Zgodnie z chrześcijańskim poglądem czas nie jest kołem, ale linią mająca początek, koniec i cel. Proces historyczny, będący jedynym w swoim rodzaju w czasie, składa się z twórczych aktów, które określają los ludzkiej osoby.
Ojciec Jerzy odrzuca reinkarnację i twierdzi, że powszechne zmartwychwstanie nie jest powszechnym zbawieniem. Wystarcza jedno życie na ziemi, aby człowiek dokonał wyboru i wyjawił albo dążenie do dobra, albo samowolny upór, zasługujący na osądzenie i wieczne męki.
Ojciec Jerzy potwierdza swoje ważne twierdzenia teologiczne powoływaniem się na wschodnich Ojców Kościoła i mówi, że jego celem jest stworzenie „syntezy neopatrystycznej”.
W artykule „Problematika christianskogo wozsojedinienija” występuje przeciwko „teorii chrześcijańskich gałęzi”. Mówi, że nie istnieją „gałęzie z równymi prawami”, ale dopuszcza, iż „duże gałęzie nie usychają od razu” (13). Mówiąc o Kościele rzymskokatolickim zauważa, że w nim „nie ma wystarczająco twardej i jasno wyrażonej świadomości, iż nawet po Wniebowstąpieniu Chrystus realnie i bezpośrednio, chociaż niewidzialnie, przebywa w ziemskim historycznym Kościele i rządzi nim. Stąd konieczność i możliwość idei namiestnika Chrystusa, który w pewnym sensie zastępuje Chrystusa w historii” (11). W celu zjednoczenia chrześcijaństwa „wspólna praca jest ważniejsza od bezpośredniego zwrócenia się do problemu zjednoczenia. W tym względzie współpraca w badaniach teologicznych i wymiana doświadczeń, bez wątpienia, stanowią rzeczywisty akt jednoczenia, ponieważ jest wyrazem solidarności w dążeniu do chrześcijańskiej prawdy (14).
Ojciec Jerzy znakomicie pomógł rozwojowi teologii rosyjskiej swoją wspaniałą książką „Puti russkogo bogosłowija”. Na początku swojej książki stawia interesujący i ważny problem przyczyn „późnego i spóźnionego przebudzenia się myśli rosyjskiej”. Jest to fakt zadziwiający, ponieważ Rosjanie są zdolnym narodem. Ikony rosyjskie, na przykład, „świadczą o głębi, złożoności i subtelności staroruskiej świadomości duchowej i o twórczej sile ducha rosyjskiego”. Aby odpowiedzieć na ten problem ojciec Jerzy bada życie religijne narodu rosyjskiego w całej jego historii, a także jego teologię. Opisuje to życie jako gwałtowną walką najpierw z zewnętrznymi, a potem, w nowszych czasach, z wewnętrznymi trudnościami.
W pierwszym rozdziale – „Krizis russkogo wizantinizma” – żywo opowiada o walce „dwóch prawd”: Józefa Wołokołamskiego i Nila Sorskiego. Równie poruszającym jest jego opowiadanie o takich momentach w życiu duchowym kraju, jak „spotkanie z Zachodem” w XVI wieku, „sprzeczności XVII wieku”, dwa zła (staroobrzędowcy i reformy patriarchy Nikona), wpływ reform Piotra Wielkiego na życie Kościoła i znaczenie ruchu masońskiego w XVIII wieku.
Dany przez ojca Jerzego opis wydarzeń rosyjskiego życia religijnego od czasów Aleksandra I rzuca silne światło na rzeczywisty stan rzeczy. Pisze on o długiej, półwiekowej walce o przekład Pisma Świętego z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na rosyjski, o działalności metropolitów – Filareta Moskiewskiego, Filareta Kijowskiego i Filareta Czernihowskiego – o słowianofilach, nihilizmie, o pracach „szkoły historycznej” w drugiej połowie XIX wieku, o działalności Konstantyna Pobiedonoscewa (1827-1907), oberprokuratora Świątobliwego Synodu, o nauce Włodzimierza Sołowjowa, o religijnych i filozoficznych pracach jego kontynuatorów, o sporze na temat rozwoju dogmatycznego i, w końcu, o traktowaniu tematów religijnych w poezji – „dekadentów” i „symbolistów” –na początku XX wieku.
Ojciec Jerzy przytacza pewne godne uwagi fakty, odnoszące się do młodości Pisariewa, Dobrolubowa i innych znanych postaci, które świadczą, że rosyjscy inteligenci nawet wtedy, gdy dochodzą do negowania Kościoła i historycznej religii, w swojej większości są głęboko religijni. W swoich poszukiwaniach nowych dróg, prowadzących do pełni prawdy, naród rosyjski często znajdował się na skraju przepaści. Tak, na przykład, Mereżkowski zaczął się lękać, że wpadnie w „herezję astartyzmu, która ma na uwadze nie świętą jedność ducha i ciała, a ich bluźniercze pomieszanie i skalanie ducha przez ciało”.
Ojciec Jerzy podaje wiele świadectw o cennych pracach, które nigdy nie ujrzały światła dziennego lub też były na długi czas zatrzymane przez cenzurę z powodu nadmiernego nadzoru państwa i synodu. Na przykład, „znakomita książka profesora M. D. Muretowa, skierowana przeciwko Renanowi, została zatrzymana przez cenzora dlatego, że autor zaczął od przedstawienia fałszywej nauki, którą zamierzał skrytykować. Zostało to uznane za bardzo szkodliwe. Publiczność dalej w tajemnicy czytała Renana, a publikacja skierowanej przeciwko niemu książki Muretowa została wstrzymana na około piętnaście lat. W ten sposób rodziło się wrażenie, że zakazy wynikały z niezdolności do samoobrony. Poza tym zbyt często próbowano bronić to, co nie mogło zostać obronione, a to podrywało zaufanie do Kościoła. Naród stracił entuzjazm, kiedy powołanie nauczyciela zostało zastąpione przez obowiązki nadzorcy”.
Książka ojca Jerzego zawiera wiele ostrych i cennych uwag na temat różnych wybitnych postaci, wydarzeń i tendencji życia religijnego. Nie zawsze można się z nimi zgodzić; często są one zbyt surowe, na przykład kiedy autor oskarża wielu z krytykowanych przez niego ludzi o brak zrozumienia sensu historii lub życia kościelnego. Jednakże sądy jego zawsze są interesujące i przyciągają uwagę czytelnika. Książka zawiera obszerną bibliografię, zajmującą pięćdziesiąt cztery strony.
Pod koniec książki ojciec Jerzy stawia problem, dlaczego w historii kultury rosyjskiej było tak dużo okresów, kiedy jej rozwój ulegał przerwaniu, tak wiele wypadków odrzucenia tego, co stare, i entuzjastycznego przyjęcia tego, co nowe, tak wiele rozczarowań i cierpień. Między innymi wskazuje na rosyjską „powszechną wrażliwość” jako na „fatalny i wątpliwy dar”.
Zbyt wrażliwy rozum rodzi „synkretyzm” zamiast dążenia do syntezy. Oskarża rosyjski charakter narodowy o brak stałości, także w miłości, o tendencję do „długotrwałej zadumy na fatalnych skrzyżowaniach dróg” przy braku zdecydowania do dokonania odpowiedzialnego wyboru. Rozdwojona miłość, twierdzi Florowski, często prowadzi duszę rosyjską do tragedii demonicznego opętania.
Wyjścia z tych nieszczęść należy poszukiwać w dyscyplinie duchowej i, zwłaszcza dla myśli teologicznej, w powrocie do stylu i metod Ojców Kościoła. W żadnym wypadku nie proponuje odrzucania myśli zachodnioeuropejskiej. Przeciwnie, radzi wykorzystać „liczące wieki doświadczenie katolickiego Zachodu", wielkie systemy „scholastyków”, doświadczenie katolickich mistyków i doświadczenie teologiczne współczesnego katolicyzmu, ponieważ „teologia ze swej istoty jest dzieckiem Kościoła katolickiego”.
Ojciec Jerzy mówi, że niedawno zaczęła się nowa epoka w historii chrześcijańskiego świata, którą charakteryzuje ogromne rozprzestrzenienie się bezbożnego buntu i walki z Bogiem. Jedna z dróg zwycięstwa nad nim polega na tym, żeby wyleczyć umysły ludzkie z opętania przez moce zła przy pomocy rozwoju teologii, której zadaniem jest wypracowanie całościowego systemu myśli chrześcijańskiej.”

GŁADKI. Ród używający herbu Nałęcz, wywodzący się spod Nowogródka, spokrewniony z Świderskimi, Juszkiewiczami, Maciejewskimi. Od XVII w. posiadali m.in. dobra Sikorszczyzna w powiecie słonimskim, następnie Choroszewicze Gintowice w powiecie wołkowyskim. W 1843 roku potwierdzeni w rodowitości przez Departament Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu. (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 2, nr 2, s. 51-52 oraz CPAH Litwy w Wilnie, f 391, z. 6, nr 665).
Jan Gładki około roku 1606 był chorążym mińskim. Znani z zasług od XVIII wieku także w Rosji, gdzie również pieczętowali się godłem Nałęcz. Jeden z nich, Stefan Gładki, w 1831 został nobilitowany w Rosji.
Jedno z pierwotnych gniazd rodu Gładkich znajdowało się widocznie w powiecie nowogródzkim. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 665).

GNIEWASZEW herbu własnego; w Rosji notowani od 1620.

GODLEWSKI herbu Gozdawa.
Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego (cz. 2, s. 58-61, Warszawa 1853) podaje obszerną o tej rodzinie informacje, donosi m.in.: „Godlewscy. Rodzina liczna, po większej części w dawnej Ziemi Nurskiej i przyległej tejże Łomżyńskiej osiadła, z której wielu sprawowało różne w kraju urzędy i dziedziczyło rozmaite dobra, l tak: Kazimierz w roku 1696 posiadał wsie: Omole, Sinciliszki i Petlisaki w Księstwie Żmudzkim.
Michał Antoni w roku 1797 był strażnikiem upitskim i starostą skirstymońskim. Stanisław w roku 1770 był regentem ziemskim Województwa Trockiego. Walenty, sędzia grodzki koleński, w roku 1729 posiadał dobra Włotki w Ziemi Łomżyńskiej...”.
Tadeusz Żychliński w Złotej Księdze Szlachty Polskiej (t. 3, s. 66-67, Poznań 1881) pisze: „Mało która z polskich szlacheckich rodzin tak szeroko jest rozgałęziona po wszystkich niemal dzielnicach dawnej Rzeczypospolitej, jak Gozdawa-Godlewscy... Gniazdem tej bardzo starożytnej rodziny jest wprawdzie Ziemia Nurska, gdzie i dziś się krzewią, ale stamtąd rozeszły się bujnego pnia liczne konary na Litwę, Żmudź, na Ruś i do Wielkopolski, gdzie w wieku bieżącym już wygaśli po mieczu...
Wszyscy Godlewscy sięgają w wywodach swych genealogicznych, zatwierdzonych pod berłem rosyjskim przez tzw. Deputacje Szlacheckie, aż do Krystyna, herbu Gozdawa, zmarłego w roku 1221, wojewody płockiego, a tytułującego się ówczesnym zwyczajem panów, „Comesem”.
W dawnych źródłach polskich wielokrotnie odnajduje się wzmianki o reprezentantach tego rodu. Pisał o nich Długosz, Stryjkowski, Kojałowicz. Marcin Komer np. zauważał: w 1202 r., Krystyn, hrabia z domu Gozdawa, herbu Lilia, wojewoda płocki, mąż serdeczny i waleczny, za panowania książąt mazowieckich Leszka i Konrada przeciwko Romanowi, księciu ruskiemu, pod Zawichostem wojował i zwyciężył”.
Już w XX wieku jeden ze znakomitych działaczy patriotycznych Józef Godlewski (Na przełomie epok, Londyn 1978, s. 2) tak streszcza dzieje swego rodu: „Potomek Krystyna mazowieckiego w prostej linii, także Krystyn, podobnie jak jego przodek, także wojewoda płocki, urodzony w 1372 roku, miał syna Stanisława, który w 1451 roku za rozmaite rycerskie zasługi otrzymał od księcia Bolesława Mazowieckiego dobra: Godlewo Wielkie i Godlewo Wronie, Włók 200, w ziemi ruskiej i przybrał nazwisko „Godlewski” stając się protoplastą rodziny Godlewskich herbu Gozdawa. Ciekawe, że jeszcze dziś Tadeusz inżynier Gozdawa-Godlewski jest dziedzicem resztówki Godlewa nad Nurem.
W XVII wieku Godlewscy na Litwie i Żmudzi są właścicielami szeregu majątków, przy czym niektóre z nich, a mianowicie dobra Omole, Hryszkiszki, Gurogi, Degucie, Obszruje od samego początku są w ich posiadaniu. Godlewscy żenią się często z córkami bojarów litewskich, gdyż wiara katolicka na Rusi i na Podolu, gdzie religią możnowładców często było prawosławie, nie stawiała w tych wypadkach przeszkód”.
Dodajmy, że starożytny etnos Litwinów stanowili Lechici, przybyli na te ziemie w V-VII wieku znad prawego brzegu Wisły, a małżeństwa z nimi Polaków przybywających na Litwę z Korony już po unii, powodowały niesłychanie korzystne wzmocnienie biologiczne, determinujące wysokie uzdolnienia duchowe i sprawność fizyczną ich „mieszanego” polsko-lechickiego potomstwa, które się złotymi zgłoskami zapisało w tradycji kulturotwórczej nie tylko Polski i Litwy, ale też krajów ościennych (w tym Rosji i Niemiec) oraz dalszych.
Zygmunt Godlewski, miernik słonimski, figuruje w księgach sądowych tego miasta w roku 1560 (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 22, s. 116).
Mikołaj Godlewski, szlachcic trocki, przyjaciel kniazia Bohdana Sapiehy, sędzi ziemskiego, figuruje w zapisach archiwalnych z 1592 roku. (Akty izdawajemyje..., t. 30, s. 117).
„Adrian Godlewsky manu propria” podpisał 16 lipca 1619 roku pewne zobowiązanie finansowe na zamku grodzkim słonimskim. (Akty izdawajemyje..., t. 28, s. 118).
6 czerwca 1626 roku nobilis Joannus Godlewsky zaskarżony został w sądzie chełmskim o zbicie innego szlachcica Jakuba Jasieńskiego. (Akty izdawajemyje..., t. 23. s. 55).
Jan, Stanisław i Andrzej Godlewscy od Ziemi Nurskiej w 1648 roku podpisali akt elekcji króla Jana Kazimierza (Volumina Legum, t. 4, s. 111).
W 1669 roku występuje w aktach urzędowych imię Stanisława Godlewskiego, komisarza, króla Jana III Sobieskiego (Akty izdawajemyje..., t. 1. s. 228).
Pan Jan Godlewski, podstoli połocki, dzierżawca majątku Zdzitowce, figuruje w 1671 roku w księgach grodzkich brzeskich. (Akty izdawajemyje..., t. 18, s. 488).
Walenty Godlewski, podsędek Ziemi Nurskiej, Stanisław Godlewski, cześnik Ziemi Nurskiej, Jakub Godlewski, skarbnik tejże ziemi, w 1674 roku w Warszawie podpisali sufragację króla Jana III Sobieskiego (Volumina Legum, t. 5, s. 159).
Jan Godlewski, stolnik ziemi bielskiej na Podlasiu w 1690 roku w Lublinie podpisał razem z innymi bracią szlachtą świadectwo potwierdzające starożytność szlachetnego rodu panów z Jaruzel Jaruzelskich herbu Ślepowron (Por.: A. Włodarczyk, Ród Jaruzelskich herbu Ślepowron, Warszawa 1926, s. 23).
Jan Thomasz Godlewski był podczaszym owruckim około 1697 roku.
Stanisław Godlewski, regent Kancelarii Mniejszej Koronnej, starosta nurski, podpisał w 1696 r. uchwałę konfederacji generalnej warszawskiej (Volumina Legum, t. 5, s. 412).
W roku 1700 księgi grodzkie grodzieńskie wspominają o tymże Stanisławie Godlewskim, regencie koronnym, staroście ziemi pruskiej (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 114).
Około 1760 roku zjawiają się Godlewscy na dalekich kresach wschodnich w powiatach brasławskim i dziśnieńskim. Aleksander Godlewski jest tu właścicielem majątku Ukla, który zapisuje w 1763 roku swemu synowi Józefowi oraz córkom Mariannie i Katarzynie (O dziejach tej gałęzi rodu Godlewskich dość obszerna (ponad 100 stron) informacja źródłowa znajduje się w zbiorach wileńskiego CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 251).
Fabianus Sebastianus in Godlewo magna Gozdawa Godlewski, S.R. Maiestatis Secretarius, podpisał 23 czerwca 1764 roku uchwałę konfederacji koronnej w Warszawie (Publiczna Biblioteka Miejska i Wojewódzka w Rzeszowie, dział rękopisów; Rk-3, k. 178).
Stanisław Godlewski w 1771 roku pełnił funkcje „regenta komisji Rzeczy Pospolitej wielkiego księstwa litewskiego” (Akty izdawajemyje..., t. 20, s. 571). Kilka lat później onże był regentem Trybunału Głównego Litewskiego. Około 1783 Tomasz Godlewski był sędzią grodzkim słonimskim.
Wywód Familii Urodzonych Godlewskich herbu Gozdawa z 1800 roku donosi, że „Józef Kasperowicz Rupeyko Godlewski, antecessor wywodzących się, przy zaszczycie rodowitości szlacheckiej y przy possesyi ziemskiej oyczystey w Księstwie Żmudzkim w powiecie medyngiańskim leżącey Kaupy zwaney zostając, oraz spłodziwszy synów trzech Bartłomieja, Jerzego y Wawrzyńca (...) zapisał...” (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1061, s. 187-188).
W 1816 roku heroldia wileńska stwierdziła, że Ignacy Godlewski razem z żoną Konstancją (z domu Sołtanowicz) dzierżawił zaścianek Budy w powiecie upickim od ziemianina Meysztowicza. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 4098, s. 81).
Odnotowano też obecność w tym powiecie innych przedstawicieli tego rodu (s. 93 i in.).
Godlewscy potwierdzani też byli w rodowitości przez heroldię grodzieńską (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 2, nr 2, s. 73-74). Gnieździli się również na Podolu; był tam dwie rodziny, z których jedna uchodziła za starożytną i wpisywana była do części 6, a inna – za dopiero co uszlachconą za służbę cywilną – do części 1 tamtejszych ksiąg szlacheckich (Spisok dworian wniesionnych w dworianskuju rodosłownuju knigu Podolskoj Gubernii, Kamieniec-Podolsk 1897, s. 23, 211).
Kamil Godlewski w 1831 roku otrzymał na Uniwersytecie Wileńskim tytuł kandydata wydziału fizyczno-matematycznego (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, s. 1, nr 838, s. 73).
Zapis Mińskiej Wywodowej Szlacheckiej Deputacji z 23 maja 1834 roku głosi m.in.: „Familia Gozdawów Godlewskich używająca herbu Gozdawa (...) w cieniach starożytności bierze swe nastanie y w onych to odległych wiekach kleynotem dostoyności szlacheckiej w Królestwie Polskim będąc zaszczyconą pochodzistość swoją bierze od przodków zamieszkałych w Ziemi Nurskiej, z którey koleją rozrodzenia się potomkowie przez swą znakomitość w wielu województwach y powiatach spełnieniem urzędowych obowiązków odznaczając się, wszelkich praw, prerogatyw y przywilejów temu stanowi od panujących monarchów nadanych y konstytucjami narodowemi utwierdzonych używając, w różnych województwach mieszkanie swe założyli”. Sławni już byli około roku 1450 (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 251).
W maju 1848 roku heroldia wileńska uznała rodowitość Tomasza, Nikodema, Michała, Kazimierza, Bartłomieja, Jana i innych Godlewskich (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 182, s. 86).
Edward Godlewski został potwierdzony w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską w 1875 r. (tamże, f. 391, z. 1, nr 187, s. 84).
Po 1863 roku za polityczną nieprawomyślność w guberni kowieńskiej zwolniony ze służby został m.in. w powiecie szawelskim „radca koleżski Aleksander syn Michała Godlewski. Majątek Gryszkiszki”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, 1866, nr 181, s. 25).

GODOWSKI herbu Jastrzębiec; na Podlasiu.
Adam Boniecki (Herbarz polski, t. 6, s. 161-162) zna dwie rodziny Godowskich, używających różnych godeł: „Godowscy herbu Odrowąż z Godowa, ale z którego, nie umiem powiedzieć; najprędzej jednak z Godowa pod Radomiem. Piotr, syn Dobiesława z Godowa, 1426 r., a Mikołaj, syn tegoż Dobiesława, 1440 r. na uniwersytecie krakowskim.
Piotr z Godowa vel Rożniowa Godowski herbu Odrowąż, wojewoda czyli podstarości halicki 1437 r. chorąży 1440 r, podpisał 1462 z innymi Odrowążami ponowienie fundacji Mogilskiego klasztoru. W 1470 r. zabezpieczył posag żonie Katarzynie, na Rożniowie, w halickiem... Synowie jego: Jan i Stanisław (...) dopełnili działu w 1475 r. Jan wziął wsie dziedziczne wszystkie, tj. Podhorki, Tuzylów, Bednarów, Isaków, Katutycze i 50 grzywien spłaty i zaraz na tych dobrach zabezpieczył żonie, Annie Bylinównie z Wołczkowa 300 grzywien posagu i wiana. Stanisław wziął wsie zastawne królewskie: Roszniów, Długie i Przewoziec. Siostra ich rodzona Jadwiga żona Jakóba Fredry, kwitowała 1469 r. ojca z posagu i wyprawy. Druga ich siostra, ale przyrodnia, z drugiej żony ojca, Petronella, żona Jurszy Cebrowskiego z Zabokruk 1474 roku... Jerzy, pisarz grodzki horodelski 1644 r.
Jak się zdaje, to ci sami Godowscy dziedziczyli na Godowie w powiecie lubelskim. Mikołaj, syn Mikołaja, sprzedał Godowo Jezuitom lubelskim 1609 r. Jan, Paweł i Marcin Godowscy, właściciele Wólki koło Godowa położonej, 1676 r.
Paweł Jan z Świdna w powiecie lubelskim, syn Jana, wspólnie z żoną Maryanną z Wilczopolskich obierał plenipotentów w Lublinie 1686 r. ... Syn ich, Franciszek ze Świdna, podczaszy mielnicki, sprzedał Wólkę Wierzbicką Pawłowi ze Świdna i Katarzynie z Jankowskich Godowskim 1719 r.
Franciszka, podczaszego i Marcyanny z Mycielskich syn, Marcin, podczaszyc mielnicki, zeznał 1771 r. zapis dożywocia z żoną Urszulą z Zawadzkich. Syn ich Karol Justyn, ur. 1761 r. podczaszy mielnicki, z Ewy Ossolińskiej pozostawił syna Jana, wylegitymowanego ze szlachectwa w Królestwie 1850 r. ...
Godowscy herbu Tarnawa z Godowa w powiecie radomskim. Dobiesław z Godowa, podstarości radomski i podrządca sandomierski 1412 roku, dowiódł w Radomiu 1415 roku szlachectwa i herbu Tarnawa, „który dwa krzyże na tarczy przedstawia...” Mikołaj z Godowa pokwitowany z macierzyzny przez Warszową z Szydłowa 1411 r. Mikołaj sprzedał brzeg rzeki w Trawilcach Potkańskiemu 1456 r. Chociaż Dobek dowodził, że jest herbu Tarnawa, jest jednak bardzo prawdopodobne, że był Odrowążem i jest identycznym z Dobiesławem z Godowa ojcem Piotra Odrowąża, chorążego halickiego...”
Walerian Nekanda Trepka w Liber chamorum (s. 146, nr 511) powiada: „Godowski nazwał się sołtysi syn z Godowa, wsi jezuickiej od Chodla pół mile w Lubelskim. Wyprzedawszy się stamtąd, kupił spłacheć między drobną szlachtą w Świdnie od Chodla niedaleko, w którym Świdnie i chłopi spłachcie kupowali, a nazywali się Świdzińskimi. U tych ten tam nazwany kupił sobie za beczkę piwa, że go przyznają być swego domu. Tenże to pojął od Lublina niejaką Wysocką, miał z nią syna, który anno 1627 służył panu Sienieńskiemu (...). Pisze się Godowski-Swidziński, że go to przyjęli ci diktusowie. Pozwał ich tam - słyszę - był ktoś, że go to przyłączyli do swego tytułu, a sami tegoż barłogu, genere sus mogą się pisać”.

GOGOCKI. Profesorem języka polskiego, niemieckiego, pedagogiki i filozofii na Uniwersytecie Kijowskim był Sylwester Gogocki (1813-1889), autor m.in. czterotomowego dzieła Fiłosofskij leksikon (Kijów 1857-1873); Kriticzeskoje obozrenije uczenija rymskoj cerkwi o widimom gławie cerkwi (trzecie wydanie Kijów 1868); Kriticzeskij wzglad na fiłosofiju Kanta (Kijów 1847); Obozrenije sistemy fiłosofii Giegiela (Kijów 1860); Wwiedienije w istoriju fiłosofii (Kijów 1891); Ob istoriczeskom razwitii wospitanija u primieczatielnych narodow driewniego mira (Kijów 1853); O razliczii mieżdu wospitanijem i obrazowanijem w driewnije i nowyje wriemiena (Kijów 1874); Kratkoje obozrienije pedagogiki (Kijów 1879). Jego poglądy bazowały na systemie idealizmu obiektywnego i dialektyki G. W. F. Hegla, miały też w całości charakter eklektyczny.

GOGOL herbu Korczak odmienny. Jan Gogol, dworzanin hospodarski, wiózł w lipcu 1576 roku „List Ich miłości Panów Rad Koronnych, Litewskich do bojarów Kniazia Wielkiego Moskiewskiego”, w którym prosili: „aby Wy, bracia nasi, tego posłańca naszego nazad do nas odprawili”. Tenże poseł przywiózł do Warszawy „odpis” bojarów moskiewskich w listopadzie tegoż 1576 roku. (Sprawy wojenne króla Stefana Batorego, s. 47, 56, Kraków 1887).
Był pan Jan szlachcicem nader krewkim, skoro raz po raz spotykamy w sądach skargi na niego sąsiadów, a nawet krewnych o najazdy i pobicia.
W maju 1577 roku Jan Gogol podany został do sądu o ciężkie pobicie syna Joba Terpiłowskiego, ziemianina książąt Radziwiłłów.
W marcu 1580 roku sąd brzeski rozpatrywał skargę Andrzeja i Mikołaja Gogolewiczów na Jana Gogola o to, że jego sługa zabił ich krewnego.
7 lutego 1586 roku król polski Stefan Batory podpisał w Grodnie przywilej, mocą którego oddawał prawosławny monaster św. Spasa w Kobryniu we władanie dożywotnie temuż szlachcicowi Janowi Gogolowi. W edykcie tym monarcha uwypukla znaczenie zasług, które Gogol położył w służbie Rzeczypospolitej: „kotoryje on prodku naszomu korolu i nam, hospodara, z siebie pokazywał...” (Akty otnosiaszczijesia k istorii Zapadnoj Rossii, t, 3, s. 302). Z tekstu tego trudno wnioskować, do jakiego wyznania należał Jan Bohuszewicz Gogol, gdyż prawosławne dobra dawano często w dzierżenie i katolikom, którzy nieraz też z tego powodu przechodzili na obrządek grecki, ponieważ prawo przewidywało, że właściciel, powiedzmy monasteru, musi być obowiązkowo i jego duchownym przełożonym, a więc kapłanem.
Jan Gogol, jako Polak z pochodzenia, w 1596 roku był gorącym zwolennikiem unii z kościołem katolickim. Został obrany na greko-katolickiego biskupa pińskiego i turowskiego, imiennie jest dwukrotnie wymieniany w bulli papieża Klemensa w roku 1595 (Akty izdawajemyje..., t. 16, s. 149, 150). Wydaje się, że przedtem pełnił on funkcje ihumena kobryńskiego i był właścicielem sioła Imienin niedaleko Brześcia. (Akty izdawajemyje..., t. 2, s. 16-17).
Gdy w 1596 roku rozgorzała w prawosławnej cerkwi W. Ks. L. bezpardonowa walka między zwolennikami a przeciwnikami unii kościelnej, biskup Pińska Jan (Iwan, Jona) Gogol (Hohol) znalazł się w obozie prounijnym, obok Michała, metropolity Kijowskiego i Halickiego, oraz biskupów Brześcia, Włodzimierza Wołyńskiego, Łucka, Ostroga, Połocka, Chełma i in.
Około 1631-1653 źródła pisane wspominają o Marcinie Gogolu i jego żonie Krystynie z Leszczyńskich, właścicielach dóbr Kijowerty.
Antoni Hohol, nobilis, figuruje w zapisie do ksiąg grodzkich chełmskich z dnia 10 marca 1649 roku (Akty izdawajemyje..., t. 23, s. 222).
W 1663 roku Grigorij Kosagow, podkomorzy moskiewski, donosił carowi o tym, że pułkownik brasławski Ostap Hohol „zdradził” go i razem ze swymi oddziałami „uszedł za Dniestr” do Polaków, „l jeśli nie przyślesz – pisał – do pomocy natychmiast ludzi twych wojskowych, oni, hospodarze, wszyscy poddadzą się Lachom”. Wydaje się, że ów Hohol, pisany też jako Gogol, był gorącym patriotą Polski. (Akty otnosiaszczijesia k istorii Jugo-Zapadnoj Rossii, t. 5, s. 162, 164; t. 9, s. 74-77).
Nieco później, w 1674 roku do Moskwy napływały doniesienia o „niecnych czynach” pułkownika mohylewskiego Gogola, który – będąc w polskiej służbie – najeżdżał ziemie przyłączone przez cara Aleksego Michajłowicza do Rosji, grabił je, mordował urzędników rosyjskich, zamęczał do śmierci posłów, siał niepewność wśród władz zaborczych, a nawet na własną rękę odrywał niektóre mniejsze tereny od Państwa Moskiewskiego. (AJuZR, t. 11, s. 466-474).
W listach do cara jest on nazywany dość barwnie: „Zapamiętały w zbrodniach Gogol, krwią ludzką serce swe zatwardniałym uczyniwszy, i nadal ona przelewać zamierza, i kraj tutejszy do pohybeli ostatniej troską swą doprowadzić chce...” (tamże, s. 586).
Jak donosili carscy urzędnicy, „bezbożny Gogol” zamierzał nie dopuścić do zajęcia najmniejszego skrawka Ukrainy przez Rosję.
W tymże czasie Eustachy Gogol, będący pułkownikiem podolskim, służył formalnie carowi, ale sprawiał kłopoty zarówno kozakom Doroszenki, oddziałom polskim, tatarskim, jak i... moskiewskim (tamże, s. 422, 529, 741).
Wkrótce widzimy go w służbie sułtana Turcji, szturmującego na czele muzułmańskich oddziałów twierdze rosyjskiego pogranicza (AJuZR, t. 12, s. 8-9). Po kilku miesiącach znów hula swobodnie po stepach, grabiąc m.in. tureckie karawany z żywnością (tamże, s. 240).
W liście hetmana koronnego Dymitra Wiśniowieckiego z 30 października 1676 roku Eustachy Gogol występuje już jako mianowany przez króla polskiego „hetman nakaźny” Siczy Zaporoskiej i otrzymuje z Warszawy dokładne instrukcje, jak ma się zachować w stosunku do Turcji i Moskwy (tamże, s. 788-793).
Jan Karol Hohol, szlachcic brzeski, cześnik orszański, wzmiankowany jest w źródłach pisanych od 1669 roku; w 1706 podpisał uchwałę sejmiku lokalnego w Brześciu. (Akty izdawajemyje..., t. 4, s. 69, 347). Mieszkaniec Witebska Hryszka Hohol w 1710 roku sądził się z żydowskim kanałem tegoż miasta o zwrot długu.
Krzysztof Hohol, szlachcic spod Brześcia, figuruje w przekazach pisanych z roku 1730. Ludwik Hohol, także z województwa brzeskiego, był około 1764 roku starostą dąbrowskim.
W 1764 roku Stefan Hohol podpisał akt konfederacji generalnej warszawskiej (Volumina Legum, t. 7, s. 63).
W 1799 roku Kazimierz Hohol został przez heroldię wileńską wniesiony do ksiąg szlachty guberni litewskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 12, s.217).
Do tego rodu należał wybitny pisarz rosyjski Mikołaj Gogol (1809-1852), autor Martwych dusz i innych arcydzieł literatury powszechnej.

GOJEW herbu własnego. Byli w XIX wieku potwierdzani w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 707).

GOŁAGIN herbu własnego. Byli w XIX wieku potwierdzani w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 707).

GOŁOCHWASTOW herbu własnego. Przybyli z Litwy do Moskwy w połowie XIV wieku do Dymitra Dońskiego (Por.: Rummel i Gołubcow, RS, t. 1, s. 192). Ród o znacznych wpływach i roli, a przy tym niesłychanie rozgałęziony.

GOŁOWCYN herbu własnego; ród rosyjski, idący od Jana Gołockiego herbu Jelita, który przybył do Moskwy w roku 1619.

GONIECKI herbu własnego; ród rosyjski (od 1632) polskiego pochodzenia.

GOROŻAŃSKI herbu własnego. Bobrinskij (t. 2, s. 596) odnotowuje: „familia Gorożanskich proischodit iz polskogo szlachietstwa”.

GORSKI vel HORSKI herbu Bogorya, Nałęcz, Poraj, Radwan, Bożawola.
Starożytna rodzina, od wielu wieków znana w Polsce, Litwie i Rosji, której przedstawiciele nagminnie są wzmiankowani w materiałach archiwalnych od początku XVI wieku.
„Kniaź Fiedor Gorski majet stawić sześć koniej” – postanawiał 1 maja 1528 roku sejm w Wilnie o warunkach pospolitego ruszenia.
7 października 1560 roku bracia Marcin, Ławryn, Jan, Piotr, Łukasz (synowie Mikołaja) Gorscy zaskarżyli w sądzie słonimskim swą macochę o to, iż po śmierci ojca próbuje pozbawić ich wszelkich dóbr po ojcu pozostałych. (Akty izdawajemyje..., t. 22, s. 325).
Jan Gorski w 1590 roku był „szafarzem Jego Królewskiej Mości” w Mińsku Litewskim.
„Albertur Gorski, scholasticus Vladislaviensis et secretarius nostris” figuruje w przywileju króla Jana Kazimierza z 3 marca 1664 roku. (Akty izdawajemyje..., t. 23, s. 282).
Teodor Karol Gorski, wojewodzic mścisławski, figuruje w księgach grodu Brzeskiego w roku 1665. (Akty izdawajemyje..., t. 18, s. 463-464).
Mikołaj Gorski, pisarz grodzki krasnostawski, był w 1669 roku sygnatariuszem uchwał sejmu walnego warszawskiego. (Volumina Legum, t. 5, s. 20).
„Jego mość pan Górski – jak głosi jeden z urzędowych listów, wysłanych kurierem z Kiejdan do Wilna latem 1707 roku – mając dług u Żydów kilka tysięcy, dziś, w sabat, gdy Żydzi do swej synagogi na nabożeństwo się zgromadzili, tedy ich zamknął i zapieczętował, już pół dnia i dalej siedzą, i nie wiem, jako się uwolnią”...
Michał Gorski, „porucznik Petyhorski woysk wielkiego xięstwa Litewskiego, starosta wielszniański”, pisarz sądowy rosieński wspomniany jest przez zapisy archiwalne w roku 1745.
Adam Am. Kosiński (Przewodnik heraldyczny, Kraków 1877, s. 335) podaje o Gorskich, herbu Boża Wola: „Herbowy protoplasta tej rodziny, rycerz Scibor, herbu Lubicz, w nagrodę zasług w wojnach z Jadzwingami i Prusakami, otrzymał od Konrada księcia mazowieckiego znaczne nadania w ziemiach Gostyńskiej i Rawskiej, a między innemi wieś Bożą Wolę, i od tej odznaczając swoje nadania zmianą herbową dał tej zmianie, nazwę Boża Wola – rozrodzeni jego potomkowie przybrali w XV i XVI stuleciach familijne nazwiska (...)”.
Herbarz starodawnej szlachty (Paryż 1858) podaje: „Gorscy herbu Nałęcz pochodzili pierwiastkow z Mazowsza, gdzie w XVI wieku, za ostatnich Zygmuntów – Jagiellończyków, piastowali różne urzędy ziemskie w ziemiach Warszawskiej, Nurskiej i Zakroczymskiej. Później dopiero z Mazowsza przenieśli się na Ruś w Bełzkie i do W. X. Litewskiego. Stanisław Nałęcz Gorski, sym Melchiora, pierwszy osiadł na Żmudzi.” Żył w latach około 1540-1620. Z Doroty Adamkowiczówny pozostawił synów Rafała i Jana Chryzostoma...
Wywód familii urodzonych z Widlic Gorskich herbu Nałęcz z 17 grudnia 1819 roku podaje: „Familia ta dawna i starożytna od czasów najdawniejszych w Polsce zamieszkała, posiadała dobra ziemskie i piastowała urzęda. Z tej familii pochodzący Stanisław z Widlic Gorski, podczaszy wileński i sekretarz Jego Królewskiej Mości, za przodka w niniejszym wywodzie wzięty, dziedzic dóbr ziemskich Naliszki zwanych w powiecie wiłkomierskim leżących, był ojcem synów sześciu: xiędza Jerzego Kazimierza, Krzysztofa Eustachego, Stefana Adama, dwuimiennych, Ludwika, dworzanina J K Mości i stolnika kijowskiego; Aleksandra i Wincentego Stanisławowiczów Gorskich, którym majętność swoją w spadku naturalnym po sobie zostawił, o czym przekonało prawo zrzeczne 1680 julii 10 datowane od urodzonego xiędza Jerzego Kazimierza Stanisławowicza Gorskiego urodzonemu Krzysztofowi Eustachemu Stanisławowiczowi Gorskiemu, bratu rodzonemu, wydane.” Ludwik Gorski, stolnik i strukczaszy J K Mości, pozostawił po sobie synów Stanisława, Adama i Aleksandra. Inni bracia też nie zmarli bezpotomnie.
Małżeństwa kojarzyli Gorscy z pannami z domów takich, jak Gudziejewscy, Narbutowie, Mozyrscy.
W 1819 roku heroldia wileńska uznała Andrzeja, Marcina, Adama, Ambrożego Tomasza, Ignacego, Józefa Mateusza, Aleksandra Romualda i Mikołaja z Widlic Gorskich „za rodowitą i starożytną szlachtę polską” z wpisaniem ich imion do 1 części Ksiąg Szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1002, s. 80-81).
21 marca 1901 roku heroldia wileńska zatwierdziła drzewo genealogiczne rodu Gorskich herbu Nałęcz (10 pokoleń, 41 osób płci męskiej), wywodząc tę linię od Rafała, właściciela od 1617 roku dóbr Podubisia i Golejtyszek (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 4127, s. 44).
O Gorskich herbu Poraj informuje Bolesław Starzyński w swym rękopiśmiennym herbarzu (Biblioteka Jagiellońska w Krakowie).
Gorscy już przed wiekami posiadali miejscowość Gory w powiecie orszańskim na dalekich Kresach Wschodnich, gdzie wybudowali niedużą fortecę, spaloną przez Rosjan w 1654 roku. Podczas oblężenia Mścisławia w tymże roku zginął Marcjan Gorski, a jego rodzony brat Stefan przez ponad dziesięć lat walczył przeciwko Moskwie w oddziałach polskich ((Akty izdawajemyje..., t. 34, s. 296). Pieczętowali się tu herbem Radwan.
„Jan II z Bożey łaski Król Polski, Wielki Xiążę Litewski, Ruski, Pruski, Żmoydzki, Mazowiecki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Podlaski, Inflandzki, Smoleński, Siewierski y Czernihowski, a Jego Cesarsko-Apostolskiey Mości Auxiliarnych y Niemiecko-Chrześciańskich (Woysk) Generalissimus.
Zacnie urodzony Janie Nałęcz Gorski, porucznik nasz usarski, wierno nam miły, widzieliśmy na oczy własne, jak spełniałeś rozkaz nasz krusząc kopia w namiocie wezyrskim w samym rozpoczęciu batalii (...) Ale też doniósł nam Hetman nasz Wielki Koronny xiążę Lubomirski, iż wierność twoja w pogoni za Turkami dowodząc dragonią usarską przykładnie nie dopuściłeś zostawać się za zdobyczami w namiotach nieprzyjacielskich, lecz ochotnie y walecznie, aż do mostu Hrygosilskiego prześladowałeś nieprzyjaciół y zagrzewałeś do waleczności... Co obróciło naszą uwagę królewską... – takowym postępowaniem zaleciłeś siebie do postąpienia na wyższy stopień, y żebyś nie ustawał w dobrych chęciach, nadał dnia przeszłego, to jest XIII września wysłałem przy obluzie warty befel, mianując W. T. Pułkownikiem Kawalerii naszey z zupełnym jurgieltem (...) oraz po całym woysku dystinkcye walecznych rycerzy, w rzędzie których W. T. z synami swoimi Franciszkiem y Józeffem, towarzyszami, jesteście policzeni y z pochwałami rozkazałem, a za powrotem do Oyczyzny przez Komissyą nadgrod gratitudo dopełni się.
Zatym przy ofiarowaniu łaski Naszey Królewskiey wszystkiego dobrego od Pana Boga życzymy zdrowia. Działo się w obozie nad Dunajcem, dnia XII października MDCXXXIII, panowania Naszego X roku. Jan Król”... (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 2, nr 745).
W jednym z dawnych herbarzy kresowych czytamy: „Gorscy herbu Radwan. Pochodzą od Jakuba z Gór Górskiego, właściciela Woytowa w w-wie Mińskim, który nabył majętność Markowszczyznę i Szemielowszczyznę w w-wie Witebskim w 1625, którą jako w Mińskim będącą, nieprzerwanie nastempcy do 3-go pokolenia possyduiąc, świadczą się testamentami 1743, 1755; w dowód 4-go pokolenia prawa arendowne różnych maiętności 1770, 1772 prezentuiąc, do 5-go pokolęnia wzwód nienaganny okazali, którego też metryką chrztu 1769 roku probuiąc, o urodzeniu ślacheckim z possesij należycie objaśnili. Zaczym sąd ziemski prowincij Witebskiez familią rodowitością ślachecką zaszczyconą, przy wszelkich zachował prerogatywach.”
N. Szaposznikow w dziele Heraldica (t. 1, Petersburg 1900, s. 147) powiada: „Ród urodzonych Horskich herbu Radwan posiadał liczne i obszerne majątki w Księstwie Żmudzkim, w województwach Nowogrodzkim i Mińskim. Z tego rodu Jakub z Hor Horski miał w województwie Mińskim majątek Wojtowo, a później w Witebskim nabył na wieczność w 1625 r. ziemie Markowszczyzna i Szemielewszczyzna.”
Latem 1663 roku „żałował y opowiadał ziemianin jego królewskiey mości wojewodztwa Mscisławskiego pan Stephan Gorski na pana Stephana Żyrkiewicza (...) iż w roku 1654 nieprzyjaciel moskal z wielką potęgą woysk pode Mscisław podszedszy, szturmami dobywszy, ogniem spalił, mieczem wyscinał z do gruntu spustoszył. A ja Gorski od zaczęcia rebellii kozackiey y przed nastąpieniem moskwy w woysku Jego królewskiey mości W.X.L. aż dotąd zostawał, a p. Stephan Żyrkiewicz, poczowszy od wycięcia Mscisławia aż do roku 1661 zostajonc w tych krajach w w-wie Mscisławskim, czasu inkursyi nieprzyjacielskiey moskiewskiey w tych majętnościach moich spadkowych, po siestrze mey mnie należących, pan Żyrkiewicz nienależnie obeymując wielkie spustoszenie czynił, chłopów obierając z majętności ruchomey do Moskwy y do Siewierza rozpędził, czynsze nienależnie wybierając, (...) poddanych męcząc, ogniem paląc, dopytywając schowów, a wymęczywszy żywcem do jam zakopywał (...) z śmiercią nagła ich pomorzył...
Czasu woyny pan Żyrkiewicz napadając gwałtownie niesłychaną zbrodnię czyni, jamy odkopywając zboża brał, konie, bydło poodbierał; chłopów, białych głów y dzieci małe uciekając od nich ręce, nogi poodmrażywali, kalekami zostali, a dzieci kilkoro na śmierć pomarzli y ciała ich wilcy w nocy y psy pojedli”... (Akty izdawajemyje..., t. 34, s. 273-275).
Drzewo genealogiczne rodu Gorskich zatwierdzone w Wilnie w 1828 roku odzwierciedlało osiem pokoleń (37 osób), podając za protoplastę Stanisława Gorskiego, który miał synów: Jerzego, Krzysztofa, Stefana, Ludwika, Aleksandra, Wincentego; wnuków: Stanisława, Adama, Aleksandra; prawnuków: Marcina, Franciszka, Jana, Kazimierza, Antoniego; praprawnuków: Ignacego, Andrzeja, Marcina, Ignacego, Józefa, Aleksandra, Mikołaja. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1775a, s. 71).
W 20-30 latach XIX wieku Józef Gorski był marszałkiem szlachty guberni wileńskiej. W ciągu tegoż stulecia Gorscy potwierdzani byli w rodowitości przez heroldię wileńską w latach 1804, 1820, 1842, 1845, 1847. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 8, nr 131, s. 21-23).
30 maja 1832 roku rektor i senat Wszechnicy Wileńskiej wydały następujące zaświadczenie: „Auspiciis augustissimi et potentissimi Imperatoris Nicolai I., Russorum Autocratoris etc. etc. etc. (...) Eximia uniuscujusque virtus, pari cum eruditione conjuncta, jure suo postulat, ut ei Litterarii honores decernantur, decreti conferantur, collatique publicis patefiant indiciis. Cum itaque ormatissimus ac nobilis Valerianus Lucae filius Gorski, Lithuanus, S.C.M. Collegiorum a Consiliis, olim in hac Caesarea Litterarum Universitate Vilnensi, gradu Magistri Philosophiae ornatus, in examine privato ad leges Academicas a U. Professoribus Ordinis scientiarum Phzsico-mathematicarum sic instituto, ut Phzsica, Chemia, Historia naturalis, Mathesis pura et applicata, nec non Architectura, in disceptationem vocarentur; nec minus in Dissertatione inaugurali de Hzdrodznamica ab ipso elaborata ac publice strenueque defensa, ea doctrinae ac eruditionis dederit specimina, ut cunctis suffragiis eorundem Professorum die XII. Novembris Anni MDCCCXVI. Suprema in Philosophia Laurea dignus censeretur; Nos proinde, ea, qua pollemus auctoritate, juxta jura et privilegia muneri nostro antiquitus competentia, Eumdem ornatissimum Valerianum Gorski Suprema in Philisophia laurea decoratum, atque Doctorem Philosophiae rite ac legitime creatum esse declaramus, eique omnia jura, honores et privilegia, quae cum hac dignitate academica conjuncta sunt, tribuimus. Quod ut omnibus, quorum interest, notum certumque sit, Diploma hoc publicum, manu nostra subscriptum, sigilloque, Universitatis munitum Eidem tradendum curavimus. PP. Vilnae in Aedibus Academicis Anno MDCCCXXXII die XXX mensis Maii. N. 1404.” (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. 1, nr 839, s. 159).
Po 1863 roku za polityczną nieprawomyślność w guberni kowieńskiej zwolniony ze służby został m.in. mieszkający w Kownie radca tytularny Michał Gorski oraz inny radca tytularny o identycznym nazwisku. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, o. 1866, nr 181, s. 25).
Ziemianin Władysław Gorski 24 czerwca 1866 roku ze względu na polityczną nieprawomyślność oddany został z całą rodziną pod ścisły nadzór policji. Mieszkał wówczas w folwarku Ogrodniki powiatu nowoaleksandrowskiego. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, op. 1868, nr 228, s. 130). Tenże los od kwietnia 1866 roku miał Zygmunt Gorski, właściciel majątku Dziuszniany powiatu telszewskiego. (tamże, s. 199).
Słownik Encyklopedyczny Brockhausa i Efrona (t. IX, Petersburg 1893, s. 335-336) podaje: „Gorskije – polskie rody szlacheckie znajdujące się pod berłem rosyjskim. Pierwszy z nich, herbu Prus I, pochodzi od Mikołaja Prusa, któremu książę Bolesław Mazowiecki nadał wieś Górskie vel Górki w Ziemi Łomżyńskiej (1430). Ten ród jest wniesiony do VI części ksiąg genealogicznych guberni kijowskiej. – Drugi, herbu Nałęcz, pochodzi z Ziemi Warszawskiej. Andrzej Gorski był wojewodą mazowieckim i posłem do Turcji (1669). Ród ten rozdzielił się na dziewięć gałęzi, wniesionych do części VI i I ksiąg genealogicznych guberni wileńskiej, witebskiej, wołyńskiej, grodzieńskiej i mińskiej. – Trzeci ród, herbu Szeliga, istniał w XVI wieku.
Jakub Gorski, arcyprezbiter krakowski, wydał (1582-6) kilka dzieł teologicznych w języku łacińskim. Ród ten rozdzielił się na cztery linie, wniesione do VI i I części ksiąg genealogicznych guberni wileńskiej i grodzieńskiej. Jeszcze cztery rody Gorskich wniesione do ksiąg genealogicznych szlachty Królestwa Polskiego, guberni kijowskiej, wileńskiej i grodzieńskiej (część I), sięgają wieku XVII i XVIII. Istnieje też sześć rosyjskich rodów Gorskich późniejszego pochodzenia.”
Jak wynika z materiałów przechowywanych w zbiorach Państwowego Archiwum Obwodowego w Żytomierzu (f. 146, z. 1, nr 1, 3, 18, 29, 37, 7, 8, 9, 10, 11, 12) Gorscy herbu Nałęcz, właściciele Mazowa w powiecie ostrogskim i Zgorzałowa w powiecie równeńskim, zostali potwierdzeni w rodowitości przez Wołyńskie Zgromadzenie Deputatów Szlacheckich 5 i 18 grudnia 1802 roku oraz 8 października 1823 roku; Gorscy zaś zamieszkali w Miłocinie, Zawrowie, Michałowicach – 7 sierpnia 1828 roku i 28 stycznia 1833 roku; Gorscy z Osieki (powiat brzeski litewski) i Legatów (powiat kobryński) – przez Grodzieńskie Zgromadzenie Deputatów Szlacheckich 7 marca 1812 roku i 6 września 1839 roku, jak też przez Departament Heroldii Senatu Rządzącego Cesarstwa Rosyjskiego – 12 lipca 1845 roku.
Urodzony w Kostromie wybitny historyk Słowiańszczyzny i wschodniego chrześcijaństwa Aleksander Gorski (1814-1875) był przez wiele lat profesorem Moskiewskiej Akademii Duchownej. Razem z K. Niewostrujewem przygotował do druku i wydał pięć tomów dzieła Opisanije sławianskich rukopisiej moskowskoj Sinodalnoj bibliotieki (1849). Dwukrotnie wznawiano kurs jego prelekcji Istorija jewangielskaja i cerkwi apostolskoj. Prócz tego opublikował: Obrazowanije kanona swiaszczennych knig Nowogo Zawieta, Źyzń swiatogo Afanasija Aleksandryjskogo, Źyzń błażennogo Feodoryta, jepiskopa Kurskogo, O sanie jepiskopa w otnoszenii k monaszestwu w Cerkwi wostocznoj, O swiatom Kirille i Miefodii i wiele innych tekstów naukowych i teologicznych.

GRANOWSKI herbu Leliwa. Bartosz Paprocki w Herbach rycerstwa polskiego podaje: „Dom Granowskich w Wielkiej Polsce starodawny był i możny, z którego potomstwo po różnych majętnościach różne nazwiska mają”.
Pochodzą z Granowa lub Granówka na pograniczu województw kaliskiego i poznańskiego. Już w XIV wieku są wysokimi urzędnikami. Wincenty z Granowa miał pod Grunwaldem własną chorągiew. Była to rodzina, należąca do wysokiej arystokracji, spowinowacona z wieloma rodami książęcymi i hrabiowskimi, m.in. z Krasickimi, Ponińskimi, Borzysławskimi, Potockimi, Lubomirskimi, Zamoyskimi.
W XVII stuleciu są już licznie reprezentowani na wschodzie kraju. Często wstępowali do służby wojskowej i zasługi ich w obronie Kresów Wschodnich w ciągu stuleci są znaczne. Słynęli z ofiarności i poświęcenia.
Jak twierdzi Okolski, już w wieku XIII znany był protoplasta rodu Rafał z Granowa, marszałek wielki koronny, hetman i starosta sędomirski. W 1341 roku wspomina się Wincentego Granowskiego, generała Wielkopolski. Elżbieta Granowska, wdowa po jednym z Granowskich, została trzecią żoną króla Władysława Jagiełły. W drugiej połowie XVII wieku spotyka się już reprezentantów tego rodu w Żytomierzu, ale też w Kaliskiem, Bełzkiem, Wileńskiem. Spowinowaceni byli tu z Radziwiłłami, Chreptowiczami, Pociejami, Lipskimi, Sieniawskimi, Karczewskimi, Wilkowskimi, Bogatkami, Tarnowskimi, Rosnowskirni, Lubowieekirni, Modrzewskimi, Dąbrowskimi. Dali Polsce szereg znakomitych oficerów, generałów, wojewodów, kasztelanów itd. Często wzmiankowani w dawnych źródłach pisanych.
Jan Prokop Granowski, starosta żytomierski, od 1690 roku był członkiem Rady Królewskiej Jana III Sobieskiego (Volumina Legum, t. 5, s. 376).
Onże w 1693 roku dowodził chorągwią pancerną sformowaną w powiecie proszowskim Ziemi Krakowskiej. (Akta sejmikowe w-wa krakowskiego, opr. Adam Przyboś, t. 5, s. 148, Wrocław, 1984). Stanisław na Granowie Granowski, staroście perejasławski, wspomniany jest w instrukcji sejmiku posłom na sejm, odbytego w Wiszni 16 września 1744 roku. Później został pułkownikiem królewskim.
Kazimierz Granowski, wojewoda rawski, figuruje w aktach głównego Trybunału Litewskiego w listopadzie 1763 roku. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissieju, t. 13, s. 216). W roku 1778 członek Litewskiej Komisji Skarbowej Granowski, poseł lubelski, skarżył się w liście do A. Tyzenhauza na nadużycia urzędników; „skarbowi oficjalistowie prywatnym służą panom”, a nie Królestwu. (S. Kościałkowski Antoni Tyzenhauz, t. 2, s. 417, Londyn 1971). Kilka odgałęzień rodu Granowskich mieszkało w powiecie oszmianskim Guberni Wileńskiej oraz w powiecie ihumeńskim Guberni Mińskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 965).
Wszystkie herbarze polskie i obce poświęcają temu rodowi znaczną uwagę. Tak np. S. Uruski pisze: „Podług dawnej tradycji, protoplastą tej rodziny był jeden z braci Spicimierza, przodka domu Tarnowskich, herbu Leliwa, żyjący za czasów Leszka Czarnego; jego syn lub wnuk Wincenty, generał wielkopolski 1341 r, pierwszy, jak się zdaje, pisał się z Granowa... Zostawił trzech synów”. (Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 4, s. 361, Warszawa 1907).
O rodzie Granowskich jedno ze źródeł węgierskich podaje: „Granowski lub Pilecki herbu Leliwa. Od 1380 w Kościanie, Łucku. Rodzina na początku XV wieku otrzymała od króla polskiego Władysława l Jagiełły godność hrabiowską z dodatkiem „na Pilicy i Jarosławiu”. Trzech senatorów. Obecnie wygasła. Z tej rodziny pochodziła Elżbieta, żona króla polskiego Władysława I”. (Stefan Graf von Szydlow-Szydlowski, Nikolaus R. von Pastinszky, Der polnische und litauische Hochadel, Budapest 1944, s. 39-40).
Polska Encyklopedia Szlachecka (t. 5, s. 361-362) informuje; „Gmnowski (...) herbu Leliwa, 1380, Granówka kościański, łucki. Z tej rodziny, Jan. syn Wincentego i Elżbiety (później królowej), otrzymał od króla Jagiełły tytuł hrabiego na Pilicy i Jarosławiu (...) Kazimierz, 1757-1773, wojewoda rawski; Prokop, 1767, przyjął w tym roku do swego herbu nobilitowaną wówczas krakowską, mieszczańską rodzinę Wodzickich, później hrabiów Świętego Państwa Rzymskiego, Wincenty, 1387-1410, kniaź nakielski, 1-szy mąż Elżbiety. Granowski, herbu Leliwa, 1748, Ukraina, rodzina Kozacka”.
A. Boniecki (Herbarz polski, t. 7, s. 42-46) podaje obszerne informacje o tej rodzinie: „Granowscy herbu Leliwa z Granowa i Granówka w powiecie kościańskim Wincenty z Granowa..., kasztelan nikielski 1387 i generał wielkopolski 1409 r., miał własną chorągiew pod Grunwaldem. W 1387 r, sprzedał Zakrzewo, Kowcze i Jasień... W 1393 r. dostał od Jagiełły 100 grzywien na Krzywej Górze, a 1395 r. dom i plac z budynkami w Wschowie. W 1400 r. sprzedał Granów i Kamieniec w powiecie kościańskim (...), a 1409 r nabył Rudno w powiecie wiślickim... Żonaty z Elżbietą z Pilczy, jedną córkę Ottona Toporczyka, wojewody sandomierskiego i Jadwigi.” Ona właśnie po śmierci męża stała się żoną Władysława Jagiełły i została koronowana 1417 roku. „Z Granowskich miała synów: Ottona i Jana, oraz córki: Jadwigę i Elżbietę. Obok Wincentego spotykamy w tym czasie następujących Granowskich: Włodzimierz z Granowa świadczący w Poznaniu 1388 r. Syn jego Jan... Ten sam pewno Jan Granowski z Pudliszkowic, herbu Leliwa, świadczy 1407 r w Kościanie przy wywodzie szlachectwa.
Gniewomir z Pranowa stawia świadków w Poznaniu 1388 r.
Mikołaj Granowski zasiada na sądach w Poznaniu 1400 r, a w Kościanie 1416 r... Wawrzyniec Granowski, zasądzony 1400 r. na karę za gwałty w sądzie w Kościanie. Wyszek Granowski na sądach w Kościanie 1396 r., żona jego Małgorzata z Krasieckich (...).
W 1580 r. dziedziczyli na Granówku Sebastyan, Marcin i Piotr Granowscy (...). Prokop Jan, starosta żytomierski, 1681 r, pisał się z województwem ruskiem na elekcyę Jana III. W 1686 r. brat jego Wincenty zostawił mu Granówek i Krowo, a 1690 r. sprzedał mu Drożdżyce i Reszkowo”. Żonaty z Mayanną Korczewską, a po jej śmierci z hr. Urszulą Krasicką, kasztelanką przemyską, a w końcu jeszcze i z Lipską.
„Stanisław, syn Wincentego, pułkownik królewski, otrzymał 1714 starostwo perejasławskie... Syn jego Antoni, starosta tarnogórski” etc.
Niezmiernie rozrodzeni zarówno w Polsce środkowej, zachodniej, jak i na dalekich Kresach Wschodnich, obok gałęzi potężnych i bogatych, mieli też Granowscy pędy nie tyle słabsze, ile niszczone przez bieg wydarzeń burzliwych XVI-XIX w.
Dobrze znani na ziemiach Cesarstwa Rosyjskiego i Niemiec.
Granowscy, szlachta polska z okolic Nieżyna, używali także herbu Leliwa i znani tu byli od połowy XVIII wieku. (Por. W. Łukomski i W. Modzalewski, Małorossijskij Gierbownik, Petersburg 1914, s. 36).
Johann Christoph von Hellbach (Adelslexikon, llmenau 1825) wymienia ponad 150 niemieckich rodów szlacheckich, jego zdaniem przybyłych z Polski, a wśród nich Granowskich, Jaworskich, Kamieńskich, Kozłowskich, Ożarowskich, Czerskich (Tschersker), Zakrzewskich, Wranickich.
Słownik Encyklopedyczny Brockhausa i Efrona (t. IX a, s. 561, Petersburg 1898) podaje hasło: „Granowskije” dwukrotnie. Czytamy w nich:
1. „Granowskije - rosyjskie rody szlacheckie. Jeden z nich pochodził od Leoncjusza Granowskiego, który w 1734 roku był pułkownikiem nieżyńskim i wniesiony został do VI i II części ksiąg genealogicznych guberni czernihowskiej i nowgorodskiej. Dwa inne rody są późniejszego pochodzenia”.
2. „Granowskije - szlachecki ród polskiego pochodzenia, herbu Lubicz. Simon Granowski posiadał dobra ziemskie w 1382 r. Starsza linia tego rodu urwała się w 1794 r, w osobie Michała Granowskiego, sekretarza wielkiego koronnego. Michał Bałtazarowicz Granowski posiadał dobra ziemskie w 1678 roku. Jego potomstwo jest wniesione do VI części ksiajg genealogicznych guberni wołyńskiej.”
Wydaje się jednak, że pierwsi Granowscy pochodzą od drugich. W każdym bądź razie z pokolenia na pokolenie Granowscy z Nieżyna przekazywali legendę rodzinną o swym polsko-arystokratycznym pochodzeniu, czyli że pamięć o historycznych korzeniach była w nich żywa.
Do tego rodu należał Tymoteusz Granowski (1813-1855), wybitny rosyjski historyk i historiozof.

HAHN herbu Hahn (Kogut). Dawny ród polsko-niemiecki, zasłużony przede wszystkim w dziedzinie wojskowości w Rzeczypospolitej, następnie także w Cesarstwie Rosyjskim. Z reguły pisali się „von Hahn”.
Król polski Zygmunt August w 1561 roku nobilitował jednego z przedstawicieli tego rodu, którego jedna z gałęzi trafiła do Ziemi Oszmiańskiej. Zachowało się interesujące świadectwo szlachty kurlandzkiej z 1821 roku, która w tłumaczeniu z niemieckiego brzmi: „ W imieniu całego stanu rycerskiego i wszystkich szlacht Xięstwa Kurlandzkiego poświadcza się niniejszym w tem: Iż familia urodzonych Hahnów w rzędzie najstarożytniejszych szlacheckich domów Xięstwa Kurlandzkiego jest policzoną; jakowe wedle 9 paragrafu dla szlachty kurlandzkiej i Inflant przez Króla Polskiego Zygmunta Augusta w roku 1561 nadanego przywileju, wszystkie prawa i prerogatywy baronów i najznakomitszych obywateli Państwa Polskiego posiadają. Oraz że ta familia już przez sąd rycerstwa kurlandzkiego od roku 1620 do 1634 exystujący, w górze wymienionej godności utwierdzoną i w aktach szlacheckich Rytterbanku Kurlandzkiego umieszczoną znajduje się; niemniej że Jw. Pan Wilhelm Hahn istotnie tak z ojca Fryderyka Hahna, dziedzica majętności Żłuktyn – Pomusza, jako też z powyżej zacytowanej starożytno-szlacheckiej familii urodzonych Hahnów pochodzi. Jakowe świadectwo z należytym podpisem przy wyciśnieniu rycerstwa kurlandzkiego pieczęci wydaje się.
Datt w Nitawie 1821 roku miesiąca februarii 1 dnia.
Karol Graf Medem, marszałek Gubernii Kurlandzkiej; Ernst Bukenberg Linden, rycerstwa kurlandzkiego sekretarz”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1035, s. 3).
Gałąź kurlandzka tego rodu żeniła się m.in. z pannami z domów von Römer, von Schilling, von Gerstenzweig, von Seidler, Ejgird, znanych skądinąd z patriotyzmu polskiego, a nie niemieckiego, i spokrewnionych z wieloma polskimi rodzinami z Kresów Północno-Wschodnich.
Gotfyd Hahn około 1797 był radnym miasta Wilna. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 10, s. 567).
Wywód familii urodzonych Hahnów herbu Hahn z 17.XII.1819 roku podaje: „Familia urodzonych Hahnów jest dawna i starożytna w Królestwie Polskim i Xięstwie Litewskim zamieszkała, prerogatywami szlacheckiemi zaszczycona, ziemskie dobra posiadała i urzęda wojskowe i cywilne spełniała, z której to familii idący, a do niniejszego wywodu za przodka wzięty Andrzej Bazylewicz Hahn był dziedzicem dóbr ziemskich Zarojścia - Ejgirdowszczyzna w powiecie oszmiańskim leżących, za prawem nabycia 1650 roku junii 7 jemu wydanego, i takowe dobra zostawił w spadku synowi swemu Piotrowi Hahnowi a ten podobnąż koleją naturalnej sukcessyi zostawił sześciu synom swoim: Kazimierzowi, Aleksandrowi-Pawłowi, Franciszkowi, Andrzejowi, Janowi i Józefowi. Z których to sześciu synów Kazimierz Piotrowicz Hahn zostawił po sobie synów dwóch: 1. Michała, z którego urodzeni zostali xiądz Felicjan, Daniel, mający trzech synów, Ignacego, Hieronima i Józefa; Kajetan, Wincenty i Justyn. 2. Mikołaj, z którego urodzeni synowie – Marcin, mający synów Tomasza i Ignacego, i Józef.
Franciszek zaś Piotrowicz Hahn zostawił także po sobie dwóch. 1. Jerzego, z którego urodzeni synowie Józef, Stanisław mający syna Onufrego; Tomasz i Tadeusz, mający dwóch synów Stanisława i Wincentego; i Antoniego, z którego urodzeni synowie Michał, mający dwóch synów, Jana z synem Stanisławem, i Józefa oraz Jerzy, mający syna Stanisława.
Familia ta Hahnów czyli Ganów co do gałęzi swoich na mocy złożonych dowodów uzyskała dekret w Departamencie Wywodowym Guberni Litewsko-Wileńskiej pod rokiem 1799 januaryi 28 nastały; a zaś co do gałęzi dziada teraz wywodzącego się Aleksandra Pawła, syna Piotra, a brata rodzonego Kazimierza i Franciszka Hahnów, to familia, nie wiedząc o miejscu jego pomieszkania i o potomstwie rozrodzonym, w nadmienionym wyżej dekrecie nie pomieściła”.
W 1819 roku heroldia wileńska uznała Jakuba Gustawa Gustawowicza z synami Janem Jakubem, Józefem, Aleksandrem i Kazimierzem, Hahnów „za aktualną i starożytną szlachtę polską”, wpisując ich imiona do pierwszej klasy Ksiąg Szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1002, s. 74-75).
W powiecie upickim w 1827 roku odnotowano: Teodora i jego syna Juniusa Fryderyka Ferdynanda Hahnów. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 2892, s. 774).
Niekiedy materiały heroldii utożsamiają Hahnów i Ganów. Były to jednak rodziny o różnym pochodzeniu, lecz istotnie w powiecie oszmiańskim spokrewnione przez zawierane małżeństwa.
Drzewo genealogiczne Ganów (von Hahnów), zatwierdzone przez Departament Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu, bierze za protoplastę tej gałęzi Aleksego Gana, generał-majora wojsk rosyjskich. Jego syn Gustaw Adolf ukończył w 1820 roku Korpus Paziów i służył w wojsku; był radcą dworu, pułkownikiem. Za odwagę nagrodzony kilkoma orderami. Pierwszą jego żoną była Maria Adlerberg, drugą Eleonora Broniewska (córka generał-majora). Z pierwszego stadła pochodził syn Eugeniusz Gan, właściciel Guberni Jarosławskiej majątku Serenowo (300 poddanych), ukończył Cesarski Uniwersytet w Derpt z dyplomem kandydata nauk fizyczno-matematycznych w roku 1858. Służył w administracji w Grodnie. Z żony Wandy Klempińskiej, miał syna Józefa (ur. 19.III.1861) i córkę Kazimierę Ludwikę (ur. 5.III.1863), chrzczonych w grodzieńskim Kościele Farnym. (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 2, nr 2, s. 10-12).
Z tego rodu pochodziła słynna teozofka i myślicielka Helena z Hahnów Bławacka (1831-1891), autorka szeregu dzieł, nawiązujących do mądrości tybetańskiej.
Z rodu Hahnów pochodziła również pisarka Wera Pietrowna Żelichowska (1835-1896), rodzona siostra Bławackiej, autorka licznych opowiadań, utworów scenicznych, opowieści, wielokrotnie wydawanych w osobnych tomach: Kak ja była maleńkoj, Za prikluczenijami, Nazwałsia gruzdiem – polezaj w kuzow, Na sornoj poczwie, Kawkaz i Zakawkazje, Naszy woiny prawosławnyje, Zabytyje gieroi.

HARTWIG. Żydzi białoruscy, znani też w Rosji. Ludwik Korwin (Szlachta neoficka, t. 2, Kraków 1939, s. 241-242) podaje: „Założycielem tej rodziny jest Ewno Mayer Fischelewitsch Asew, urodzony w 1869 r., syn żydowskiego krawca z Rostowa, Abrahama Arona Mordechajewicza i Hardli Mordechajewny Häckelmann z Pińska. Po ukończeniu gimnazjum realnego był reporterem i ajentem handlowym. W 1897 r. ukończył politechnikę i otrzymał tytuł inżyniera. W r. 1895 poślubił modniarkę z Mohylewa, żydówkę, Marię Manken, z której miał syna i córkę. Jeszcze jako akademik należy do koła rewolucjonistów, gdzie znany jest pod nazwiskami: „Iwan Mikołajewicz”, „Kuzmicz”, „Tolstyj”, „br Häckelman von Sternberg”. Równocześnie pracując jako wywrotowiec, jest typowym zdrajcą, który zdaje swoich, i, jako obrońca cara, zostaje radcą stanu, excelencją i generałem żandarmerii rosyjskiej. Otrzymuje w 1907 r. nobilitację i zostaje głównym komendantem policji. Przeszedłszy na wyznanie prawosławne znany jest pod przybranym nazwiskiem Arkadiusz Hartig i, jako taki, zdradza znów cara, organizując na niego zamachy. Mając poparcie cara, żeni się w 1906 r., jako znany dyplomata, po raz drugi, ale już niedługo może prowadzić swoją dwulicową, nikczemną, zdradziecką politykę. Przejrzany przez znakomitego detektywa Burcewa, uciekł w 1909 r. do Berlina, gdzie w 1910 r. był członkiem centralnego komitetu rewolucyjnego i gdzie życie zakończył.”

HOŁYŃSKI herbu Hołownia i Sas. Pochodzą z miejscowości Hołyń w Ziemi Nowogródzkiej.

HOPPEN herbu Nabram. Najliczniej siedzieli w powiecie wiłkomierskim na Litwie. Jadwiga Hoppen-Zawadzka w książce Wileńskie reminiscencje (Bydgoszcz 1996, s. 10-11) pisze: „Hoppenowie jednak nie byli rdzennymi mieszkańcami Litwy. Przybyli na te ziemie z Inflant, jako potomkowie Kawalerów Mieczowych i szybko zasymilowali się z miejscową ludnością. Chociaż inna legenda głosi, że Hoppenowie, ród pochodzący z Holandii, przybyli na te ziemie za czasów Wazów. Pieczętowali się herbem Nabram, przywiezionym ze swych stron rodzinnych, a przyjętym do herbarza rodów polskich.
Pierwsza zapisana wiadomość właśnie w tym herbarzu mówi o Janie Fryderyku Hoppenie, który jako właściciel majątków Czekiszki i Odachowo został w roku 1720 cześnikiem smoleńskim. Od niego znane są dalsze dzieje tej rodziny, która bardzo szybko rozprzestrzeniła się i wzbogaciła, zapuszczając głęboko w ziemię litewską swe korzenie. Szybko też całkowicie się spolszczyła.
Jeszcze w wieku XVII Jan Hoppen, prawdopodobnie dziad Jana Fryderyka, jako dworzanin królewicza Jana Kazimierza towarzyszył mu w podróży po Europie i był z nim więziony we Francji w 1638 roku.
Syn Jana Fryderyka, Aleksander był horodniczym oszmiańskim (1736 r.), drugi syn, Piotr – strażnikiem kowieńskim (1738 r.), a syn Piotra, Aleksander Józef horodniczym upickim (1788-1794). Jan Hoppen urodzony w 1762 roku po przejściu całej kampanii włoskiej został majorem V pułku piechoty w Wielkim Księstwie Warszawskim.
Niektórzy dalsi następcy rodu uczestniczyli w powstaniach polskich, dzięki czemu część z nich musiała wyemigrować na Zachód. Ale ci, po pozostali, wczepili się pazurami w zaadaptowany kraj i trwali w nim jako prawowici jego synowie.
Tak więc dziadek przehulał wszystko co posiadał i po zlicytowaniu majątków i zajazdu wileńskiego został całkowicie na lodzie z sześciorgiem dzieci.
Nie wiem, co by się stało z całą rodziną, gdyby nie rodzeństwo dziadka, a zwłaszcza jego siostry. Każde z nich wzięło do siebie jedno dziecko, wychowując je jak swoje. Kto przygarnął samego winowajcę – nie wiem, W każdym razie nie tułał się po świecie.
Mój Ojciec został wychowany przez siostrę Matki, Marię z Bystramów Michałowską. Jak opowiadał, opiekowała się nim troskliwie, posyłała do szkoły. Ale wszystko to podrastającemu „Mańkowi” domu nie zastąpiło. Uczył się dobrze, skończył w Wilnie średnią szkołę realną, a w 1894 roku wyjechał na studia prawnicze do Dorpatu. Z rozsianym między krewnymi rodzeństwem utrzymywał częste kontakty, szczególnie ze starszą o dziesięć lat siostrą, Felicją. Kiedy ciocia Felicja została wydana za mąż za bardzo bogatego już podstarzałego ziemianina Jana Muszyńskiego, właściciela olbrzymiego majątku Metele koło Olity, mój Ojciec zaczął traktować jej dom za najbliższe dla siebie miejsce. Tam wyrywał się jeszcze ze szkoły w Wilnie, tam jeździł z Dorpatu a potem z Petersburga jako student. W Metelach spędzał święta i wakacje.
Dziada Józefa Ojciec nie szanował. Czuł do niego żal za smutne dzieciństwo i zmarnowaną rodzinę. Toteż, mimo że miał zaledwie dwadzieścia dwa lata, gdy Ojciec umarł, nie zgodził się na pochowanie go w grobie rodzinnym obok Matki na Rossie w Wilnie. Dziadek Józef został pochowany w odległości stu metrów od grobu żony, chociaż również w kwaterze zmarłych Hoppenów. Był rok 1900. W tym jedynym wypadku mój Ojciec przełamał wrodzoną łagodność i postawił na swoim. Tak bardzo zapiekło się w nim złe wspomnienie.
W Dorpacie nie miał lekkiego życia. Wychowująca go ciotka, przywiązana przecież bardzo do „Mańka”, uważała, że w ich warunkach posyłanie siostrzeńca na studia jest luksusem. Ale „Maniek” wspierany przez siostrę Felicję uparł się i pojechał. Podstawę ówczesnej jego egzystencji stanowiły udzielane korepetycje oraz stypendium, które jako wyróżniający się student zaczął otrzymywać. Czasem siostra przysłała trochę grosza, nie za wiele jednak, bo mąż wydatków pilnował. Tak więc Ojciec, jako słuchacz Wydziału Prawa klepał przysłowiową studencką biedę.
Po dwóch latach los mu się całkowicie odmienił. Odmienił się także początkowo podjęty kierunek studiów.
W Petersburgu mieszkał samotnie brat dziada Józefa, Seweryn. Jako inżynier leśnik doszedł do stanowiska ministra leśnictwa w carskiej Wszechrosji. Stanowisko to wiązało się z wysokim stopniem wojskowym, toteż minister Seweryn Hoppen stał się generałem armii rosyjskiej”...

HORBACZEWSKI. S. Uruski podaje, że były trzy różne rodziny szlacheckie Horbaczewskich. Jedna z nich (herbu Bogorya) na Grodzieńszczyźnie, druga (herbu Hozjusz) na Mińszczyźnie, trzecia (herbu Łabędź najbardziej rozgałęziona, zaświadczyła swą obecność w powiatach pińskim, rzeczyckim, grodzieńskim, kowieńskim.
W XVII wieku znana dobrze była szlachecka wieś Horbacze w powiecie pińskim, od której liczni jej mieszkańcy brali swe nazwiska i pisali się jako: Horbacze, Horbaczowowie, Horbaczewicze, Horbaczewscy.
Jeden z aktów sądowych pińskich z roku 1646 zarzuca kilku „Horbaczewskim” z tej wsi iż „siejąc żyto w Dębrowie na uroczyszczu Męslatynie, świnie pobili poddanym Żydeckim y pojedli (...), przyjechawszy do Żydacza u Jakowa Żydeckiego potajemnie gęsi pokradli y pojedli, y teyże nocy bczoły (pszczoły) wydarto...” (Akty izdawajemyje..., t. 18, s. 348-349).
A. Boniecki podaje w 7 tomie Herbarza polskiego (s. 335, Warszawa 1904), że były dwie rodziny Horbaczewskich. Jedna z nich, używająca herbu Korczak, zamieszkała na Ziemi Halickiej; druga, herbu Łabędź, w powiatach rzeczyckim i pińskim. Poszczególne odnogi tego rodu do dziś istnieją w okolicach Grodna, Oszmiany, Trok, Wilna, a także w tych miastach. Byli ongiś właścicielami majątków Kirklany (powiat trocki), Perekop (województwo czerniechowskie), Wiekszlany (powiat oszmiański).
Sambor de Horbaczów wymieniany jest przez księgi grodzkie lwowskie w 1506 roku.
Ksiądz prałat, kantor smoleński Dominik Horbaczewski około połowy XVII wieku wzniósł w miasteczku Iwje na Oszmiańszczyźnie kościół własnym kosztem i został jego proboszczem. (Litwa i Ruś, 1912, t. 3, z. 3, s. 211).
Jan Horbaczewski, podstoli rzeczycki, Samuel Michał Horbaczewski, starosta łucki, Isani Horbaczewski, wojski rzeczycki, Jan Horbaczewski, łowczy rzeczycki, jak też Antoni i Kazimierz Horbaczewscy z powiatu pińskiego podpisali w 1674 roku elekcję króla Jana III Sobieskiego (Volumina Legum, t. 5, s. 149, 161).
W jednym z zapisów w aktach sądu grodzieńskiego z 1675 roku figuruje szlachetny pan Marcin Horbaczewski, ziemianin.
Uchwałę szlachty powiatu grodzieńskiego z 5 lutego 1715 roku podpisali m.in. Jakub Eysmąt i Wojciech Eysmąt, Paweł Sierkuciewski i Stanisław Sierkuciewski, Józef Horbaczewski i Wawrzyniec Horbaczewski. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 7, s. 207).
Franciszek Horbaczewski podpisał instrukcje sejmiku szlacheckiego w Grodnie 20 lipca 1733 r. i 26 sierpnia 1735 r. (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 293, 299).
Jan i Kazimierz Horbaczewscy podpisali m.in. instrukcję sejmiku szlacheckiego w Grodnie 25 sierpnia 1740 roku. (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 309).
W osadzie Waka pod Wilnem około roku 1758 mieszkali: drobny szlachcic Marcin Horbaczewski z żoną Marianną oraz Jarko Horbaczewski, z żoną Agatą i córką Elżbietą (Akty izdawajemyje..., t. 35, s. 69, 70).
Józef Horbaczewski około 1758 był pieczętarzem województwa mścisławskiego (Akty izdawajemyje..., t. 35, s. 65).
Józef Horbaczewski, stolnik siewierski, „komisarz dóbr koronnych y litewskich jaśnie wielmożnych panów Ogińskich” jest wzmiankowany w zapisach archiwalnych z 1764 roku. W tymże roku mówi się o Marcinie i Stefanie Horbaczewskich.
4 października 1765 roku do pospolitego ruszenia obywateli powiatu grodzieńskiego między innymi stanęli: „Jegomość pan Marcin Horbaczewski na koniu dereszowatym, z szablą i pistoletami; Stanisław Horbaczewski na koniu gniado-trokatym, z szablą y pistoletami z Zapola; Antoni Horbaczewski na koniu gniadym, z szablą”. Do nich dołączyli Antoni, Jerzy, Bohdan, Stefan, Benedykt, Michał, Jan Horbaczewscy. (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 415-417).
Teodor, Symon, Maciej, Dominik, Aleksander, Sebastyan, Stanisław i Adam Horbaczewscy podpisali instrukcję szlachty grodzieńskiej posłom udającym się na sejm do Warszawy 26 sierpnia 1766 roku. (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 358-359, 367, 372).
Horbaczewscy widocznie częściowo nie byli katolikami, o czym świadczą ich podpisy (Daniel, Grzegorz, Jakub, Teodor) pod uchwałą różnowierczej konfederacji słuckiej w roku 1767 (Akty izdawajemyje..., t. 8, s. 627).
W roku 1777 Bazyli Horbaczewski był studentem wydziału filozoficznego Wszechnicy Wileńskiej (Dział rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, F. 3 -1016, s. 112).
Józef Horbaczewski był „inspektorem muchawieckiej fabryki”, od 1782 roku kierował pracami drenażowymi i kanałowymi pod Pińskiem, stale przebywał w „błotach horodyckich”, skąd przesyłał Tyzenhauzowi dokładne raporty o ilości robotników, o robotach już wykonanych. Był najwidoczniej niezłym organizatorem, skoro pod jego kierownictwem prace ruszyły intensywniej. (Por.: St. Kościałkowski, Antoni Tyzenhauz, t. 1, s. 331, Londyn 1970).
Około 1794 roku w zapisach figurują Stefan, Ignacy i Paweł Horbaczewscy, szlachcice grodzieńscy.
Liber continens Nomina et Cognomina Studentium in Imperatoria Academia Polocensi Sodetatis Jesu podaje, że wśród uczącej się braci znajdował i „Studentus Eloquentiae ac Jurisprudentiae Michael Horbaczewski, annorum 18, Filius Romani ex districtu Vitebscensi”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. 1, nr 1083).
Tenże Michał Horbaczewski w 1814 roku ukończył Jezuicką Akademię Połocką, otrzymując odpowiednie „Testimonium”, poświadczające uzyskanie bardzo obszernej wiedzy z wielu dyscyplin naukowych. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. 1, nr 1082, s. 15, 33).
W grudniu 1819 roku heroldia wileńska potwierdziła rodowitość Marcina, Ignacego, Franciszka, Dominika, Stefana, Józefa, Jana i Piotra Horbaczewskich, szlachciców powiatu oszmiańskiego. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1006, s. 51).
W 1825 roku kancelaria wileńskiego zgromadzenia szlacheckiego potwierdziła szlachecką rodowitość Adama, syna Szymona, i Jerzego, syna Jana, Horbaczewskich (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1694, s. 56).
Brzeski adwokat Walenty Horbaczewki w 1828 r. znajdował się pod nadzorem policji „za nieposłuszeństwo władzy policyjnej”. (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 1, z. 2, nr 1469).
Julian Horbaczewski, kancelarzysta grodzieńskiego zarządu cywilnego, od 1839 roku znalazł się pod ścisłym nadzorem policji, ponieważ zamieszany był w kontakty z Szymonem Konarskim i Ludwikiem Ordą, oraz dawał spiskowcom do czytania „podburzające utwory...” (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, op. 1840, nr 174, s. 78-79).
W 40-tych latach XIX wieku heroldia odnotowała w powiecie wileńskim obecność dwóch rodów szlacheckich należących do Horbaczewskich; nie mieli oni żadnej własności ziemskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 339, z. 7, nr 291, s. 17).
Chłopi pańszczyźniani z majątku Jurgielany powiatu trackiego w jesieni 1849 roku oskarżyli przed wileńskim gubernatorem cywilnym Michaiłem Biegiczewem swego pana Horbaczewskiego o zmuszanie do nadmiernej roboty i okrucieństwo. Gdy komisja przyjechała do majątku, by zasadność skargi sprawdzić, chłopi zaparli się w ogóle, jakoby coś takiego mieli pisać, a o swym panu mówili nader serdecznie. Skończyło się na aresztowaniu „inicjatorów” akcji Mateusza Montwiła i Jerzego Balukina. Na sądzie wszelako wyszło na jaw, że Horbaczewski zmuszał poddanych pracować po pięć i więcej dni tygodniowo na pańszczyźnie. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 381, z. 19, nr 1118).
W 1851 roku heroldia wileńska potwierdziła rodowitość szlachecką dwunastu gałęzi należących do domu Horbaczewskich, a zamieszkałych w m. Wilnie oraz w powiatach wileńskim, oszmiańskim i zawilejskim. Jak wynika z zapisów archiwalnych, byli oni poprzez żony spokrewnieni z takimi miejscowymi bracią-szlachtą, jak Czapińscy, Uszakowie, Dembscy, Woronieccy, Pawłowiczowie, Koczarowie... (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1073).
Felicjan Horbaczewski był księdzem w Mińsku około roku 1859 (Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 2, nr 3258).
Wśród szlachty powiatu trackiego według spisu z roku 1863 znajdowali się też Horbaczewscy, zatwierdzani w rodowitości przez heroldię wileńską w 1819 i 1845 roku. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 703, s. 4).
Ks. Horbaczewski razem z Narbutem należał do dowódców oddziałów powstańczych na Wileńszczyźnie w czasie Powstania Styczniowego (Archiwnyje matieriały Murawiewskogo Muzieja, t. 1, S. 422; t. 2, s. 90, 404, Wilno 1913; 1915).
Lista urzędników wyznania katolickiego, zwolnionych ze służby ze względu na polityczną nieprawomyślność od roku 1863 i zamieszkałych w guberni grodzieńskiej z pojaśnieniem, jakie ma każdy z nich środki do życia z listopada 1866 zawiera m.in. nazwisko: „Radca tytularny Józef syn Antoniego Horbaczewski. Utrzymuje się z pensji i opłat należnych za swobodne wynajmowanie się do posług”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, o. 1866, nr 181).
Horbaczewscy potwierdzani byli przez heroldię jako rodowita szlachta polska m.in. w latach 1812, 1830, 1832, 1834, 1840, 1848, 1870. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 185, s. 15-16; f. 391, z. 7, nr 2855).
Wywód Familii Urodzonych Horbaczewskich herbu Jastrzębiec z 1819 roku powiada, że „familia urodzonych Horbaczewskich od najdawniejszych czasów odznaczając się szlachetnym postępowaniem dziedziczyła dobra w Litwie i na Rusi, w różnych województwach i powiatach. Będąc zaszczycona przywilejami królów, posiadała urzęda i spełniała posługi wojskowe w zawodzie szlachetnym i zaszczytnym. -Gdyby nie inkursye, napady wojenne i rewolucyjne, mogliby wywodzący się z przodków swoich świetne czyny istotnemi wsparć dowodami, lecz powodem zniszczenia aktów tak publicznych, jako też i prywatnych, nie będąc w stanie odległej plemia swojego zasięgnąć procedencyi, zaczynają od pierwszego swojego protoplasty na linii Jana Horbaczewskiego, łowczego rzeczyckiego, ziemianina powiatu oszmiańskiego, któren pochodząc z familii znakomitej szlacheckiej, zaszczycony prerogatywami (podług świadectwa Niesieckiego w tomie III i dalszych autorów polskich) był łowczym rzeczyckim, possydując dobra znaczne po przodkach swoich znakomitych. Później, żyjąc koło roku 1626, za przywilejem najjaśniejszego króla wtedy panującego, miał sobie nadaną wieś zwaną Wiekszmiany w powiecie oszmiańskim... Który posydując ona wespół z dalszemi dobrami, spłodziwszy syna jednego z żoną Zofią z Osińskich, Marcina Janowicza, i onego zostawając, rzeczone dobra Wiekszmiany (...)1681 roku (...) zrzekł się”.
W roku 1660 Adam Mikołaj z Hranowa Sieniawski, hrabia na Szkłowie i Myszy, kasztelan krakowski, hetman wielki koronny, nadał Marcinowi Horbaczewskiemu i synowi Jego Wawrzyńcowi folwark Siemieniszki w powiecie słonimskim. Jeszcze później Wawrzyniec razem z żoną (Anną z Orzeszków) nabył folwark Koszławicze w powiecie oszmiańskim, który też pozostawił swym pięciu synom: Kazimierzowi, Janowi, Dominikowi, Józefowi i Jerzemu.
Był to już początek wieku XVIII i ród Horbaczewskich odtąd zaczął się potężnie rozgałęziać, gdyż nie mógł tak licznym będąc na paru folwarkach usiedzieć. Żony brali sobie Horbaczewscy m.in. z Kozakiewiczów, Bukszewiczów, Wierzbickich.
W 1819 roku deputacja wywodowa szlachecka guberni wileńskiej uznała Marcina, Ignacego, Franciszka, Dominika, dwóch Józefów, Jana, Piotra i Stefana Horbaczewskich (którzy się zwrócili z prośbą o potwierdzenie swej rodowitości) „za rodowitą i starożytną szlachtę polską” i zapisała ich do klasy pierwszej Ksiąg Szlacheckich. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1061, s. 231 -234).
Reprezentanci tego rodu byli potwierdzani w szlacheckości także przez heroldię mińską.
Wywód familii urodzonych Horbaczewskich herbu Hosius, ułożony W Mińsku 19 lipca 1804 roku, podaje, że „familia Horbaczewskich (...) używająca herbu Hosius (...) od dawnych czasów kleynotem szlachectwa będąc zaszczycona, wszelkich temu stanowi przyzwoitych używała przywilejów i prerogatyw, majątki dziedziczne posiadała (...) Hrehory Janowicz Horbaczewski prawem sukcessyi na się przychodzącej majątek od imienia swojego nazwany Horbaczewicze w powiecie pińskim sytuowany possydował, ...w ciągu pożycia swego spłodził synów dwóch Antoniego i Michała” około 1660 roku. W 1804 roku Józef, Teodor, Jan, Dominik, Leon uznani zostali „za rodowitą szlachtę polską” i wpisani do części pierwszej ksiąg szlacheckich Guberni Mińskiej (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 2, nr 743).
Iwan (Jan) Horbaczewski (1800-1869), pochodzący z Mohylewszczyzny był w swoim czasie opozycyjnym w stosunku do reżimu carskiego, demokratycznym działaczem politycznym; spędził wiele lat na zesłaniu syberyjskim. W 1882 roku Russkij Archiw opublikował jego interesujące Zapiski nieizwiestnogo, z których można się dowiedzieć m.in., że zwierzchnictwo ruchu dekabrystów „zabroniło było swym członkom zawierać znajomość z A. S. Puszkinem, jako osobnikiem, który ze względu na swój charakter, małoduszność i rozpustny tryb życia natychmiast uczyni donos rządowi o istnieniu tajnego towarzystwa”...

HORCZAKOW. Wywodzili się od litewskich Horczaków, książąt pińskich, herbu Hurko. W 1560 roku Zygmunt August nadał na Grodzieńszczyźnie ziemie braciom Maciejowi i Janowi Horczakom, który to przywilej został potwierdzony w 1776 roku na imię Franciszka i Adama Horczaków. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 24, s. 217).
5 października 1765 roku do popisu pospolitego ruszenia szlachty powiatu grodzieńskiego stanęli: „Jegomość pan Franciszek Horczak na koniu gniadym, z szablą y pistoletami; jegomość pan Maciej Horczak, na koniu gniadym, z karabinem; jegomość pan Adam Horczak, na koniu cisawym, z szablą y pistoletami; Symon Horczak” oraz kilkudziesięciu dalszych, przeważnie z okolicy Horczaki.
W 1901 roku Departament Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu potwierdził rodowitość Ignacego, Anny, Stanisławy, Marianny, Antoniego (dzieci Ignacego, wnuków Ludwika) Horczaków z Grodzieńszczyzny. (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 4, nr 5, s. 59).
Mieszkali też w powiecie brasławskim. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391 , z. 6, nr 707). Od polskich Horczaków pochodzi widocznie cześć rosyjskich Gorczakowów.

HORDIJENKO herbu Łabędź; notowani od XVII wieku.

HORDYŃSKI herbu Korczak. Posiadali początkowo dobra Borowskie Szepiotki w Ziemi Mielnickiej. Następnie znani na Grodzieńszczyźnie. Spokrewnieni m.in. z Lenczewskimi, Czaczkowskimi. (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 2, nr 2, s. 137-138).

HORDZIEJEWSKI herbu Korab. Na Litwie i Białej Rusi, potem też w Rosji.

HORIAINOW herbu własnego; od 1632 w Rosji; Horainowie w Polsce używali godła Korczak.

HORNOSTAJ herbu Hipocentaurus odm., prastary ród W. Ks. Litwy, znany jeszcze przed 1470 rokiem. (Dział rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, 7014-III, t. IX, s. 18). W Rosji służyli na niwie dyplomacji i wojskowości.

HORNOWSKI herbu Korczak. Dawny i dostojny ród, siedzący od wieków w województwie witebskim i wileńskim, także w Małopolsce. W 1821 roku wniesieni jako starożytna i rodowita szlachta polska do pierwszej części ksiąg szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391 , z. 8, nr 2596, s. 219-222).

HOROCH herbu Trąby (z trzema piórami strusimi). (Por.: Konarski Simon, Armorial de la Noblesse Polonaise Titree, Paris 1958, s. 248). Siedzieli na Grodzieńszczyźnie i Mińszczyźnie.

HORODECKI vel GORODECKI. Rozgałęziony ród rycerski.
A. Heymowski podaje, że Horodeccy używali herbów: Holownia, Korczak, Kornic, Lubicz, Sas, Świnka. (Herbarz Inflant Polskich z roku 1778, Buenos Aires-Paryż 1964, s. 26).
Heraldycy węgierscy piszą: „Horodecki herbu własnego. Od 1380 w Kobryniu. Rodzina książęca w Litwie nieznanego pochodzenia. Zaprzestali używania miana książąt”. (Stefan Graf von Szydlow-Szydlowski, Nikolaus R. von Pasztinszky, Der polnische und litauische Hochadel, Budapest 1944, s. 44).
Seweryn Uruski (Rodzina, t. 5, s. 191) zna Horodeckich herbu Hołownia (Wołyń i województwo kowieńskie), Korczak (liczni na Białej Rusi), Kornie (na Podlesiu), Lubicz i Świnka (na Wileńszczyźnie) oraz Sas (na Rusi Czerwonej czyli w Galicji).
Pan Patrykej Horodecki 20 czerwca 1466 roku był świadkiem umowy finansowej w Ostrogu między Janem Czaplicem, a kniaziem Iwanem Ostrogskim. (Archiwum Sanguszków, t. 1, s. 61, Lwów 1887).
Jan i Bazyli Horodeccy, ziemianie powiatu lubomlskiego wspomniani są przez źródła pisane z 1546 roku. (Archeograficzeskij Sbornik Dokumentow, t. 1, s. 80).
Jan Horodecki był urzędnikiem skarbowym powiatu oszmiańskiego 1606.
Krzysztof Horodecki, szlachcic – „kredencer” został w 1621 roku wraz ze wspólnikami oskarżony przed sądem wileńskim o zbicie pewnego hajduka i o zarzucanie kamieniami okien gospody pana Jana Zawiszy, wojewody witebskiego. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 20, S. 272).
Michał Horodecki od województwa wileńskiego w 1648 roku podpisał elekcję króla Jana Kazimierza (Volumina Legum, t. 4, s. 100).
Jerzy Horodecki w drugiej połowie XVII w. był właścicielem majątku Poszałtunie w Ks. Żmudzkim. (Raganu teismai Lietuvoje, s. 307, Vilnius 1987).
Jan Horodecki w latach 1717/18 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim prawo kanoniczne.
Wiadomości o stanie szkół y pensyonów Gubernii Litewskiey z roku 1800 podają, że w Gimnazjum Wileńskim pracował wówczas Ignacy Horodecki, profesor fizyki i historii naturalnej, „szlachcic..., był wprzód kandydatem do stanu nauczycielskiego, ma lat 24. Uczył się w Szkołach Postawskich, później, będąc kandydatem uczył się przy Akademii lat 3. Przykładał się do fizyki, matematyki, chemii y prawa, historii powszechney y historii naturalney, – też moralney nauki, wymowy y poezyi. Jest w obowiązku nauczycielskim rok 7. Pilność dobra. Kondita uczciwa. Pensya czyli płaca na rok rubli 217 kopiejek 50. Nieżonaty”. (Dział rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, F-2, DC-73, s. 60).
Obfite materiały, dotyczące dziejów rodu Horodeckich herbu Korczak, znajdują się w zbiorach Historycznego Archiwum Narodowego Białorusi w Mińsku (f. 319, z. 2, nr 749). Zawierają one m.in. genealogię tego rodu z 1804 roku od protoplasty Symona Swinicza Horodeckiego (1562) i jego synów Konstantego, Michała, Antoniego zaczynając poprzez sześć kolejnych pokoleń (36 osób), a zatwierdzoną przez Stanisława Wańkowicza, marszałka szlachty Guberni Mińskiej.
O początkach tej rodziny dokument z 1805 r. stwierdza: „Starodawna familia Swiniczów Horodeckich possydowała różne majętności w oszmiańskim i połockim powiatach i zaszczycała się różnymi urzędami. Później zubożały dom za kontraktami possydować musiał grunta, zawsze jednak dbając o prerogatiwę szlachecką...”. W drugiej połowie XVII w. Jan Swinicz Horodecki, brany za protoplastę, posiadał Horodyszcze w powiecie oszmiańskim, później zaś przesiedlił się do połockiego. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 2460).
Wywód familii urodzonych Horodeckich herbu Świnka z 25.X.1806 roku podaje: „Familia urodzonych Horodeckich od najdawniejszych wieków tak w Koronie Polskiej, jako też w W. Ks. Litewskim była zaszczyconą prerogatywami stanowi szlacheckiemu służącemi, dowodem czego akt elekcyjny króla Jana Kazimierza przez Michała Horodeckiego w imieniu całego w-wa wileńskiego podpisany.
W późniejszym czasie, gdy taż sama familia znacznie rozrodzoną została, a zatem potomkowie onej po różnych województwach i powiatach liczne swe ziemskie mieli osiadłości...”.
Linia wywodzona w 1806 roku brała za protoplastę Pawła Horodeckiego, który w pożyciu małżeńskim z Antonellą de domo Klukowską spłodził synów czterech: Tadeusza, Adama, Franciszka i Pawła, o czym świadczył jegoż testament z 1771 roku, zapisany w Grodzie Potockim, na którego mocy pozostawiał swój majątek Uhła w powiecie orszańskim swemu potomstwu.
Z tych synów Paweł spłodził synów pięciu: „Ignacego, profesora w Akademii Wileńskiej; Antoniego, Alojzego, Józefa i Andrzeja; ... Paweł zaś dwóch: Józefa i Michała...”.
Na mocy zaprezentowanych dokumentów heroldia wileńska w 1806 r. uznawała Ignacego, Antoniego, Alojzego, Jana, Józefa (synów Franciszka), jak też Józefa i Michała (synów Pawła) Horodeckich „za rodowitą i starożytną szlachtę polską”, wnosząc ich imiona do pierwszej klasy Ksiąg Szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 992, s. 188-189).
Genealogia rodu szlacheckiego Horodeckich herbu Korczak w języku rosyjskim, znajdująca się w 5 części Dworianskoj rodosłownoj Knigi Witebskoj Gubiernii 1838 (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 2512, z. 1, nr 248, s. 27-29) przedstawia tylko trzy pokolenia rodziny, od Szymona zaczynając, do jego synów Jakuba i Aleksandra, oraz wnuków Grigorija, Niła, Michaiła, Stiepana i Mitrofana. Była to już rodzina prawosławna, rosyjska.
5 stycznia 1840 roku ekonom hrabiów Branickich W. Gorodecki został skazany na 24 tygodnie więzienia i grzywnę 80 kopiejek na osierocone dzieci, za to, że kazał zachłostać na śmierć ukraińską chłopkę (Daniel Beauvois, Polacy na Ukrainie, s. 51, Paryż 1987).
13 kwietnia 1901 roku heroldia w Wilnie zatwierdziła drzewo genealogiczne Horodeckich herbu Lubicz (siedem pokoleń, 57 osób płci męskiej), wywodzących się od Kazimierza Mikołajewicza Horodeckiego, od 1758 r. właściciela dóbr Bohuszyszki w powiecie rosieńskim na Żmudzi. Ta linia potwierdzana była w rodowitości przez heroldię wileńską 5.III.1799, 19.X.1833; kowieńską – 13.VI.1847; przez Senat Rządzący Cesarstwa Rosyjskiego – 11.II.1848 i 21.II.1892. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 4127, s. 34).
1 sierpnia 1912 roku heroldia wileńska zatwierdziła urzędowo drzewo genealogiczne Horodeckich herbu Hołownia (siedem pokoleń, 16 osób płci męskiej), idących od Franciszka Mikołajewicza Horodeckiego, właściciela od roku 1686 dóbr Butrymy - Legajcie w powiecie szawelskim, który pozostawił syna Kazimerza, a ten Stefana, ów zaś – Ludwika, po którym nastąpili czterej synowie: Feliks Maciej, Antoni Alojzy Cyprian, Dominik Józef Ignacy i Ludwik Kazimierz. Pierwszy z nich pozostawił synów trzech Juliusza Felicjana, Nasława Ludwika, Jana Tymoteusza; ostatni – także trzech: Albina Dominika, Benedykta Joachima i Jana... etc.
Jak wynika z zapisu, gałąź ta potwierdzana była w szlachectwie przez heroldię wileńską 3.III.1799, 5.VIII.1832, 28.III.1851. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 4127, s. 26). Z tego rodu Sergiusz Horodecki (1884-1967), poeta rosyjski.

HORODEŃSKI herbu Korczak; pierwotnie na Wileńszczyźnie.

HORTYŃSKI. „Familia Hortyńskich należy do rodów szlacheckich Guberni Mohylewskiej i pochodzi od Kaspra Christoforowicza Hortyńskiego, podkomorzego witebskiego, posiadającego w 1636 roku dobra Sielec – Masznowski”... (Miłodarowicz, t. 2, cz. 6, s. 42-43).

HRECZKO vel GRECZKO. Seweryn Uruski (Rodzina, t. 5, s. 207) podaje informację o Hreczkach nieznanego herbu z Lubelszczyzny. Polska Encyklopedia Szlachecka pisze także o Hreczkach nieznanego herbu, znanych około 1700 roku w powiecie przedeckim (t. 6, s. 99).
Jak wynika z zapisu do ksiąg ziemskich halickich z 1440 r., niejaki pan Hryczko był oficjalnym poręczycielem i świadkiem sprzedaży przez Dymitra Łahodowskiego za 200 grzywien wsi Woskrzemińce Piotrowi Odrowążowi ze Sprowy. (Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum Bernardyńskiego we Lwowie, t. 2, S. 27, Lwów 1868).
Hipolit Hreczko w 1829 roku otrzymał „patent na miano honorowego członka Uniwersytetu Wileńskiego Nr 1726, to jest dyplom o ukończeniu studiów z tytułem kandydata wydziału literatury”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. 1, nr 836, s. 55).
Nauczyciel w szkole szlacheckiej w Rohaczewie Hipolit Greczko, szlachcic wileński, zmarły w 1855 roku, zostawił po sobie syna Leona oraz córki Antoninę, Zofię i Anastazję. Jego żona wywodziła się z Makowskich, ale rodzina była tak biedna, że nie mogła się samodzielnie utrzymać i prosiła o wsparcie państwo. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 960).
Z tej rodziny pochodził widocznie marszałek ZSRR, wieloletni minister obrony narodowej tego kraju Andrzej Greczko (1903-1976), znakomity dowódca z okresu II wojny światowej..

HROMYKA vel GROMYKO herbu Abdank. Starodawna rodzina kresowa, wywodząca się od Skarbków, znanych już w XI stuleciu w Wielkopolsce. W ciągu stuleci szeroko się rozgałęzili także na ziemiach Białej Rusi, Litwy, Żmudzi. Nazwisko „Hromyka” było początkowo przydomkiem czyli przezwiskiem jednego ze Skarbków i oznaczało rycerza o wielkiej sile fizycznej i potężnym uderzeniu miecza; jest to kresowy odpowiednik „Grzymały”, który „Grzmoci”, „grzmi”, czyni pogrom czyli „gromycha” (od gromnąć, hromyknąć przeciwnika.
Podobną etymologię posiada i nazwa herbu Hromyków Abdank lub z niemiecka Habdank.
Freiherr L. von Zedlitz-Neukirch w drugim tomie swego Neues preussisches Adels - Lexicon (Lipsk 1836, s. 311) opowiada o powstaniu imienia Habdank (po niemiecku „Dziękuję!”): „Aus diesem Hause (der beruehmten polnischen Grafen) wurde Johann Scarbca oder Scarbec von Gora im Jahre 1109 mit dem Namen von Habdank belegt. Er war Gesandter des Koenigs Bolesław III. beim Kaiser Heinrich V. Dieser zeigte ihm seinen bedeutenden Schatz an Gold und Silber mit den Worten: „Dieser nervus rerum agendarum soll euch Polen schon zu Paaren treiben”. Darauf zog der Gesandte Bolesław's einen godenen Ring vom Finger und war fihn laechelnd zu dem Golde, indem er ausrief: „Jungatur aurum auro”. Der Kaiser laechelte dazu und sagte blos: „Hab Dank”. Von dem Augenblicke an soll das Geschlecht der Scarbec den Namen Habdank angenommen haben...”.
Hromykowie od początku XVI wieku nagminnie są wzmiankowani w zapisach do ksiąg grodzkich i miejskich Wilna, Oszmiany, Grodna, Lidy, Pińska, Połocka, Mohylewa, Witebska, Kowna. Był to bowiem ród biologicznie prężny, rozmnożony, bitny, dzielny, obdarzony inteligencją.
Pisarz grodzki z Mielnik Hromyka wspomniany jest na liście wydatków W. Ks. L. z lat 1506-1511. (Russkaja Istoriczeskaja Biblioteka, t. 15, s. 619).
Hryńko Hromyka około roku 1518 był pisarzem hospodarskim, namiestnikiem swisłockim, klucznikiem wileńskim, wielokrotnie wymieniany w listach króla Zygmunta l. (Sbornik matieriałów otnosiaszczichsia k istorii Panów - rady Wielikoho Kniażestwa Litowskoho, s. 87, Tomsk 1901).
Według listy z 1528 roku pan Hrehory Hromyka miał stawić w razie potrzeby wojennej 10 koni czyli zbrojnych rycerzy, zaś Jan Hromyka z powiatu wileńskiego –jednego. (Russkaja Istoriczeskaja Biblioteka, t. 15, s. 1422-1441).
Klucznik wileński, dzierżawca krasnosielski Hrehory Hromyka wielokrotnie figuruje w zapisach Metryki Litewskiej z roku 1529. (Russkaja Istoriczeskaja Biblioteka, t. 15, s. 1821-1823).
Władysław Hromyka był pisarzem grodzkim oszmiańskim około 1581 roku. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 14, S. 238).
W zapisie do ksiąg ziemskich nowogródzkich z 6.X.1588 figuruje Mikołaj Hromyka, pełnomocnik księżny Połubińskiej. (Lietuvos Vyriausiojo Tribunolo sprendimai, Vilnius 1988, s. 66).
Jan Władysław Hromyka (zm. około 1702) od 1679 był regentem grodzkim oszmiańskim, w 1680-1689 pisarzem grodzkim, a od 1697 cześnikiem oszmiańskim. W tymże okresie Krzysztof Hromyka pełnił urząd pieczętarza grodzkiego oszmiańskiego.
Michał Gromyka, ziemianin powiatu grodzieńskiego, 17.IV.1764 podpisał laudum sejmiku lokalnego.
Tadeusz Hromyka oraz Ignacy Skarbek Hromyka, cześnik powiatu starodubowskiego podpisali w 1764 roku od powiatu oszmiańskiego akt elekcji ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego (Volumina Legum, t. 7, s. 69, 109).
„Wielmożny jegomość pan Hromyka, cześnik oszmiański, na koniu kasztanowatym w należytym porządku, jak do wojny” stanął 5.X.1765 do popisu szlachty powiatu grodzieńskiego.
Michał Gromyka był chorążym petryhorskim wojsk Wielkiego Księstwa Litwy około roku 1773 (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 381).
Andrzej Hromyka, budowniczy oszmiański, jest wzmiankowany w księgach grodzkich wileńskich w roku 1797.
O rodzie tym piszą i heraldycy polscy. Hromykowie herbu Habdank, jak podaje A. Boniecki (Herbarz polski, t. 7, s. 376), posiadali pod Mińskiem wsie Hrydkowszczyzna, Oncyporowskie, Brańszczyzna i Pankowszczyzna. Znani jeszcze przed 1500 rokiem.
Wiele interesujących danych o dziejach tego zacnego domu zawierają zbiory archiwalne dawnej heroldii wileńskiej.
Wywód familii urodzonych Hromyków herbu Abdank z 31 grudnia 1798 roku podaje: „Ta familia z dawna rodowitością szlachecką zaszczycona, różne w Wielkim Księstwie Litewskim w różnych województwach i powiatach dziedziczyła dobra ziemskie, z pomiędzy której Mikołaj Hromyka, mając dziedziczną posessyę Folwarki Szwaszt w powiecie oszmiańskim leżącą, synowi Mikołajowi Hromyce zostawił, a ten żonie Annie Kiernożyckiej zapisał.
Żona zaś jego Anna Kiernożycka testamentem w roku 1611 octobra 15 dnia uczynionym, Samuelowi i Krzysztofowi Krzysztofowiczom Hromykom zapisała. Później już Samuel i Krzysztof Krzysztofowiczowie Hromykowie prawem wieczystym roku 1628 marca 2 dnia od Dymitra Janowicza Perepecz folwark i imienicze Półpieskie Bierwienciskie w powiecie oszmiańskim leżące, kupiwszy działem w roku 1635 octobra 28 dnia też imienie Bierwienciszki rozebrali”. Syn Krzysztofa Jan Hromyka dokupił do tych posiadłości dalsze i w 1716 roku zostawił je do dziedziczenia swym potomkom Andrzejowi, Dominikowi i Krzysztofowi. Dominik miał żonę Konstancję z Granowskich, Krzysztof - Teresę z Massalskich. Ich potomstwo odgałęziło się na powiat nowogródzki. Spokrewnili się też z Gronowiczami. W 1798 r. uznani „za rodowitą i starożytną szlachtę polską” pierwszej klasy Guberni Litewskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 992, s. 11-12).
Hromykowie, jako szlachta polska, licznie zamieszkiwali powiat dziśnieński, gdzie spokrewnieni byli m.in. z Wróblewskimi, Burzyńskimi, Limanowskimi (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 4117, l). Zostali potwierdzeni w rodowitości przez zgromadzenie deputatów szlacheckich w Mińsku 13 września 1817 oraz 17 stycznia 1840 roku (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 2, nr 3868).
Wywód familii urodzonych Hromyków herbu Abdank z 10 września 1837 roku podaje: „Przed nami, Ludwikiem Dąmbrowskim, pełniącym urząd gubernskiego, trockim powiatowym marszałkiem i kawalerem, prezydującym, oraz deputatami z powiatów Guberni Wileńskiej, a mianowicie: z upickiego Felicjanem Bożeńcem Jałowieckim, urzędnikiem 7 klasy i kawalerem; Niewiarowiczem, dymissjonowanym wojsk rossyjskich sztabs-rotmistrzem i kawalerem, z rosieńskiego Józefem Milanowskim, do przyjmowania i rozbierania dowodów dworzańskich wybranymi, złożony został wywód rodowitości dworzańskiej familii urodzonych Hromyków (herbu Abdank) przy prośbie przez dworzanina Ignacego Jana, dwuimiennego, syna Józefa, Hromyka podany...”.
Z dokumentów przez niego złożonych wynikało, że „Jan Bazylewicz Hromyka, za przodka do wywodu wzięty, używając zawsze prerogatyw stanowi dworzańskiemu właściwych, posiadał dziedzictwem po swych antecessorach imienicze Jankuniszki z poddanym włościaninem w powiecie wiłkomierskim leżące, jakowe ostatniej swej woli testamentem synowi Antoniemu Hromykowi w dniu 15 stycznia 1722 roku pisanym do wieczystego sukcedowania przeznaczył, z obowiązkiem, aby córce jego, a swojej siostrze,Rozalii Hromykównie za dojściem lat pełnych złotych polskich 300 wypłacił.
Tenże Antoni Janowicz Hromyka, dziedzic imienicza Jankuciszki nazwanego, wydał na świat synów Tadeusza i Józefa, ojca niniejszy wywód czyniących (...)
Józef Antoniewicz Hromyko po wyprzedaniu przez ojca jego imienicza ojczystego z poddanymi, nabył wiecznością od Wincentego Białłozora, pisarza Xięstwa Żmudzkiego, dobra Macajcie w Xięstwie Żmudzkim w powiecie jaswońskim leżące (1796)...”. Heroldia wileńska przychyliła się do życzenia proszących i uznała Ignacego Jana, Wincentego Kazimierza i Adama Hromyków, czyli całe żmudzkie odgałęzienie, „za dworzan” (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1058, s. 15-16).
W ciągu wieków rodzina Hromyków dała Rzeczypospolitej wielu bitnych żołnierzy, utalentowanych organizatorów życia publicznego. Z białoruskiego, witebsko-mohylewskiego odgałęzienia tego rodu wywodził się wybitny polityk, wieloletni minister spraw zagranicznych ZSRR Andrzej Gromyko (1909-1989).

HRUSZEWSKI vel GRUSZEWSKI herbu Korczak, Lubicz. Ród szeroko rozgałęziony na ziemiach Polski, Ukrainy i Białej Rusi. Szeroko rozrodzeni pierwotnie w powiecie pińskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 612).
W materiałach przechowywanych w zbiorach Archiwum Narodowego Białorusi w Mińsku, dotyczących rodu Hruszewskich herbu Korczak, czytamy, że „familia ta (...) od naydawnieyszych czasów polskich kleynotem szlachectwa będąc zaszczyconą, wszelkich praw używała, przywilejów, y prerogatywy temu stanowi przyzwoite piastując do dziś dnia trwa. Z pomiędzy owey licznie rozmnożoney familii dziś wywodzący się urodzeni Michał, Aleksander, Jan Hruszewscy, bracia między sobą rodzeni, nie zaymując odległych pokoleń imienia swojego, lecz trzymając myśli prawa w dyplomacie pod rokiem 1785 naymiłościwiey szlachcie danego - od dziada procedencyą rodu szlacheckiego zacząwszy, aż do siebie doprowadzając, że w pokoleniu pierwszym Antoni Hruszewski spłodził syna Ludwika, że w pokoleniu drugim Ludwik Antonowicz spłodził dziś wywodzących się synów trzech...”. Oni też uznani zostali „za rodowitą y starożytną szlachtę polską...” (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 2, nr 800, s. 30-31).
Drzewo genealogiczne Hruszewskich herbu Lubicz, zatwierdzone w heroldii mińskiej w 1828 roku, bierze za protoplastę rodu Ludwika Gruszewskiego vel Hruszewskiego, rotmistrza powiatu pińskiego i przedstawia trzy pokolenia jednej z gałęzi tej rodziny (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 1, nr 149, s. 10).
Wywód familii Gruszewskich czyli Hruszewskich herbu Lubicz Z 19 lutego 1828 roku podaje: „familia ta od dawnych czasów mając swe ziemne posiadłości w Królestwie Polskim i W. Ks. Litewskim, szczególnie w powiecie pińskim, wszelkiemi temu stanowi właściwemi szczyciła się prerogatywami i znajdowała, jako obywatele i szlachta, w ukrzywdzeniach od możniejzych protekcyę i obronę u tronu...”. Heroldia uznała tym razem Macieja, syna Jana Ludwikowicza, Hruszewskiego „za rodowitego i prawdziwego szlachcica polskiego”, wpisując go do pierwszej części Ksiąg Szlachty Guberni Mińskiej (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 1, nr 147, s. 39-42).
Seweryn Uruski (Rodzina, t. 5, s. 29) notuje: „Gruszewski vel Gruszowski herbu Korczak. Na Rusi Czerwonej i Białej. Bonawentura, Jan, Maciej i Joachim wylegitymowani w Galicyi 1783 r.”.
P. Małachowski podaje: „Hruszewski z Wołynia podpisał elektorat Władysława IV. Tenże dom jest w województwie Brzeskim Litewskim”.
Reprezentanci tego rodu są od początku XVI wieku wzmiankowani w zapisach archiwalnych Małopolski i innych dzielnic Rzeczypospolitej.
Nobilis Stanislaus Hruszowsky, scultetus de Hruszowska, figuruje w 1524 roku w zapisach sądu sanockiego.
Jan Hruszewski, namiestnik niegniewicki, zamieszkiwał w okolicy Nieświeża około roku 1566. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 11, s. 40).
Prawdopodobnie inny Jan Hruszewski (pisany też jako Gruzewski i Gruszowski) był około 1572 namiestnikiem mielnickim.
Andrzey Gruszewsky to pieczętarz powiatu wiłkomierskiego około 1596 (Akty izdawajemyje..., t. 32, s. 463).
W 1616 roku zbuntowani, prawosławni w większości, mieszkańcy powiatu nowogródzkiego napadli znienacka na obóz oddziału wojsk królewskich przy wsi Głusk. Wówczas też „chłopca rotmistrzowskiego przy wozie będącego Jurja Hruszewskiego, szlachcica uczciwego, zabili i ciało, nie jest wiadomo gdzie, zadzieli”. (ASD, t. 1, s. 249, 254).
8 marca 1631 roku Jan Benedykt Hruszewski, właściciel majętności Hruszowce, złożył w sądzie brzeskim pisaną w języku polskim protestację o oczernianie przeciwko Wawrzyńcowi Worotynieckiemu.
W marcu 1632 roku do sądu brzeskiego wpłynęły skargi Jana i Aleksandry Hruszewskich o nieoddanie długu na Jakuba Przychockiego. W tymże czasie w zapisach sądowych figuruje miejscowy szlachcic Daniel Hruszewski.
Szlachetny pan Krzysztof Hruszewski był w 1640 roku generałem dwornym królewskim Władysława IV. (Akty izdawajemyje..., t. 20, s. 329).
W roku 1641 w liście króla Władysława IV z Wilna do magistratu mohylewskiego pisanym wymienia się m.in. imię „generała naszego dwornego szlachetnego Krzysztopha Gruszewskiego” (Istoriko-juridiczeskije materiały izwleczionnyje iz aktowych knig Witebskoj i Mogilewskoj Gubernii, t. 9, s. 428).
W tymże roku ksiądz Jan Gruszewski był przełożonym ojców jezuitów wileńskich (Istoriko-juridiczeskije materiały..., t. 26, s. 114).
Hrehory Hruszewski w 1654 roku walczył w obronie Smoleńska przeciw wojskom cara Aleksego.
Pan Krzysztof Hruszewski spod Brześcia około roku 1661 figuruje w księgach grodzkich tego miasta. (Akty izdawajemyje..., t. 18, s. 417).
Wojciech Gruszewski, szlachcic województwa brzeskiego, bierze udział w sejmiku lokalnym 1663. (Akty izdawajemyje..., t. 3, s. 397).
Hrehory Hruszewski, generał jego królewskiej mości województwa brzeskiego w roku 1663, figuruje wielokrotnie w tym okresie w księgach grodzkich brzeskich. (Akty izdawajemyje..., t. 18, s. 443)
Władysław Hruszewski, dobry szlachcic woj. brzesko-litewskiego, figuruje w zapisie do ksiąg grodzkich z 30 listopada 1674 roku. (W. Semkowicz, Wywody szlachectwa, nr 270).
Aleksander Hruszewski około 1699 w Bielsku.
Stefan Hruszewski przed 1690 roku był prezbiterem kościoła unickiego w Pryszychotach koło Brześcia.
Adam Hruszewski podpisał w 1697 roku jedną z uchwał relacyjnego sejmiku szlachty brzeskiej. (Akty izdawajemyje..., t. 4, s. 235).
Tomasz Józef Hruszewski, podstarości wileński, namiestnik grodu i pisarz zamku jego królewskiej mości, figuruje w jednym z uniwersałów króla Augusta II z 1698 roku. (Akty izdawajemyje..., t. 13, s. 128).
Jan Hruszewski podpisał w lipcu 1733 roku uchwałę sejmiku brzeskiego. (Akty izdawajemyje..., t. 4, s. 481).
W przywileju króla Augusta II na fundusz kościoła unickiego w Rewiatyczach (okolice Brześcia) figuruje kapłan Jan Hruszewski, prezbiter i pleban tejże świątyni (Akty izdawajemyje..., t. 3, s. 204).
Ignacy Hruszewski 26 sierpnia 1766 roku podpisał instrukcję posłom, udającym się na sejm do Warszawy z Brześcia, był on regentem ziemskim województwa brzeskiego do roku 1778. Używał herbu Korczak. (Akty izdawajemyje..., t. 2, s. 184; t. 4, s. 588; t. 33, s. 253, 254; t. 3, s. 247, 264).
Jakub Hruszewski, starosta spigulski, w 1775 roku został komisarzem do sądów zadwornych królewskich w Warszawie. (Volumina Legum, t. 8, s. 88).
Z tego rodu wybitny ukraiński historyk Michajło Hruszewski (1866-1934), rodowity szlachcic polski z pochodzenia.

HUTTEN-CZAPSKI herbu własnego; stanowili rosyjską gałąź słynnej rodziny polskiej. Hrabiowie.


I


ILIŃSKI vel ILJIŃSKI herbu własnego; hrabiowski ród rosyjski (od 1699) polskiego pochodzenia.
A. Bobrinskij podaje (t. 2, s. 1): „Familia Iljinskich (Iliński) polskiego proischożdienija i była izwiestnoju na Wołyni w naczale XVII wieka”. Jedna jej gałąź, osiadła w województwie Smoleńskim, przyjęła poddaństwo rosyjskie po poddaniu Smoleńska Rosji za cara Aleksego Michajłowicza. Od 1699 roku mieli majątki w okolicach Kurska i Biełgoroda.

IMSZENIECKI herbu Śreniawa oraz Mściszewski. Początkowo siedzieli w powiecie sośnickim Ziemi Czernihowskiej; później słynni w Rosji.

IRECKI herbu własnego; notowani w Rosji od 1669 roku; w Polsce zanikli.

ISAJEWICZ herbu Łuk odm.; ród rosyjski polskiego pochodzenia; do Rosji przybyli z Ukrainy w roku 1710.

ISAKOW herbu własnego; notowani w Rosji od 1627 roku.

ISKRYCKI herbu własnego. Hrabia Miłoradowicz (t. 2, cz. 6, s. 76) notuje: „Iskrycki (...) Familia Iskryckich należy do starożytnych rodów szlacheckich (...) Pochodzący z tego rodu Grigorij Wasiljewicz Iskrycki za panowania Cesarza Piotra I wyjechał z Polski do Rosji i, zarówno on, jak i jego potomkowie, służyli Tronowi Rosyjskiemu”... (Por. też: Obszczij gierbownik, t. 4, s. 135). Wydaje się, że stanowili gałąź polskich Iskrzyckich, pieczętujących się godłami Pobóg, Poraj i Trąby.

IWANIENKO herbu własnego; około 1708 przenieśli się z Ukrainy do Rosji.

IWANOW herbu własnego. Byli w XIX wieku wielokrotnie potwierdzani w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 440, 4096; f. 391, z. 8, nr 1076). Ale większość rodzin tego nazwiska nie legitymowała się polskim pochodzeniem.

IWANOWICZ herbu Abdank i in.
Znanym matematykiem radzieckim był Michał Dionisowicz Iwanowicz (ur. 1939), ociemniały, pochodzący z rodziny, którą w czasach stalinizmu deportowano spod Czerniowców do Tatarii; od 1970 roku docent Donieckiego Uniwersytetu Państwowego, autor publikacji naukowych w języku rosyjskim, niemieckim i angielskim.

IWANOWSKI. A. Boniecki (Herbarz polski, t. 8, s. 69-73) podaje wiadomości o trzech rodach, noszących nazwisko Iwanowski: herbu Łodzia (pochodzących z Iwanowa w powiecie łukowskim; znani we Lwowie już w latach 1446-1449); herbu Rogala (spod Drohiczyna); herbu Poraj (z Iwanowie w woj. kaliskim). Byli jeszcze także Iwanowscy herbu Topór.
W dawnych źródłach wielokrotnie wzmiankuje się o reprezentantach tego domu.
Mikołaj z Karcz Iwanowski 11.IX.1589 roku podpisał uchwałę sejmiku deputackiego w-wa krakowskiego w Proszowicach.
Jakub Iwanowski podczaszy podlaski, w 1628 r. był członkiem Trybunału Koronnego. (Volumina Legum, t. 3, s. 277).
W 1635 roku księgi grodzkie witebskie piszą o szlachcicu Krzysztofie Iwanowskim.
W połowie XVII wieku pewien autor zjadliwie notował: „Iwanowski nazwał się Matys od wsi Iwanowie trzy mile od Krakowa panów Morskich. Dlatego sam się okazuje, że chłop, gdyż od cudzej wsi tytuł wziął”. (W. Nekanda Trepka, Liber, s. 188). Żadnej wagi dowodowej wszelako te słowa nie posiadają.
W Polskich rodach szlacheckich Andrzeja Kulikowskiego czytamy o jednej z gałęzi rodu: „Iwanowski herbu Rogala odm. Protoplasta rodu: Jan – pisarz ziemski drohicki i sędzia grodzki drohicki. Wyróżniający się przodkowie: Józef Michał – rotmistrz, horodniczy; starosta w Mińsku Litewskim w l połowie XVIII wieku; Jakub – podczaszy podlaski, poseł, deputat na trybunał radomski. Dobra ziemskie i główne siedziby: Żeleźniki, Mincewo oraz Przytułki w powiecie oszmiańskim”.
Jakub Iwanowski 23 lipca 1668 roku podpisał uchwałę sejmiku proszowskiego. (Akta sejmikowe woj. krakowskiego, t. 3, s. 216).
Iwanowscy herbu Rogala na przełomie XVII-XVIII wieku przenieśli się z Mińszczyzny do powiatu wiłkomierskiego. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 97,99). Krzysztof z Rogala Iwanowski miał dziedziczny majątek Purpiszki w powiecie wiłkomierskim leżący.
Oni też posiadali m.in. wieś Witkuszki w Ziemi Żmudzkiej, Cielesze i Daszki w powiecie wilejskim, Skataniszki, Aleksandryszki, Piworuńce w powiecie wileńskim, Statkuny w święciańskim. Odgałęzili się też licznie na powiat oszmiański, mieszkali w Wilnie.
Brali żony m.in. z takich domów jak Pieczulicz, Sebestyański, Buywid, Chomętowski, Jaksztayć, Gutowicz, Felkierzamb, Rzeczycki, Jacewicz, Karczewski, Jotejko, Danilewicz, Leduchowicz, Kamieński. W 1804 roku heroldia wileńska uznała Franciszka, Augustyna, Józefa, Kajetana, Kazimierza, Jakuba, Józefata, Karola, Wincentego, Antoniego, Michała, Andrzeja, Ignacego, Justyna, Symona, Mikołaja, Dominika Iwanowskich (stanowiących wiłkomierską gałąź rodu) „za rodowitą y starożytną szlachtę polską”, wpisując ich do pierwszej klasy Ksiąg Szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej.
Zachowały się liczne dokumenty historyczne związane z dziejami tego zacnego domu (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1088, s. 1-180), m.in. testament Hieronima Michała Iwanowskiego, Wojskiego mińskiego, rotmistrza Jego Królewskiej Mości, z roku 1683. W przekazie tym m.in. czytamy: „Wróżąc dobrze, iż na tym skazitelnym świecie nie masz nic trwałego y wszystkie rzeczy stworzone, codzienney podległe odmianie, państwa, korony, buławy, bogactwa, urzędy, – wszystko przeciwna Fortuna przez śmierć odmienia y wniwecz obraca, żadnego nie mając respektu na pana y chudzinę, na bogatego y ubogiego, wszystkich jednym płaszczem śmierć okrywa y w podziemne wprowadza lochy. Zaczym y ja, teyże skazie y niepewności żywota będąc podległy, a mając od Stwórcę mojego z hoyney jego szczodrobliwości powierzonych nieco w ręku moich dobrodzieystw, będąc przy dobrym y zdrowym rozumie, z własney mojey woli umyśliłem wszystkie rzeczy moje ruchome, ochędostwo, konie, dobra leżące z wysługi mojey krwawey nabyte y kupione, tym testamentem ordynować y według podobania mego legować, dać, darować y zapisać, wedle woli mojey, komu chcąc, która to legacya moja y dobrowolna wola, aby przy zupełney mocy u każdego prawa y sądu zostawała, pilno upraszam.
Naprzód tedy duszę moją grzeszną, którą mam od Pana Boga daną, onegoż Majestatowi Boskiemu w ręce oddaję, prosząc miłosierdzia Boskiego nieskończonego, aby jey był miłościw, a nie pomnąc na złości y grzechy moje, których liczby y miary niemasz, z wielkiego swego miłosierdzia do chwały swojey świetey przyjąć duszę moje miłościwie raczył.
Ciało moje grzeszne, że jest z ziemi, ziemi się też ma oddać, które aby było obrzędem chrześcijańskim według porządku Kościoła Katolickiego Rzymskiego pogrzebione, żądam bez wszelkich niepotrzebnych kosztów y światowych ceremonii, w Kościele Ojców Dominikanów Kowieńskich, ale tylko żeby było kapłanów z ofiarami świętem! za duszę moją jako naywięcey ubogich, chromych y niedołężnych zaprosić, z których każdemu aby było w ręce oddano po groszy sześć polskich, proszę (...)”.
Rotmistrz królewski kazał też po pogrzebie swym obdarować wszystkich żebraków kowieńskich obfitą jałmużną, a na każdy kościół wileński i kowieński, na klasztory, wszystkim kapłanom wypłacić kazał pokaźne sumy, opiewające na wiele tysięcy złotych (które wówczas rzeczywiście były złote!) polskich. Obdarowane musiały też być liczne świątynie na prowincji oraz wszyscy, którzy w ten czy inny sposób towarzyszyli w życiowej podróży pana Wojskiego mińskiego. Czytamy m.in. w testamencie H. M. Iwanowskiego: „Ciechanowiczowi, który mi czas niemały wiernie służył, zapisuję złotych sto, kaftan, w którym chodziłem, y ubiory, jakie natenczas na mnie były; Stefanowi, urzędnikowi, złotych sto y klacz siwą młodą, (...) Abramkowi zapisuję krowę doyną y świń dwoje y pieniędzy złotych piętnaście, woźnicy Kaziukowi byka trzyletniego y pieniędzy złotych sześć; dziwce Kozłowskiej krowę doyną y złotych piętnaście, Maruszce krówkę dwóletnią y złotych pięć; Kowalewskiemu złotych dwanaście, samey żenię jego krowę doyną y złotych sześć” etc. etc. ...
Bratu swemu rodzonemu Bazylemu zostawiał H. M. Iwanowski majętności w Województwie Mińskim Najkowszczyznę i Chaleckowszczyznę oraz „parę sukien, jakie natenczas naylepsze będą z futrem rysim...”. „Synowi jego Samuelowi z pierwszego małżeństwa spłodzonemu, konia z cugu gniadego co naylepszego y szablę oprawną, złocistą, dawnieyszą, uzdeczkę gończą ze srybrem. Drugiemu synowi pana brata z Oziembłowskiey spłodzonemu Janowi, który rósł przy mnie y jest na mojey prowizyi w szkołach, zapisuję rządzik wpółzłocisty dawny y szablę oprawną złocistą z rękojeścią ze słoniowey kości (...), złotych dwa tysiące... Córce zaś zamężney rodzonego mego jeymości paniey Koryckiey, widząc, że niewielki ma respekt na się oycowski, a w małey fortunie żyjącey, zapisuję bydła rogatego sztuk cztery, owiec dziesięć, pieniędzy złotych sto, klacz którąkolwiek ze źrzebięciem...”. Ponieważ nie miał stary żołnierz dzieci własnych, opisał swój duży majątek Opitołoki w powiecie kowieńskim dwom synom swego brata Bazylego i dwom synom brata Jarosława w równy dział, a jako dyspozytora testamentu mianował swego przyjaciela Hieronima Samuela Kotła, marszałka oszmiańskiego...
Zachował się także inny testament, tym razem z roku 1753, należący do Michała Iwanowskiego, dokument równie wymownie świadczący o poziomie kulturalnym i socjalnym tej zacnej rodziny: „W imię Oyca y Syna y Ducha Świętego. Niech się stanie na wieczną cześć y chwałę Pana Boga.
Powszechne y nieomylne między żyjącemi pod słońcem ludźmi axioma, iż: komukolwiek z naywyższey nieba predestynacji żyć dostało, ten mściwey Libityny przerażony grotem po krótkiey y znikomey na świecie rezydencji bez pardonu śmiertelności nie uchybi terminu. Co zdrowym pomiarkowawszy zdaniem, ja Michał Iwanowski, w niepewney życia zostający sytuacji po nadwątlonym moich lat szedziwością siłach pomiarkowawszy, iż niebieskiego wyroku do podziału życia z ciałem bliski jest śmiertelney termin exekucyi. Więc ażeby po śmierci mojey nie wszczęły się między dziatkami moimi waśnie y rostyrki, takową tedy umyśliłem uczynić ostatniey woli mojey testamentową dyspozycyą.
A nayprzód ciało moje grzeszne jako z ziemi swóy wzięło początek, tak ażeby ziemi oddane było, y uczściwym chrześcijańskim obrządkiem przy Kościele Krakinawskim pogrzebione było, miłey małżonki mojey niech będzie staranie y pieczołowitość, upraszam”. Majątek dziedziczny Gronsze alias Linkowice pozostawiał Iwanowski swej żonie Zofii z Usakowskich, a po jej zgonie mieli posiadłością władać ich synowie Jan, Antoni i Aleksander. Spadek pieniężny (co prawda niewysoki, bo po sto złotych zaledwie każda) miały otrzymać córki Michała Iwanowskiego Anna, Konstancja, Bogumiła i Marianna. Żegnając żyjących, upominał m.in. ojciec synów, „aby się tym kontentowali, jakie z miłości mey oycowskiey na części każdego zapisałem... l mc Pan Jan Iwanowski, syn móy, miłą małżonkę moją a matkę swą, ażeby podług przykazania Boskiego uczściwie szanował, obserwował y z zapisanego tym testamentem dożywocia za jakim pretextem nie rugował”. Na opiekunów w podeszłym wieku będącej żony obrał M. Iwanowski Bitowta, sędziego grodzkiego upickiego, Michała Mejera, miecznika upickiego, i Bogusława Landzberga, cześnika inflanckiego, swych dobrych przyjaciół, i kończył: „Żegnam naymilszą żonę moją panią Zofię z Usakowskich Iwanowską, która przez cały proceder życia będąc mnie w małżeństwo poślubiona, przystoyne y należyte czyniła poszanowanie y statecznie przysięgłey dotrzymała wiary... (...) Żegnam y was, naymilsze dziatki, żywe latorośli naywyższym Boskiey szczepione dziełem ręki, wlewając wam wszystkim błogosławieństwo, które niech wam będzie powodem do wszelkich szczęśliwości y sukcesów, y co tylko zamyślać będziecie, niech w tym naywyższa wam pomaga Dobroć. Żegnam na ostatku wszystkich krewnych, przyjaciół y dobrodziejów z tą kontestacyą y życzeniem, ażeby codziennie nowe łaski Boskich odbierali inkrementa...”.
W grudniu 1819 roku heroldia wileńska potwierdziła rodowitość Tomasza Iwanowskiego, szlachcica powiatu oszmiańskiego, jak też wielu innych nosicieli tego nazwiska z Guberni Wileńskiej.
Walerian syn Józefa Iwanowski w 1828 roku otrzymał tytuł kandydata wydziału fizyczno-matematycznego na Wszechnicy Wileńskiej (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. 1, nr 835, s. 40).
W 1852 roku heroldia wileńska zarejestrowała Cezarego Iwanowskiego, szlachcica powiatu wilejskiego. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 431, s. 5).
W 1875 roku onaż potwierdziła rodowitość Michała Felicjana Iwanowskiego, szlachcica powiatu telszewskiego. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 187, s. 19-20).
Drzewo genealogiczne jednej z gałęzi Iwanowskich herbu Rogala ułożone w heroldii wileńskiej w roku 1911 przedstawia siedem pokoleń tego rodu (65 osób płci męskiej), bardzo licznie już rozgałęzionych. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 1809, s. 52).
Inną gałąź tegoż herbu reprezentowało osiem pokoleń i 38 osób (tamże, s. 72), a Iwanowskich herbu Topór: osiem pokoleń i 67 osób (tamże, s. 74).
Z tego rodu pochodził Teofil Iwanowski (1827-1874), zasłużony generał w służbie argentyńskiej.
Na Podolu mieszkały cztery różne rodziny polskie o nazwisku Iwanowski. (Spisok dworian wniesionnych w dworianskuju rodosłownuju knigu Podolskoj Gubernii, Kamieniec-Podolsk 1897, s. 42, 125, 234).
W Rosji również dobrze znani. Miłodarowicz (t. 2, cz. 6, s 74) podaje: „Familia Iwanowskich należy do starożytnego rodu szlacheckiego Guberni Mińskiej”...
Z tej rodziny wywodził się wybitny rosyjski mikrobiolog Dymitr Iwanowski (1864-1920) twórca wirusologii doświadczalnej.

IWASZKIN herbu własnego; pochodzą prawdopodobnie od Iwaszkiewiczów z Wielkiego Księstwa Litewskiego.

IZWAJŁOW herbu własnego. Mieli pochodzić od szlachcica Marka Dziemidowicza, który za czasów wielkiego kniazia Iwana Michajłowicza przeniósł się z Litwy do Tweru.

IZWOLSKI herbu Kotwica odm., ród rosyjski polskiego pochodzenia; przybyli do Moskwy w 1554 roku. Idą widocznie od Wolskich. (Por.: Obszczij gierbownik, t. 9, s. 18).

K


KACHOWSKI herbu własnego; zasłużona szlachta smoleńska.
W swoim czasie wpływowym działaczem wojskowym i cywilnym był Michał Kachowski (1834-1800), generał od infanterii. Wychowywał się w Korpusie Szlacheckim w Petersburgu, jako młody oficer uczestniczył w wojnie siedmioletniej oraz w pierwszej wojnie Katarzyny II przeciwko Turkom. W 1783 roku dowodził wydzielonym Korpusem Krymskim, a od 1784 piastował stanowisko dowódcy Obwodu Taurydzkiego. W 1792 dowodził „Armią Ukraińską”, która zajęła Warszawę. Po podaniu się do dymisji pełnił kolejno funkcję gubernatora Penzy i Niżniego Nowogrodu. Cesarz Paweł I nadał mu tytuł hrabiowski.
Piotr Kachowski (1797-1826) pochodził z tejże szlachty smoleńskiej, lecz jego losy ułożyły się nader tragicznie. Po ukończeniu pensjonatu szlacheckiego przy Uniwersytecie Moskiewskim rozpoczął karierę wojskową w gwardii. Na skutek pewnego nieporozumienia został zdegradowany i zesłany na Kaukaz w randze szeregowca. Później ponownie, ze względu na odwagę osobistą i dzielność wykazane podczas walk z góralami, awansowany, podał się do dymisji w randze porucznika. W społeczeństwie rosyjskim czuł się samotnie, głęboko przeżywał zjawisko niesprawiedliwości społecznej, a carat uważał za zjawisko zupełnie sprzeczne z ideałami godności, wolności i mądrości. Marzył o odegraniu w dziejach Rosji roli „tyranobójcy”, „Brutusa rosyjskiego”. Życzenie to było tak silne, że stało się ciałem. P. Kachowski został wciągnięty do organizacji dekabrystów, którego masońscy inspiratorzy przydzielili mu wykonanie roli mordercy cesarza Mikołaja I. Był zwolennikiem fizycznej likwidacji wszystkich członków familii cesarskiej. Podczas zbrojnego wystąpienia 14 grudnia 1825 roku na Placu Senackim P. Kachowski własnoręcznie zabił strzałami z pistoletu hrabiego, generała gubernatora Miłoradowicza, pułkownika Stewarta oraz zranił jednego z oficerów orszaku cesarskiego. Bunt antycarski został zdławiony, a P. Kachowski aresztowany w nocy z 14 na 15 grudnia. Podczas śledztwa stawiony przed Mikołajem I odbył z nim szereg rozmów, zmienił też zasadniczo swe zapatrywania, które wyłuszczył następnie na piśmie, a które dają świadectwo jego niepospolitej inteligencji. Siedem miesięcy był poddawany ciężkiemu śledztwu w Twierdzy Pietropawłowskiej, w której też został powieszony 13 lipca 1826 roku. W Rosji jest uważany za jednego z najmężniejszych i najszlachetniejszych bojowników o wolność i postęp społeczny tego kraju.

KALININ herbu własnego. Panowie Kalininowie mieszkający na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego byli w XIX wieku potwierdzani w godności szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 5, nr 683).

KALINOWSKI herbu Kalinowa; przez ziemie ukrainne odgałęzili się z Polski do Cesarstwa Rosyjskiego.

KALIŃSKI herbu Topór; odnotowywani przez heroldię wileńską jeszcze w XIX wieku w powiecie upickim. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 7, 11).
W Rosji od 1708 roku. Obszczij gierbownik (t. 9, s. 126) podaje: „Familia Kalińskich proischodit iz driewniego polskogo szlachectwa”. Także w innym źródle czytamy:
„Familia Kalińskich pochodzi ze starożytnego szlachectwa polskiego i dziedziczyła na swych, nadanych przez królów polskich, posiadłościach w województwie sandomierskim, witebskim i czernihowskim. Potomek tego rodu Jewsiej Kiriłłowicz Kalinskoj służył przy feldmarszałku hrabim Borysie Pietrowiczu Szeremietiewie”... (Miłoradowicz, t. 2, cz. 6, s. 78).

KAŁAKUCKI herbu własnego; w Rosji notowani od 1679; w Polsce i Litwie zanikli. Niewykluczone, że to nazwisko jest pochodne od żmudzkiego wyrazu „kalakutas” – indyk.
KAMIENIEW herbu Ślepowron; wpływowy ród rosyjski polskiego pochodzenia; pochodzą prawdopodobnie od Kamieńskich, którzy w 1654 roku przyjęli poddaństwo Moskwy.

KAMIEŃSKI herbu Ślepowron; ród rosyjski (1696) pochodzenia polskiego. Z tego rodu pochodził znakomity literat Wasilij Kamienski (1884-1961), o którym profesor Tadeusz Klimowicz pisał jak następuje: „Poeta, prozaik, dramaturg, malarz. Futurysta. W latach dwudziestych, podobnie jak inni kubofuturyści, należał do LEF-u. Jak niemal wszyscy futuryści rosyjscy odrzucał program Marinettiego (choć na swój sposób doceniał uroki cywilizacji i został jednym z pierwszych pilotów w Rosji), opiewając przejawy anarchizmu zawarte w buntach chłopskich. Kult żywiołowości pomógł mu zaakceptować przewrót październikowy i bezboleśnie zaadaptować się w nowej rzeczywistości literackiej, w której Razin czy Bołotnikow funkcjonowali jako historyczne i literackie zminiaturyzowane odpowiedniki herosa zasiadającego na Kremlu. Kamienski – homo sovieticus przystosował się i przetrwał, o czym triumfalnie donosił w zbiorku Ojczyzna szczęścia; Kamienski – artysta zmarł na początku lat dwudziestych, pozostając w pamięci potomnych jako „tańczący z krowami”. Tomiki poetyckie: Tango z krowami. Żelazobetonowe poematy, 1914; Dziewczęta na bosaka, 1917; Brzmienie wiosennej panny, 1918; I to jest... 1927; Wiersz o Zakaukaziu, 1932; Ojczyzna szczęścia, 1938. Poematy: Stienka Razin, 1912-1920; Cuwamma, 1920; Jemieljan Pugaczow.”
* * *

Profesor Uniwersytetu Noworosyjskiego w odessie Franciszek Kamieński (1851-1912) specjalizował się przede wszystkim w badaniu morfologii gatunków: Monotropa hypopitys i Utricularia. Wiele publikował w niemieckiej i rosyjskiej periodyce botanicznej.

KAMIŃSKI herbu Odrowąż, Janina, Topór i in.
Jerzy Łempicki pisze m.in. w Herbarzu mazowieckim (t. 1-2, s. 167 i in.) o początkach rodu Kamińskich:
„1. Pochodzenie rodziny
Kamionki, wieś zagrodowa powiatu płockiego, podzielona była w XVI wieku na małe działy dziedziczone przez szlachtę, która przyjęła nazwisko Kamiński, a także przez dziedziców z sąsiednich osad. W 1497 roku było tam kilkunastu dziedziców. Wiadomo, że część z nich używała w XVI wieku herbu Dołęga (linia D, a zapewne również linie A i C). Byli tam też Ciołkowie, a najprawdopodobniej też przedstawiciele innych rodzin.
W ciągu XVII wieku nastąpiło, jak się zdaje, częściowe wyludnienie Kamionek i najprawdopodobniej większość XVI-wiecznych rodzin wymarło.
W XVIII wieku pojawiły się na terenie województwa zamożne rodziny noszące nazwisko Kamiński. Dane ich dotyczące zostały tu zestawione, mimo że nie ma pewności, czy nie są oni przybyszami z innych stron kraju i czy nie należą do kilkunastu innych rodzin noszących to nazwisko. Jedynie przedstawicieli linii F, dziedziczących w płockich Kamionkach, można z dużym prawdopodobieństwem zaliczyć do płockich Kamińskich.

2. Linia A. Rodzina Macieja Gołego
Maciej. Występował w 1532 roku. Zmarł przed 1541 rokiem. Pozostawił córkę Aa. Agnieszkę, w 1551 roku żonę Walentego Bronowskiego, syna Jakuba, oraz synów: A1. Piotra, A2. Stanisława i A3. Prokopa, urodzonych, jak się zdaje, z dwóch żon.
Piotr. W 1533 roku u Piotra zeznała dług Anna, żona Bartłomieja Zagrobskiego. W 1541 roku u Piotra zeznał dług Paweł Kobiernicki z Wyszyny. Piotr zmarł przed 1551 rokiem. Pozostawił wdowę Katarzynę N.” etc.
W Cesarstwie Rosyjskim zasłynęli liczni reprezentanci tego rodu, jak np. znakomity meteorolog Antoni Kamiński, który urodził się 5 listopada 1862 roku w guberni witebskiej.
Ukończył Uniwersytet Petersburski, następnie odbył szereg wypraw naukowych, których plonem były liczne książki z dziedziny meteorologii i klimatologii.
W zakresie klimatologii Antoni Kamiński opublikował następujące książki i artykuły: Klimat Mandżurii (1905); Organizacja meteorołogiczeskich uczreżdienij w Rossii (1911); Gidrołogiczeskije issledowanija na pobiereżje Cziernogo moria (1909); Klimat gławniejszych russkich klimatoleczebnych miestnostiej (1917); Sielskochoziajstwiennaja mietieorołogija (1918); Izmiencziwost’ dawlenija wozducha (1925); Nabludienija nad skorostju wietra (1926); Klimaticzeskoje opisanije Jakutii (1928); O proischożdienii zasuch (1932).
W latach 1907-1909 Antoni Kamiński wykładał w Petersburgu na Wyższych Kursach Rolniczych; 1918-1924 w Piotrogrodzkim Instytucie Rolniczym; w 1926-1935 na Uniwersytecie Leningradzkim. Pełnił odpowiedzialne funkcje w Zarządzie Głównym Transportu Morskiego (1917-1927). W latach 1922-1936 pełnił obowiązki kierownika Wydziału Klimatologii Głównego Obserwatorium Geograficznego ZSRR w Leningradzie, w Instytucie Hydrologicznym ZSRR (1919-1930); w okresie zaś 1925-1936 był jednocześnie profesorem Uniwersytetu Leningradzkiego.
Spod jego pióra wyszło też kilkanaście tekstów z dziedziny agrometeorologii, kurortologii, hydrologii, hypsometrii.
W 1903 roku nazwisko klimatologa A. Kamińskiego nadano jednemu z przylądków na północy Rosji.
Znakomity uczony zmarł 5 sierpnia 1936 roku w Leningradzie.
Z tej rodziny pochodził też Feliks Witoldowicz Kamiński, kierownik Centralnego Naukowo-Badawczego Geologicznego Instytutu Metali Kolorowych i Szlachetnych Ministerstwa Geologii ZSRR, zasłużony specjalista w dziedzinie eksploatacji pokładów diamentów, autor kapitalnych dzieł naukowych z tego zakresu.

KANDYBA herbu Poraj, własnego i Kampenhausen. Starożytny ród rycerski od wieków siedzący na Grodzieńszczyźnie, szczególnie rozmnożony w powiecie lidzkim, gdzie byli odnotowywani jeszcze przed 1550 rokiem (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1256; f. 391, z. 6, nr 110, 605, 708, 709, 1130, 1131, 1576, 1623, 2759; f. 391, z. 8, nr 115; f. 391, z. 7, nr 287, 431, 4033, 4034, 4117).
Drzewo genealogiczne rodu Kandybów zatwierdzone w heroldii wileńskiej w 1833 roku przedstawia jedenaście pokoleń (54 osoby płci męskiej) jednego z gniazd tej rodziny: 1. Borys Proksza, 2. Kandyba Proksza, 3. Jacek Kandyba, 4. Bazyli Kandyba, 5. Bohdan Kandyba itd., do 52. Wincenty Marcin, 53. Floryan, 54. Maurycy Kandyba... (CPAH Litwy w Wilnie f. 391, z. 5, nr 279, s. 1-26).
Wywód genealogiczny rodu, zatwierdzony w heroldii wileńskiej w 1858 roku bierze za protoplastę Borysa Prokszę Kandybę, który korzystając ze wszystkich praw i prerogatyw przysługujących stanowi szlacheckiemu, jeszcze przed rokiem 1588 posiadał dobra ziemskie w powiecie lidzkim położone. Był on komisarzem króla Zygmunta III na tenże powiat, podobnież jak później jego syn Proksza.
Bogusław Kandyba został mianowany przez króla Augusta III na mierniczego Wielkiego Księstwa Litewskiego 6 października 1744 roku.
Reprezentanci rodu byli potwierdzani w starożytnym szlachectwie polskim przez heroldię grodzieńską 23 sierpnia 1820; przez mińską – 10 maja 1829, 3 października 1832 roku; przez wileńską – 18 sierpnia 1849; przez Senat Rządzący w Petersburgu 7 lipca 1833 roku, 9 marca 1850.
3 lipca 1833 roku heroldia grodzieńska potwierdziła starożytną szlacheckość dużej grupy rodu Kandybów herbu Kampenhausen, katolików, mających odgałęzienia w powiecie dziśnieńskim, mińskim (dobra Puchacze), grodzieńskim, lidzkim (dobra Janopol).
Z dokumentów ówczesnych wynika, że Tomasz Zacharyasz, syn Franciszka, Kandyba był sędzią pułkowym w pułku księcia Pawła Meklemburskiego, a Floyran, syn Jerzego, studentem prawa na Uniwersytecie Wileńskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1256).
Około 1833 roku Jan, syn Kajetana, Kandyba, lat 49, był sztabskapitanem Pułku Kremenczugskiego. Jego brat Józef w tymże czasie pełnił funkcję dziśnieńskiego sędzi granicznego. W 1851 roku heroldia wileńska potwierdziła rodowitość Ignacego, Hipolita, Szymona, Dionizego Kandybów.
Jan, syn Franciszka, Kandyba w 1858 roku miał lat 33, był kapitanem rezerwy Pułku Wołyńskiego. Jego rodzony brat Tomasz, kawaler orderu Św. Stanisława, był w tymże czasie porucznikiem rezerwy, a Ignacy – sekretarzem koleżskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 10, nr 168, s. 1-49).
Władysław, Floryan, Tomasz, Jan Kandybowie w 1865 zostali potwierdzeni w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską.
Drzewo genealogiczne rodu, sporządzone w 1865 roku przedstawia dwanaście pokoleń jednej z gałęzi tej rodziny (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1219, s. 1-50).

KANDYBOW herbu własnego; stanowili odgałęzienie rodu Kandyba z Ziemi Grodzieńskiej.

KANIEWIECKI herbu Nałęcz; odgałęzili się do Cesarstwa Rosyjskiego z terenów ukrainnych.

KANIOWSKI herbu Rawicz. (Por.: Obszczij gierbownik, t. 13, s. 40).

KAPICA herbu Jastrzębiec odm. Wzięli nazwisko od wsi Kapice (Kapicze) w Ziemi Bielskiej. Jakub, syn Stanisława, Jan i Walenty, synowie Piotra, Kapicowie w maju 1569 roku razem z resztą szlachty bielskiej złożyli przysięgę na wierność Koronie Polskiej (Por.: Akta unji Polski z Litwą 1385-1791, ed. S. Kutrzeba i W. Semkowicz, s. 255, Kraków 1932).
Zygmunt Gloger pisał: „Wieś Kapice Stare leży w Ziemi Bielskiej, w parafii Kobylińskiej, odległa o milę od miasta Tykocin...”
Z tego rodu pochodził znakomity heraldyk polski Ignacy Kapica zwany Milewskim (ok. 1740-1817), który w swym Herbarzu (Kraków 1870, s. 154-167) wywodzi: „Dom Kapiców Milewskich herbu Turczyński. Dobra Kapice Stare, Kapice Lipniki i Kapice Jasiewizna w Ziemi Bielskiej, powiecie tykocińskim leżą.
Ten dom Kapiców Milewskich na Kapicach Starych czyli Starej Wsi, Milewie i innych dobrach w ziemi bielskiej leżących dziedziczył, a od dóbr Milewa drugie wziął”.
W 1614 roku w księgach ziemskich suraskich Stanislaus de Kapice, syn Piotra, zapisał te dobra synowi Albertowi... Spokrewnieni byli, m.in. z Burzyńskimi, Barwikowskimi, Lipińskimi, Łempickimi, Dąbrowskimi, Janczewskimi, Truszkowskimi, Makowskimi, Węglińskimi, Godlewskimi, Moczarskimi, Czapskimi, Kalinowskimi, Wądołowskimi, Pieńkowskimi.
Piotr Kapica z Ziemi Bielskiej podpisał w 1764 roku elekcję ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. (Volumina Legum, t. 7, s. 128).
Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego (cz. 2, s. 187, Warszawa 1853) podaje: „Herb Jastrzębiec – 2. W tarczy te same godła jak w pierwotnym herbie Jastrzębiec. W szczycie hełmu podobnyż jastrząb, tylko na krzyżu kawalerskim złotym stojący.
Używają go: Kapicowie, w dawnem Województwie Podlaskiem zamieszkali. Z tej rodziny Michał Kapica w roku 1696 dobra Kapice – Lipniki dziedziczył”.
Kapiców wymienia P. Małachowski wśród szlachty polskiej (s. 199). Nie podaje jednak ani nazwy herbu, ani żadnych innych szczegółów.
Spis szlachty Królestwa Polskiego (Dodatek II, Warszawa 1854, s. 20) informuje o Kapicach herbu Jastrzębiec.
Adam Boniecki w dziewiątym tomie Herbarza Polskiego (s. 230) pisze: „Kapicowie herbu Jastrzębiec, z Kapie, w województwie podlaskim. Wawrzyniec i Jakub, synowie Jana Kapicy, dziedziczyli na Kapicach 1598 roku. Walenty Kapica, syn Pawła, 1594. Marcin Kapica, syn Jana i Andrzej, Tomasz i Stanisław, synowie Marcina, dopełnili działu Kapie 1602 r.
Piotr Kapica podpisał, z ziemią bielską, elekcję Stanisława Augusta. Wojciech, syn Michała i Anastazji Bajkowskiej, zeznał 1733 r. zapis dożywocia z żoną, Ludwiką Szulcówną, córką Kazimierza i Teresy Chudzińskiej... Andrzej, syn Mateusza i Maryanny Niecieckiej, sprzedał 1733 r. część swoją na Leśnem Milewku... Stefan, żonaty z Maryanną Bieńkowską, odstąpił 1780 r. pewną sumę synowi Franciszkowi. Stanisław, porucznik byłych wojsk polskich 1807 r.
Michała Kapicy, właściciela dóbr Kapice - Lipniki 1696 roku, potomkowie: Józef, Jan, Teodor i Piotr, synowie Adama oraz Adam i Bartłomiej, synowie Jana, legitymowali się ze szlachectwa w Królestwie w pierwszej połowie XIX wieku”.
Znani też na Wileńszczyźnie i Żmudzi, skąd odgałęzili się na Rosję.
W XIX wieku J. F. Kapica, ksiądz, był jednym z najbardziej dynamicznych działaczy patriotycznych polskich w zaborze pruskim (Por.: Norman Davies, God's Playground. A History of Poland, t. 2, s. 127, Oxford 1988).
W 1854 roku ziemianin Lacki i arendarz jego majątku Skubiaty Kapica zaskarżeni zostali przez chłopów z tegoż majątku o niesprawiedliwe traktowanie i o nadużycia finansowe (CPAH Litwy w Wilnie, f. 381, z. 19, nr 1318).
Z tego rodu pochodził laureat Nagrody Nobla (1978) w dziedzinie fizyki Piotr Leonidowicz Kapica (1894-1984) oraz szereg innych wybitnych uczonych. (Por.: Jan Ciechanowicz, Z rodu polskiego, t. 1, s. 113-148, Rzeszów, Wyd. WSP 1999).

KARBYSZEW herbu własnego.
Dokumenty dowodzące polskiego pochodzenia Karbyszewów znajdują się w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Rosji w Moskwie (f. 286, z. 1, nr 61). Mieli być odgałęzieniem rodziny polskiej o nazwisku Karbot, pieczętującej się godłem Trzy Buławy. Być może zresztą chodzi o Korbutów herbu Korczak.
„Karbyszewy. Wyjechali iz Polszi, nazwanije swojo połuczili ot priedka ich Karbofowa” (Rodosłownaja kniga, t. 5, s. 324).
Z nich pochodził wybitny rosyjski generał wojsk inżynieryjnych dr hab., profesor Akademii Sztabu Generalnego ZSRR, Bohater Związku Radzieckiego Dmitrij Karbyszew (1880-1945), zamęczony przez Niemców w obozie Manthausen 18 lutego 1945 roku (rozebrany na mrozie był polewany wodą całą noc, aż umarł pod warstwą lodu). To on w 1911-1914 r. wybudował Twierdzę Brzeską.

KARCOW herbu własnego; znani w Rosji od 1673.

KARNOWICZ herbu Miecz Odwrócony.
Hrabia Miłoradowicz (t. 2, cz. 6, s. 79-80) podaje: „Karnowiczowie. Piotr, szlachcic polski (...) Przodek tej familii Piotr Karnowicz urodzony na Węgrzech na Górnym Śląsku (?!) w mieście Karnowo (?!) w roku 1543 powołany został do służby przez króla polskiego Augusta Zygmunta (sic!) i otrzymał w nadaniu różne dobra. Syn jego Antoni przyjął poddaństwo Państwa Wszechrossyjskiego, służył w Starodubowskim Pułku Małorossyjskim, był poczepskim atamanem” etc.
Zauważalną rolę w życiu umysłowym Cesarstwa Rosyjskiego odgrywał w swoim czasie wpływowy historyk, beletrysta i intelektualista Eugeniusz Karnowicz (1823-1885). Chociaż korzenie tego rodu tkwiły w Ziemi Wileńskiej, to jednak przyszły znakomity uczony urodził się w miejscowości Łupandino koło Jarosławla. Rodzina była zamożna, chłopiec otrzymał świetne wychowanie i wykształcenie domowe, ukończył następnie Petersburski Instytut Pedagogiczny i przez szereg lat pełnił obowiązki nauczyciela języka greckiego w gimnazjum kałuskim, później zaś funkcję kuratora Wileńskiego Okręgu Naukowego. W 1859 roku podał się do dymisji, osiadł w Petersburgu, gdzie do końca życia piastował urząd dyrektora komitetu więziennictwa. Z tymi obowiązkami służbowymi w paradoksalny sposób łączył działalność redaktorską, eseistyczną i naukową. W latach 1861-1862 wydawał tygodnik „Mirowoj Posrednik”, owocnie współpracował jako autor z takimi pismami jak „Gołos”, „Birżewyje Wiedomosti”, „Istoriczeskij Wiestnik”, „Niediela”, „Russkaja Myśl”, „Narodnaja Szkoła”, „Russkaja Starina”, „Rasswiet”, „Sowriemiennik”. Opublikował na ich łamach liczne interesujące rozprawy i eseje historyczne, że wymienimy tu O obrazowanii jewrejew w Rossii, O krepostnom prawie w Polsze, Rymskije papy w byłoje i nastojaszczeje wriemia, Oczerki starinnogo byta Polszy, Jewrejskij wopros w Rossii, Maltijskije rycary w Rossii, Rodowyje prozwanja i tituły w Rossii. Dużym wzięciem cieszyła się jego powieść historyczna Lubow i korona (Miłość i korona, 1879) oraz zbiór esejów pt. Istoriczeskije rasskazy i bytowyje oczerki (1884). Nader zauważalne miejsce w pisarstwie Eugeniusza Karnowicza zajmowała tematyka polska.

KARP herbu własnego. Pochodzący z tego rodu litewskiego biskup żmudzki Józefat Michał Karp w swym liście pasterskim z 1737 roku stwierdzał: „Nie ma w świecie drugiego narodu, który by tak był przewrotnym i zabobonnym, tak wrogim i nienawistnym wierze chrześcijańskiej, jak naród żydowski, którego głównym i jedynym dążeniem jest zawsze to, by podstępnie przez kradzieże, oszukaństwa i truciznę wyniszczali i rozpraszali wszelkie dobra i majątki chrześcijan. I jakże bolesnym, a jednocześnie poniżającym jest to, że w Polsce jest wielu takich, co to Żydów popierają, pozwalają im na wszystko, wydzierżawiają im cła publiczne, karczmy itp., a nawet dobra ziemskie, poddając jednocześnie pod ich władzę ludność chrześcijańską”.
W XIX wieku jedna z rodzin żydowskich na Litwie przybrała nazwisko Karp i podawała się nieprawnie za szlachtę polską; w XX stuleciu przenieśli się do Warszawy, a po części do Petersburga i Moskwy.

KARPIŃSKI herbu Korab. K. Niesiecki (Herbarz polski, t. 5, s. 44-45) podaje: „Karpiński herbu Korab, w Ziemi Nurskiej, piszą się z Karpina, skąd się potem do Prus wynieśli. Jan Karpiński, towarzysz Bonara, z konia zsiadłszy pieszo szedł do szturmu pod Psków... 1582. Szymon syn Jędrzeja z grabowskiej od młodych lat do sędziwego wieku w obozie życie swoje na usłudze ojczyzny trawił, już pod Smoleńskiem, już pod Cecorą, już pod Bednarowem, już pod Krukowem i Kumejkami, już pod Starczem, w których okazyach wyniósł Marsowe piątna na czele i na piersiach. Jędrzeja bracia byli Hieronim, Zygmunt i Jakub z ojca Piotra, matki Niedźwieckiej urodzeni”.
Źródła dawne pisane często wzmiankują o przedstawicielach tego zacnego domu.
W 1567 roku w ochotniczym regimencie pana starosty orszańskiego Filona Kmity Czarnobylskiego, ciągnącym przeciw Iwanowi Groźnemu, znajdował się „pachołek Matys Karpiński, na nim pancerz, przyłbica, kord, tarcza, drewko; koń pod nim brudno-siwy z piętnem”. (Archeograficzeskij Sbornik Dokumentow, t. 4, s. 220).
Jakub Karpiński wpisał się 28.IX.1648 pod Medyką do registru szlachty przemyskiej. Natomiast Jan Karpiński, instygator izby komisarskiej, figuruje w instrukcji posłom na sejm, uchwalonej w Wiśni 15.X.1664 roku.
W Galicji Karpińscy używali przydomku Koropowicz. Mieszkali w okolicy Trembowli, wysunięci na wschód i nieuchronnie musieli ulec zruszczeniu (Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, s. 106-107, Lwów 1857).
Pan Wasyl Karpiński figuruje na popisie pospolitego ruszenia szlachty Ziemi Lwowskiej i Żydaczowskiej z roku 1651.
W roku 1670 zapis w księgach ziemskich połockich wymienia imiona Władysława Karpińskiego i Jerzego Miecznikowskiego, szlachciców, „deputatów chorągwi kozackiej wielmożnego pana Ciechanowieckiego, oboźnego W. Ks. Litewskiego” (Istoriko-juridiczeskije matieriały..., t. 25, s. 250).
Jak pisze w Konnotacie wypadków (Lipsk, 1858, s. 143) starosta łęczycki i barwałdzki Stanisław Wierzbowski: „Annus 1675. Ja byłem promotus do poetyki: pod Reverendum magistrum Karpiński, Societatis Jesu w Kaliszu”.
Hilaryon Karpiński, doktor świętej teologii, actualis Theologiae Scholasticae Professor, Secretarius Congregatiae Ruthenorum, bazylianin połocki figuruje m.in. parokrotnie na stronach wydanej w Nieświeżu w 1754 książki Pełnia pięknej jak księżyc, łask promieniami światu przyświecająca (Patrz: reprint tego wydania pod redakcją Macieja Siekierskiego, Berkeley, California 1985, s. 49-50).
Ksiądz Nikodem Karpiński, prowincjał Bazylianów wileńskich (1758) oraz sekretarz tegoż zakonu ks. Hilaryon Karpiński figurują w księgach grodzkich tegoż miasta (Akty izdawajemyje..., t. 12, s. 118-121, 122-124, 132).
Tenże Nikodem Karpiński, ale już jako Prowincjał Litewski zakonu Bazylianów, figuruje w przywileju króla Stanisława Augusta, wydanym 27 sierpnia 1767 roku (Akty..., t. 9, s. 81).
Znowuż w latach 1757-1791 akta ziemskie wileńskie wymieniają imię księdza bazyliana Hilaryona Karpińskiego (tamże, s. 115, 399, 402, 404).
Herakliusz Karpiński był około 1769 superiorem bazylianów w Berezweczu, następnie zaś (zwany też niekiedy Hilaryonem) „zakonu świętego Bazylego Wielkiego sekretarzem prowincyi litewskiey, superiorem klasztoru bazyliańskiego Wileńskiego” (Akty izdawajemyje..., t. 12, s. 122-124).
28 września 1773 roku w księgach grodzkich Witebska znalazła się tzw. „Aktykacya rewersału, od w Bogu przewielebnieyszego jmści xsiędza Nikodema Karpińskiego, prowincyała zakonu świętego Bazylego Wielkiego, szlachetnym panom Longinowi i Praxedzie z Maraczów Kudzinom, małżakom, danego”. W dokumencie tym poświadczał kapłan unicki przed magistratem fakt darowania znacznej sumy pieniężnej przez wymienionych małżonków na cele religijne. Odnośny fragment zapisu tego brzmi: „Ja, Nikodem Karpiński, świętey teologij doktor, zakonu świętego Bazylego Wielkiego, prowincyi pod tytułem Trójcy Nayświętszey prowincyał, d superior Berezwecki, imieniem prowincyi mojey, a partykularnie imieniem klasztoru naszego Thadulińskiego, czynię wiadomo y wyznawam tym rewersalnym listem moim, danym sławetnym ichmościom panom Longinowi y Praxedzie z Maraczów Kudzinom, małżakom, radcom miasta jego królewskiey mości Witebska, na to, iż co przyrzeczeni ichmsci panowie Kudzinowie, małżąkowie, z instynktu Ducha Świętego ku pomnożeniu chwały Boskiey mając przychylność y chcąc tak za dusze zmarłych, ratunku potrzebujących, jako y wcześnie za duszę swoją, ufundować na wiekopomne czasy pium sufragium, wyliczyli ręczney summy trzysta talarów bitych, obligując Thaduliński klasztor, aby za tę summę wiecznymi czasy, za życia ichmcw, za dusze zmarłych, po długim zaś ich życiu za własne dusze, w każdym tygodniu co Niedziela, z otwarciem obrazu Nayświętszey Maryi, odprawowana była msza godzinkowa z supplikacyami święta... Jakoż ja, prowincyał, skłoniwszy się na wyż wyrażoną ichmcwprozbę,... tym listem moim rewersalnym upewniam y assekuruję, iż od dnia y daty dzisieyszey... za dusze zmarłych, po długim zaś życiu za duszę samychże ichmcw, co tydzień w Niedziele msza święta odprawowana będzie, l na to ten list móy rewersalny namienionym ichmcm panom Kudzinom, małżakom, radzcom Witebski m, dając, dla większey wiary y wagi, przy zwykłey urzędu mego pieczęci, ręką własną podpisuję się. Dan w klasztorze naszym Thadulińskim dnia 13 Marca, roku 1759”. Prócz Karpińskiego dokument ten podpisał też jego sekretarz Augustyn Panowski. (Istoriko-juridiczeskije matieriały..., t. 19, s. 225-227).
Proboszczem unickiego kościoła we wsi Wołkowicze koło Nowogródka około 1785/99 roku był Bazyli Karpiński. Natomiast Walenty Karpiński pełnił odpowiedzialne funkcje dyplomatyczne za czasów powstania narodowego T. Kościuszki (Por.: Akty Powstania Koniuszki, t. 1, cz. 1, s. 135, Kraków 1918).
A. Boniecki (Herbarz polski, t. IX, s. 276-278) pisze o Karpińskich herbu Korab, wywodzących się z Karpina w Ziemi Nurskiej, a spokrewnionych m.in. z Goźlińskimi, Gośniewskimi, Piotrowskimi, Kałuckimi, Popowskimi, Wypyskimi, Gorczakowskimi, Hubickimi, Pełczyńskimi, Hołubowjczami, Ziobrowskimi, Krzeczkowskimi, Michalewiczami, Chomętowskimi, Dembowskimi, Przeworskimi, Rakowskimi, Bilińskimi, Kruszelnickimi, Spendowskimi, Brzeźnickimi, Wodzińskimi. Rozgałęzieni po całej Rzeczpospolitej, liczni na Podolu i Wołyniu.
Karpińscy, którzy się odgałęzili na ziemię czernihowską, zostali obdarzeni szlachectwem Cesarstwa Rosyjskiego za wzorową służbę wojskową Leoncjusza Karpińskiego w 3 Brygadzie Artylerii w latach 1812-1829. (Miłoradowicz, t. 1, s. 225). Jego synem był Mikołaj.
lstnieje wersja, że ukraińscy Karpińscy używający herbu Korab, pochodzili od sotnika koropowskiego Longina Karpienki; chociaż było raczej na odwrót. (Por. B. Łukomski i G. Modzalewski, Małorossijskij Gierbownik, s. 69, Petersburg 1914).
Na Podolu od dawna gnieździły się trzy polskie szlacheckie rodziny Karpińskich (Spisok dworian Wniesionnych w dworianskuju rodosłownuju knigu Podolskoj Gubernii, Kamieniec-Podolsk 1897, s. 46, 253).
W 1798 roku w guberni żytomierskiej zarejestrowano 12 rodzin szlacheckich, wywodzących się z pnia Karpińskich - Korabów.
Nazwisko swe wzięli – jak wspomnieliśmy – od wsi Karpino w Ziemi Nurskiej. „Jan, syn Marcina, dziedzica na Karpinie, szedt pieszo do szturmu Pskowa 1582 r. Piotr około 1590 r., z żony Niedźwiedzkiej miał synów Andrzeja i Jakuba. Andrzej pozostawił syna Szymona, urodzonego z N. Grabowskiej, który całe życie strawił w obozie i walczył pod Smoleńskiem i Cecorą 1620 r.; kilkakrotnie raniony, dostał w nagrodę prawo kaduka 1627 r. Jakub, rotmistrz królewski 1621 r., miał synów: Pawła, Wawrzyńca, Wojciecha i Adama”. Tak według S. Uruskiego (Rodzina, Herbarz szlachty polskiej, t. 6, s. 220, Warszawa 1909) wyglądały początki „pisane” rodu Karpińskich.
W okresie późniejszym występują członkowie tej rodziny w Polsce Środkowej, na Rusi Czerwonej i Białej. Jeden z nich zakłada wieś Karpin (ok. 1800) w okolicach Brześcia Litewskiego. Na Podolu w latach 1848 i 1856 w księgach szlacheckich odnotowywani są: Kazimierz, syn Franciszka, Erazm oraz Jakub z synami: Eufemim, Ignacym, Jakubem, Janem i Onisimem; Jan z synami: Hieronimem, Piotrem i Sylwianem; Bartłomiej z synami: Adamem i Augustynem; Bazyli z synami: Grzegorzem, Janem, Piotrem i Tymoteuszem; Tomasz z synem Mieczysławem. Wszyscy oni należeli do tego samego rodu Karpińskich z Karpina.
Karpińscy z powiatu brasławskiego spokrewnieni byli z Sadkowskimi, Dobowskimi (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 1131, s. 131)
Wywód familii urodzonych Karpińskich herbu Korab, zatwierdzony przez deputację wywodową Guberni Mińskiej 28 marca 1822 roku podaje, że „ta familia od naydawnieyszych czasów w Królestwie Polskim dostojeństwem stanu szlacheckiego będąc zaszczyconą, wszelkich używała przywilejów i prerogatyw, o czem autorowie polscy byt dawny tey familii zapewniają, mianowicie Niesiecki w tomie drugim na karcie 486 i 600 pisze w słowach „Karpińscy herbu Korab, w Ziemi Nurskiey, piszą się z Karpina, skąd się potem do Prus wynieśli. Jan Karpiński, towarzysz Bonara, z konia zsiadłszy, pieszo szedł do szturmu pod Pleszkow. Szymon syn Jędrzeja z Grabowskiey, od młodych lat do sędziwego wieku w obozie życie swoje na usłudze Oyczyzny trawił, już pod Smoleńskiem, już Cecorą, już pod Bednarowem, już pod Krukowem i Kumeykami, już pod Harczem, w których okazyach wyniósł marsowe piątna na czele i piersiach. Jędrzeja bracia byli Heronim, Zygmunt i Jakub z oyca Piotra, matki Niedźwieckiey urodzeni, którey to familii będąc szczepem dziś wywodzący się, uskuteczniać przed się wzięł zalecenia rządowe i ród swojego pochodzenia, a nie mogąc zebrać dowodów licznych dla odległości mieysca pierwiastkowego swych poprzedników bytu, okazali rozrodzenie się następne: że Jakub Karpiński, wzięty za protoplastę, był aktualnym i niekwestyowanym szlachcicem, w drugim pokoleniu miał syna Karpia, że w trzecim pokoleniu Karpia Jakubowicz ma synów czterech: Konstantego, Jana, Bazylego i Felixa, oraz, że w pokoleniu czwartym Jan ma synów dwóch, Piotra i Franciszka; Bazyli synów także dwóch, Józefa i Ignacego; i Felix ma syna Franciszka... Ku czemu składają dowody, jako to: roku 1696(...) metryka chrzestna Jakuba Karpińskiego z parafii Dryzieńskiey (...); podobnież metryka chrzestna Karpia syna Jakuba roku 1773, z parafii Hłuszowskiey (...); metryka chrzestna Bazylego 1784 (...) i Jana 1796 (...) z kościoła parafialnego Hermanowieckiego (...). Jakowe to wszystkie metryki chrzestne zapewniają, że ze szlacheckich i szlubnych rodziców wzięli swe nastanie...”. Z dowodów wynika też, że Feliks Karpiński ukończył medycynę w Wilnie w 1823 roku oraz, że „Jakub Karpiński miał darowny obręb ziemi Maciszowo zwany od jw. Helzenów, późniey syn jego Karpia na orędowne possessye do dóbr Hermanowicz przeniósł się i życie szlacheckie prowadził, równie i dziś żyjące zaszczycają się niezmiennemi prerogatywami (...).
Deputacya Wywodowa Guberni! Mińskiey, to wszystko przeyrzawszy i rozważywszy (...) familię urodzonych Karpińskich, jako to dziś wywodzących się: Konstantego, Jana z synami Piotrem i Franciszkiem, Bazylego z synami Ignacym oraz Felixa z synem Franciszkiem Karpowiczów Karpińskich za rodowitą szlachtę polską uznawszy i onych do Xięgi Szlacheckiey Gubernialney Mińskiey częścipierwszey wnosimy...” (Archiwum Narodowe Białorusi, f. 319, z. 2, nr 1352).
Drzewo genealogiczne Karpińskich herbu Korab, zatwierdzone w Miżsku w 1822 roku podaje opis czterech pokoleń tego rodu od Jakuba Karpińskiego protoplasty poczynając (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi, f. 319, z. 1, nr 114, s. 12).
Jak podaje Spis ziemian Mińskiej Guberni” (Mińsk 1899, s. 90) Aleksander Karpiński był właścicielem dóbr Perehon na Mińszczyźnie jeszcze w końcu XIX wieku.
Także na Wileńszczyźnie znane były odnogi tej rodziny.
Karpińscy herbu Korab mieli też liczne gniazda na Żmudzi w powiecie wiłkomierskim i szawelskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 708, z. 2, nr 5, 404, 437, 649, 722, 927, 2157).
Heroldia wileńska w 1850 roku potwierdziła szlacheckie pochodzenie Jegora Iwanowicza Karpińskiego, oficera Erywańskiego Pułku Karabinierów. Pochodził on z tej gałęzi rodziny, która osiadła na Kowieńszczyźnie. W tym też czasie urzędowo potwierdzono rodowitość Leonarda (syna Cypriana) Karpińskiego, zamieszkałego w Wilnie, na Popławach w domu kupca Jogichera, zarabiającego na życie ślusarstwem, oraz jego żony Karoliny, jak również córeczek Róży (5 lat) i Julii (2 lata). Zaznaczmy, że szlacheckość tej gałęzi Karpińskich potwierdzona była przez heroldię wileńską także poprzednio w latach 1820 i 1832. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1271; f. 391, z. 9, nr 123).
W roku 1853 w Petersburgu sporządzono tajną Listę osób pochodzenie polskiego, które uciekłya za granicę i uznane zostały za wygnańców z Królestwo Polskiego (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 2, z. 6, nr 257).
Pod numerem 1 na tej „czarnej” liście figuruje: „Kazimierz Karpiński, były uczeń aptekarski w m. Szczebrzeszynie Guberni Lubelskiej. Biorąc czynny udział w intrygach polskiej emigracji uciekł w 1849 r. za granicę.
Cechy jego: lat 32 od urodzenia, wzrost średni, budowa ciała mocna, twarz okrągła, oczy błękitne, włosy na głowie i wąsach jasnoruse i na głowie nieco kędzierzawe”.
W Wyszczególnieniu miast, miasteczek, dóbr i kościołów w Inflantach Polskich według ich stanu z roku 1866 (Inflanty Polskie, Poznań 1879) Gustaw Manteuffel wymienia Ignacego Karpińskiego, właściciela majątku Sylwestryn oraz Stanisława Karpińskiego, właściciela wsi Namiot w dawnej Tulenmujży powiatu dyneburskiego.
Karpińscy stanowili prężny biologicznie, obdarzony energią życiową, szeroki rozgałęziony ród lechicki, dobrze znany zarówno na etnicznych ziemiach polskich jak i poza ich, z biegiem czasu, obrębem.
Do gałęzi czernihowskiej rodu należał m.in. Iwan Gawryłowicz (Jan, syn Gabryela) Karpiński (1833 - ?) doktor medycyny, radca stanu, profesor akademii medycznej, żonaty z córką generała Józefa Dziczkańca, Darią (Miłoradowicz, t. 2, s 121).
Obszerny wywód urodzonych Gutowskich Karpińskich herbu Korab przechowywany jest w zbiorach CPAH Litwy w Wilnie: f. 708, z. 2, nr 5, s. 146-147.
W 1863 roku Symon Karpiński, 16 lat, z guberni podolskiej, był więziony w twierdzy kijowskiej za udział w powstaniu styczniowym (M. Micel, Spis powstańców..., s. 57).
Z tej rodziny pochodził profesor Aleksander Karpiński (1847-1936), wybitny geolog, pierwszy obrany prezydent Akademii Nauk Rosji i ZSRR. (Por: Jan Ciechanowicz, W bezkresach Eurazji, Rzeszów, Wyd. WSP 1997, s. 142-147).

KARPOW herbu własnego (armata); ród rosyjski polskiego pochodzenia, pochodzą prawdopodobnie z Karpiów, Karpowiczów lub Karpińskich, według tradycji rodzinnej ich przodek przybył z Polski do Moskwy jeszcze za czasów cara Michaiła Fiodorowicza.

KARPOWSKI herbu własnego; od 1631 roku znani w Rosji, w Polsce zanikli.
Wywodzili się z powiatu lityńskiego. W aktach Głównego Trybunału Litewskiego (zapis z 16 lipca 1664 roku) figuruje szlachcic Aleksander Karpowski, zaufana osoba Zygmunta Słuszki, chorążego W. Ks. L. (Akty izdawajemyje..., t. 15, s. 129).
Z Małopolski odgałęzili się na Czernihowszczyznę i Podole, a stamtąd do Rosji.
Już w 1622 roku Iwan Dmitriew syn Karpowskoj był właścicielem wsi Siebudowa w powiecie twerskim, a Siergiej Łariwonow syn posiadał tamże pustosz Czerncowo (Storożew, t. 2, s. 76-77, 85, 139). Wśród tamtejszych dworian figurują też inne polskie nazwiska: Zaborowskoj, Siemienskoj, Kulpinskoj, Simanowskoj, Turskoj, Niegonowskoj, Grabowskoj, Gruszetckoj, Bakłanowskoj, Kisłowskoj, Stadnickoj, Sosnowskoj, Kozłowskoj, Dubowskoj.
Przy niektórych z nich zaznaczono, że jest to „inoziemiec”.

KARSKI herbu Jastrzębiec.
O pierwotnym pochodzeniu rodu Karskich z Ziemi Bielskiej na Mazowszu Jerzy Łempicki w Herbarzu mazowieckim (t. 3, s. 262) pisze co następuje: „W 1358 roku występuje Niemierza z Kars tytułowany komesem. Pochodził on zapewne z innego rodu niż późniejsi Karscy, wiadomość ta dowodzi, że już wtedy wioska Karsy miała charakter siedziby możnowładczej.
W 1408 roku bracia Bartłomiej i Paweł z Koziebród odbierają od księcia przywilej dla szlachty herbu Boleścic, nadający jej prawo nieodpowiednie, oznaczający bezpośrednie podporządkowanie sądowi książęcemu. Syn jednego z tych braci, Andrzej, podczaszy książęcy, nabył w 1438 roku dobra w Karsach od Rogali z Kars. Jego zapewne synowie podzielili dobra ze swymi kuzynami, którzy utrzymali się przy Koziebrodach, tworząc rodzinę Karskich. Mimo szybkiego rozrodzenia Karscy utrzymywali status zamożnego ziemiaństwa, posiadając dobra głównie w ziemi płockiej. Wyjątek stanowiła linia Jana, syna Feliksa, która przesiedliła się do Małopolski”.
Józef Mineyko (Wspomnienia z lat dawnych, s. 117-118) pisał: „Karski był znany ze swoich facecji. Miał on płaszcz, tak zwany mikołajowski, niezmiernie obszerny, długi, bez rękawów. Idziemy z nim w południe ruchliwą ulicą. Przed nami stoi jakaś młody panienka. Raptem Karski odsłania swój płaszcz i zagarnia przerażoną panienkę pod fałdy płaszcza. Panienka wrzeszczy, wyrywa się, a Karski trzymając ją silnie zagląda pod płaszcz i mówi filuternie: „A kuku! A kuku!”, wreszcie wypuszcza nieprzytomną ze strachu panienkę, udaje zdziwionego i bardzo grzecznie ją przeprasza tłumacząc, iż się pomylił, gdyż wziął ją za swoją kuzynkę.
Na zimowy sezon przyjeżdżała z Niemiec do Rygi świetna orkiestra Ernsta Franka i grała w sali Parku Wermańskiego. W Niemczech, a więc i w Rydze, istniał dobry zwyczaj takich music-hallów, a także i do większości restauracji chodziło się wyłącznie na piwo i można było godzinami przesiadywać bez spożywania potraw. W sali parku zbieraliśmy się często i mieliśmy nasz stół... Przysiadał się czasami do nas już niemłody baron Lieven, Niemiec. Był to muzyk z Bożej łaski i kompozytor. Znał go Frank oczywiście i gdy baron zasiadał przy naszym stole, Frank zaczynał grać jego kompozycje. Po przegraniu utworu publiczność oklaskiwała, ale nie wiadomo było kogo – Lievena czy Franka. Nasz kompozytor nie wątpił, że to jemu biją brawa, wstawał więc majestatycznie i kłaniał się publiczności z godnością twórcy utworu. Razu jednego, gdy Lieven stojąc dziękował za oklaski, stanął za jego plecami Karski i również począł poważnie się kłaniać, tylko w przeciwnym kierunku, gdyż nasz stół stał pośrodku sali. Spostrzegł to Lieven i oburzony zapytał go, co to ma znaczyć? Na to Karski odpowiedział uprzejmie, że widząc entuzjazm sali i zakłopotanie barona, który nie był w stanie wszystkim podziękować, postanowił mu pomóc i zastąpić go per procura. Na to Lieven się stropił i nie wiedział, czy się gniewać, czy Karskiemu dziękować.
Pomysły czasami bywały prawdziwie dziecinne”...

KARTASZEW herbu własnego. W XIX wieku byli potwierdzani w godności szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 13).

KASTELANOW herbu własnego. Byli w XIX wieku potwierdzani w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 707).

KASZYRYN herbu własnego. W XIX wieku byli potwierdzani w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 708, z. 2, nr 3401).

KATRYCZ herbu Grabie; początkowo siedzieli w Ziemi Kijowskiej, potem przenieśli się także w głąb Cesarstwa Rosyjskiego.

KIBALCZYC herbu Rola. Wywodzili się z drobnej szlachty polskiej osiadłej na Ukrainie i używających herbu Rola (Por.: W. Łukomski i W. Modzalewski, Małorossijskij Gierbownik, s. 71, Petersburg 1914).
Legenda rodzinna mówiła o tym, że przodek rodu przybył do Rzeczypospolitej z Serbii (przypomnijmy, że Serbowie to Lechici znad Wisły, którzy dopiero w VIII wieku osiedlili się na Bałkanach), prawdopodobnie jeszcze w XVII wieku, ratując się przed prześladowaniami Turków, i osiedlił się na Ziemi Czernihowskiej, gdzie gęsto gnieździła się liczna szlachta polska. Jest to jednak typowy przejaw tzw. „etymologii ludowej”, bazujący wyłącznie na tym, że nazwisko to pozornie brzmi jakby z serbska.
W XIX w. rodzina, jak wiele innych niezamożnych rodów polskich na Ukrainie uległa deklasacji i wynarodowieniu, zepchnięta została przez carat do warstwy mieszczańskiej oraz do prawosławia.
Z tego rodu wybitny konstruktor aparatów latających Mikołaj Kibalczyc (1853-1881), skazany na śmierć przez carat. (Por.: Jan Ciechanowicz, Twórcy cudzego światła, Toronto 1996, s. 200-215).

KIEŁDYSZ herbu Rogala. Od 1 stycznia 1631 roku Mikołaj Kiełdysz herbu Rogala dziedziczył na dobrach Gejtwiszki w powiecie upickim na Litwie. 3 lutego 1799 roku heroldia wileńska odnajduje jego potomka w szóstym pokoleniu Leonarda, siedzącego na zaścianku Rogówka w powiecie wiłkomierskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 708, z. 2, nr 1752, s. 738-739).
Jedna z gałęzi tego rodu rozkwitła wspaniale w Rosji, dając temu krajowi plejadę wybitnych twórców nauki i kultury, m.in. Mścisława Kiełdysza (1911-1978), prezydenta Akademii Nauk ZSRR, kierownika radzieckiego programu podboju kosmosu, autora szeregu wynalazków technicznych i fundamentalnych publikacji naukowych. (Patrz o nim i innych reprezentantach rodu: Jan Ciechanowicz, Z rodu polskiego, t. 2, 266-285, wyd. WSP w Rzeszowie 1999).

KIERSNOWSKI herbu Pobóg. Wywodzili się z sioła szlacheckiego Kiersnowo na Podlasiu, rozgałęzili się po całej Litwie, Żmudzi, Białej Rusi, Ukrainie, Rosji, Łotwie, Mołdawii.
W roku 1588 Kaspar Kiersnowski zasiadał na urzędzie ziemskim nowogródzkim jako podsędek. Był wyznania ewangelickiego (Monumentu Reformationis Polonicae et Lithuanicae, t. 1, z. 1, s. 123, 124, 128, Wilno 1911).
Jan Kiersnowski w 1616 był namiestnikiem nowogródzkim. Tamże mieszkał wówczas Stanisław Kiersnowski. W lutym 1632 r. Maciej Kiersnowski wygrał w sądzie grodzkim brzeskim sprawę ze Stanisławem Samuelem Czerskim o niespłacenie 200 złotych polskich długu.
W 1633 roku źródła wspominają o Andrzeju, Zofii i Hannie Kiersnowskich, dziedzicach majątku Wołkowicz w Ziemi Nowogródzkiej.
W 1644 roku Aleksander i Andrzej Kiersnowscy ufundowali kościół unicki we wsi Wołkowicze na Nowogródczyźnie.
Jan Kiersnowski, sędzia grodzki słonimski, w 1647 był członkiem Trybunału Skarbowego W. Ks. Litewskiego (Volumina Legum, t. 4, s. 70).
Mikołaj Kiersnowski i wspomniany powyżej Jan w 1648 roku od województwa nowogródzkiego podpisali elekcję króla Jana Kazimierza (Volumina Legum, t. 4, s. 107).
30 czerwca 1670 roku w sądzie grodzkim królewskim w Nowogródku „żałował y soleniter protestował ziemianin jego królewskiey mości województwa Nowogródzkiego y powiatu starodubowskiego jego mość pan Teodor Kiersnowski, podsędek starodubowski, w krzywdzie y dowodzeniu sprawiedliwości służebnikowi swemu przezywajomemu Helijaszowi Jewczycowi, a we dworze jego mości pana Kiersnowskiego w mieście Nowogródku będącym, mieszkającego.
A żałuje pan Kiersznowski na niewiernych a prawie nigdy nienasytych krwie chrześcijańskiey Żydów, w mieście (...) Kleckim, w województwie Nowogródzkim leżącym, domami mieszkających, to jest: na Hoszka Ceperskiego, na Leybę Siercowicza, orędarza na ten czas miasta Kiecka, na trzeciego Gierszona, na Hirsza Jakubowicza, Szlomę Nochimowicza, Leybę Gierszonowicza, Awzeyka Zielbowicza, Jochama Abramowicza y Morducha Chaymowicza, jako samych głównych pryncypałów sprawy y niezbożnego ich uczynku niżey mianowanego (...).
Małżonka rzeczonego Heliasza Jawczyca, która teraz przez tych zdrayców Żydów haniebnym y niesłychanym morderstwem z tego świata zgładzona, na imię Katarzyna Izraelewiczówna Helijaszowa Jewczycowa, jako o tym tyrańskim zamordowaniu żony swey Heliasz Jewczyc od różnych ludzi, tak stanu szlacheckiego, jako y różney conditi będących, ma tego pewną wiadomość. - Będąc ta nieboszczka Jewczycowa urodzeniem z Żyda oyca swego Samuela Izraelewicza y matki Żydówki spłodzona, żydów w mieście jego kr. Mości Wilnie mieszkających, a przeyrzawszy się ta nieboszczka Kateryna Izraelewiczówna Jewczycowa w jawnym błędzie y niedowiarstwa żydowskiego, z osobliwey łaski Naywyższego Pana porzuciwszy błędy y niedowiarstwo żydowskie, ochrzciwszy się y przyjąwszy wiarę świętą katolicką, szedłszy w stan małżeński za żałującego Helijasza Jewczyca, lat kilkanaście z onym w prawdziwey wierze chrześcijańskiey żyjąc, potomstwa kilkoro spłodziwszy, w zgodzie świętey małżeńskiey zostawali.
Niżli ci zdrajcy niewierni Żydzi, tak rodzice tey Jewczycowey, jako y przyjaciele oney, różnych sposobów wynaydowali, jakby ją przez różnych żydów na jakimkolwiek mieyscu mogli milczkiem, tajemnie, zdradziecko ukradłszy y za to, że ich plugawey żydowskiey wiary odstąpiła y chrześcijanką została, pomstę nad nią uczynić mogli. O to ci zdraycy Żydzi wszyscy, w W. X. Litewskim mieszkający, swoje pewne konsylia y rady miewali y starali się o to z pilnością przez te wszystkie lata, jakby tę Jewczycową jakowymkolwiek sposobem mogli do zamęczenia y zamordowania tajemnie złapać, a nie mogąc to prędko dokazać, powoli czasu pogodnego na to dybiąc, upatrywali. Y gdy w roku teraźnieyszym 1670, miesiąca Junii 19 dnia ta nieboszczka Katarzyna Izraelewiczówna dla skupienia niektórych towarów na jarmark do pomienionego miasta Kiecka (...) wziąwszy z sobą pieniędzy więcey niż na złotych czterysta czerwonymi złotemi, a z różnym ochędostwem jey białogłowskim czyni za złotych sześćset groszy monety polskiej (...) wyjechawszy z miasta j.k.m. Nowogródka ze dworu pana Teodora Kiersnowskiego, podsędka starodubowskiego, jako pana swego, w którego dworze z małżonkiem swym od niemałego czasu mieszkała, tam do tego miasta Kiecka na miasto Nieswiż z czeladnikiem swym Siemiorem Barbaryczem jednym koniem w kolasie jechała, którey gdy pod czas złey drogi pod Nieświeżem na drodze koń ustał, tedy ta nieboszczka Jewczycową, odprawiwszy z miasta Nieświeża czeladnika swego z koniem nazad do Nowogródka odesłała, a sama tamże w tem mieście Nieświeżu nająwszy mieszczanina tamecznego Iwana Mazurkiewicza za furmana, y z onym do miasta Kiecka jechała.
Y przyjechawszy do miasta Kiecka (...) stanęła gospodą u mieszczanina tamecznego Tomasza Harkuna. Gdy ta nieboszczka Jewczycową skupowała w rynku niektóre towary sobie do pożywienia należące, postrzegł ją żyd Hoszko Ceperski, monetę we złocie to jest czerwone złote na monetę szelągi obiecując, y naddac na każdy czerwony złoty bez jey szkody. Ta nieboszczka Katarzyna Izraelewiczówna Jewczycową, nie spodziewając się o żadney zdradzie, aby ją co miało nieszczęśliwego spotkać od tego żyda podczas jarmarku przy niemałym zebraniu różnych ludzi, dawszy się namówić temu żydowi Hoszku Ceperskiemu do domu onego, z pieniędzmi swemi wszystkiemi, ochędostwem swym y wszystkiemi rzeczoma, na gospodę z gospody swey od mieszczanina kleckiego Tomasza Harkuna tegoż dnia 22 juni sprowadziła (...)
Y ten żyd Hoszko Ceperski dał jey złożenie y stancyą w domu swym w oznicy, gdzie słody suszą, a pieniądze z szkatułą tenże żyd do siebie odebrawszy (...).
Uczyniwszy tedy ten żyd Hoszko Ciepierski z temi żydami wysz mianowanymi swymi y ze wszystkimi jednostayną radę y namową, a to do zamordowania y zatracenia tey niewinney białogłowy, małżonki Jewczycowey.
Nie prolongując y w dalszą nie puszczając takowey okazyi, ci żydzi teyże nocy ze dnia 22 juni na dzień 23, w nocy tajemnie, zdradziecko, wziąwszy tę nieboszczkę Katerynę Izraelewiczównę, ten żyd Hoszko Ciepierski z pomocnikami (...) śpiącą z pościeli w teyże oznicy, gdzie złożenie miała, włożywszy snadź oney knebel do gemby, aby głosu wydać nie mogła, wiedzieć żałujący nie może gdzie one zaprowadziwszy, czy w tejże oznicy, gdzie nocowała, haniebną śmiercią, jako ci zdraycy żydzi, kradnąc dziatki chrześcijańskie, męcząc y różnymi mękami jako jacy kaci krew z ciał chrześcijańskich wylewają, takowym haniebnym morderstwem y tę niewinną małżonkę Jewczycową na śmierć zamordowali, a ciało czy do wody utopili, czy gdzie w błoto zakopali, a pieniądze nieboszczki między się podzielili, a Helijasza Jewczyca z małżeństwa rozłączywszy dziatki po nieboszczce pozostałe osierocili...”.
Teodor Kiersnowski, ujmując się za swymi ludźmi zaskarżył więc Żydów kleckich i wileńskich o mściwe morderstwo na niewinnej Żydówce, która, pokochawszy goja, wyszła zań za mąż i miała z nim dzieci. (Archeograficzeskij Sbornik Dokumientow, t. 4, s. 195-198).
Około 1671 Krzysztof Kiersnowski pełnił urząd podwojewodzego wileńskiego.
Jan Kiersnowski (zm. 1671) pełnił kolejno funkcje sędziego grodzkiego i podstarościego słonimskiego, a następnie podsędka, sędzi i wojewody nowogródzkiego (Jan Wł. Poczobut Odlanicki, Pamiętnik, s. 226, 230. Warszawa 1987).
Gabryel Jan Kiersnowski, podstoli starodubowski, podpisał w 1697 r. sufragię króla Augusta II od województwa smoleńskiego (Volumina Legum, t. 5, s. 438).
W pierwszej połowie XVIII w. Kiersnowscy (Paweł, Franciszek, Bogusław), używający herbu Pobóg, byli właścicielami majątków Zasule, Wiedźma, Kryczew, Darewo, Charypołowicze, Chorunżewo w powiecie Nowogródzkim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1304).
A. Boniecki (Herbarz polski, t. 10, s. 53-54) pisze: „Kiersnowscy herbu Pobóg z Kierznowa vel Kiersnowa w powiecie brańskim. Kiersnowskim, co zamieszkiwali województwo nowogrodzkie, Kojałowicz przypisuje herb Jastrzębiec, z tą odmianą, że kładąc nad podkową trąbkę myśliwską, a w szczycie hełmu trzy pióra strusie. Być może, że w liczbie niżej wymienionych znajdują się tacy, co używali herbu Jastrzębiec, ale tych trudno wyróżnić od Pobożan. Ci co na Podlasiu zostali, zwali się Kierznowskimi a ci co się na Litwę przenieśli, pisali się Kiersnowskimi vel Kiersznowskimi.
Chwetko, syn Michała, Pasek, syn Stanisława, i Iwan i Paweł, synowie Daszka, Kierznowscy zawarli układ 1537 r. w ziemstwie brańskim.
Aleksander otrzymał 1624 r. konsens królewski na odstąpienie pewnych dóbr synom swoim: Marcinowi, Wojciechowi i Piotrowi. Wojciech został sekretarzem królewskim 1659 r. W 1664 r. był i poborcą bielskim. Syn jego Kalikst 1676 roku.
Seweryn otrzymał 1634 r. prawem lennym Kurowo w powiecie nowogródzko-siewierskim. Bernard z województwa wołyńskiego, elektor Władysława IV...”
Przez małżeństwa Kiersnowscy spokrewnili się byli z Michockimi, Ujejskimi, Łuniewskimi, Kozubowskimi, Rymszami, Dylewskimi, Pomarnackimi, Sawickimi, Kisielewskimi, Totwenami, Korsakami, Haraburdami, Sieheniami, Czarnockimi, Jundziłami, Orzeszkami (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 4, s. 117).
Kopya Dekretu o rodowitości szlacheckiey familii Kiersnowskich w Deputacyi Szlacheckiey Guberni Grodzieńskiey w dniu 5 października 1819 roku zapadłego podaje: „Przed Nami, Kazimierzem grafem Grabowskim, marszałkiem gubernskim Litewsko -Grodzieńskim, prezydującym, oraz deputatami ze wszystkich powiatów Gubernią Litewsko-Grodzieńską składających, do przyymowania i decydowania rodowitości szlacheckiey obranymi, złożony został wywód familii urodzonych Kiersnowskich herbu Pobóg używających, a w powiecie nowogródzkim dziedziczne majątki posiadających, w rozbiorze którego okazało się: że urodzony Paweł Kiersnowski, za protoplastę na linii ukazany, używając zaszczytów szlacheckich, posiadał ziemny majątek Zasule zwany w Województwie Mińskim leżący, prawem zastawnym od urodzonego Dominika Żyżemskiego wydanym, jakową majętność zostawił do sukcedowania synowi swemu Franciszkowi Kiersnowskiemu, w pożyciu małżeńskim z Johanną Jarmołowiczówną spłodzonemu o czem upewnia: wieczysta od 1744 Novembra 2 w Trybunale przyznana (...) kwietacya.
Po czem urodzony Franciszek Kiersnowski, cześnik drohicki, oprócz zostawionego przez oyca majątku miał jeszcze dziedzictwem zapisane od ur. Jakuba Jarmołowicza majętności, to jest Wiedźmę Krzywczowską, Darew Charytonowiczowską i Chorużewski (...) za prawem naturalnego spadku dostały się po urodzonym Franciszku Kiersnowskim dwóm synom jego, Antoniemu i Bogusławowi Kiersnowskim. Tę prawdę udowadnia wieczyste przedażne prawo na połowę majętności Darewa, po oycu Franciszku spadłey, od urodzonego Antoniego Kiersnowskiego, sędziego Trybunalskiego Głównego Wielkiego Xięstwa Litewskiego, Exaktora Wileńskiego, urodzonemu Bogusławowi Kiersnowskiemu, wówczas Komisarzowi Cywilnemu i Woyskowemu Województwa Nowogródzkiego i Szambelanowi 6-mu Króla Polskiego, rodzonemu bratu, w roku 1791 marca 30 wydane (...). To takowey wyprzedaży urodzony Antoni Kiersnowski, sędzia graniczny Wileński, wywodzący się, że nabył dziedzicznie dobra Łabiyki w Guberni Wileńskiey, w dowodzie złożono roku 1800 datowane (...) od urodzoney Barbary z Zaleskich Pomarnackiey, sędziney ziemskiey wileńskiey, na wyprzedaż pomienionych dóbr, prawo wieczyste; a ur. Bogusław Kiersnowski, sędzia ziemski nowogródzki, prócz spadkowego i od brata nabytego majątku kupił jeszcze dziedzictwem folwark Darew, Zarzecze, Zuyki zwany od urodzonych Ignacego i Ludwiki z Skirmuntów Rowieńskich (...)
Bogusław Kiersnowski, sędzia ziemski nowogródzki, w pożyciu małżeńskim z urodzoną Józefą Kobylińską wydał na świat synów sześciu (...) Konstantego (1799), Floryana (1803), Franciszka (1804), Ryszarda (1808), Antoniego (1809), Jana (1813)...
Przeto na mocy takowych dowodów rodowitość szlachecką familii urodzonych Kiersnowskich próbujących, My, marszałek i deputaci wywodowi, (...) familią urodzonych Kiersnowskich za rodowitą szlachtę polską uznawszy, imiona wywodzących się jako to Bogusława, sędziego ziemskiego nowogródzkiego, z synami Konstantym, Floryanem, Franciszkiem, Ryszardem, Antonim i Janem, z oyca Franciszka, oraz Antoniego, sędziego granicznego wileńskiego, z tegoż oyca Franciszka, a obydwóch z dziada Pawła Kiersnowskiego pochodzących, jako ziemne majątki i znaczne urzęda posiadających, a ztąd okładowi podusznemu nie uległych, do pierwszey części Księgi Rodosłowney Szlacheckiey zapisać i na żądanie patent wydać postanawiamy...” (CPAH Litwy w Wilnie, t. 391, z. 7, nr 1863, s. 12-13).
W XIX wieku Kiersnowscy posiadali liczne dobra (Kirkiły, Szukie, Szkudy, Kiersnowo i in.) na Żmudzi. Niektóre z nich zostały skonfiskowane za udział członków rodu w polskim ruchu patriotycznym.
Gałąź ta potwierdzana była w rodowitości szlacheckiej przez heroldie kowieńską i wileńską w latach 1799, 1844, 1882 oraz przez Senat Rządzący Imperium Rosyjskiego 1867, 1877, 1898. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 1853a, s. 114).
Należeli niewątpliwie do ludzi zamożnych, skoro sam książę Franciszek Sapieha w 1861 roku zmuszony został przez Senat Rządzący Imperium Rosyjskiego zwrócić Mamertowi Symforianowi Kiersnowskiemu 3718 rubli 75 kopiejek długu. Ten ostatni był w tym czasie koleżskim asessorem i służył w tzw. Wojsku Baszkirskim Guberni Orenburskiej.
Rodowitość szlachecka Kiersnowskich nieraz potwierdzana była przez heroldię białostocką, grodzieńską i wileńską (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 824; f. 391, z. 8, nr 2570, s. 51-52; f. 391, z. 7, nr 824).
Na Liście szlachty powiatu wileńskiego mających prawo wybierać i być obranymi na urząd z 1809 roku figuruje Antoni Kiersnowski.
M. Kiersnowski, szlachcic z powiatu zawilejskiego na Wileńszczyźnie brał udział w Powstaniu Listopadowym 1830/31 r. (Por.: K. Bieliński, Rok 1831 w powiecie zawilejskim, s. 122, Wilno-Święciany 1930).
W 1831 roku Grodzieńskie Zgromadzenie Szlacheckie potwierdziło rodowitość ziemianina Jana syna Bogusława Kiersnowskiego, właściciela majątków Łabejki i Kupryszki w powiecie wileńskim, a także jego żony Kamili z Pomarnackich oraz syna Antoniego (4 lata) i córki Wandy (7 lat) Kiersnowskich. W 1838 r. podobny dokument wydała heroldia wileńska (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1302).
W powiecie lidzkim posiadali Kiersnowscy majątek Szuki, mieli jednak wiele trudności z potwierdzeniem swego szlachectwa na skutek wrogiej postawy władz rosyjskich.
Mińskie Zgromadzenie Szlacheckie w 1835 r. potwierdziło rodowitość Wincentego Kiersnowskiego, właściciela majątku Dziadzicze powiatu wilejskiego, jak również jego brata Waleriana, syna Klemensa Saturnina oraz córek Anny, Izabeli, Pauliny, Emilii i Barbary (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1304, s. 19-20). Za protoplastę tej gałęzi uchodził Teodor Jerzy Kiersnowski, „starożytny szlachcic polski”, obdarzony za zasługi wojenne przez króla Jana Kazimierza w roku 1668 majątkiem Koszczyce w powiecie słonimskim. A gniazdem rodowym wszystkich gałęzi rodu było, jak wspomnieliśmy, Kiersnowo alias Kierznowo, znajdujące się w Ziemi Bielskiej na Podlasiu. Teodor Jerzy Kiersnowski, jako weteran wojen z Moskwą, piastował też godność podsędka starodubowskiego... Jego syn Jan (ur. 1671) nabył także majętność Trusiewicze w Województwie Mińskim i miał tytuł rotmistrza królewskiego, nadany w 1715 roku glejtem Augusta II.
Następny z rodu, Grzegorz na Kierznowie Kiersnowski, pozostawił syna Onufrego Ottona, który miał z kolei trzech potomków: Waleriana, Józefa i Wincentego. Od nich zaś rodzina bardzo szeroko rozgałęziła się po kresach, podobnie jak inne linie. W 1835 roku heroldia wileńska potwierdziła m.in. rodowitość Tadeusza Kiersnowskiego, jego synów Ferdynanda, Aleksego i trójimiennego Henryka Sylwestra Tadeusza oraz córek Zofii, Marii i Eldoraty.
17 lutego 1837 roku Deputacja Wywodowa Wileńska podjęła następującą decyzję: „Dworzanka Teresa Kiersnowska, łowczyna nowogródzka, przy prośbie do niniejszej Deputacyi nadanej, składając urzędową kopię dekretu Deputacyi Wywodowej Grodzieńskiej w r. 1821 grudnia 7 dnia nastałego, przez który zeszły mąż proszącej Marek syn Adama Kiersnowski, łowczy nowogródzki, z synami Józefem, Adamem, Michałem i Karolem uznani są w dostojności dworzańskiej, uprasza o wniesienie takowego dekretu do ksiąg Deputacyi niniejszej na ten cel, aby prosząca z dziedzicznego majątku swego Świetlany zwanego w powiecie zawilejskim położonego 211 dusz włościańskich zawierającego miała prawo uczestnictwa w wyborach dworzańskich (...) Postanowiono: złożony przez proszącą dekret Deputacyi Wywodowej Grodzieńskiej stosownie do prawideł (...) do Akt niniejszej Deputacyi wprowadzić i kopię tej rezolucji przy zwrocie dekretu z poświadczeniem proszącej wydać”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1626, s. 39-40).
W 1851 roku wileński powiatowy zarząd szlachecki potwierdził rodowitość Ludwika Karola Kiersnowskiego, jego brata Jakuba Józefa i żony Rozalii, zaznaczając, iż utrzymuje się on z „uprawiania sztuki muzycznej”, zaś brat jego ma własny dom w Rydze (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1302, s. 11-12).
W tymże roku potwierdzono szlachectwo zamieszkałego w Wilnie Adama Kiersnowskiego oraz jego żony Marcjanny, syna Mikołaja i córek Tekli, Felicjanny, Anny i Pauliny (tamże, s. 13-14).
W 1852 roku heroldia Wileńska zarejestrowała Ferdynanda Kiersnowskiego, 22-letniego koleżskiego registratora. Jego ojciec Tadeusz posiadał w powiecie wilejskim majątek z 98 duszami chłopów pańszczyźnianych (tamże, t. 391, z. 7, nr 431, s. 6).
W XIX wieku Kiersnowscy posiadali własność ziemską m.in. w powiecie słonimskim na Grodzieńszczyźnie (Archiwnyje matieriały Murawiewskogo Muzieja, t. II, s. 232, Wilno 1915).
W 1852 r. heroldia miasta Kiszyniowa potwierdziła rodowitość szlachecką Antoniego Kiersnowskiego, mieszkańca Guberni Besarabskiej (Ałfawitnyj spisok dworianskim rodam Biessarabskoj Gubernii, Kiszyniów 1901, s. 11).
Kapitan Czernihowskiego Pułku Piechoty Kiersnowski, służący w wojskach rosyjskich podczas powstania 1863 r., niezbyt fortunnie walczył przeciwko insurgentom na Grodzieńszczyźnie.
Porucznik 127 dywizji artylerii armii rosyjskiej, urodzony 31 grudnia 1871 roku w Guberni Warszawskiej Aleksander syn Krzysztofa Kiersnowski został w 1917 roku potwierdzony w rodowitości szlacheckiej przez heroldię grodzieńską. W tym czasie, jak wynika z zapisu dokumentalnego, był żonaty z Lucyną Emilią Niemirowicz (ur. 30.VII.1881) i miał z nią syna Krzysztofa Tomasza Władysława (ur. 22.VIII.1905). Wszyscy byli wyznania rzymsko-katolickiego (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 1, nr 30).
W 1903 roku Departament Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu potwierdził rodowitość Antoniego, syna Mariana Ezechiela, Kiersnowskiego z Grodzieńszczyzny (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 4, nr 5, s. 128).
Niektórzy Kiersnowscy zupełnie się przejęli rosyjskością i byli gorącymi patriotami tego państwa. Tak np. A. Kiersnowski był autorem 4-tomowej Istorii russkoj armii (Biełgrad 1933-1938), utrzymanej w rosyjsko-monarchistycznym, antypolskim duchu.
Z tego rodu pochodziła wybitna pisarka i malarka, wieloletnia więźniarka obozów komunistycznych na Syberii Eufrozyna Kiersnowska (zm. 1988). (Patrz o niej: Jan Ciechanowicz, Z rodu polskiego, t. 2, s. 91.121; wyd. WSP w Rzeszowie 1999)

KISIEL herbu Kisiel czyli Obozowy Namiot; na Wileńszczyźnie, Nowogródczyźnie.
Tomasz Świecki W dziele Historyczne pamiątki znamienitych rodzin i osób dawnej Polski (t. 1, s. 104) podaje: „Kisiel, dom na Rusi wiemy Koronie Polskiej. - Adam Kisiel z Brusiłowa za Władysława IV i Jana Kazimierza wielkie posługi oddał ojczyźnie i w buncie kozaków radził hetmanom, aby raczej łagodnych aniżeli srogich używali środków”.
O Kisielach herbu Kisiel Wywód rodziny urodzonych Kisielów zatwierdzony 12 lipca 1819 r. podaje, iż „familia ta, będąc od niepamiętnych czasów prerogatywami stanowi szlacheckiemu właściwemi zaszczyconą, posiadała dziedzictwem ziemne majątki” (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1008, s. 16-17).
Kisielowie licznie zamieszkali powiat wileński i spokrewnili się tu m.in. Paszkiewiczami, Filipowiczami, Lachowiczami, Radziewiczami, Frąckiewiczmi. W powiecie lidzkim – z Jackiewiczami, Bołondziami, Wojszwiłami. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 70, s. 37).
Od wieków gnieździli się na dobrach Duksztowskie Siedliszcze w powiecie lidzkim oraz na Brusiłowie. Kilkakrotnie potwierdzeni w rodowitości szlacheckiej przez heroldię w Wilnie (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391 z. 1, nr 1008, s. 16-17).
Jan Bohdanowicz-Dworzecki o nich podaje: „Kisiel herbu własnego. Piotr Tymofiejewicz Kisiel, 1560 horodniczy Witebski..., 1569 poseł na sejm lubelski (...) żona Maryanna Sawianka ... 1605 Wasil, deputat na Trybunał Litewski, 1615 Jan, ziemianin witebski, 1635 Adam z Brusiłowa, podkomorzy czernihowski, 1641 kasztelan czernihowski, 1646 kasztelan kijowski... Żona Nastazja Boguszówna. 1638 Mikołaj Klsiel Dorohinicki, deputat Witebski na Trybunał Litewski, 1643 pisarz ziemski witebski... Żona Izabela Bychowcówna. 1691 Kazimierz, stolnik połocki, żona Maryanna Łukanska...”
Ur. Adam z Brusiłowa Kisiel, podkomorzy czerniechowski, w 1635 r. został lustratorem dóbr królewskich (Volumina Legum, t. 3, s. 425).
Mikołaj na Kisielgrodzie Kisiel, chorąży nowogrodzki siewierski, w 1641 roku był członkiem komisji do rozgraniczenia województw kijowskiego i czerniechowskiego (Volumina Legum, t. 4, s. 16).
Włodzimierz z Brusiłowa Kisiel na Nowym Włodzimierzu od w-wa kijowskiego; Jerzy i Jarosław z Brusiłowa Kisielowie Dorohiniccy od w-wa wołyńskiego; Adam z Brusiłowa Kisiel na Hoszczy i Gnoynie, wojewoda bracławski; starosta bohusławski i nossowski, od w-wa bracławskiego, w 1648 roku podpisali elekcję króla Jana Kazimierza (Volumina Legum, t. 4, s. 104, 115).
Adam Kisiel z Brusiłowa, wojewoda kijowski, zwany też bywał jako Brusiłów (ok. 1670).
15 maja 1675 roku w protokole posiedzeń konwentu klasztoru bazyliańskiego w Żyrowicach zapisano: „Jegomość pan Adam z Brusiłowa Kisiel, pisarz ziemski W-wa Witebskiego, funduje na czterech zakonników zakonu naszego monastyr przy cerkwi soborney w Witebsku, ku czci świętego męczennika Józefata y krwie jego tam wylaney. W tymże Witebsku ku czci świętego męczennika Józafata mieysce, gdzie ciało świętego z góry zrzucone y w Dżwinie utopione było, ex pio ze/o, kupił, a do auctiey fundacyi applikuje”.
Mikołaj z Brusiłowa Kisiel, podsędek Witebski, w 1677 r. został wciągnięty przez sejm warszawski na listę osób od ponad 20 lat przebywających w niewoli moskiewskiej (Volumina Legum, t. 5, s. 261).
Natomiast Adam Kisiel, wojewoda brasławski, otrzymał w 1648 nadanie dóbr Budy od cara Aleksego Michajłowicza i przeszedł na prawosławie.
Od polskich Kisielów pochodzą dwie słynne rodziny rosyjskie: Kisielewowie i Brusiłowowie. Główny ich trzon jednak nadal zamieszkiwał Wileńszczyznę, pozostając przy katolicyzmie i polskości.
W roku 1833 marszałek szlachty Guberni Wileńskiej otrzymał następujący list: „Jaśnie Wielmożny Mości Dobrodzieju!
Pełnomocny predsedatel Xięstw Mołdawii i Wałachii, Jaśnie Wielmożny Jenerał Adjutant Kisielew, poruczył mnie prosić JW. Pana Dobrodzieja naypokorniey o rozkaz zrobienia kwerendy w wileńskim archiwum dworzańskich dokumentów o jego familijnym herbie, pochodzącym z familii Kisiel...
Do zrobienia tey kwerendy jeszcze niosę moją prośbę do łaski JW. Pana Dobrodzieja o poruczenie, aby takowy herb zrysować farbami tego koloru, jak w herbarzu naznaczono, oraz o wypis z herbarza zupełney tradycyi w łacińskim języku i takowy wypis z podpisem JW. Pana upraszam naypokorniey rozkazać przesłać na moje imię do Kijowskiey Guberni w miasto Umań adjutantowi Jenerał Adjutanta Kisielewa, kapitanowi Gwardii Chełmskiemu. Po zawiadomieniu, wiele będzie należeć, tak za rysunek, jako też za farby i pergamin z przesyłką tego, natychmiast z pierwszą pocztą odeszlę.
Powtórzywszy moje prośbę – Łączę wyrazy wysokiego uszanowania i mam honor zostawać JW. Pana Dobrodzieja nayniższym sługą – B. Chełmski.
Dnia 22 Augusta 1833 roku. Antonówka”.
Opis herbu został do Humania wysłany. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 2205).
Z tej rodziny wywodziło się w Rosji kilku wybitnych twórców nauki i kultury.
„Familia Kisiel należy do rodów szlacheckich Guberni Mińskiej” – podaje Miłoradowicz (t. 2, cz. 6, s. 82).

KISIELOW herbu Kisiel. Jak podaje Obszczij gierbownik (t. 3, s. 9), protoplastą rosyjskich Kisielewów był polski szlachcic Świętold Kisiel (1125).
Z tego rodu pochodziło szereg wybitnych twórców kultury rosyjskiej, działaczy wojskowych i administracyjnych w Cesarstwie Rosyjskim i ZSRR.

KISZEŃSKI herbu własnego; ród rosyjski (od 1624) pochodzenia polskiego.

KISZKIN herbu własnego; notowani w Rosji od 1599. Wydaje się, że wywodzili się z rodu Kiszków herbu Dąbrowa.

KIZIMOWSKI herbu Dąbrowa; z ziem ukrainnych przenieśli się też w głąb Cesarstwa Rosyjskiego.
KLECZKOWSKI herbu Trzaska. Ze smoleńskiej gałęzi tego rodu wywodził się profesor Wsiewołod Kleczkowski, kierownik katedry agrochemii Akademii Rolniczej im. Timiriaziewa, członek rzeczywisty Wszechzwiązkowej Akademii Nauk Rolniczych, założyciel nowej nauki zwanej obecnie agrochemią radioaktywnych produktów rozpadu i autor wielu odkryć w tej dziedzinie. W okresie około 1950-1970 opublikowano kilka kapitalnych jego dzieł, przetłumaczonych także w innych krajach.

KLUCZEWSKI. Bolesław Starzyński wspomina w swym niewydanym herbarzu, przechowywanym w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, o Kluczewskich herbu Dołęga.
U Seweryna zaś Uruskiego (Rodzina, t. 7, s. 7, Warszawa 1910) czytamy: „Kluczewski herbu Brodzic. Piszą się z Kluczewa, w pow. kościańskim. Janusz 1422 r. Piotr, syn Tomisława, 1475 r. Jan, syn Łukasza, dziedzic na Witkowie 1566 r. Jan, dziedzic Kluczowa, burgrabia kościański 1570 r. Adam, dziedzic na Gorzewie, w gnieźnieńskiem 1580 r., a Łukasz na Chalawie, w kościańskiem 1581 r. Stanisław, syn Jakuba, kanonik poznański 1581 r. (...).
Kluczewski herbu Ozdoba... Ignacy, sekretarz królewski, poseł i tłumacz przy dworach zagranicznych, Józef i Melchior, synowie Jakuba, otrzymali w 1766 r. szlachectwo od cesarza niemieckiego Józefa II, a 1768 roku szlachectwo polskie. Z tych braci: 1) Ignacy, podpułkownik wojsk koronnych, z Anną Beaudouin miał synów: Stanisława, wylegitymowanego w Cesarstwie 1841 r. razem z synem Jarosławem, urodzonym z Chodakowskiej, Józefa, ożenionego z Borowską i Antoniego, sędziego grodzkiego grodzieńskiego; 2) Józef z Joanny Radomickiej, pozostawił synów: Stanisława, Ignacego, wylegitymowanego w Cesarstwie 1841 r. razem z synem Eustachym; Piotra, wylegitymowanego w Cesarstwie 1841 r., a jego syn Kacper wylegitymowany w Cesarstwie w 1846 r. i wszyscy zapisani do ksiąg szlachty guberni grodzieńskiej”.
W. Wittyg (Nieznana szlachta polska i jej herby, Kraków 1908, s. 137-138) podaje: „Kluczewscy, herbu Brochwicz odmiana (pomiędzy rogi jelenia miecz utkwiony), Jan, ar. 1570 kwituje Dobieckiego, komornika Kr. J. Mości, z odbioru listu od króla (Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie).
- Kluczewski, herbu Brochwicz II, Jan z Wilkowa, w r. 1571 poborca woj. Poznańskiego, w roku 1566 opłaca pobór ze swej wsi Przement, woj. Poznańskie pow. kościański”. Nazwisko ich najprawdopodobniej wzięte zostało od wsi Kluczewo parafii przemęckiej na Poznańszczyźnie.
Jan Kluczewski z Wilkowa był burgrabia ziemskim kościańskim (1574); inny Jan Kluczewski zaś podpisał 6 lipca 1606 r. uchwałę sejmiku w Śrzedzie (Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, cz. 1, s. 19, 307).
W spisie szlachty powiatu kcyńskiego ziemi wieluńskiej z 1621 roku podanym do druku przez S. Leitgebera (Genealogia, t. 5, 1995, s. 141-144) znajdujemy Jakuba Kluczewskiego.
Konstytucja sejmu ekstraordynaryjnego warszawskiego z roku 1768 w jednym z punktów podawała: „Nagradzając zasługi ludzi rycerstwem, mądrością i innemi cnotami w tym Królestwie dystyngwujących się, onych za zgodą wszech Stanów do klejnotu szlachectwa polskiego, cum prole utrisque sexus nata et nascitura przypuszczamy, salvo jednak scartabellatu, i onymże diplomata z Kancellaryi Koronnej (...) wydać rozkazujemy; urodzonym Józefowi i Melchiorowi Kluczewskim, braciom rodzonym, Franciszkowi Floryanowi Czaki, kapitanowi Artyleryi Koronnej, geografowi naszemu” etc. z wyliczeniem kilkudziesięciu osób, z których wiele i przedtem niewątpliwie należało do stanu szlacheckiego (Volumina Legum, t. 7, s. 373).
Ksiądz Anzelm Kluczewski około roku 1733 figuruje w zapisach archiwalnych jako „parochus Ecclesiae Vistenensis” (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1834, s. 21).
Kluczewscy posiadali nieduże dobra w powiecie wiłkomierskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 708, z. 2, nr 404).
Kolleżski assesor Kluczewski w latach 1803/10 był młodszym kancelarzystą na Uniwersytecie Wileńskim (w 1813 r. pracował w Krzemieńcu), został na własną prośbę w 1817 roku zdymisjonowany ze względów zdrowotnych.
20 kwietnia 1824 roku książę Adam Czartoryski, kurator Wileńskiego Okręgu Naukowego, wydał w Puławach w języku rosyjskim następujący dokument: „Atestat. Panu radcy dworu Piotrowi Kluczewskiemu dany w tym, że on na rozkaz Monarchy mianowany został kancelarzystą do utworzonej przy mnie, kuratorze Wileńskiego Okręgu Naukowego, kancelarii, i pełnił swe obowiązki od 1803 do 1819 roku z wyróżniającą go pilnością i niezmordowanym staraniem w ciągu całej służby, od której na własne jego życzenie i za zgodą pana ministra, księcia A. Golicyna został 26 kwietnia 1819 roku zwolniony. Na mój wniosek, za wysłużenie określonej ilości lat został nagrodzony przy odejściu ze służby rangą radcy dworu - na mocy postanowienia Senatu Rządzącego z 24 lipca 1819 roku.
Zaświadczenie niniejsze, zgodnie z życzeniem pana radcy dworu Kluczewskiego w imię oddania mu pełnej sprawiedliwości za jego nienaganne i długotrwałe zasługi wydałem mu wraz z moim własnoręcznym podpisem i z dodaniem herbu mojej pieczęci...”(CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. 1, nr 21, s. 6).
1 maja 1835 r. do części pierwszej ksiąg szlacheckich Guberni Podolskiej wpisano Ignacego Kluczewskiego (syna Jana, wnuka Ignacego). 18 maja 1852 r. wpisano jego synów Józefa i Stanisława. 18 listopada do listy tej dołączył Romuald Kluczewski z dziećmi: Kazimierzem Erastem, Józefem Bolesławem, Janem Ignacym, Heleną Michaliną, Wacława Stefanią i Antoniną (Spisok dworian wniesionnych w dworianskuju rodosłownuju knigu Podolskoj Gubernii, Kamieniec-Podolsk 1897, s. 43).
24 maja i 15 lipca 1839 r. szlachcic Ludwik Kluczewski doniósł policmajstrowi kowieńskiemu o nielojalności politycznej sekretarza policji Rożewskiego, sędzi mieżowego Maciańskiego i mieszczanina Januszewskiego, który to donos rozpatrywany był jeszcze w 1841 r. przez dowództwo Korpusu Żandarmów w Wilnie. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, p/s, z. 1841, nr 142).
Z tego rodu pochodził prawdopodobnie wybitny rosyjski historyk Wasilij Kluczewski (1841-1911), który podobnie jak Gibbon, i wcale w nie mniej genialny sposób, poddawał analizie procesy historyczne w aspekcie psychologii indywidualnej.

KŁODNICKI. Polska Encyklopedia Szlachecka (t. 6, s. 344) informuje: „Kłodnicki herbu Lada. 1460;... Kłodno powiat warecki; woj. podlaskie, lubelskie, Małopolska. Stara mazowiecka rodzina wzięła nazwisko od wsi Kłodna w ziemi warszawskiej, dlatego też zwano ją Kłodziński vel Kłodzieński i z tych dwóch nazwisk w końcu XVII wieku utworzyły się rodziny Kłodnickich i Kłodzińskich; jeszcze w początkach XVII w. też same osoby brały dowolnie obydwa nazwiska.
Kłodnicki herbu Sas, 1500... Kłodnica powiat stryjski.
Kłodnicki herbu Wieniawa, 1500... Kłodnica powiat lubelski; woj. sandomierskie”...
Hipolit Stupnicki (Herbarz polski i imionospis w Polsce zasłużonych ludzi, t. 2, s. 26, Lwów 1859) informuje bardziej szczegółowo: „Kłodnicki herbu Lada, dom starożytny na Mazowszu. Stanisław, walczył mężnie z Wołochami pod Obertynem; następnie fundował kościół w Żukowie na Rusi z obligacją śpiewania trzech mszy na tydzień za poległych. Stanisław, bratanek poprzedzającego, mąż wielkich nauk, jako doktor obojga praw był mianowanym protonotariuszem Juliusza papieża. Wysłany do Neapolu w sprawie Księstwa Barskiego zabawił tam czas niejaki, gdzie się też ożenił z córką margrabiego de Lauro, synowicą księcia neapolitańskiego z domu Pignatelli (około 1578). Kasper, starosta błoński i wolkiniski, także mąż wielkich nauk i biegłości w językach, zyskał naprzód w wojsku niemieckim wielkie pochwały, skąd powróciwszy do ojczyzny, zasłużył się na wojnach, mianowicie pod Połockiem, Pskowem i Wielkiemi Łukami. Nie przyjmując ofiarowanych mu godności, poświęcał się raczej naukom, których był wielkim miłośnikiem, przy czym też fundował kościół w Kamionce... Mikołaj, towarzysząc królowej Bonie do Włoch, otruty tamże zdradziecko, umarł po powrocie swoim do ojczyzny roku 1559.
Kłodnicki, herbu Sas. - Stanisław, podpisał elekcję Jana III”.
Reprezentanci tego domu potwierdzani byli w rodowitości przez Galicyjski Wydział Stanów w roku 1789. (Por.: Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, sS. 327, Lwów 1857). Znaczne odgałęzienie rodu zamieszkiwało również powiat słonimski.
Niektórzy odmawiali im prawa do szlacheckiego imienia.
„Kłodnicki, chłopski syn; służył pisarzowi grodzkiemu lubelskiemu i w roku 1631” - notuje Walerian Nekanda Trepka w Liber chamorum (s. 201). Jest to jednak kolejne zmyślenie tego niepoważnego autora.
O Kłodnickich herbu Lada pisze także K. Czarniecki (Herbarz polski, t. 1, s. 729, Gniezno 1881): „Dom starożytny i książętom niegdy mazowieckim dobrze zasłużony. Cedrenus, kanclerz zakroczymski, proboszcz czerski; Dominik, brat jego rodziny, podkanclerzy Jana, księcia mazowieckiego; Grzegorz, kapelan żony tegoż księcia, -dziedzice na Kłodnie. Helbrzykoń, Wielisław, Tomisław, Swentosław, Maciej, Stanisław, Jan, Filip, Wojno, Niegosław, Wawrzyniec, Bartłomiej - dziedzice na Kłodnie, którym Jan, książę mazowiecki, wielkie łaski przywilejem swoim nadał w roku 1387. Stanisław z Janem Tarnowskim, hetmanem, pod Obertynem mężnie wojował przeciwko Wołochom. Maciej, brat jego, wojski liwski i starosta błoński, z Boguckiej Anny herbu Prawdzie zostawił synów siedmiu. 1/ Stanisław, doktor obojga praw, Juliusza papieża protonotariusz, pojął Julię, córkę margrabi de Lauro, synowicę rodzoną książęcia neapolitańskiego Montis Leonis z domu Pignatellów, stryj jej był drugi Prorex Siciliae, miał z nią syna jednego Franciszka, ale ten mu młodo umarł. 2/ Kasper, starosta błoński i wolkienicki, pojął księżniczkę Massalską Annę, sędziankę ziemską, ale z nią potomstwa nie miał. 3/ Mikołaj, urody dziwnie pięknej, bawił się na dworze królowej Bony i z nią był do Włoch zajechał, ale tam przez zazdrość struty 1559. 4/ Jan, w muzyce i w innych naukach biegły, umarł bezżenny. 5/ Wawrzyniec, pojął Kołozębską, Mikołaja córkę, jedynaczkę, z nią miał trzy córki, człowiek siły wielkiej i hojny. 6/ Maciej, protonotarius apostolicus, proboszcz wileński, archidiakon żmudzki, kanonik krakowski. 7/ Bartłomiej, mąż wielkiego dowcipu i nauki”. Byli Kłodniccy przez małżeństwa spokrewnieni z Dawidowskimi, Wojnami, Zaborowskimi, Cieciszewskimi, Jarzynami, książętami włoskimi domu Aquaviva.
Natomiast Kłodniccy herbu Sas, spokrewnili się m.in. z Brodowskimi i Rudnickimi. Stanowili jednak według wszelkiego podobieństwa odgałęzienie poprzednich.
Spis szlachty Królestwa Polskiego z 1851 roku donosi o Stanisławie, Feliksie, Leopoldzie Feliksie, Janie Tomaszu Adamie, Marcelim Feliksie Pawle Kłodnickich herbu Łada: informuje też o Kłodzińskich tegoż herbu i rodu.
Kłodniccy mieli silne gniazdo w powiecie wieliskim na Białej Rusi.
Ich drzewo genealogiczne, sporządzone przez heroldię Witebska w 1834 roku, przedstawia sześć pokoleń i 39 osób, idących od protoplasty Wawrzyńca Kłodnickiego (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 609, s. 12).
Z tego rodu pochodzi m.in. Mikołaj Kłodnicki (1868-1939), wybitny epidemiolog. (Patrz o nim: Jan Ciechanowicz, Twórcy cudzego światła, Toronto 1996, s. 305-313).

KŁODT vel KŁOTT herbu własnego. Byli szlachta polską z powiatu dziśnieńskiego, brasławskiego i wiłkomierskiego. Widocznie pochodzenia pierwotnie niemieckiego; niektórzy jeszcze w 1777 roku pisali się „von Eidenfeldt”. W większości byli polskimi patriotami, którym w XIX wieku carat konfiskował majątki za udział w ruchu niepodległościowym. Od pierwszych lat XVII wieku notowani też na Żmudzi (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391 , z. 9, nr 2782, s. 43).
Kłottowie przez wieki gnieździli się m. in. w dobrach Ukla i Zaborze na Brasławszczyźnie (Por. Otton Hedemann, Historia powiatu brasławskiego, s. 70, Wilno 1930).
Z tej rodziny pochodziło kilku znakomitych twórców kultury rosyjskiej.

KŁOSOWSKI vel KŁOSSOWSKI herbu Rola. Z tego rodu wywodził się znakomity uczony Aleksander Kłosowski (1846-1917), meteorolog, profesor Uniwersytetu Noworosyjskiego w Odessie.
Przez dłuższy okres profesor Kłosowski utrzymywał naukową korespondencję z wybitnym uczonym w dziedzinie geologii u mineralogii Józefem Łukaszewiczem profesorem w Petersburgu i Wilnie. (Dział rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, zbiór Józefa Łukaszewicza, F. 10-27).

KNIAZIEWICZ vel KNIAŻEWICZ herbu Murdelio odm. Bitny ród zamieszkały na Wileńszczyźnie i Witebszczyźnie. Spokrewieni z Andruszkiewiczami, Klimaszewskimi, Oleszkiewiczami, Naumowiczami Aksimowiczami, Karpowiczami. Wywód familii urodzonych Kniażewiczów herbu Murdelio z 9 lutego 1804 roku uznawał „za rodowitą i starożytną szlachtę polską” Antoniego i Jana K., właścicieli folwarku Kosokolnie w województwie trockim. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 991, s. 139-140).
Aleksander Kniażewicz (1792-1872) odegrał znaczącą rolę w życiu Cesarstwa rosyjskiego na polu organizacji i doskonalenia państwowości oraz gospodarki. Wykształcony na Uniwersytecie Kazańskim w późniejszym okresie nieraz reprezentował Rosję na arenie międzynarodowej i dyplomatycznej. Ogromnie się przyczynił jako wybitny organizator życia społecznego do rozwoju w tym państwie gęstej sieci szkół zawodowych różnego poziomu, kolei żelaznej, zakładów przemysłu ciężkiego, jak też do zawarcia szeregu korzystnych dla Imperium międzynarodowych układów handlowych. W ostatnich latach życia Aleksander Kniażewicz pełnił funkcję członka Rady Państwa Cesarstwa Rosyjskiego.

KNIAŹNIN herbu Kniaź (Kurcz) i Rudnica. Jan Kniaźnin był około 1685 konewnikiem mohylewskim.
„Ród Kniaźninów, herbu Dołęga, z dawna posiadał w województwie Smoleńskim ziemie i majątki Kościukowo, Wołnino, Łotyszyno i inne. W czasie przyłączania w-wa Smoleńskiego do posiadłości rosyjskich Nicefor Kniaźnin, właściciel wspomnianych majątków, został wzięty przez Rosjan do niewoli i przez długi czas w niej przebywał... Przesiedliwszy się do województwa Witebskiego Nicefor Kniaźnin nabywał tam majątki”. (N. Szaposznikow, Heraldica, t. 1. s. 153, Petersburg 1900).
Franciszek Kniaźnin był wiceregentem grodzkim województwa witebskiego około 1772. (Akty izdawajemyje..., t. 35, s. 203).
Herbarz Orszański z końca XVIII wieku pisze o nich co następuje: „Kniaźninowie herbu Dołęga: podkowa z krzyżem, we śrzodku podkowy strzała w polu błękitnym, w hełmie skrzydło sempie strzałą, przeszyte. Familia rodowitością ślachecką y dawnością possessij w woiewodztwie Smoleńskim, w stanie Małachowskim, maiętności Kościukowa, Wołnina, Lotyszyna y innych zaszczycona, w czasie inkorporowania woiewództwa Smoleńskiego pod rząd państwa Rossyiskiego, Imcpan Nicefor Kniaźnin, aktor pomienionych maiętności, z niewoli Rossyiskiey gdy się salwował, odebrał przyświadczenia od woiewództwa Smoleńskiego w roku 1667, iż przez czas długi w oney zostawał. Nakoniec odżałowawszy dóbr y całey substancij wyjechał z zabranego kraju do Polski, dowodzi tego proces 1668 tegoż Ip. Nicefora Kniaźnina w grodzie mińskim, iż mu tam wszystkie przywileje, papiery, kwity podatków zwyż namienionych majętności opłacanych, a w dowód ślacheckiego urodzenia y zaszczytu dóbr ziemskich y nadań królewskich służące, przy tychże dobrach w Smoleńsku zostały; w Polszcze tedy różnie przebywając osiadł w woiewodztwie Witebskim, którego synów poświadcza testimonium popisowe 1698, zakaz trzem braci 1702, prawo kupne maiętności Horbaczewa 1704 od Ipp. Chocimskich, pilność o nieprzyznanie tegoż prawa 1706, prawo przedażne między bracią teyże maiętności 1724; trzeciego stopnia dowodzi pilność 1730, testament dysponujący majętność Horbaczewo, ruchomość y całą substancyą na synów teraz w 4-tym pokoleniu wywodzących się, których dowody rodowitość ślachecką y possessią w tuteyszey prowincij okazujące, iż są nienaganne, a nadto, iż teraz wywodzący się IM. Pan Franciszek Kniaźnin znajomym będąc prawa narodowego, jest adwokatem w sądach ziemskich Witebskich...”
Ze wschodniej gałęzi tego rodu pochodził znakomity rosyjski poeta Jakow Kniażnin (1742-1791).

KNIPOWICZ herbu Leliwa; powiat telszewski. Z tej rodziny wybitny rosyjski biolog, profesor kilku tamtejszych uniwersytetów Mikołaj Knipowicz (1862-1939). (Por.: Jan Ciechanowicz, W bezkresach Eurazji, Rzeszów 1997, s. 158-172).

KOBYLIN-FILIPOWICZ herbu Pobóg; na Wileńszczyźnie i Żmudzi. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 11, nr 11). Później znani także w Rosji.

KOBYLIŃSKI herbu Prus (na Białej Rusi), h. Prus II (na Żmudzi), h. Łodzią (na Wileńszczyźnie), h. Krzywda (okolice Lidy). (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 5, nr 304, 305). Używali też godeł: Abdank, Pobóg, Ślepowron.
Pochodzili z Ziemi Łomżyńskiej, gdzie znani byli jeszcze przed 1420 rokiem i pisali się „de Kobelino”.
Wywód familii urodzonych Kobylinskich herbu Krzywda z 28.VI.1802 roku opisuje dzieje jednego z wschodnich odgałęzień tego znakomitego rodu (od Stanisława, podstolego mścisławskiego w XVIII w.) i uznaje kilku jego potomków „za rodowitą i starożytną szlachtę polską”. (Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 1, nr 32a, s. 107-108).
Wywód familii urodzonych Kobylinskich herbu Łodzia z 28.IV.1808 roku powiada, iż „familia urodzonych Kobylinskich, possydując od dawnych czasów dziedziczne ziemne majątki, zaszczycała się prerogatywami szlacheckimi”. Jeszcze w XVII wieku posiadali w województwie wileńskim majętność Oleśniki Wingreny. Z tej linii heroldia wileńska uznała Marcina, Jerzego, Jana Józefa, Antoniego Ignacego, Antoniego i Jana Kobylinskich „za rodowitą i starożytną szlachtę polską”, wpisując ich imiona do 1 części Ksiąg Szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 991, s. 237-238).
Wówczas rodzina ta posiadała m.in. Wersokę, a spokrewniona była z Kościuszkami.
Potwierdzeni w rodowitości szlacheckiej także 9 listopada 1817 i 17 maja 1835 roku. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 129, s. 26).
Kobylińscy herbu Prus mieszkali w powiatach: brzeskim, nowogródzkim, wileńskim, rosieńskim; herbu Łodzia – w trockim, szawelskim; chociaż realnie podział ten był dość umowny. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 7, 665, 707, 873).
B. Łosski pisał o jednym z przedstawicieli tego rodu: „Lew Lwowicz Kobylinski (1877-1947), piszący pod nazwiskiem Kobylinski-Ellis, opuścił Rosję w 1911 roku. Pouczająca historia jego emigracji została opowiedziana w „Pamiętnikach” Andrzeja Biełego. Kobylinski został uczniem Rudolfa Steinera, założyciela antropozofii. Słuchając jego wykładów, zaczął zastanawiać się, czy Steiner oddaje cześć siłom światłości, czy też siłom ciemności. Pewnego dnia, czekając na początek wykładu, Kobylinski zwrócił się z zapytaniem do niemieckich dam, czy służą one Chrystusowi, czy szatanowi. Damy odpowiedziały: „Wir sind ein Luciferianisches \/olk”. Wtedy Kobylinski odrzucił antropozofię, został katolikiem i osiedlił się w Locarno, w Szwajcarii. Znam stosunek Kobylinskiego do Steinera z jego listów do mnie.
Główne pracy Kobylinskiego-Ellisa: „Monarchia Sancti Petri”, „Christliche Weisheit” (1929).
Chrześcijański światopogląd Kobylinskiego nie we wszystkim zgadza się z tradycyjnym chrześcijaństwem. Głosi on, że wielka ilość osób jest rezultatem grzechu; wierząc w reinkarnację pewnego razu wyraził pogląd na ten temat swojemu spowiednikowi-kapucynowi. Kapucyn odpowiedział: „Wszechmogący Bóg może posłać ludzką duszę trzysta razy urodzić się na ziemi, jeśli to konieczne”.
Kobylinski chciał zapoznać Europę Zachodnią z duchem literatury rosyjskiej, opublikował w Niemczech książkę o Żukowskim i napisał dużą monografię Puszkina, której nie zdążył opublikować. W tej monografii Kobylinski drogą analizy takich utworów, jak „Mozart i Salieri”, „Borys Godunow”, „Rycerz biedny”, przekonująco wykazuje, że Puszkin był realistą, ale przedstawiał rzeczywistość w świetle Bożej prawdy”.

KOCHANOWSKI. W dawnych przekazach archiwalnych dość często się spotyka wzmianki o poszczególnych reprezentantach tego domu. Tak np. Szczęsny Franciszek Kochanowski, podstoli starodubowski, w 1680 roku był członkiem Trybunału Głównego Litewskiego w Wilnie. Około roku 1692 Jerzy (Grigorij) Kochanowski pełnił urząd stolnika i pułkownika wojsk moskiewskich w Astrachaniu. Paweł Jan Korwin Kochanowski na Policznej, kasztelan czerniechowski, poseł powiatu starodubowskiego, w 1696 roku podpisał akt konfederacji generalnej warszawskiej, (Volumina Legum, t. 5, s. 414). Aleksander Kochanowski w roku 1752 pełnił funkcje ławnika mohylewskiego etc.
Kochanowscy siedzieli na dobrach Cimochy w powiecie oszmiańskim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 2779, s. 220).
Walerian Nekanda Trepka w Liber Chamorum złośliwie wywodził: „Kochanowski nazywał się bękart Kochanowskiego z oświęcimskiego kraju. Nakładał mu przecie na naukę, wychowawszy go, ten Kochanowski. Poszedł potem służyć do p. Komorowskiego na Żywiec; tam wysługę miał dobrą. Pojął był Skidzińską ze Skidnia u Oświęcimia roku 1615. Mieszkał z żoną przy księdzu Sebastyjanie w Oświęcimskiem i 1632” (s. 206).
Wydawca i komentator w 1995 roku zaopatrują tę notatkę w wyjaśnienie: „Magdalena Skidzińską herbu Kietlicz była żoną Samuela Kochanowskiego, syna Andrzeja (brata poety Jana), nie ma dowodów na jego nieślubne urodzenie” (tamże, s. 505).
Trepka nie ustaje jednak w potępieniach, ma jeszcze jedną ofiarę swego plotkarstwa: „Kochanowski zwał się mieszczanin w Miechowie Jan. Jest nota o nim w księgach miechowskich r. 1568... Zostało potomstwo”... etc. Wywody te nie mają wszelako żadnej wartości dowodowej, dając wyraz jedynie plotkarskiej złośliwości Trepki.
19 grudnia 1819 oraz 5 października 1853 roku heroldia wileńska potwierdziła starożytną rodowitość szlachecką Kochanowskich z powiatu wileńskiego; natomiast Senat Rządzący w Petersburgu uczynił to 28 stycznia 1851 roku (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 72, s. 10 oraz f. 391, z. 9, nr 1008). Jednocześnie ród ten ciągle był nader licznie reprezentowany w Polsce środkowej i południowo-wschodniej.
W 1848 roku heroldia wileńska i Senat Rządzący w Petersburgu potwierdziły rodowitość szlachecką radcy dworu Bazylego, syna Damiana, Kochanowskiego (lat 65) herbu Korwin, właściciela dóbr Merecz Julianów w powiecie wileńskim, jego syna Waleriana (lat 26), sekretarza guberńskiego, córki Olimpii (lat 23) i żony Teresy z Kucharskich (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 10, nr 201). Był to „wileński pęd” na kijowskiej gałęzi rodu, bowiem Bazyli Kochanowski w 1799 r. skierowany został do Guberni Litewskiej na urząd registratora guberńskiego. Po latach za wierną służbę odznaczony został orderami Św. Anny, Św. Stanisława i Św. Włodzimierza.

KOCHOWSKI herbu Nieczuja. Pochodzili z Kochowa w Małopolsce. Pisze o nich Bartosz Paprocki: „Kochowscy w sędomierskim województwie, ludzie cnotliwi, uprzejmi i prawdziwi”.
W 1623 Jerzy Kochowski, szlachcic w Uświatach. Aleksander i Jan z Kochowa Kochowscy z ramienia województwa sandomierskiego podpisali w 1648 roku elekcję króla Jana Kazimierza; to samo od województwa smoleńskiego uczynił Florian Kochowski (Volumina Legum, t. 4, s. 101, 106). Tenże Florian, jak też Aleksander i Jerzy Kochowscy w 1654 roku walczyli w obronie Smoleńska przed natarciem Moskwy.
Wespazjan z Kochowa Kochowski w 1669 roku był posłem krakowskim na sejm w Korczynie, w 1673 sędzią kapturowym powiatu lelowskiego (Akta sejmikowe woj. krakowskiego, t. 3, s. 471, 487).
Aleksander Kochowski od województwa poznańskiego, Krzysztof, Franciszek, Jerzy, Florian Kochowscy od sandomierskiego, podpisali w 1697 roku elekcję króla Augusta II (Volumina Legum, t. 5, s. 425 i in.).
Antoni z Kochowa Kochowski pisarz grodzki krasnostawski, podpisał w 1764 roku elekcję ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego (Volumina Legum, t. 7, s. 119).
Adam Boniecki w Herbarzu polskim (t. 10, s. 293-295) odnotowuje: „Kochowscy herbu Nieczuja z Kochowa w powiecie sandomierskim, brali przydomek Sama. W drugiej połowie XV wieku Kochów należał do Jana Kochowskiego... Tenże Jan dziedziczył i na Węgrzcach. W 1578 r. Kochoowscy dziedziczyli na Sarninej Woli, Mikołaj Kochowski był właścicielem Welznowa, a Stanisław był dziedzicem Skoszyna i współwłaścicielem Konina... Olbrycht podpisał elekcję Władysława IV i Jana Kazimierza. Żonaty z Anną Jarocką, zginął pod Beresteczkiem 1651 r... Jan, dziedzic Dąbrowy i Goin, marszałek sądów kapturowych sandomierskich... Felicjan dowodził oddziałem piechoty w wojnach szwedzkich...
Wespazjan, urodzony 1633 r. (...) znakomity historyk i poeta (...)
Floryan Kochowski z województwem Smoleńskim, a Teodor z województwem Sandomierskim podpisali elekcję Jana Kazimierza”.
Spokrewnieni z Misiowskimi, Bidzińskimi, Przecławskimi, Szypowskimi, Oraczewskimi.
Hrabiowska rodzina rosyjska tego nazwiska herbu Nieczuja wywodziła się z poprzednich.
„Ród hrabiów Kochowskich pochodzi z województwa Sandomierskiego, gdzie on staje się znanym w XVI st.
Imiennym Najjaśniejszym ukazem z 5 kwietnia 1797 roku generał od infanterii Michał Kochowskoj podniesiony został z jego potomstwem do godności hrabiów Imperium Rosyjskiego”. (S. Wasiljewicz, Titułowannyje rody Rossijskoj Imperii, t. 1, s. 105, Sankt Petersburg 1910).

KOCIEJOWSKI. Pochodzili z Podola, następnie byli w służbie rosyjskiej. (Por.: Miłoradowicz, t. 2, cz. 6, s. 86).

KOCZERGIN herbu własnego. Pochodzili z Litwy.
Byli w XIX wieku potwierdzani w godności szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 707).

KOCZUBEJ herbu Ostoja. Wybitny ród rosyjski pochodzący z ziem polskich. Byli książętami i hrabiami Cesarstwa Rosyjskiego.

KOJAŁOWICZ herbu Kościesza odm. Przed rokiem jeszcze 1518 posiadali w powiecie upickim dobra Żodzielówkę alias Poremigole. Za protoplastę brany był Mikołaj, który zostawił po sobie synów Jerzego i Bernarda. Jerzy spłodził synów Szczepana, Jakuba, Stanisława i Tomasza. Odtąd silnie się rozgałęzili na powiaty wiłkomierski, brzeski i inne. W 1717 roku sądzili się m.in. w grodzie upickim z Michałem Gombrowiczem. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 2415).
Kojałowiczowie w XIX wieku siedzieli jeszcze po licznych gniazdach swych w powiecie poniewieskim i grodzieńskim. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 708, z. 2, nr 404, 649, 722, 927, 1192, 1694, 2040, 2138, 2402, 3215).
Z tej rodziny pochodziło kilku znakomitych twórców nauki rosyjskiej. Jeden z nich, Borys Kojałowicz, był wybitnym matematykiem, szachistą, metrologiem i chemikiem, autorem liczących się w skali międzynarodowej publikacji w tych dziedzinach wiedzy.
Profesor B. Kojałowicz był osobowością o szerokim wachlarzu zainteresowań kulturalnych, poważnie interesował się muzyką, literaturą, teatrem, numizmatyką i filatelistyką; znał w sumie osiem języków. Ale główne jego hobby pozanaukowe stanowiły szachy. Znakomity naukowiec w ciągu półwiecza brał udział w rywalizacji sportowej i wielokrotnie zajmował premiowane miejsca. W 1900 roku, uczestnicząc w turnieju międzynarodowym w Petersburgu, pokonał arcymistrza E. Schiffersa, a jego partie z arcymistrzem Aliochinem należą do rosyjskiej klasyki szachowej.
Przez szereg lat profesora Kojałowicza łączyła przyjaźń i, po części szachowa, więź korespondencyjna m.in. z wybitnymi uczonymi, członkami rzeczywistymi Akademii Nauk ZSRR A. Markowem, P. Winogradowem, A. Kryłowem. Gdy w 1926 roku w Leningradzie zorganizowano Wyższe Kursy Szachowe, B. Kojałowicz został ich pierwszym wykładowcą.
Niejako na marginesie wypada zaznaczyć, że gra w szachy stanowi rodzaj sportu intelektualnego, wymagającego wielkiej sprawności umysłu, siły woli i charakteru. Jest to właściwie od około dwu stuleci imponujący dział kultury duchowej, w którym uczestniczą nie tylko wybitnie uzdolnione osoby, ale też dziesiątki milionów tzw. zwykłych ludzi, amatorów tej wspaniałej sztuki.
Nie wiadomo tak naprawdę, kiedy i gdzie powstały szachy, jedni twierdzą, że jeszcze w XII wieku p.n.e. w Egipcie, inni wskazują na około VIII wiek p.n.e. w Indii. Faktem jest, że tę grę znano w starożytnej Grecji, w dawnych Chinach, Japonii, Korei, Wietnamie, krajach arabskich itd. Ale dzieje tego sportu, czy tej sztuki nie były proste.
W dawnych rękopisach, poświęconych Hipokratesowi i Galenowi, zawarta jest informacja o tym, że pierwszy z nich uważał, iż szachy mają działanie nie tylko psychoterapeutyczne, i przepisywał grę w nich jako środek m.in. na rozstroje żołądka. Także średniowieczni arabscy lekarze (znakomici uczniowie wielkich Greków) uważali, że gra w szachy zbawiennie wpływa na stan psychiki, odrywa ludzi od smutnych myśli, które przecież powodują często ciężkie schorzenia somatyczne. Także obecnie wielu uważa, że jednym z najlepszych mediów na melancholię i zły nastrój jest partyjka w szachy.
Od dawna uważano, że szachy rozwijają myślenie perspektywiczne i strategiczne. Widocznie dlatego w jednym z (widocznie apokryficznych) listów Arystoteles radził swemu uczniowi Aleksandrowi Macedońskiemu w przerwach między bitwami nie oddawać się pijaństwu, lecz raczej grać w szachy, by przygotowywać w ten sposób kolejne zwycięstwa. Wielki wódz jednak widocznie nie usłuchał, gdyż zmarł w dość młodym wieku właśnie z przepicia.
Znakomity dowódca Karol XII (1682-1718), król Szwecji nigdy nie rozstawał się z szachami i najchętniej grywał w nie, gdy miał wolną chwilę.
Od 1815 roku w Duńskiej Akademii Wojskowej (Kopenhaga) wprowadzono szachy jako przedmiot obowiązkowy, motywując m.in., że istnieje około 72 000 różnych sposobów dokonania pierwszych dwóch posunięć w rozpoczynanym pojedynku szachowym i nieskończone mnóstwo dalszych kombinacji, co będzie rozwijało wyobraźnię i myślenie przyszłych oficerów. W ślady Danii poszły Prusy (wielki król Fryderyk II pisał, że „szachy kształtują skłonność do samodzielnego myślenia”), a w 1914 także Argentyna, która zaprosiła na etat profesora mistrza jugosłowiańskiego B. Kosticza.
Dzieje szachów miały jednak i swe ciemne strony.
W kulturze islamu tradycyjnie negatywnie od VI-VIII w. traktowano grę w szachy, ponieważ miała ona odciągać ludzi od modlitwy, oraz dlatego, że prorok Mahomet w szachy nie grywał, zalecając jako formy spędzania wolnego czasu tylko ćwiczenia w strzelaniu z łuku, ujeżdżanie koni i uprawianie miłości z własną żoną. Niektórzy jednak teologowie mahometańscy uważali, że gra w szachy rozwija zdolności umysłowe i smykałkę żołnierską, powinna więc być uprawiana.
W Iranie za króla Wadjigarda (XIII stulecie) grę w szachy uznano za zajęcie szatańskie, a poddanych zobowiązano do donoszenia władzom o osobach, „pochylonych ze ściśnionymi usty i zmarszczonym czołem nad szachownicą, ponieważ są oni sługami diabła”. Nawiasem mówiąc, także obecnie w tym państwie gra w szachy jest zabroniona, podobnie jak używanie alkoholu, za które to ostatnie przewinienie stosuje się bezwzględnie karę śmierci.
W 1125 roku jeden z biskupów francuskich zagroził w specjalnym liście anatemą mnichom i księżom jednego z miast, którzy skrycie, nocą, na cmentarzu grywali w szachy.
Król Wielkiej Brytanii Edward IV (1442-1483) zakazał gry w szachy w 1464 roku, podobnie jak używania nożyc i brzytw.
Jeden ze średniowiecznych kodeksów Irlandii natomiast w następujący sposób przedstawia plan tygodnia władcy: „Prawo ustanawia siedem najlepszych zajęć dla króla. W niedziele król powinien spijać piwko, (ale), ponieważ nie może się uważać za prawowitego Irlandczyka ten, kto nie popija w niedziele ale’u. W poniedziałki król powinien zająć się rządzeniem państwa; we wtorki – grą w szachy, we środy – modlitwą; we czwartki – uprawianiem miłości; w piątki – wyścigami konnymi; w soboty – sądem i wydawaniem wyroków”.
Około 1513 roku włoski autor Antonio (Marcus Hieronimus) Vida stworzył ogłoszony drukiem w 1525 roku poemat pt. Szachy, którego drugie wydanie ukazało się dwa lata później pod zmienionym tytułem Szachy, gra przyjemna, mądra i polityczna. Później Vida został biskupem miasta Alba, a utwór jego, utrzymany raczej w stylu Wergiliusza, opowiada o pojedynku szachowym między bogami „pogańskimi” Appollonem i Merkurym. Pierwszy z nich zwycięża i postanawia nauczyć tej gry wszystkich mieszkańców ziemi, obierając za pierwszą uczennicę śliczną nimfę o imieniu Szachis.
Pierwsze międzynarodowe turnieje szachowe przeprowadzono w Londynie w latach 1849 i 1851.
W okresie około 1860-1890 nastąpił ogromny rozkwit tego intelektualnego sportu w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Rosji ,USA. A jednak prezes nowojorskiego klubu szachowego John Grosser nie chciał dopuścić do swej organizacji kobiet, ponieważ są one zbyt gadatliwe; jak pisał, kobiety przeciętnie wymawiają dziennie 12 620 słów, podczas, gdy najbardziej gadatliwi komiwojażerowie tylko 11 580, policjanci – 10 860, księża – 3 423, mnisi – 860. Tak gadatliwe istoty nie mogą grać w szachy, które to zajęcie wymaga przecież milczącej, głębokiej koncentracji i skupienia.
W szachowej szkole Kojałowicza uczyło się jednak także wiele dam.

Podczas słynnej 900-dniowej blokady Leningradu w latach 1941-1943 przez wojska niemieckie profesor Borys Kojałowicz zmarł z głodu.
Miejsce wiecznego odpocznienia znakomitego uczonego nie jest znane.

KOKOREW herbu własnego. Ich przodkiem był ponoć legendarny Andrzej Kokora, zwany Kołczem, a przybyły do Rosji z Prus Polskich.

KOLECZYCKI herbu własnego; mieli się wywodzić „iz Smolenskogo szlachectwa”; w Rosji notowani od 1657.

KOŁDYCZEWSKI herbu własnego. Michał Kołdyczewski w 1658 roku dostał się do niewoli moskiewskiej w bitwie pod Mścisławiem. Po pięciu latach więzienia zgodził się przyjąć poddaństwo rosyjskie, przeszedł na prawosławie i otrzymał dobrze płatną posadę w administracji państwowej. (CPAH Rosji w Moskwie, f. 210, z. 18, nr 78).

KOŁŁĄTAJ vel KOŁŁONTAJ herbu własnego i Kotwica. Znani byli pierwotnie w okolicach Nowogródka, Wołkowyska, Sandomierza oraz na Wołyniu. O jednym z pierwszych spośród nich Jędrzeju, wojskim wołkowyskim, wiemy, że pozostawił siedmiu synów. Miał brata Adama, którego syn Hieronim był podkomorzym wołkowyskim. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 8, nr 2443).
Kołątajowie posiadali m.in. folwark Woronowszczyzna w powiecie oszmiańskim. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 8, nr 95). Brali żony z takich domów jak Paszkowski, Szelawiński, Żuchowski, Grabiński, Dunin-Karwicki, Römer, Zakrzewski, Rudnicki, Trościański, Bratkowski, Niemojewski, Karnicki, Micuta, Pruszak, Bieniewski, Magnuszewicz.
S. Uruski (Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 7, s. 112, Warszawa 1910) pisze, jak następuje: „Fedor, pisarz grodzki oszmiański 1591 r. Nieznany z imienia, towarzysz pancerny, poległ pod Chocimem 1621 r. Samuel z Konstancy! Kossakowskiej miał syna Krzysztofa 1630 r. Adam, podstoli i sędzia grodzki wołkowyski 1635 r. Andrzej, wojski wołkowyski, podpisał elekcyę 1648 r. z wojew. Nowogrodzkiem; jego brat Adam elektor 1648 r.” itd.
Dawne akta pisane często wzmiankują o reprezentantach tego rodu. Fiedka Kołontaj w 1486 roku otrzymał 5 kop groszy litewskich z myta mińskiego. (Russkaja Istoriczeskaja Bibliotieka, t. 15, s. 345). Ale jeszcze przedtem król Zygmunt I w 1508 roku zabrał majątek Klewicę Teodorowi Kołontajowi i przekazał go Jerzemu Hlebowiczowi, co potwierdzone zostało w specjalniej hramotie.
Przy tym monarcha zaznaczał, że czyni to nie ze względu na jakieś przewinienia „dworzanina naszego”, lecz dlatego, że posiadłość ta dana była mu „na pożywienie, do naszoje woli”. A ponieważ gniazdo namiestnika witebskiego Jerzego Hlebowicza zostało zniszczone przez Moskwę i Tatarów, tak iż „nie ma na czym pożywić się”, przekazuje mu król Klewicę.
W 1511 król Zygmunt potwierdził prawo Kołątajów do posesji w powiecie nowogródzkim. (Russkaja Istoriczeskaja Bibliotieka, t. 15, s. 892-895).
Według listy z 1528 roku Teodor Kołataj z powiatu nowogródzkiego miał w razie potrzeby wojennej stawić pod broń siedmiu konnych żołnierzy, Jan Kołątajewicz – 1, zaś Siemion Kołataj z Wołkowyska – 5.
Tenże Teodor Kołontaj, dworzanin hospodarski, w liście króla Zygmunta z 24 czerwca 1530 roku do panów Rady W. K. L. jest broniony przed samowolą księcia Kroszyńskiego. (Por.: Sbornik matieriałow otnosiaszczichsia k istorii panow rady Wielikogo Kniażestwa Litowskogo, Tomsk 1901, s. 329).
Pani Awdocia Kołontajówna figuruje w testamencie podskarbiego dwornego litewskiego lwana Andrejewicza, sporządzonego w Wilnie 24 sierpnia 1554 roku. (Archiwum Sanguszków, t. 6, s. 14-16).
Jan Kołontaj w 1555 roku wzmiankowany jest w księgach ziemskich słonimskich jako ziemianin, właściciel chłopów pańszczyźnianych.
W 1605 roku figuruje w dokumentach archiwalnych Orszy Iwan (Jan) Kołontay, pieczętarz magistratu. (Akty izdawajemyje..., t. 30, s. 108).
5 listopada 1631 roku asessor nowogrodzki Adam Kołontaj wystosował list następującej treści do Jana Stanisława Sapiehy: „Jaśnie wielmożny miłościwy panie marszałku wielki!
W sprawie tey, na którą byłem wysadzony od W.M. mego miłościwego pana, przy ynszych osobach na to użytych, a jako się toczyła sprawa na on czas, przy bytności ich mościów y mnie, słudzy W.M. naliszczego do tey sprawy, która na piśmie jest i jako właśnie było podpisałem tę sprawę. A zatym z uniżonemi posługami mojemi pokłon mój otdawam W.M. miłościwą łaskę.
Pisań w Rosi 5 dnia Novembra 1631. W.M. mego miłościwego pana uniżony sługa Adam Kołontay.” (Archeograficzeskij sbornik dokumientow, t. 3, s. 142). Treść listu związana jest z udziałem jego autora w śledztwie o czary pewnej wieśniaczki.
Andrzej Kołłątay, „woyski y deputat wołłkowyski” 26 lipca 1647 roku podpisał wyrok w pewnej sprawie majątkowej Trybunału Głównego w Wilnie. (Lietuvos Vyriausiojo Tribunolo sprendimai, s. 475, Vilnius 1988).
Adam i Andrzej Kołontajowie w 1648 roku od województwa nowogródzkiego podpisali elekcję króla Jana Kazimierza (Volumina Legum, t. 4, s. 107).
W połowie XVII wieku podstarościm bielskim był Paweł Kołataj. Zachowała się dość obszerna jego korespondencja urzędowa z wojewodami moskiewskimi (AJuZR, t. 3, s. 179, 194 i in.).
Paweł Kołataj z dóbr Usienina walczył w 1654 roku w obronie Smoleńska przed agresją Moskwy.
W jednym z dokumentów okresu tej wojny czytamy: „My dygnitarze, urzędnicy ziemscy, grodzcy, rycerstwo, szlachta, obywatele powiatu Lidzkiego, którzyśmy na seymik Gromniczny w roku teraźnieyszym 1658, miesiąca Februaryi dnia wtórego, dla niebezpieczeństwa jeszcze od powietrza w Lidzie, do miasteczka Myta zjechali, wiadomo czyniemy, iż zabiegając wyuzdaney swey woli ludziom, którzy na bojaźń Bożą, różne najazdy, gwałty, zabóystwa, morderstwa, grabieże y inne excessa czyniąc, im daley tym więcey majestat Boski ad vindictam pobudzają, a żeby te ych faciora daley się nieszerzyli y ukrzywdzony świętą odniósł sprawiedliwość... uchwalamy, postanawiamy y obieramy... pana Jana Narbuta – pisarza podstarościego, pana Alexandra Stanisława Kołontaja – pisarza, grodzkich powiatu Lidskiego urzędników... wszystkie sprawy w tym powiecie od zawojowania, to jest najazdów, expulsyi, zabóystwa, zranienia, bicia, grabieży, rozbojów, złodzieystwy sądzić...”
Kazimierz Kołontaj figuruje w 1665 roku w zapisach magistratu brzeskiego jako osoba zaufana Krzysztofa Paca, kanclerza wielkiego W. Ks. Litwy. (Akty izdawajemyje..., t. 4, s. 25).
Adam Kołłątaj (zm. 1690) był wojskim wołkowyskim od 1660 roku.
Percepta prowentów publicznych do skarbu Rzeczypospolitej W.X.L. z roku 1661 odnotowuje: „Jegomość pan Stanisław Kołontay, pisarz grodzki lidzki, z morgów Nr 2, prętów Nr. 22 1/2 y pręcików Nr. 5 z placu pustego w mieście Lidzkim za rok 1656, 57 y 58, który się skończył, w roku 1659 medietatem po groszy 7, 9 dał. ..”
Piotr i Michał Kołontajowie w 1674 roku podpisali akt elekcji króla Jana III Sobieskiego. (Volumina Legum, t. 5, s. 146, 163).
W grudniu 1717 roku ksiądz Floryan Hrebnicki, arcybiskup połocki, podał do sądu skargę na Jana Kołontaja, strażnika nowogrodzkiego i jego żonę Zofię Pruszakównę Bieniewską, „w spólney radzie y namowie z sobą będących”, że chcą odebrać kościołowi unickiemu Narodzenia Najświętszej Panny majętność Papin. Państwo Kołontajowie pozwolili sobie nawet urządzić najazd na tę wieś, wyrzucić z niej prawowitych gospodarzy. Przy okazji napastnicy „crescencye wszystkie, żyta y jarzyny, w polach zasiane y w swirnach zsypane, danie, czynsze y wszelkie prowenta, z tey maiętności przychodzące, tudzież konie, bydło rogate y nierogate, wszelką ruchomość y sprzęt gospodarski, we dworze y folwarku Papińskim będące, bezprawnie, na kilka tysięcy złotych, pozabierali”. A ponieważ działo się to „na uymę chwały Bożey y krzywdę sług Jego”, żądał biskup „wieczney banicyi y dalszych poen” dla winowajców. (Istoriko-juridiczeskije matieriały izwleczionnyje iz..., t. 24, s. 202-206).
Niełatwy był wszelako ten przewód sądowy, główna winowajczyni bowiem na posiedzenie nie zjawiła się, wystosowała do magistratu list następującej treści: „Wielmośni mci panowie sędziowie grodzcy wdstwa Witebskiego, moi wielce mci panowie y dobrodzieie! W intentowaney od jaśnie wielmożnego jmci xiędza arcybiskupa Połockiego y Witebskiego, w trybunale compositi judicii w.x.Litto, ze mną, iako aktorką, a mężem moim, tylko względem starszeństwa małżeńskiego, w którey sprawie sąd trybunału w.x.L. odesłał nas na rozprawę do grodu wmw panów Witebskiego, na skuteczną rozprawę, gdzie y ia radabym z duszy rozprawę przyięła, w iawney sprawie y krzywdzie swoiey niewinność okazała, a że mię Pan Naywyższy ciężką, obłożną nawiedził chorobą, barziey śmierci, aniżeli zdrowia spodziewaiąc, być nie podobna na teraznieyszey kadencij sądów. Zaczym, abyście wmwm panowie, zachowawszy mię przy prawie pospolitym y konstituciach seymowych, ad futurum juris cadentiam odłożyć raczyli. O co iteratis upraszaiąc, zostaię wmwm panów y dobrodzieiów miłościwych nayniższą sługą, Zofia Bieniewska Janowa Kołontaiowa, strażnikowa wdstwa Nowogrodzkiego. Datt w Papinie, dnia 4 Maia, anno 1719”. Po przeczytaniu tego listu sędziowie odroczyli rozpatrzenie sprawy do kolejnego posiedzenia. (Istoriko-juridiczeskije matieriały izwleczionnyje iz..., t. 25, s. 107-108).
Wyrok w sprawie pojedynku między państwem Kołątajostwem a kapitułą witebską zapadł dopiero 14 listopada 1719 roku i ogłaszał przepadek majątku Papin na rzecz kapituły, jako że Kołątajowie zagarnęli tę posiadłość na podstawie papierów „niesłusznych, nieprawnych, zfabrykowanych, powaryiowanych y z prawem pospolitym nie zgadzaiących się”. (Tamże, t. 25, s. 135-145).
W roku 1722 akta Głównego Trybunału Litewskiego ponownie wzmiankują o Janie Kołątaju, strażniku Nowodródzkim oraz jego żonie Zofii z Pruszaków, „ziemianach jego królewskiej mości w-wa Mińskiego”, właścicielach dóbr Leśniewicze, Litewka i Kornicze (Akty izdawajemyje..., t. 11, s. 443-447, 448-451).
W roku 1718 księgi grodzkie grodzieńskie wymieniają imię szlachcica Jerzego Kołontaja, pośrednika między metropolitą Leonem Kiszką a księciem Januszem Wiśniowieckim. (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 29).
Jegomość pan Michał Kołontaj figuruje w zapisach Głównego Trybunału Litewskiego z dnia 7 września 1743 roku (Akty izdawajemyje..., t. 20, s. 542).
Adam Tadeusz Kołłątaj, jezuita, doktor świętej teologii, był około roku 1750 kanonikiem wileńskim (K. Čepiene, J. Petrauskiene, Vilniaus Akademijos spaustuves leidiniai, Vilnius 1979, s. 295). Jan, Rafał, Antoni, Hugo Kołłątajowie podpisali w 1764 roku od województwa sandomierskiego sufragację ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. (Volumina Legum, t. 7, s. 111).
W poufnym raporcie generała-anszefa barona Osipa fIgelströma kniaziowi Repninowi z 19.V.1794 Hugo Kołataj i Ignacy Potocki określani są jako „pierwsi aktorzy przy wprowadzeniu Konstytucji 3-go Maja i organizatorzy niniejszej rewolucji” (Archiw wilenskogo generał-gubernatora, t. 1, s. 975, Wilno 1869).
Rotmistrz Rafał Kołłątaj w 1794 roku mianowany został członkiem narodowego Sądu Kryminalnego Wojskowego (Akty Powstania Kościuszki, t. 2, cz. II, s. 99, Kraków 1918).
Jak twierdzi Bolesław Starzyński w jedenastym tomie (s. 78) swego herbarza, wszystkie polskie linie rodu Kołontaj wygasły 28 lutego 1812 roku wraz ze śmiercią ostatniego reprezentanta tej rodziny (Dział rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, 7016-III). Jest to jednak twierdzenie bez pokrycia w faktach.
Wywód familii urodzonych Kołątajów herbu własnego, sporządzony W Wilnie w 1820 roku, donosi, że „starożytna ta familia od naydawnieyszych czasów dostoynością szlachecką zaszczycona, posiadając dobra ziemne w różnych województwach i powiatach do Kraju byłey Rzeczy Pospolitey Polskiey należnych, pełniła w onym znakomite publiczne usługi, na których zostając z godną imienia swego sławą, zjednała względy u tronu panujących Monarchów Polskich, a zaś szacunek i wdzięczność u współziomków.
Przodkowie tey familii, troskliwi o dobro ogólne narodu, nieśli w ofierze dla onego wszelką pomoc, przez co zasłużyli na wiekuistą pamięć, którey niezatarte ślady dzieje narodowe potomności do naśladowania podały. Wzorowem postępowaniem taż familia doszła wysokich stopni dostojeństwa. Świadczą o tem rozmaici legitymowani autorowie historycy i kronikarze polscy.
Z jakowey familii pochodzący, za pierwszego przodka w ninieyszym wywodzie uważany Adam Kołataj, woyski wołkowyski, majętność Ostrowczyce zwaną w powiecie wołkowyskim leżącą, wieczyście posiadał, a mając ze związków szlubnych małżeńskich z urodzoną Justyną z domu Sopoćkówną zawartych, sześciu synów, jako to: Jana, Jerzego, Wincentego, Hieronima, Samuela i Teofila Kołątajów, onym rzeczoną majętność prawem natury do dziedziczenia zostawił. Z których Jan Adamowicz Kołątay oprócz schedy teyże majętności na się spadłey majętność Wilczuki, też w powiecie wołkowyskim leżącą, z własnego nabycia dziedziczył...”. W 1708 roku opisał on tę majętność swej żonie Mariannie z Wolbeków. Czy mieli potomstwo Jerzy, Wincenty, Hieronim, Samuel i Teofil Kołątajowie cytowany wywód szlachecki nie podaje, donosząc jednocześnie, że Jan miał syna Hieronima... „Następnie Hieronim Janowicz Kołątay dwukrotnie żonaty trzech synów po sobie zostawił, jakojg: Józefa Michała, Wincentego Izydora (...) i Stanisława, cześnika wołkowyskiego, z synem Tomaszem ten wywód czyniącym.
Z których to synów Hieronima Józef Michał z urodzoną Dorotą z domu Hornowską ożeniony, dwóch synów, Jana, z czasem porucznika woysk rossyjskich i Pawła Kazimierza dwuimiennegoia Wincenty Izydor syna Jana, dopiero podoficera Brańskiego Piechotnego Pułku Kdłątayów, ten wywód przynoszących, wydali na świat...”'
Opierając się na przedstawionych dowodach członkowie komisji wywodowej szlacheckiej Guberni Litewsko-Wileńskiej 31 sierpnia 1820 roku ferowali wyrok, który brzmi: „familię urodzonych, a mianowicie wywodzących się, jako to: Stanisława
Hieronimowicza, czesznika powiatu wołkowyskiego, z synem Tomaszem; Jana, porucznika Woysk Rossyjskich i Pawła Kazimierza, synów Józefa, oraz Jana, syna Wincentego, wnuków Hieronima, Kołątajów za rodowitą i starożytną szlachtę polską uznajemy, ogłaszamy i onych (...) do księgi szlachty Guberni Litewsko-Wileńskiej klassy pierwszey zapisujemy. Działo się na sessyi (...) w Wilnie.
M. Römer, marszałek gubernialny, K. Walentynowicz, W. Ancyporowicz, A. Sławiński” i inni... (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1008, s. 345-347).
W 1820 roku heroldia wileńska potwierdziła rodowitość szlachecką zamieszkałych w powiecie oszmiańskim Adama, Jerzego, Wincentego, Hieronima, Samuela, Teofila, Józefa Michała, Jana, Stanisława, Tomasza, Pawła, Kazimierza i Wincentego Izydora Kołątajów. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 4, nr 1370).
W jednym z atestatów wystawionych przez Uniwersytet Wileński w 1830 roku czytamy: „Auspiciis augustissimi et potentissimi Imperatoris Nicolai l, Russorum Autocratoris etc. etc. etc. (...)
Singulis quorum interest, notum testatumgne facimus. Cum nobilis Alexander Georgii filius Kołłątay, Instituti Pedagogici sumptibus Caesareis penes hanc Ceasaream Litterarum Universitatem Vilnensem Stabiliti alumnus, studiorum curriculo in Schola publica Slucensi emenso, in Civium hujus Universitatis adscriptus, in Ordine Professorum Litteraturae et Artium elegantiorum: Litteraturae Graece, Latinae, Rossicae, Franco-Gallicae, Germanicae et Italicae; Linguae graecae, Latinae, Anglicae et Slavonicae; Rhetoricae et Poesi, Grammaticae Universali, Bibliographiae Universali, Historiae Universali et Rossicae, nec non Logicae, spotio trium annorum multam et assiduam operam dederit, atque in examinibus diligentiam suam etprocessus Praeceptoribus suis adeo probaverit, ut ad formulam legis § 22 de conferendorum honorum academicoquaum ratione modogue die XXI Junii Anni MDCCCXXX Professorum Ordinis Ethico-philologici suffragjis Studiosi Actualis gradum et honorem meruisse judicaretur; Nos proinde, ea, qua pollemus, auctoritate, eumdem ornatissimum Alexandrum Kołłątay Studiosum Actualem in Ordine Ethico-philologico renuntiamus ac declaramus, atque Xll-ae Civium Classi adscriptum, cunctis juribus atque commodis huic loco et ordini proproos eumdem gaudere testamur. In cuius rei fidem Diploma hoc publicum manu nostra subscriptum sigilloque Universitatis munitum Eidem dedimus. Vilnae in Aedibus Academicis Anni MDCCCXXX die XV mensis Julii. N 3170.” (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. 1, nr 837, s. 80).
Ziemianin Franciszek Kołontaj po powrocie zza granicy, dokąd udał się jako powstaniec po klęsce 1831 roku, został amnestionowany i gospodarował na własnym majątku Iwankowicze w powiecie słonimskim. Prawie przez dziesięć lat był pod tajnym nadzorem policji (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, op. 1840, nr 174, s. 63-64).
Celestyn Kołontaj, porucznik rezerwy, od 7 grudnia 1832 roku znajdował się pod ściśle tajnym nadzorem policji „za naganną korespondencję” z byłymi powstańcami Polskiego Listopada, którzy się ukryli po porażce insurekcji we Francji. Mieszkał w Grodnie i – jak odnotował zapis policyjny z 1840 roku – „już czwarte trzechlecie służy, na mocy wyboru szlachty, w charakterze deputata i ławnika zarządu kryminalnego”. Cechować go miało „nader dobre i prawomyślne zachowanie się”. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, op. 1840, nr 174, s. 81-82).
Franciszek Kołontaj, Celestyn Kołontaj, Tadeusz Mackiewicz, Antoni Skrodzki, Julian Korsak, Konstanty Pilecki i kilku innych ziemian powiatu grodzieńskiego w 1841 zwolnieni zostali spod nadzoru policji za „wzorowe zachowanie” i prawomyślną postawę polityczną. Ale przez dziesięć lat byli pod lupą policyjną (tamże, s. 60-61).
Według danych policji rosyjskiej, 15 października 1866 roku ksiądz Kołontaj z powiatu dziśnieńskiego, gdy go rozgniewał chłop Adam Dworecki, omal go własnymi rękoma nie udusił i zanim ludzie wybronili, zbił bezlitośnie, powaliwszy na ziemię (CPAH Litwy w Wilnie, f. 381, z. 19, nr 1615). Prawdopodobnie zapis ten mówi o jakiejś prowokacji policji carskiej, dążącej do dyskredytacji polskiego duchowieństwa na Kresach.
W 1901 roku Departament Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu potwierdził rodowitość Józefa Izydora Kołłątaja z Grodzieńszczyzny (CPAH Białorusi w Grodnie, f. 332, z. 4, nr 5, s. 53).

KOŁTUNOWSKI herbu własnego; ród rosyjski polskiego pochodzenia.

KOMAROWSKI herbu Komar odm.; ród rosyjski polskiego pochodzenia; od 1803 roku hrabiowie. W Polsce i Litwie byli liczni Komarowscy pieczętujący się różnymi godłami.
Wywód familii urodzonych Komarowskich herbu Rola (Wilno, 25 października 1837 roku) donosi, iż protoplasta rodu Stanisław Komarowski posiadał dziedziczny majątek Gerułaty w powiecie nowogródzkim, który zostawił w spadku synowi Janowi pisarzowi ziemskiemu mozyrskiemu. On zaś sprzedał tę posiadłość i nabył nową, zwaną Krupiszki czyli Komarowszczyzna w województwie wileńskim, o czym świadczy testament tegoż Jana Komarowskiego z 1719 roku, na którego mocy starszy syn Jana Michał stawał się właścicielem majątku. (CPAH Litwy w Wilnie f 391, z. 1, nr 1058, s. 125-127). Znani też w Rosji.
„Familia Komarowskich pochodzi z Polski od starożytnych szlachetnych przodków. Potomek tego rodu Paweł Komarowski ponad 150 lat jak wyjechał do Rosji” – pisali około 1805 roku autorzy VII tomu (s. 132) Obszczego Gierbownika dworianskich rodow Wsierossijskoj Impierii. Komarowscy byli szczególnie zasłużeni dla wojskowości rosyjskiej.
Niejaki pan Komarowski, oficer w służbie cara Dymitra, figuruje w listach tegoż cara z 1608 roku.
Jewgraf Komarowski (1769-1843), generał od infanterii, współpracownik i przyjaciel generalissimusa Aleksandra Suworowa, był adiutantem wielkiego księcia Konstantyna Pawłowicza Romanowa. Pełnił też funkcję dowódcy Straży Wewnętrznej Cesarstwa Rosyjskiego, następnie senatora, jak też gubernatora Petersburga w 1824 roku. Jako inteligentny obserwator świata i ludzi J. Komarowski sięgał też nieraz po pióro, a jego interesujące wspomnienia i roztrząsania zostały opublikowane w piśmie „Russkij Archiw” (nr 2, 1867 i nr 2, 1877), jak też w alamanachu „Istoriczeskij Wiestnik” (1897, t. 69 i 70); jego teksty drukowały też inne periodyki rosyjskie XIX wieku.
Wywodzący się z tego rodu generał broni Aleksander Komarowski (1906-1973) ukończył (1928) Moskiewski Instytut Inżynierów Transportu i pracował początkowo na budowie Kanału im. Moskwy. Dzięki znakomitym uzdolnieniom organizatorskim szybko awansował i jako trzydziestolatek objął posadę wiceministra Floty Morskiej ZSRR, następnie zaś wiceministra Budownictwa ZSRR. Podczas drugiej wojny światowej kierował głównym zarządem budownictwa obronnego NKWD, następnie dowodził 5 Armią Saperów, jak też innymi jednostkami i organizacjami w dziedzinie budownictwa wojskowego i cywilnego. W 1949 roku został kawalerem honorowego tytułu Bohatera Pracy Socjalistycznej, w 1951 – Nagrody Stalinowskiej, w 1968 – Nagrody Leninowskiej za wybitne osiągnięcia w rozwoju sfery budownictwa wojskowego. Od roku 1963 A. Komarowski pełnił funkcję zastępcy ministra obrony ZSRR do spraw budownictwa i dyslokacji wojsk.

KOMOROWSKI herbu Korczak i in. W zapisach do ksiąg sądowych dworu żagarskiego znajdujemy m.in. liczne notatki dotyczące członków tej rodziny.
„Z Żagor do Żagor
Anno 1740 die 5 martii. – Ponieważ pan Komorowski poznał swoją własną siermięgę u Giecza, którą Gieczas mienił być kupioną od Żyda jm. pana kapitana, Hirszy, za 5 tynfów i garniec piwa, zaczym sąd nakazuje, ażeby Gieczas siermięgę panu Komorowskiemu, jako jego własną, oddał, a swoich pieniędzy ma dochodzić na Żydzie Hirszy. Ekspensu prawnego Gieczas panu Konorowskiemu ma oddać szóstaków 4 i półtoraka 1”. (...)
„Z Żagor do Żagor
Anno 1751 die 14 maii. – W sprawie Józefa Komorowskiego z Rochem Jaksztelewiczem, mieszczanami żagorskiemi intentowanej o to: Iż żałującemu Komorowskiemu siabrowstwo z Milem nieboszczykiem zadał i miał razem z ekscesantem Milem do Janiszek prowadzić. W której sprawie stawający Jaksztelewicz przał się tego, że nigdy nie mówił i na przysięgę brał się. Zaczym urząd żagorski po kontrowersyjach uchyliwszy Jaksztelewiczowi jurament, ex quo pierwszy raz o to obwiniony, jeżeliby w przyszły czas powtórnie o to był obwiniony, według rozdziału III artykułu 37 nakazuje turmy siedzenie niedziel 6, ad praesens zaś między stronami milczenie nakazuje się”. (Żagares dvaro teismo knygos, Vilnius 2003, s. 389, 544).
Jeden z pierwszych multimilionerów rosyjskich Jan Komorowski początkowo służył w pułku ułanów gwardii, lecz w randze rotmistrza służbę opuścił. Wyjechał na Syberię, gdzie założył dwie wielkie kopalnie węgla. Prasa pisała o nim: „Komorowski chlubnie zaznaczył imię polskie na Syberii, współpracując życzliwie i umiejętnie z krajowymi działaczami nad powstającymi w tym młodym kraju kulturalnymi urządzeniami, wnosząc właściwy mu postępowy kierunek i dając przykład rzetelności w interesach, szlachetności w stosunku do jednostek i poświęcenia dla spraw ogółu”. Zmarł w 1911 roku.

KOMPANIEC vel KOMPANIJEC herbu Niesobia; w Królestwie Polskim zanikli, ale w Rosji zasłynęli wybitnymi osiągnięciami w różnych dziedzinach życia społecznego.

KONDRACKI herbu Ossorya; z tego rodu pochodził wybitny uczony XX wieku w zakresie radiotechniki, twórca (dziś niesprawiedliwie przemilczany) psychologicznej nauki o kolorach i ich powiązaniach z dźwiękami muzyki. W 1932 roku wydał własnym sumptem fundamentalne dzieło Osnowy kolorostatyki; w rękopisie pozostały Kolorodynamika i Koloroestetyka. P. Kondracki był prześladowany prze reżim stalinowski, prawie trzy lata spędził w więzieniu, a jego nowatorski dorobek naukowy przez wiele dziesięcioleci celowo przemilczano.

KONDRATOW herbu Syrokomla. Stanowili rosyjsko-prawosławne odgałęzienie Kondratowiczów tegoż godła.
Kondratowowie herbu Syrokomla, zamieszkali w powiecie telszewskim na Żmudzi, byli w XIX wieku potwierdzani w godności szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 5, nr 311).

KONDYREW herbu własnego; około 1484 roku przybyli z Ziemi Wileńskiej do Moskwy, pochodzą podobno od Dziemidowiczów, którzy siedzą do dziś w okolicach Nowogródka i Słucka.

KONOPLIN herbu własnego; notowani w Rosji od 1628 roku.

KONOWNICYN herbu własnego. Byli w XIX wieku potwierdzani w godności szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 5).

KONSTANTYNOWICZ herbu Lis. Do Rosji odgałęzili się przez ziemie ukrainne. Z tego rodu pochodziła matka W. Wernadskiego. (Szczegółowo o tym rodzie patrz: J. Ciechanowicz, Filozofia kosmizmu, t. 2, s. 33-40, Rzeszów 1999 oraz J. Ciechanowicz, Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 3, s. 323-330, Rzeszów 2001).

KOPIJEW herbu własnego; ród rosyjski polskiego pochodzenia; w Moskwie od połowy XVII wieku. Obszczij gierbownik, t. 7, s. 92 notuje: „Przodek rodu Kopijewów, Stiepan, Iwanów syn, Kopijew, wyjechał do Gosudara, Cara i Wielkiego Kniazia Aleksego Michajłowicza z Polski. Potomkowie tego Stiepana Kopijewa służyli Tronowi Rosyjskiemu jako dworianie, w różnych rangach i władali wsiami”...

KOPTIEW herbu własnego; notowani w Rosji od 1606. Wydaje się, że stanowili odgałęzienie kresowej rodziny polskiej Kopciów herbu Lubicz, o których patrz: J. Ciechanowicz, Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 3, s. 331-356 oraz t. 6, suplement, Rzeszów 2001-2005)

KORABCZEWSKI herbu Ostoja. Z tego rodu wywodził się Mikołaj Korabczewski (1851-1925), jeden z najwybitniejszych adwokatów rosyjskich, znakomity mówca, obrońca praw człowieka w Rosji, autor książek Około prawosudija (1908); Mirnyje plenniki (1915); Rieczi (1916); Czto głaza moi widieli (1921).

KORBUT herbu Korczak. Z Ziemi Grodzieńskiej przenieśli się też do Rosji.

KORBUTOWSKI herbu własnego; z Polski do Rosji przesiedlili się w roku 1661.

KORF vel KORFF herbu Gozdawa. Dziedziczyli dobra Giegużyn w powiecie kowieńskim, jak też dalsze w powiecie wiłkomierskim i innych. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 8, nr 2570, s. 101-102).
Zygmunt III i sejm warszawski 1623 roku potwierdzili nadanie Mikołajowi Korffowi za zasługi wojskowe dóbr Kryżborska w Inflantach w województwie wendeńskim. (Volumina Legum, t. 3, s. 221). Tenże Mikołaj Korff, poseł Ziemi Inflanckiej w 1632 roku podpisał akt konfederacji generalnej warszawskiej „Omnium ordinum Regni” (Volumina Legum, t. 3, s. 352).
Elekcję króla Jana Kazimierza w 1648 roku podpisali: Wilhelm na Szaukianiach Korf, starosta orlański, oraz Fridericus Henricus Korff, rotmistrz królewski z województwa inflanckiego. (Volumina Legum, t. 4, s. 116 i in.).
Na Liście szlachty powiatu wileńskiego mających prawo wybierać i być obranymi na urząd z 1809 r. figurują Tadeusz i Onufry Korffowie.
Na liście „obywateli powiatu wileńskiego, mających prawo należenia do elekcyów szlacheckich” z 1809 roku widzimy Gedeona, Ferdynanda i Adama Korfów. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 4096, s. 24, 25).
Był to ród pierwotnie słowiańsko-pruskiego pochodzenia, który zapisał się w dziejach Niemiec, Polski, Rosji. W Rosji mieli tytuł baronów.

KORNIŁOWICZ herbu Rawicz; zamieszkiwali na Mińszczyźnie i Kowieńszczyźnie, wywodzili się z jednego pnia z tymi, którzy używali herbu Kornic. Ich protoplastą miał być Korniło zwany Biesem dla swej zawziętości w boju. Drzewo genealogiczne, sporządzone w 1822 roku i zatwierdzone przez Deputację Wywodową Mińską, przedstawia osiem pokoleń tego rodu (24 osoby), przy czym na ostatnią „falę” składają się: Hektor, Leon, Tytus Waleryan, Augustyn, Wincenty i Jan. Wywód ten dotyczy wszelako tylko dwóch odgałęzień licznie rozmnożonej rodziny Korniłowiczów (Historyczne Archiwum Narodowe Białorusi w Mińsku, f. 319, z. 2, nr 1525).
Korniłowiczowie, o których Jan Dworzecki-Bohdanowicz zawiadamia, że używali herbu Trzy Wręby, gnieździli się w okolicach Witebska, Mohylewa, Orszy. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391 , z. 9, nr 2782, s. 56).
jednym z przywilejów króla Zygmunta III z kwietnia 1625 roku figurują dwaj mieszczanie Brześcia: Miszka i Iwan (pisani też: Miska i Jan) Korniłowiczowie, właściciele domu i placu na Piaskach (Akty izdawajemyje..., t. 6, s. 266-268).
W roku 1638 w księgach podkomorstwa brzeskiego figuruje Jarosz Korniłowicz, drobny szlachcic miejscowy (Akty izdawajemyje..., t. 6, s. 306).
W 1639 roku wymieniony jest w zapisach archiwalnych Jędrzey Korniłowicz, mieszczanin kopyski (tamże, s. 336).
Bohdan Korniłowicz, szlachcic powiatu witebskiego, figuruje w księgach grodzkich tegoż miasta w 1641 roku (Istoriko-juridiczeskije matieriały..., t. 26, s. 123).
Inny, nieco późniejszy, zapis z tychże ksiąg, donosi: „Roku 1656 miesiąca Marca 11 dnia.
Na urzędzie zamku Słuckiego, przed nami Dominikiem Wołuckim podstarościm, Mikołajem Krukowskim pisarzem ełc. Opowiadał y żałował mieszczanin kopyski, na ten czas tu w mieście Słuckim mieszkający, sławetny pan Andrzey Korniłowicz na pana Marcina Miładowskiego, ziemianina powiatu orszańskiego o tym, yż co po splądrowaniu miasta Kopyskiego przez nieprzyjaciela pogranicznego moskwicina, między inszemi syn żałującego Symon, służąc wespół z nim panem Miładowskim pod chorągwią jegomości pana Walaxa, na ten czas gubernatora słuckiego, stali z chorągwią we włości Starczyckiey. Tamże (...) on pan Miładowski w jedney gospodzie jako towarzysz z tym synem moim stojąc, wziąwszy przed się zły zapamiętały umysł, przepomniawszy bojaźni Bożey, wstydu ludzkiego y srogości prawa pospolitego, gdy oni wszyscy obawiając się różnych teraz zachodzących niebezpieczeństw, konie w pogotowiu osiodłane mieli, nocnym sposobem, milczkiem, potajemnie z tey spólney gospody ich... koni trzy pod kulbakami będących (...) wziąwszy y zagrabiwszy, teyże nocy spod tey chorągwie y z tey wsi snadź do pułku pana Oskierki, sędziego ziemskiego mozyrskiego, wuja swego, uciekł. A potym w tydzień, nie mając na tym dosyć, ze złego przedsięwzięcia swego, zajuszony będąc a mając sobie na pomoc towarzysza już z pułku oskirczynego y czeladzi różney, w koni kilkadziesiąt także nocnym sposobem przyjechawszy do tey wsi y do teyże gospody, trafiwszy na lud śpiący, tego syna mego Symona z tey gospody (a przy nim konia szerścią płowego, kosztującego złotych sześćdziesiąt, z kulbaką, z płatem, kosztującymi złotych dwadzieścia; pistoletów parę, kosztujących złotych trzydzieści, łubie oprawne z łukiem tureckim kosztujących złotych osiemdziesiąt, sukien par dwie; szablą kosztującą złotych osiem; czapek dwie (...) wziął y z tey wsi niewiedzieć gdzie nocą, gdy się ludzie jeszcze ze snu nie ocucili byli, wywiózł y do tychczas o nim, gdzie by go podział, nie wiem...” (Akty izdawajemyje..., t. 34, s. 83-84).
W roku 1677 prezbiterem kościoła w miejscowości Kamień Szlachecki nieopodal Brześcia był Damian Korniłowicz (Akty izdawajemyje..., t. 3, s. 262).
W 1681 roku w powiecie brzeskim w miejscowości Połoski pełnił funkcję kapłana unickiego „swieszczenik” Siemion Korniłowicz (Akty izdawajemyje..., t. 3, s. 102-104).
Pod rokiem 1735 archiwalia grodzkie połockie wymieniają kilkakrotnie imię księdza unickiego Nikodema Korniłowicza, „któremu zeszły z tego świata Jegomość Pan Adam Korsak różne czynił agrawacje” (Istoriko-juridiczeskije matieriały, t. 29, s. 42-43).
W roku 1741 w księgach magistratu brzeskiego figuruje „w Bogu przewielebny imć xiądz Ławrenty Korniłowicz, ihumen monasteru Jabłoczeńskiego ritus graeci” (Akty izdawajemyje..., t. 3, s. 27).
4 października 1765 roku do pospolitego ruszenia obywateli powiatu grodzieńskiego między innymi stanął „jegomość pan Józef Korniłowicz na koniu białym z szablą, pistoletami” (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 410).
„Pan Daniel Korniowicz, strażnik, szlachcic powiatu grodzieńskiego”, żył w tymże czasie (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 466).
Wydaje się, że w roku 1812, po wypędzeniu wojsk carskich z Białej Rusi niejaki pan Leon Korniłowicz wchodził w skład nowo zorganizowanej administracji i jako taki odczytał m.in. we wsi Dźmitrowicze rozkaz Napoleona (z 20. VII. 1812) o walce z maruderami. (Akty izdawajemyje..., t. 37, s. 208).
9 grudnia 1812 roku podpułkownik Lopatin, dowódca Litewskiego Pułku Ułańskiego w składzie armii rosyjskiej, z bojami wycofującej się na wschód, raportował z Woronowa generał-adiutantowi Wasilczikowowi: „W dowodzonym przeze mnie pułku, sztabs-lekarz Iwan (Jan) Korniłowicz w ciągu trwania całej niniejszej kampanii przy wszystkich bitwach, w których tylko pułk się znajdował, stale przeobywał i według swej sztuki pomagał cierpiącym rannym nie tylko swego pułku, ale i wielu innych, ze szczególnym staraniem i pilnością. Szanując takowe jego wyjątkowe trudy poniesione w tej kampanii, za obowiązek sobie poczytuję uniżenie prosić Jego Ekscelencję o wystaraniu się dlań należytej nagrody.” (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 37, s. 96-97).
Hipolit Korniłowicz w 1842 roku był pomocnikiem sekretarza „Litowskoj Duchownoj Konsistorii...” (Akty izdawajemyje..., t. 16, s. 659).
Adelaida Korniłowiczowa, wdowa po poruczniku Romualdzie Kazimierzu Korniłowiczu, prosiła w 1873 r. wnieść ją i syna Romualda do ksiąg szlachty Guberni Kostromskiej, ponieważ jej mąż się miał wywodzić ze szlachty Guberni Wileńskiej. Heroldia wileńska na odnośne zapytanie z Kostromy odpisała, że Korniłowiczowie są szlachtą powiatu telszewskiego Guberni Kowieńskiej (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 922).
Edward Korniłowicz, wybitny psychiatra polski, urodził się w Twerze, kształcił w Kownie, a skończywszy w roku 1874 uniwersytet w Warszawie, objął stanowisko ordynatora kliniki psychiatrycznej w tymże uniwersytecie. Pisywał często do Gazety Lekarskiej, Pamiętnika Towarzyswa Lekarskiego i innych pism. Zmarł w wieku 61 lat na wadę serca...
Tyle luźnych wzmianek o różnych przedstawicielach tego rodu, które w edycjach archeograficznych...
Od polskich Korniłowiczów poszli Korniłowiczowie rosyjscy, znani i szanowani tam od kilku stuleci. W jednym z tamtejszych dokumentów czytamy, że „inoziemiec, gorodowogo ziemlanogo d/e/a gorododielec Jan Korniłow” w 1646 roku przyjęty został na carską służbę w Moskwie. Od tych to Korniłowiczów pochodził widocznie wybitny rosyjski ród Korniłowów.
Z tej rodziny Aleksander Korniłowicz (1800-1834) znany pisarz i intelektualista rosyjski. (Patrz o nim: Jan Ciechanowicz, Twórcy cudzego światła, Toronto 1996, s. 313-321).

KOROBOK herbu własnego; w 1690 przenieśli się z Ukrainy do Rosji.

KOROROW herbu własnego. W XIX wieku byli potwierdzani w rodowitości szlacheckiej przez heroldię wileńską. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 8, nr 2570).