Рогачевский уезд (Белоруссия (Беларусь))

Выписка из "Архiў унiяцкiх мiтрапалiтаў. Дакументы да гiсторыi царквы ў Беларусi XV—XIX стст. у фондзе "Канцылярыя мiтрапалiта грэка-унiяцкiх цэрк-ваў у Расii": Даведнiк. Склад. С.I. Паўловiч, Т.М. Мальцава — Мiнск—Полацк, 1999. — 386 с.

Унiяцкае духавенства захавала мноства каштоўных дакументаў з жыцця царквы. Надзвычай багатая i разнастайная iнфармацыя пра унiю на Беларусi змяшчаецца ў архiвах i рукапiсных аддзелах бiблiятэк Лiтвы, Польшчы, Расii, Украiны. Праца над тэматычным даведнiкам распачата з Расiйскага дзяржаўнага гiстарычнага архiва ў Санкт-Пецярбурзе, дзе захоўваецца большая частка дакументаў азначанай тэматыкі, у тым лiку велiзарны архiў унiяцкiх мiтрапалiтаў (фонд № 823 "Канцылярыя мiтрапалiта грэка-унiяцкiх цэркваў у Расii"), у якiм сабрана 5850 адзiнак захавання за 1470—1871 гг.
Першы вопiс царкоўнага архiва зрабiў паводле загаду мiтрапалiта Л. Заленскага ў 1699 г. базыльянiн Язэп Сапаровiч, якi з 1709 г. быў старэйшым Лаўрышоўскага манастыра. У гэты час архiў знаходзiўся ў мiтрапалiцкiм маёнтку Рута Навагрудскага ваяводства. Пасля адыходу ў 1687 г. Кiева да Расii сталай рэзiдэнцыi ў мiтрапалiтаў не было, i жылi яны ў цэнтрах тых епархiй, дзе адначасова выконвалi абавязкi бiскупаў. Таму архiў у розныя часы месцiўся ў Навагрудку, Варшаве, Гродку, Струнi, Львове, Радамышлi, Луцку, Сяняве, Быценi i г.д. З 1810 па 1828 г. архiў знаходзiўся ў Вiльнi, дзе спакойна перачакаў вайну Расii з напалеонаўскай Францыяй. У 1828 г. з пераездам мiтрапалiта Ясафата Булгака ў Полацк туды перавезлi i архiў.
Згодна з загадам урада ад 16.07.1805 г. кiраўнiцтва грэка-каталiцкай царквой было сканцэнтравана ў II Дэпартаменце Рымска-каталiцкай калегii Мiнiстэрства духоўных спраў i народнай асветы. Верхавенства ў iм належала мiтрапалiту грэка-каталiцкай царквы. У лютым 1829 г. Я.Булгак пераехаў у сталую рэзiдэнцыю мiтрапалiтаў у Санкт-Пецярбург. Архiў размясцiўся ў памяшканнi Грэка-унiяцкай духоўнай калегii. Пасля спачыну апошняга унiяцкага мiтрапалiта ў 1838 годзе камплектаванне архiва спынiлася. Пазней частку архiва грэка-каталiцкiх мiтрапалiтаў, што засталася ў Вiльнi, перавезлi ў Пецярбург. Увесь архiўны збор быў перададзены ў Беларуска-Лiтоўскую калегiю, якая ў той час кiравала справамi былых унiятаў.
У 1840 г. у Радамышлi на Украiне, дзе ў апошнiя гады Рэчы Паспалiтай знаходзiлася рэзiдэнцыя унiяцкага мiтрапалiта, знойдзена яшчэ адна частка архiва. Паводле прапановы архiбiс-купа лiтоўскага Iосiфа Сямашкi i з дазволу Сiнода справы перавезлi ў Пецярбург у Беларуска-Лiтоўскую калегiю. 14 жнiўня 1843 г. калегiя была зачынена. Мiтрапалiцкi архiў на працягу некалькiх гадоў перадаваўся ў архiў Свяцейшага Сiнода. У 1865 г. была створана Камiсiя па ўпарадкаваннi дакументаў архiва. Прагляд i апiсанне архiўных спраў прызначаныя да гэтага супрацоўнiкi рабiлi (з перапынкамi) амаль паўстагоддзя.
Упершыню некаторыя дакументы архiва былi выдадзены ў 3 тамах "Актов, относящихся к истории Западной России" i першых 2 тамах "Актов, относящихся к истории Южной и Западной России", "Вестнике Юго-Западной и Западной России". Акрамя дакументаў выйшлi ў свет два тамы апiсання канцылярыi мiтрапалiтаў грэка-унiяцкiх цэркваў пад назвай "Описание документов архива западнорусских униатских митрополитов", т.I (1470—1700), СПб., 1897; т.II (1701—1839), СПб., 1907. Задачай апiсання было даць iнфармацыю аб дакументах праз загаловак справы з пералiкам асоб, мясцiн i зместу (тэматыкi). Тыя дакументы, якiя мелi адносiны да праваслаўнай царквы, прыведзены са значнымi вытрымкамi пераважна пачынаючы з 1839 г. Акрамя загалоўка вопiсаў альбо тлумачэнняў указаны мова, дата, аб’ём справы. Апiсанне рэдагаваў С.Рункевiч, i ў прадмове да другога тома ён адзначыў, што пад кiраўнiцтвам выкладчыка Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэмii П.М. Жуковiча распачата праца над трэцiм томам. Але праца не была завершана. Яе закончылi супрацоўнiкi Цэнтральнага дзяржаўнага гiстарычнага архiва ў Ленiнградзе пасля другой сусветнай вайны.
У 1950 —1952 гг. дакументы, якiя не трапiлi ў першы i другi тамы, пасля навуковай распрацоўкi ўвайшлi ў трэцi вопiс. Ён налiчвае 1588 адзiнак захавання за 1407—1871 гг. Вопiс складзе-ны па прадметна-намiнальнай адзнацы, лiставанне мiтрапалiтаў сфармiравана па храналогii. Дадаткам да вопiсу з'яўляюцца прадмова, заўвагi, паказальнiк iмёнаў i геаграфiчных назваў.

Сделал выборку по делам, касающимся Рогачевского повета (уезда)

Дело о наезде на имение Зенковичей-Тихинских крестьянами с. Озераны Речицкого повета, подданными Киево-Печерского монастыря. Р.П., 10.09.1584, д.105, 70.л
Королевский приказ Роману Воловичу — рогачевскому старосте не задерживать уплату дани, завещанной Киево-Печерскому монастырю князем Федором Ивановичем Ярославовичем из рогачевского замка. Р., 05.03.1595, д.172, 3л.
Отчет минского декана, генерального визитатора М.Зубовича и А.Генчинского о визитации Рогачевской церкви Речицкого повета. П., 05.11.1715—1731, д.496, 4л.
Отчет о визитах церквей Минского воеводства с приложением реестра церквей Слуцкого, Гомельского, Минского, Рогачевского и др. деканатов. П., 1748, д.553, 170л.
Переписка митрополита Ф.Володковича с разными лицами о тяжбах, о взаимоотношениях униатов с неуниатами, о "бунтах" рогачевских ксендзов-базилиан, о постройке в митрополичьем имении Рута кирпичного завода, о состоянии униатской церкви на Украине и Белоруссии, о взаимоотношениях с папской курией и др. Л. П. Р., 31.05.1752—08.12.1777, д.588.
Документы из дела о подчинении Гомельского и Рогачевского деканатов русскому митрополиту. Л., 03.04.1775—б/д., д.811, 6л.
Копия универсала рогачевского старосты Казимира Потея о распределении приходов Замковой и Космодамианской Рогачевских церквей с позднейшими добавлениями. П., 27.02.1696, д.1037, 2л.
Постановление визитаторов бобруйских униатских церквей пароха заславского, генерального минского протопопа Михаила Зубовича и пароха рогачевского Филиппа Петки об установлении управления бобруйским Свято-Никольским госпиталем. П., 23.03.1709, д.1125, 1л.
Копия выписки из земских книг Речицкого повета документа от 1681 года об обмене в Рогачеве плаца замковой Рождество-Богородицкой церкви. П., 07.10.1729, д.1270, 2л.
Дело о передаче из казенного в духовное ведомство имения Миньково Рогачевского уезда Могилевской губернии. П. Р., 25.09.—31.12.1820, д.1366, 14л.
Оповещение минского официала Яна Лукьяновича о назначении визиты униатских протопресвитерий: Рогачевской, Бобруйской, Глусской и Гомельской. П., 08.12.1747, д.1470, 2л.
Экстракт из книг генеральной визиты Минской диецезии визиты Рогачевской Рождество-Богородицкой церкви. П., 11.02.1748, д.1480, 2л.
Дело о захвате рогачевскими базилианами Рогачевской Космодамианской церкви. Л. П., 09.02.1765, д.1853, 31л.
Интердикт, наложенный от имени митрополита Фелициана Володковича на Рогачевскую Космодамианскую церковь и резидента при ней Адриана Роттера. П., 10.02.1765, д.1854, 2л.
Выпись из протоколов полесской консистории от 30 ноября 1743 года о разрешении пресвитеру Рогачевской церкви Антонию Ефремовичу построить церковь в новой части Рогачева. П., 18.06.1765, д.1866, 1л.
Документ о назначении викария в Заблотье по случаю отхода Рогачева к России. П., 26.07.1773, д.2105, 1л.
Документы из дела о селении Лиски и других, данных Рогачевской Космодамианской церкви и захваченных рогачевскими базилианами. П., 04.10.1775, д.2156, 7л.
Дело об определении к церкви села Солоной Рогачевского деканата парохом Мартина Глыбовского. П., май 1781, д.2346, 8л.
Дело об определении Леона Орловского дьячком Малявской церкви Рогачевского деканата Бобруйской сурогации. П., 25.07.1797, д.2953, 2л.

пазначэння мовы дакументаў (I — iтальянская, Л — лацiна, Р*, П — польская, Ф — французская, Г — грэчаская)

Рогачевский уезд

Документы и полезные ссылки