Rody rycerskie Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego

Рыцарские роды великого княжества Литовского
JAN CIECHANOWICZ

Tom VI \ A - Ž (дополнение)

------
AGAD - Главный архив древних актов в Варшаве

CPAHL - Государственный исторический архив Литвы

AWAK - Акты, издаваемые Виленской археологической комиссией

AOJZR - Акты, относящиеся к истории Западной России

Перевод с польского А.Попов, А.Круковский.

‐------



AAUDZIEWICZ herbu Budwicz; powiat wiìkomierski (CPAHL ф. 391, опись 6, nr 7).
ABAKOWSKI herbu Pobóg; powiat wiìkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 764).
ÀB-DIETFRICH vel ABDITERICH herbu Nalęcz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2180; f. 391, z. 8, nr 83).
ABETSKI-FROMM herbu wlasnego; powiat rosienski.
(CPAHL, f. 391, z. 11, nr 1).
ABOKOETOWSKI herbu Abdank; powiat wiìkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 845).
ABRAMOWICZ herbu Tępa Podkowa; powiat wiìkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 649. 720, 845; f. 391, z. 1, nr 876).
Abramowiczowie herbu Jastrzębiec przez kilka wieków rezydowa- li w pięknym podwilehskim miasteczku Womiany. Z tej galęzi pocho- dzil Mikolaj Abramowicz (1788-1835), sędzia graniczny powiatu wi- lenskiego, marszalek szlachty tegoz powiatu. W mtodosd byl zwolen- nikiem Napoleona Bonapartego, pelnil funkcje wywiadowcze na pole- cenie ks. Bassano, męžnie walczyl w kampaniach obronnych 1813 i 1814; odznaczony wysokimi orderami francuskimi i polskimi. Skorzystal z amnestii carskiej i po powrocie do dóbr womianskich diametralnie zmie- nil pozycje ideowe. Zostal czlonkiem ložy masonskiej, a jednoczesnie wystugiwat siį wladzom rosyjskim, prawdopodobnie inwigilowal “braci” z organizacji wolnomularskich. Zostal szambelanem dworu carskie- go. 15 pazdziemika 1835 roku klos go powiesil wjegoz wilenskim dwo- rze.
O Mikolaju Abramowiczu i jego žonie Emìlii z Bachminskich, pi-
19 I
sze w swym pamiątniku pt. W Wilnie i dworach litewskich (Chotomow 1988, s. 56-57,112-113,206-207) Gabriela z Gimtheröw Puzynina:"Lato wDobrowlanach upamiętnilo šią bytnoscią wujostwa Rudolfostwa. Drugini wypadkiem bylo zaloienie i pošwiącenie węgielnego kamienia w odnawiajqcym siępalacu, ktörego częsč starego mum zbijano, by utwo- rzyc nowomodny plaski gmach. Z rana przywolano nas do papy kance- larji i kazano nam podpisač się u dolu sporządzonego aktu napamiątkę tych zakladzin, a ten papier, wloiony do butelki i zasmolony, zakopano obok kamienia. Kaidy z nas rzucil wapnem na poswięcony kamieh, a kielnia byla cięžka na osmioletnia rękę. Dia rzemieslnikowpod namio- tami byl obiad, prezydowany przez murmajstra z Wilna Borettiego.
Od dnia zalozenia kamienia węgielnego najmüszym celemprzecha- dzek bylo miejsce budowy palacu.
Jesienią odbyto się wesele jednej z corek pana Kazimierza Suli- strowskiego, mieszkajqcej w Wornianach przy wuju Abramowiczu, ale šlub byl w Czurlonach pod okiem babki, pani pisarzowej litewskiej. Z dwöch siöstr, Antoniny i Konstancji, mlodsza stanęla pierwiej u oltarza z panem Aleksandrem Skinnuntem z Pinskiego, pozniejszym založycie- lem tylu užytecznych fabryk dla kraju. Miody bardzo jeszcze naöwczas, zdradzal swöj rozum praktyczny wyborem upominku dla narzeczonej, ktörej, ofiarując zegarek, przydal don ozdoby czyli breloki w ksztalcie narzędzi rolniczych i rzemieslniczych Z odjazdem slicznej Kostusi, a z nią razem i siostry starszej, ucichfy na czasjakiš zabawy w Wornianach, ale ta wies umiala i bezzabaw šią obejšč, lącząc w sobiepraktycznošč i ozdobę, a jak z drzew urodzajnych i gatunkowych tworzq się nowe ogro- dy, tok samo przyklad Wornian zaszczepial dobry smak u sqsiadöw i wsie zdobify się dokola. Mikolaj Abramowicz, dziedzic Wornian, obda- rzony hojnie od Boga, wczesnie žyč zacząl, a ie się zbyt wczeinie oienü i to ze starszą od siebte o drugie tyle, w wieku, w ktorym imi o zaba- wach tylko myslą, on byl dojrzalym jui czbwiekiem. Mysl jego ciqgle czynna, czynem się tei objawiala. Smak dobry i praktycznošč, nieroz- dzielne z sobq, tworzyly ciqgle piękne i užyteczne rzeczy: z bagniskpo- wstaly czyste stawy, ktore, obracając mtyny i tartaki, odbijaly zarazem drzewa i kwiaty parku; na dnie wody byla ryba, a na powierzchni labą- dzie, eleganckie baciki i wyspa z sredniowiecznq wieiq i mostem žela- znym, ktory doh prowadzil. Koscidl murowany patrzal się w okna dwu- piętrowego drewnianego dworca, a domki rzemiešlnicze z ogrodkami, tworzqc regulamą ulicę, lączyly dwör z košciolem. Byfy i oberže muro- wane po obu kohcach miasteczka, a aleje z drzew, zasadzone w pro- mien, mialyprzy rozehodzących šią drogach kręgi z krzyžem i lawkami z kamienia.

20
(Ìw. Emilia, dzien imienin malionkì, zawsze otoczonej wzglqdami, byla co rok obchodzona smettile, zzebraniem calego susiedztwa, muzy- ką 2 Wilna i niespodzianką, która lączyla dwór z wlosciq: bylo to albo wesele wloscìanskie najbiedniejszej i najpoczciwszej pary, hojnie wy- posaionej w imieniu soienìzantki, albo dožynki na ìluminowanej wyspie z tancami dia goéci i wloscian. Feta wornianska trwala zwykle dni klika„ zaczynając od swiętego Piotrą; zbierano się na dwa dni przed šw. Emilią, a nie wypuszczano nikogo nazajutrz po imieninach, by fetowac przyjaciolkę solenizantki, hrabinę Mostowskq z Cerkliszek, oslatnią z Siekierzyhskich; damy te, znające się z sobą za mlodu i za swietnych czasów, kochafysię bardzo, przynąjmniej glosno ipublicznie to manife- stując, będąc w cìqgfych usciskach, czulosciach i slodkich slówkach, co bylo jedną z cech epoki, jednakže nie chciala iadna uchodzič za starszą, ani tei uchybìc przyjaciólce, koleją z ust jednej i drugiej lecialy piesz- czotliwe wyrazy: "ma fille, ma mère, mon enfant, mon amie, mon choux, mon chat, mon rat, mon amour, mon toni" i to nie tylko na przywitanie, na dzien dobry, na dobranoc iprzy rozstaniu, ale co godzina, co chwila, za lada okolicznoscią i drobnostką. Obie byfy swego czasu pięknošcia- mi i obie abdykowafy co do chwili obecnej, ale nie co do wspomnien przeszlosci i wyrzqdzafy sobie wzajemnieprzyshtgiprzypomnieniem tych "blogich czasów ", podobnie jak w slawnej piosence "de madame et monsieurDenys " zezwrotkqza každą strofą "C’était en 1700, souvenez vous en À trzeba wiedziec, ie pani Emilja spiewala ongi piosenkę, którq byl dia niej ulozyl i sam ją nauczyl ksiąžę Jôzef Poniatowski pod Blachq; zaczynala się ona odwyrazów: "Lise, entends-tu l'orage? ” (...)
Pan Âbramowicz, szczuply, niezbyt slusznej urody, miai twarz pra- wie kobiecą, rysy drobne, tylko wyraz trochę sarkastyczny, Tak bylczyn- nym, ie obloznie choty, by nie prôinowaé, haftowalpantofelki na kan- wìe dia swojej iony, lub szyl kobialki rymars ką sztuką; sliczne tei byty koszyczki, ktôreploti z delikatnych blon leszczyny, iqczylzatem w sobie przymioty i wady kobiece i męskie. (...)
Rok 1829.
Epizodem wybîtnym tejie žirny w Wilnie bylo wykonczenie zupelne i otwarcie domu pp. Mikolajostwa Àhramowiczôw przy ulicy Wilehs/àej, przerobionego z dawnych murôw kamienicy Oskierki, a to z gustem i komfortem, w ktôrych celowalpan Mikoląj Abramowicz. Piewszy to byl dom w calem Wilnie z bramq, wymoszczonq drzewem, w ktorą się wjeidzalo cicho, potoczyscie i lagodnie, zpnedpokojem na dote opalo- nym i oswieconym lampą i ze wschodami, ktôre juz byfy rodzajem salo

li
nu, woskowane, ozdobne w zwierciadia i kwiaty. Salon gìówny byl o czterech oktiach i zapowiadal mlodzieiy nie loda plac do tanca. Trzeba bylo widziec pana Abramowicza, wprowadzajqcego gosci swoich w ten sliczny i na cale Wilno jedyny apartament, çîeszyla się tem i powatna malžonka jegojednak bez dumy i nadymania się, przykladając co chwì- la lometkę do oczu, by nie strade wyrazu twarzy, towarzyszqcego slo- ivom pochwaly, u przybywajqcych gosci. Oprócz tego w glębi dziedzin- ca byla urządzona uježdžalnia, gdzie się odbywaly kadryle konne w slicz- nej, jak salon, rajtszuli, oswieconej lampanti, z salonikiem obok, gdzie pito herbatę i grano w karty. Jezdzily tež damy na dobrze uježdžonych konìach: panna Antonina Sulistrowska, panna Ludwika Šniadecka i panna Flora Laskarys; byiy i ewolucje męžczyzn w 6 i 8 koni, do czego naleial mój ojciec; ale najciekawszym ustępem tych popisów équestres bylo woltyzerowanie samego pana Abramowicza, który lekki, jak pta- szek, wpebiym gaiopie z ziemi na konia skakal, a z konia zbieral chustki zziemi. (...)
O roku 1834 wtychie wspomnieniach czytamy: “Chwilepustoty ze swobodnej epoki są, jak kwiaty cykorji, póty šyvieže, póki ich nie zdmuch- ną! Dia niektórych z nas byfy one początkiem miękkiej, róiowej i zlotej przędzy u nawiązanej šuto kądzieli, ale dia Womian ostatniąjuž zrywa- jącą się nitką zlotą! Nie wyszlo cztery miesiące...
Tegoè lata pani Abramowiczowa odwiedzila Çerkliszki, Dobrowla- ny i Bôlkàw.
Ta matrona, ciesząca się wesolosciq drugich przez pamięč na wla- sne mlode lata, ani przewidywala, co ją czeka, co raczej czyha na nią, l nie dalėj jak w jesieni tegož samego roku, J 5 paždziemika, po nocy zna- leziono jej malžonka, pana Mikolojd Abramowicza, powieszonego wjego wlasnym pokoju w Wilnie, a to na knika od lampy, która byla zdjętą, i na sznurku jedwabnym jego wlasnej roboty. Lufcik otwarty i wychodzący na daszekgalerji, lączącej dwa domy z sobą, dai do myšlenia, že spraw- ca tęj zbrodni umknąl tamtędy. Uwięziono kilkit slug, ale nie odkryto nie ì pozostal domysl, ze sam sobie žyde odjąl, Widziano go w wigiiję smut- nym, skwaszonym, rozdrainionym... Tajemnîca okrylapowôd tej rozpa- czy.
Wdowa nie wróciìa jui do Womian i zamieszhala oįtcynę miasto- wego domu, a èliczne Womiany przeszfy w ręce brata zmarlego, eks- dziedzica Dobrowlan, Milion zjedzony w Parytu, wracalpo latach sic- demnastu w jego ręce.
Dziwne są koleje éycia, dziwne tei czasem sprawdzenìe slowa, od przypadku wyrzeczonegol Wiosnq, na jednym z wtorków u pani Abra-
22
mowiczowej, gdy siç ciqgnçla loterja z fantôw, dawanych kwestarkom na biednych po sklepach — obrazki, obwarzanki, pierniki, wstqzki, po- stronki - po rozegraniu juz wszystkich fantôw pozostal îylko jeden sznu- rek. Wtem sam gospodarz, nie bardzo pilnujqcy domu, wysuwa jjç z salonu, a zona woia za nim: "Restez donc, Mr. Abramowicz, il y a une corde a gagner, peut etre vous est-elle desfinée?11 — Wïçcejjakpewno, ze nawet znaczenia tego wyrazu nie miala zona na mysli, a côz dopiero przepowiedni iprzeczucia?F' (...)
Bywajednak, ze ludzie przeczuwaj^ intuicyjnie wazne detale swe- go przysziego losu.
Niektôrzy badacze uwazali, ze M, Abramowicz - tak jak niegdys kompozytor Wolfgang Amadeusz Mozart-zostal zgladzony przez czlon- kow lozy masonskiej, ktôrych “zdradziî”.

ABŽOETOWSKI herbu Abdank; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 260, 403).
ACHRYMOWICZ herbu nieznanego; powiat wotkowyski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443).
ADAMKIEWICZ herbu Wadwicz. Piotr Adamkiewicz, syn Piotrą, podsędka žmudzkiego, wyznaczony na poborcę podatkowego przez sejm 1609 roku.
ADAMOWICZ-HOWARKOWSKI herbu Leliwa. Miesz- kali w gubemi mihskiej i byli potwierdzani w rodowitosci szlacheckiej przez tamtejszą heroldię. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 491).
ADAMOWICZ-MISZKIEWICZ herbu Leliwa; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 18, 2754,2928).
ADAMOWICZ-MISZKOWICZ herbu Leliwa; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2754, 2928).
AD AMO W SKI herbu Jastrzębiec; powiat lwowski, rzeszowski, oszmianski, wilenski, wilkomierski. (Centralne Pahstwowe Archiwum Historyczne Litwy w Wilnie, f. 391, z. 6, nr 7; Centralne Pahstwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, f. 575, z. 1, nr 31,36 i in.).
23


ADAMSKI herbu Jastrzębiec; powiat lwowski, sanocki, chetm- ski i in, Potwierdzeni w rodowitošci szlacheckiej przez Lwo\vski Sąd Ziemski w 1782 roku. (Centralne Panstwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, f. 575, z. 1} nr 33, 34 i in. S. Jastrzębski, Kim jestešmy? O szlachcie zagrodowej w Malopolsce Wschodniej\ Przemysl 1939, s. 83).
ADECKI herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2191).
ADEŽBURCH-PIETRASZE WICZ herbu Labędž; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ADOLF herbu nieznanego; w žiemį grodziehskiej i wilenskiej. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 935).
AKARKIEVVICZ-JODKO herbu Lis; powiat lipowski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609).
AKSZTYNOWICZ herbu nieznanego; wojewodztwo wilen- skie. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 12).
ALABUSZ herbu Alabis; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2778).
ALBlNOWSKI herbu Jastrzębiec; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609).
ALBRECHT herbu Milydar; wojewodztwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 5).
ALCHIT0WICZ herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8).
ALEKS vėl ALEKSA vėl ALEKSAS herbu nieznanego; znani
A D A M S herbu wtasnego; wojewodztwo pofockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 5), 24


AMFOROWICZ herbu Šreniawa. Marcin, stražnik smolenski, podpisat elekcję Stanislawa Augusta w 1764 z tymže wojew6dztwem.
ANCYPA herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 20).
ANCYPEROWICZ herbu Ostoja; powiat wilkoraierski. (CPAHL, f. 391} z. 6, nr 7).
ANCYPOWlCZ vėl ANTIPOWICZ herbu Ostoja; powiat dzišniehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr2057).
ANDERSON herbu wlasnego; Piotr Benedykt, kapitan wojsk li- tewskich, otrzymal indygenat w 1673 roku.
ANDRONIEWSK3 herbu Gryf; powiat rosienski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3656).
ANDRONOWSKI herbu wlasnego; Jan podpisal elekcję Jana III Sobieskiego w imieniu wojewodztwa brzesko-litewskiego, 1674.
ANDROPOWICZ herbu Kantakuzen. Mieszkali w wojewodz- twie kowienskim i w XIX wieku byli potwierdzani w rodovvitosci szla- checkiej przez heroldię vvilehską. (CPAHL w WIlnie, f. 789, z. 1, nr 453).
ANDRUZSKI herbu wlasnego (Ukolicz); powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 773).
ANFAROWICZ herbu Šreniawa; powiat wi!komierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ANFOROAVICZ herbu Šreniawa; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 107; f. 708, z. 2, nr 209, 404, 649, 720, 845, 2742).
ANSILEWSKI herbu Dąbrowa, W 1845-1846 Mibskie i Wi-
na Kowienszczyžnie, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 866). 25


lenskie Zgromadzenie Szlacheckie potwierdzilo rodowitosc tej dawnej familii rycerskiej z powiatu wilejskiego. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 116 i in.; f. 391, z. 6, nr 709).
ANTOCHOWSKI herbu Zadora; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391,z. 6, nr 7),
ANTOSZEWSKI herbu Poraj; powiat poniewieski, wilkomier- ski. (CPAHL, £ 708, z. 2, nr 1,261, 845).
ANTUSIEWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, £ 391, z. 6,nr 1632).
ANTUSZEWICZ herbu Krzywda; powiat rohaczewski, oszmianski, wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83, 92, 131, 857, 2558; f. 391, z. 6, nr 14, 718).
APANOWICZ herbu Gozdawa; powiat wifkomierski, rosienski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 649, 720, 3656; f. 391, z. 6, nr 546, 612, 707),
ARAMOWICZ herbu Odrow^z. Jan Littawor Aramowicz, sta- rosta braslawski, stjdzia kapturowy minski oraz Tadeusz podpisali elek- cJq (1764) Stanislawa Augusta.
ARAWINKO-GÖRSKI herbu Kalinowa; powiat oszmianski. (CPAHL, f, 391, z. 6,nr 11).
ARAWINKO-HURYNOWICZ herbu Kalinowa; powiat lidz- ki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443).
ARCICHOWSCY herbu Grabie z powiatu bialostockiego byli w XIX wieku nieraz potwierdzani w rodowitosei szlacheckiej przez he- roldiq grodziensk^. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 131, 496).
ARCISZEWSKI herbu Prawdzic. Stanislaw Zielinski w ksi^z- ce Wybitne ступу Polakow na obczyznie (Wilno 1935, s. 47) w nast^pu- jqcy sposob streszcza zyciorys jednego z wybitnych reprezentantow tego
26


rodu: “Arciszewski Krzysztof, ur. 1592, zm. 1656; shtzyl w wojsku ho- lenderskiem, poczem wslawil siq jako general holenderski w Braz)>lji przeciw Portugalczykom od 1629 do 1637; odnoszqc liczne zwycigstwa i przeprowadzajqc rownoczesnie fortyjikowanie miejsc obronnych jak Parnambuco, Bahia, Rio de Janeiro. Wzywany dwukrotnie przez kroia Wladyslawa IV do powrotu, otrzymai w 1646 godnosc “starszego nad armatq " czyli generaia artylerji z prawem i obowiqzkiem dokonania Imtracji calego iynsztunku wojennego Rzeczypospolitej, walczyl dziel- niepodczas wojen kozackich; zmarlpod Gdanskiem. Holendrzy uczcili pamigc Arciszewskiego wybiciem medalu na jego czesc i wystawieniem mu pomnika w Pamambuco'\
ARCISZO WICZ herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, f.391,z. 6, nr 110).
ARCISZK1EWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
ARENDT herbu wlasnego. Wilhelm wyznaczony przez sejm 1789 do pozyczenia sumy 9 min zlotych polskich w Genui.
ARENSON herbu Leliwa; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ARESZTOWICZ herbu Rola. Mieszkali w powiecie bialostoc- kim. W XIX wieku byli potwierdzani w rodowitosci szlacheckiej przez heroldi? grodziehsk^ i wilensk^.. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 131, 496).
ARPEHOFEN herbu wlasnego; wojewodztwo pofockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 5).
ARPES herbu Arpes; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707),
ASANOWICZ vel ASSANOWICZ herbu Aksak i Luk; Ta- tarzy litewscy; mieszkali w powiatach: dziSniehskim, lidzkim, wilejskim, trockim, oszmianskim, nowogrodzkim, swi^ciahskim. (CPAHL, f. 391,
27


z. 8, nr 83, 129, 107; f. 391, z. 6, nr 8, 709, 2057, 2760, 2757,4, 6U).
ASCHENBERG herbu wtasnego; powiat wilkomierski.
(CPAHL, f. 708, z. 2, nr 640, 720, 830, 845).
ASNI-TYGIRD herbu Abdank; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
AWDYCKI herbu Labędz; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404).
AWGUSTOWICZ herbu Krzywda; powiat dzisnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2057).
AWGUSTOWSK1 herbu Prus III; powiat kowiehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
AZANCZEWSKI herbu nieznanego; wojewödztwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13).
AZAREWICZ herbu Gozdawa. Dominik podpisal manifest szlachty litewskiej w 1764 roku.
AZERGOWICZ herbu nieznanego; na Wilenszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 91).
AZULEWICZ vel AZIULEWICZ herbu Alabanda. Sejm 1775 roku postanowil, že sprawa urodzonych Aleksandra, Jana, Musta- fy i Samuela Aziulewiczow, Tataröw w wojsku litewskim shižących, zostanie przekazana do sądu ziemskiego wilenskiego.
28


B

BABECKI herbu Cholewa. Andrzej, podpisal elekcję Jana Kazi- mierza, 1648 n, a Lukasz Augusta II, 1697 r. Antoni Cholewa Babecki, sądziakapturovvy i poselpowiatu kowienskiego, podpisal elekcją Stani- slawa Augusta, 1764 r. W 1775 roku sejm powolal komisję do rozsądza- nia sprawy między Ihnatowiczami a Antonim, czešnikiem kowienskim i jego synami Dominikiem, Jozefem i Stanislawem Babecki mi.
BABOLICKI herbu Lodzia. Mieszkali w wojewodztwie kowten- skim. Byli wielokrotnie potwierdzani w rodowitosci szlacheckiej przez heroldię wilehską i minską (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 197, 198, 454,496),
BACH herbu Brochwicz III; na Žmudzi, w ziemi wilenskiej i wi- tebskiej. (CPAHL f. 391, z, 6, nr 7).
BACZAJSKI herbu nieznanego; powiat poniewieski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1694).

BACZANSKI herbu Sas. Antoni, czesnik upicki, podpisal manifest szlachty litewskiej w 1764 roku.
BACZEWSKI herbu Lubicz; powiat rosienski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3656).
r
BACZYNSKI herbu Sas; ogromnierozgatęzieni w Ziemi Lwow- skiej, Przemyskiej, Rzeszowskiej. Spokrewnieni m.in. z Bereznickimi, Kulczyckimi, Winmckimi, Paslawskimi, Lewickimi, Hordynskimi, Ma- lewskimi, Bilinskimi, Paulewiczami, Kuszczykiewiczami. (CPAH Ukra- iny we Lwowie, f. 575, z. 1, nr 40,41 i in.).
29


BADENI herbu Boricza. Leonard Badeni otrzymai w 1563 roku nobilitację. W 1768 roku sejm potwierdza szlachectwo Sebastiana, po- wohijąc się na nobilitację Leonarda. Ten sam Sebastian, sėdžia $ą.dow krakowskich, wyznaczony do komisji do rozstrząsania sprawy sukceso- row Mikolaja Wielowiejskiego o dobra Zagurzyce, Stanislaw, sekretarz krolewski 1780 r, posel krakowski 1782 r., obrany sędzią sejmowym. Marcin, szambelan krölewski.
B AGARE WICZ herbu Leliwa; powiatwilejski. (CPAHL, f. 391, z, 10, nr 30).
BAGIENSKIherbu Šiepowron; powiat upicki, poniewieski, sza- welski. (CPAHL, f. 708, z. 2, m 404, 410, 649, 720, 845, 2760, 1192, 2157; f. 391, z. 8, nr 2565).
BAGLAN herbu Starykoh; w Ziemi Wilenskiej.
BAGREWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 14).
r
BAGRYN-KAMINSKI herbu nieznanego; powiat dzisnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2724,2725).
BAGRYN-NEMONSKI herbu nieznanego; powiat dzišnieh- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr2725).
BAJRASZEWSKI herbu Luk; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1076; f. 391, z. 6, nr 7, 707).
BAJRUKIEWICZ herbu nieznanego; mieszkali w Wilnie i powiecie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 350).
BAKA herbu Massalski. Bazyli Kazimierz Baka, podczaszy trocki, podpisal elekcję Jana Kazitnierza, 1648 r. z wojewödztwem trockini, Jan elekcję Jana III-go, a Walerian, Stamslawa Augusta 1764 r. z woje- wodztwem minskim.
30


BAKANOWSK1 herbu Labędž - powiat rosienski, wiíkomier- ski; herbu Lubicz - powiat oszmiariskí. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,707). Samuel, stotnik smoleñskí w 1658 r; Bazyli, podstoli smolenski, podpi- sali w 1674 roku elekcję Jana III Sobieskiego.
BAKIEWICZ herbu Zadora; powiat rosienski. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 3656),
BAKINOWSKI herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8).
BAKIUN herbu Zadora; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443; f. 708, z. 2, nr 3656).
BAKKO herbu Massalski; powiat witkomierskí. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 71; f. 391, z. 10, nr 11).
BAKONT herbu Bialynia; na Litwie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12).
BAKOWSKI herbu Gryf; powiat trocki, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 85, 91, 131; f. 391, z. 1, nr 1009).
BAKSZEWICZ herbu Szeliga; powiat rosienski, szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157, 2249, 3656).
BAKSZEWSKI herbu Božezdarz i Žnin; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BAL herbu Gozdawa. Piotr, podkomorzy sanocki 1611 r. Jan z Choczowy, 1632 r. Adam z Oczwi, 1633 r. Jan, Samuel, Adam i Stefan Balowie w 1633 roku wyznaczeni do komisji w sprawie Wçgier i Czech. Samuel, chorąžy przemyski 1638 r. Mikotaj z Hoczwic z wojewódz- twem ruskim podpisal elekcję Jana Kazimierza 1648 r. Stefan w 1659 roku w komisji do spraw Węgier i Siedmiogrodu. Prawdopodobnie ten sam w 1678 roku odnotowany podkomorzym sanóckim. Jan z Oczwi podkomorzyc sanocki, 1690 r. Józefw komisji do spraw Wçgier 1699 r.
31


BALCZEWSKI herbu Bogorya; powiat wilkomierski, ponte- wieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr404, 1694, 1752, 2027,2101, 2138).
BALCZUNAS herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3905).
BALECKI herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8).
BALEWTCZ herbu Gozdawa; powiat poniewieski, upicki. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 1163). '
BALICZ veí BALYCZ herbu nieznanego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 78).
B ALIMO WT C Z herbu nieznanego; powiat slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
BALABAN herbu Korczak i Przerowa odm.; Aleksander, staro- sta winnicki, 1616 r. W 1623 r. sejm przyznal mu za zastugi sump 10.000 zlotych. Aleksander Balaban na sejmie w 1676 roku otrzymaí nobilita- cjs za wybudowaníe kosciola i kíasztoru we Lwowie,
BALDYSZ herbu nieznanego; powiat szawelski, rosieAski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157; f. 391, z. 6, nr 707).
BALOTOWICZ herbu Jastrz^biec; powiat slucki. (CPAHL, f. 391, z. z. 6, nr 546).
BALTUC herbu nieznanego; powiat lidzki, wilehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 708, 718, 1538),
BAMBUT herbu nieznanego; powiat witkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 265).
BANDYNELLI herbu wlasnego. Aleksander, Franciszek i Mi- koíaj Bandynelli otrzymali w 1726 roku w Grodnie indygenat.
32


BANIECK3 herbu nieznanego; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2757).
BANIELEWICZ herbu Podkowa; powiat rosienski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3656).
BANIEWICZ Jozef i Michat w 1764 roku podpisali manifest szlachty litewskiej,
BANIKOWSKI herbu Sas; powiat kobryhski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
BANISZKO herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110, 709).
BANKOWSKI herbu Abdank - powiat witkomierski, rosieh- ski, szawelski; herbu Bozawola - powiat wilenski; herbu Sas - powiat lidzki, oszmianski; herbu Syrokomla - powiat kowiehski; herbu Lew - powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708. z. 2, nr 1.180, 403, 404, 649, 720, 845, 2804, 2257, 3656; f. 391, z. 6, nr 7, 18, 1538, 2757).
BARACEWICZ herbu Jastrz$biec; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
BARAN herbu Junosza; Adam Baran ze Staniszewa podpisal z Ziemi^ Chelmsk^ elekcj^ Augusta II w 1697 roku.
BARANOW1CZ herbu Junosza; powiat oszmianski, pinski, ¿wi^cianski, shield, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11, 18, 110, 611,612, 546, 707, 1623).
BARATYNSKI herbu Trzy R$ki i Psia Gtowa; powiat braslaw- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
B ARBASZ-JUCHLEWICZ herbu wlasnego. Ksiqz^ta tatar- scy, mieszkali w gubemi minskiej. Byli nieraz potwierdzani w rodowi- tosci szlacheckiej przez heroldi^ mipskq. i wilenski w XIX wieku. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z, l, nr 469).
33


BARDSKI herbu Oria. Panowie Bardscy byli potwierdzani w ro- dowitošci szlacheckiej przez Minskie Zgromadzenie Deputatow Szla- checkich w 1838, 1841, 1845, 1850 roku (NAH Biaiorusi w Minsku, f. 319, z. 3,nr92, 93,94,95).
BARDZIELOWSKI herbu Belina; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11).
BARDZOBOGATY herbu J elitą; powiat slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546),
BAREJKO herbu Jastrzębiec; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 776).
BARKMAN herbu wlasnego. Grzegora Barkman, sekretarz kro- lewski w 1658 roku otrzymal nobilitację. W tym samym roku Jan Kazimiera przeznacza mu sumę 14.000 zlotych jako zwrot za poniesione przez mėgo koszty na wyprawę poslow do Moskwy i Turcji.
BARSUK herbu Labędz - powiat wilenski, oszmiahski; herbu Rawicz - powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 17).
BARSZCZ herbu Jastrzębiec. Mieszkali w gubemi wilenskiej i kowiehskiej. Byli w XIX wieku wielokrotnie potwierdzani w rodowi- tošci szlacheckiej przez tamtejsze urzędy heroldii. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 160, 197, 198, 471, 454).
BARTNIKOWSKI herbu Rola; pawiat pinski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
BARTOSZEWSKI herbu Bohcza; powiat wilkomierski, nowo- grodzki, telszewski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649; f. 391, z. 6, nr 707, 663, 665).
BASIUK herbu nieznanego; wojewodztwo wilenskie, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622).
34


BASSO WSKI herbu Leliwa; powiat dzisnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605).
BATURZYCKI herbu Zqby; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
BAUBLEWSKI herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649).
BAUMGARTEN herbu wlasnego; powiat pihski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr612).
BAZAR herbu Nieczuja; powiat szawelski, rosienski, telszewski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2234; f. 391, z. 6, nr 707).
BAZARE WSKI herbu Swierczek; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83, 129, 1076; f, 391, z. 6, nr 7).
BAZAROWICZ herbu Nieczuja; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr7).
B^DZYNSKI herbu Junosza; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 34).
B^K herbu Zadora. Uni? Litwy z Korona podpisaf Piotr B^k z wojewodztwa podolskiego. Walenty w wojewodztwie lubelskim 1575 r. Stanislaw B^k Zablocki podpisal elekcjs Jana Kazimierza 1648 r. z wo- jewodztwem rawskim.
BECHOWSKI vel BIECHOWSKI herbu Ogonczyk; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr7, 707).
BECHSENOWICZ herbu nieznanego; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
BEJDOWSKI herbu Sas; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649).
35


BE JIVAR-BE JNARO WICZ herbu Wieza; powiat wilkomier- ski; w powiecie braslawskim piecz^towali si$ herbem Nowina. (CPAHL, f.391,z. 6, nr 7).
BEKCZEWICZ herbu nieznanego; powiat dzisnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1131).
BEL DOW SKI herbu Jastrz^biec. Jan, 1576 r. z wojewodztwa kijowskiego. Jan podpisat z wojewodztwem sandomierskim elekcj$ Jana Kazimierza 1648 r., a Krzysztof z wojewodztwem l^czyckim. Adam na Beldowie z woj. l<=czyckim w 1674 roku stronnik Jana Ill-go, a Marcin, wojski kruszwicki z wojewbdztwem brzesko-kujawskim. N. z wojewodztwem krakowskim, Mikolaj, Zygmunt, dwaj N. oraz Andrzej z wojewodztwem sandomierskim, Jakub i Michal z wojewodztwem lubelskim podpisali elekcjq Augusta II-go. W 1775 roku sejm powolal komisj^ do rozs^dzania sprawy Ignacego Beldowskiego, pulkownika W.P., z Kra- sniowskim.
BENET herbu Lis; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 163,404,649, 720).
BEONOWSKI herbu Ostoja; w ziemi wilenskiej. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009).
BEOSZEWICZ herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BERBASZ herbu Korab; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665),
BERENT herbu Kosciesza, Puchala. Siedzieli w gubemi grodzieh- skiej i wilenskiej. Byli w XIX wieku potwierdzani w rodowitosci szla- checkiej przez tamtejsze urz^dy heraldyczne, (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 131,456,468).
B E R E S T O W I C Z herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 720), 36


BEREŽNICKI herbu Sas; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr2157,2199). Hiacynty Berežnicki w 1697 roku podpisal z woje- wödztwem ruskim elekcję krola Augusta II.
BERG herbu Berg; powiat szawelski, wilenski; wojewödztwo niihskie. (CPAHL, f. 708. z. 2,nr 3883,3975; f. 391, z. 4, nr 115,2194).
BERKOWICZ herbu Ostrzew. Niektorzy twierdzą, ze prawdo- podobnie pochodzili z Izraelitöw. Byli potwierdzani w XIX wieku w rodowitosci sz lache ckiej zaröwno przez Gahcyjski Urząd Stanöw, jak i przez Urząd Heroldii w Minsku.
BERL DE herbu wlasnego. 25 stycznia 1844 roku Wilehskie Zgro- madzenie Szlacheckie odmowilo potwierdzenia rodowitosci panöw de Berlöw, motywując to brakiem w archiwum odnosnych materialöw. Jak wynika z zapisow owczesnych, takowe materialy znajdowaly się jednak w posiadaniu Mihskiego Zgromadzenia Szlaeheckiego. (CPAHL w Wil- nie, f. 789, z. 1, nr 22, s. 9-10).
r
BERLINSKI herbu Kolumna, Jan Berlihski podpisal z powia- tem rzeczycktm w 1764 roku elekcją kröla Stanislawa Augusta Ponia- towskiego.
BERNIKOWICZ herbu Šlepowron; w ziemi wilehskiej. (CPAHL, f. 391, z. l,nr 1009).
BERYCZEWSKI herbu nteznanego; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BERZY-BORTKIEWICZ herbu Natęcz; na Žmudzi oraz w powiecie wilkomierskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596).
BETTICHER vel BOETTICHER herbu Pelikan; na Žmudzi. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr2157, 2222).
BE YN ART herbu Abdank. Lukasz zmarly przed 1603 rokiem z žony N. pozostawil potomkow. Stanislaw, pisarz skarbowy litewski, 1621
r. Pawel Wincenty z wojewödztwem wilehskim oraz Jan i Kazimierz,
37


podpisali z wojewodztwem trockim elekcj^ Augusta Il-go. Szymon w 1775 roku powolany do komisji do rozs^dzenia sprawy Andrzeja Ro- dziewicza, rotmistrza retowskiego Ksi?stwa Zmudzkiego.
B^DZINSKI herbu Tr^by. Andrzej i Jan podpisali z wojewodztwem sandomierskim elekcj? Jana Kazimierza, 1648 r. Sejm w 1667 r. uznaje Wojciecha i Mikola) a za rodowit^ szlacht^. Antoni B^dzinski, podstoli mielnicki, 1775 r.
B^KLEWSKI vet BENKLEWSK1 herbu Nal^cz; powiat kobrynski, slonimski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1218).
BIALECKI herbu Jelita; w ziemi grodzienskiej. (CPAHL, f. 391, z, 1, nr 542).
BIALKOWSKI herbu Biberstein; powiat wiikomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1, 404, 649, 720).
BIALLOZOR herbu Pomian i Wieniawa; powiat kowienski, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 421; f. 708, z. 2, nr 3064, 3656).
BIALOBRZESKI herbu Boncza; powiat trocki, kowienski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7; f. 391, z. 8, nr 85; f. 391, z. 4, nr 120).
BIALOPIOTROWICZ herbu Abdank. Jerzy, straznik lidzki, w 1764 r. podpisal elekcj^ Stanislawa Augusta; pozniej byl lowczym lidzkim, od 1780 czlonkiem Rady Nieustaj^cej,
BIALOPOLSKI herbu Pobog; na Podolu, Wolyniu i w Ziemi Czemihowskiej.
BIALOWIESKI herbu Jastrz^biec; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
B IA E O W O L S K I herbu Mogita; powiat upicki, poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1694, 3975). 38


RIBULOWICZ herbu Przyjaciel. Siedzieli w wojewodztwie grodziert skini, Potwierdzani byli wrodowitošci szlacheckiej przezurzędy heroldii w Grodnie, Minsku i Wilnie. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 131,453,469).
f
BIEDRZENSKI herbu nieznanego; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86).
BIEDRZOCINSK1 herbu nieznanego; povviattrocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BIEDRZYCKI herbu Rawicz; powiai siebieski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 667).
BIEDRZYNSKI herbu Gozdawa; powiat wiienski. (CPAHL, f. 391, z, 5, nr 29). Jan, stolnik tomžynski, w 1648 roku podpisal elekcję krola J ana Kazimierza,
BIELIKOWICZ herbu Klamry; Franciszek, czešnik braslaw- ski i starosta miksztahski, Samuel, Aleksander, podpisali manifest szlach- ty litewskiej 1764 r. Stefan Jan, pisarz grodzki i posel braslawski, Franciszek, czešnik brastawski i starosta nieksztanski, Leonard, koniuszy braslawski, pisarz grodzki braslawski, Wincenty, pisarzewicz grodzki braslawski, Adam, Ludwik, czešnik braslawski, Adam, towarzysz pety- horski, podpisali z povviatem brastawskim elekcję Stanislavva Augusta 1764 r. Aleksander, skarbnik nowogrodzki, 1775 r. Antoni, posel or- szanski, 1782 r. Jozef, szambelan krolewski, 1789 r.
BIELIN herbu Komic. Siedzieli przede wszystkim w gubemi mihskiej i w XIX wieku byli pohvierdzani w rodowitošci szlacheckiej przez tamtejszy urząd heroldii. (CPAHL w Wilnie, f, 789, z. 1, nr 132).
BIELOWSKl herbu Leliwa; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2.nr 1694).
B IE L U N S K I herbu Lubicz; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5). 39


SIELY herbu Trzaska; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BLENAKOWICZ herbu nieznanego; powiat wi!enski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110).
BIENIASZEYVICZ herbu nieznanego; powiat rosieriski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3656).
BIENICKI herbu Bienicki; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr651).
BIENIEKOVVICZ herbu nieznanego; povviat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BIENKIEWICZ herbu Radwan. Wiktoryn Kazimierz i Michal podpisali elekcję Augusta Il-go 1697 r. z wojew6dztwem wilehskim. Jan podpisal manifest szlachty litewskiej 1764 r. Jędrzej, komomik gra- niczny latyczewski, 1775 r. Michal, komomik graniczny latyczewski, 1775 r.
BIENKOWSKI herbu Korwin. Dorota za Janem Grotem, 1633
r. Jan, otrzymal nobilitację w 1676 r. Tobiasz z wojewodztwem sando- mierskim, Stanislaw i Šwiątosiaw pisany Binkowski, z wojewodztwem kaliskim, Konstanty z wojewodztwem trockim, Szymon, Jacek, Woj- ciech, Wojciech de Bienki, Adam de Bienki z wojewodztwem ciecha- nowskim, Franciszek, Bartlomiej, Jan i Wojciech z ziemią nurską, pod- pisali elekcję Augusta Il-go 1697 r. N. stolnik gniežniehski 1775 r. Ma- teusz, pisarz ziemski warszawski, zmarl okolo 1775 r.
BIENKO“KIENIEWICZ herbu Rawicz. W gmdniu 1845 roku Minskie Zgromadzenie Szlacheckie potwierdzilo rodowitošč tej dawnej familii rycerskiej z Ziemi Nowogrodzkiej (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 88).
B IE R C Y N IE W IC Z herbu nieznanego; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11). 40


BIERODZIEWICZ herbu nieznanego; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
BIEROLONSKJ herbu Boncza; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BIETOSZEWICZ herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157).
BIETYGOLSKI herbu Žnin; powiat kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12).
BILINSKI herbu Sas; powiat witkomierski (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3; f. 391, z. 1, nr 1009).
BIRETT herbu Denhoff; powiat wilkomierski, (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7).
BISPING vel BISPINK von GALLEN herbu wlasnego; znakomity polsko-litewski rod rycerski, wywodzący šią z Westfalii. Spo- krewnieni m.in. z Adamowiczami, Mikulskimi, Kickimi, Bychowcami, Sieheniami, Wojczynskimi, Matuszewiczami, Mycielskimi, Woltowicza- mi, Niezabytowskimi, Bulharynami, Jelskimi, Konopkami. Przez kilka wieków gniezdzili šią na Massalanach w powiecie grodzienskim. Rod wiedli od protoplasty Jana Bispinga (1550-1613), który z Szeniawskiej pozostawil synów Jana i Tomasza.
Wiele interesujących informacji o tym zacnym rodzie možna zna- ležc w ksiąžce wspomnien Adama В ¡spìnga Nasze. Massai any (Warszawa 1992).
Pan Tytus Bisping z Krakowa nadeslal dia naszego herbarza nastą- pųjącą notą: “Na terenie WXL ukazal się okolo 1595 roku rycerz Jan Bispink-Bisping 1550-1613 к, oieniony z Szeniawskąt pochodzący z ro- dziny Rzymianina osiadiego w Westfalii, Ow Jan otrzymalpotwìerdze- nie szlacheckie z Wiednia 1608 r. (oryginai znajdowal się w ordynacji Massalanskiej do dnia 17 wrzesnia 1939 к) “aby niktjuž nie mògi wąt- piė w jego start szlachecki na terenie WXL ".
Rodzina piastowala wysokie urzędy ziemskie w powiecie Starodu- bowskim oraz zawierala dobre związki malženskie.
41


Przed II wojnq swiatowq byfydwa domy Bispingow (Galen Bisping) po Jozefie 111 Ordynacie Massalanskim oienionym z Heleną Holynską:
- dom — Jana IV Ordynata Massalahskiego - szambelana papie- skiego J.sw. Pluša X i J.sw. Leona XIII w Massalanach pow. Grodno woj. Biafystok, ozenionego 1° Voto Ewą Dusiatycką-Rudamina, 2°voto Marią-Jozefą Zamoyską corką Andrzeja i MariLKaroliny de Bourbon Sidles z Podzamcza, wdową po Karolu ks. Radziwille, ktdrzy mieli 13 dzied n'spolnie.
- dom — Kazimierza., Senatora IV i V kadencji RP w Strubnicy pow. Wolkowysk ozenionego z Marią ks. Šwiatopelk-Czetwertynską corką Emanuela i Marti Wessel, ktdrzy. mieli 3 dziecf.
BISZEWSKI herbu Abdan.k; powiat oszmiariski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BITINE R herbu Gryf; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 18).
BITOWT herbu Gryf. Mikolaj, sędzia grodzki upicki, 1632 r. posel upicki; Kazimierz, podczaszy witebski, podpisal z powiatem upickim elekcję Jana IILgo, 1674 r.; Karol, wojski upicki, 1764 r. marszatek wil- komierski 1768; Franciszek, obersztlejtnant regimen tu koronnego bula- wy polnej litewskiej, 1764 r.; Michal, marszalek upicki 1766 r.
BIWIL, Jan podpisal z wojewodztwem trockini elekcję Augusta II-go, 1697 r.
BLEDZIEWICZ herbu Lubicz. Piotr podpisal manifest szlach- ty litewskiej 1764 r.
BLEDZIEWSKI herbu Lubicz. Kazimierz, Maciej, Hieronim i Bogumil podpisali z ziemiądobrzynską, a Jerzy z wojewodztwem ploc- kim, elekcję Augusta Il-go 1697 r.
B L E S E vei B L E Z E herbu nieznanego, powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr2259). 42


BLINSTRUB, Jerzy z Towtwila i Jan, dworzanie krolewscy; Dawid i Moyzesz podpisali z Ksi^stwem Zmudzkim dekcjq Jana Kazi- mierza, 1648 r.; Teodor, oboznykowienski; Jan, Moyzesz podpisali elek- cj$ 1697 r. z wojewödztwem trockim; Jozef podpisat manifest szlachty litewskiej 1764 r,; Norbert z Ksi^stwem Zmudzkim podpisat elekcj$ Stanislawa Augusta, 1764 r. Antoni, podstoli kowienski 1788 r.
BLOCH herbu Ogonczyk. Maciej i Marcjan z Daniszewa pisani jako Bloh, podpisali z wojewödztwem plockim elekcj^ Jana Kazimie- rza. Antoni z wojewödztwem plockim, a Marcin i Frandszek z wojewödztwem chehninskim, stronnicy Stanislawa Augusta.
f
BLUS herbu Kosciesza. Pisali siq tez Blus. Jakub i Jan z powia- tem wilkomierskim podpisali elekcjq Stanislawa Augusta, 1764 r.
BLAZEWICZ herbu Sas; powiat oszmiariski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 27).
BL AZEJEWICZ herbu Sas, powiat szawelski i inne. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 415, 649, 720, 845; f. 391, z. 1, nr 711).
BLOCKI herbu Leliwa; powiat swi^cianski, oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 611).
BLOCKI-SNIEZKO herbu Leliwa; powiat kobrynski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
BLOMBERG herbu wlasnego; wojewödztwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13).
BLAWZDZIEWICZ herbu Pomian; powiat poniewieski, wil- komierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649, 720, 3390).
BLYSZCZAKOWSKI herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 162).
BOBASZYNSKl herbu Sas; wojewödztwo witebskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1816).
43


BOBIN herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BOBINSKI herbu Jnnosza; powiat kobrynski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18). W Krôlestwie Polskim pieczqtowali siq godlern Leliwa. Spo- srôd nich Jan podpisal elekcjq Jana Kazimierza z ziemi^ rôzaiiskq. Szy- mon, Franciszek, Aleksander, Bartlomiej, Krzysztof, Andrzej, Wojciech, Adam, Maciej, z ziemi^ ciechanowskq a Grzegorz, chor^zy wojsk koron- nych, Grzegorz, Wawrzyniec, Jan, Marcin, Andrzej, Stanislaw z ziemiq nursk^ podpisali elekcjq Augusta II-go. Elekcjq Stanislawa Augusta z zie- miq ciechanowskg podpisali Antoni, Fabian i Grzegorz, a z ziemiq lom- zynsk^: Andrzej i Piotr. Balcer, komomik ciechanowski 1788 r.
BOBROWICKI herbu nieznanego; powiat stucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
BOBROWiCZ herbu Gryf. Krzysztof, Michal i Adam podpisali z wojewôdztwem trockim elekcjq Augusta Il-go, 1697 r,
BOBROWNICKI herbu Doliwa. Jan w 1587 r, podpisal kon- sultacjq w sprawie wojewôdztwa sandomierskiego na zjezdzie pod Po- krzywnic^. Andrzej z wojewôdztwem podlaskim, Pawel, rotmistrz krö- lewski, z wojewôdztwem rawskim, podpisali elekcjq Jana Kazimierza. Ten czy inny Pawel, podczaszy rawski, 1649 r. N. sqdzia ziemski do- brzyhski, 1649 r. Stanislaw, pisarz ziemski brzeski, 1649 r. W 1655 r. sejm z powodu jego aresztowania w Moskwie, powohrje na stanowisko pisarza ziemskiego Wiktoryna Bobrownickiego, ktôry ma tq funkcjq pelnic do momenta odzyskania wolnosci przez Stanislawa. W 1658 roku Stanislaw, sqdzia ziemski brzeski, otrzymuje wies Leszniki w powiecie slonimskim. Jakub, z wojewôdztwem brzeskim, podpisal elekcjq Jana Ill-go. Elekcjq Augusta II-go podpisali: z wojewôdztwem sandomier- skim, Stefan na Bobrownikach, starosta przedborski, a z wojewôdztwem witebskim Piotr i Krzysztof. Brygida z Bobrownickich Karwowska, 1775 r, Jan, starosta przedborski, 1775 r. N. szambelan krolewski, pose! kra- kowski, 1784 r. Ten lnb inny wojski krakowski, Ignacy, czesnik mielnic- kt, 1788 r.
BOBROWSKI. Stanislaw, okreslany jako slawetny, sprzedaje pewien grunt pod Brzesciem dominikanom w 1647 roku. Waclaw
44
z województwem cheimskim, a Teodor z województwem beiskim, pod- pisaii elekcję Augusta Il-go. Jan podpisai manifest szlachty litewskiej 1764 r. Ignacy z Bobrówki, poseí ksiçstwa zatorskiego i oswiçcimskie- go z Księstwem Oswiçcimskim i Zatorskim, a z województwem podol- skim, Gabriel Antoni, pose! województwa podolskiego, podpisali elekcję Stanísíawa Augusta, 1764 r. Gabriel, lowczy tremboweiski, 1775 r. Micha!, sędzia grodzki tremboweiski, 1775 r.
BOBRYK. Józef, ¿olnierz wojsk litewskich, otrzymaí na sejmie 1673 r. nobilitację. Leon, Daniel i Stefan podpisali z województwem mscisíawskim elekcję Augusta II-go, 1697 rok.
BOCHANOWICZ herbu Lubicz; powiat sluckí. (CPAHL, f. 391,z.6,nr 546).
*
BOCHENSKI herbu Rawicz. Wojciech podpisai elekcję Augusta II-go, 1697 r. z województwem wileñskim.
BOCIARSKI herbu Ostoja; powiat szawelski, upicki. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2205, 3975),
BOCZKOWSKI herbu Gozdawa, Dąbrowa i Pomian. Siedzieíi m.in. w powiecienowogródzkim, oszmiañskim, šwięcianskim, miñskim, kowieñskim, trockim. Byli wielokrotnie potwierdzani w rodowitosci szlacheckiej przez urzędy heroldii w Minsku i Wilnie. (CPAHL w Wil- nie, f. 789, z. 1, nr 132, 197, 198, 454, 456, 461; f. 391, z. 1, nr 767, 1009).
Z tego rodu wywodzil się wybitny îekarz i uczony, wspóhwórca soloterapii Piotr Boczkowski uchodzący w Rosji, Mongoiü i Chinach za klasyka tamtejszej nauki medycznej.
BODZANOWSKI herbu Prus. Jan, 1540 r. w województwie brzeskim.
BODZIEWICZ herbu nieznanego; województwo wileñskie. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83).
45

BOGDANOWSKI (pisali się “z Bogdanowa”) herbu Prus III; liczni ongiš w Ziemi Lwowskiej. Spokrewnieni m.in. z Sobolewskimi, Baczynskimi, Tamowieckimi, Fatęckimi. Potwierdzeni w mdowitosci szlacheckiej przez Galicyjski Wydziaí Stanów we Lwowie w 1854 roku. (СРАН Ukrainy we Lwowie, f. 575, z. 1, пг 52, 53 i in.).
BOGDANOWICZ herbu Bogorya; województwo minskie. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 32).
BOGDZIEWICZ herbu Starykon; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 31).
BOGÏENSKI herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BOGIÑSK3 herbu Slepowron; na Žmudzi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BOGN AROWICZ herbu Wieniawa. Szymon z województwem sandomierskim podpisal elekcję Jana Kazimierza, 1648 r.
BOGUMILL herbu Krzywda; powiat lidzki, wileñski, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443; f, 391, z. 6, nr 1622).
BOGUSIEWICZ herbu Sas; w ziemi wileñskiej. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12),
BOGUSLAW vel BOHUSLAW. Daniel, podstoli upicki, 1632
r., powolany do komisji rozsądzającej spór między powiatem upickim a ksiçstwem kurlandzkim w 1638 г. N. starosta i komisarz królewski, 1659 r. Józef i Karol podpisali manifest szlachty litewskîej w 1764 r. Jozefai z województwem m Ій skim podpisal elekcję Stanislawa Augusta, 1764 r.
BOGUSZEWICZ •Filon, szlachcic kijowski, 1631 r. wyznaczo- ny do rewizji ksiąg grodzkich kijowskich.
BOGUSZKO herbu Gozdawa; powiat oszmiañski, (CPAHL,
46
f. 391, z. 8, nr 86, 108; f. 391, z. 6, nr 7, 606, 707).

BOGUSZOWICZ herbu nieznanego; powiat oszmiahskL (CPAHL, f. 391, z. 8,nr 108).
BOG WILL herbu D^browa; powiat rosienski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 707).
BOHATYROWICZ. Mikolaj, posel wojewödztwa trockiego, z wojewodztwem trockim podpisai elekcj^ Jana Kazimierza, 1648 r. Iwan, setnik korostenski, otrzymal szlachectwo na sejmie 1659 r.
BOJANOWSKI herbu Junosza. Stefan z wojewodztwem poznanskim, Jan z wojewodztwem kaliskim, Stanislaw z wojewodztwem inowroclawskim, podpisali elekcjs Jana Kazimierza. Piotr, skarbnik ptoc- ki, 1669 r. Jan de Bojanowo, 1674 r. Boguslaw, Jan Olbracht i Marcyan, z wojewodztwem poznanskim, Piotr, czesnik plocki, z wojewodztwem piockim, Jan z wojewodztwem chelmskim podpisali elekcjtj Jana Ill-go, 1674 r. Marcin, burgrabia koScianski, 1683 r. Wojciech z wojewodztwem poznanskim podpisai elekqje Augusta II-go. Mikolaj w 1764 r. powolany do komisji w sprawie starostwa kolskiego. Ludwik podpisai manifest szlachty litewskiej 1764 r. Antoni z wojewodztwem piockim podpisai elekcje Stanislawa Augusta. Wiktor, general wojsk koronnych 1768 r. Petronela z Bojanowskich Niezychowska, 1775 r. ziemia gniez- nienska. Antoni, miecznik poznanski 1775 r. N. miecznik kaliski. W 1775 r. sejm powohije komisje do rozs^dzenia sprawy miqdzy sukceso- rami niegdy urodzonych Karola i Boguslawa Bojanowskich. Antoni i Mikolaj, bracia rodzeni, 1775 r, Aleksander, szambelan krölewski.
BOJNIEWICZ herbu Boncza; w ziemi wilenskiej. (CPAHL, C 391, z. l.nr 1009).
BOJNOR herbu Nowina; w ziemi grodzienskicj i wilenskiej. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1660).
BOKSZANSKI herbu Topör; na Wilenszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 768).
47


BOKUN vel BOKUN berbu Paprzyca; powiat nowogrodzki, slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665),
BOLCEWICZ. Krzysztof z Towilla, strukczaszy wilkomierski, podpisal manifest szlachty litewskiej 1764 r. i elekcjç Stanislawa Augusta.

BOLEJSZA herbu Slepowron; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 649).
BOLESLAWSKI herbu' Junczyk. Wojciech podpisal z woje- wôdztwem Içczyckim elekcjç Augusta II-go, 1697 r.
BOLDYK herbu Junczyk; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443).
BOLDYSZ herbu Junczyk; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 708, z, 2. nr 3656).
BON AK herbu nieznanego; powiat rosienski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707; f. 708, z. 2, nr 2157).
BONAKT herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f 391, z. 6, nr 707).
BONAWENTURIA herbu wlasnego; siedzieli w powiecie sza- welskim na Zmudzi oraz na Wilenszczyznie. Nieraz byli potwierdzani w rodowitosci szlacheckiei przez heroldie wilenska. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 483).
BONER herbu Bonarowa; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BONIATOWSKI herbu Topôr; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 408; f. 391, z. 7, nr 1725).
BONISZKO vel BONIUSZKO. Piotr i Pawel podpisali manifest szlachty litewskiej, 1764 r.
48


BONWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707),
BONCZA-RUTKOWSKI herbu Bohcza; w wojewodztwie minskim i wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 36).
BORACZEWSKI herbu Ostoja; powiat oszmianski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 707).
BORDEL von BORDELIUS herbu wlasnego. Gniezdzili si? w Kurlandii, posiadali m.in. dobra Malinowo i Hermaniszki w powiecie wielohskim. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 10).
BORDEN von BORDENIUS herbu wlasnego; w ziemi wi- lenskiej. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 945).
BOREJSZA-WYSOCKI herbu Wadwicz; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1068).
BOREK. Jan Wojciech, 1609 r. Stanislaw Borek Radzimski z wojewodztwemkaliskim, Zygmunt, podczaszy gostytiski, z ziemiq wie- lunskq. podpisali elekcj? Jana Kazimierza. Zygmunt w 1658 roku odno- towany jako lowczy gostynski. Stanislaw Borek z Gostynia Gostynski, 1669 r. Jozef, komisarz wojewodztwa sandomierskiego do placenia wojsku, z wojewodztwem sandomierskim, podpisal elekcj$ Jana Ill-go. Jozef, kasztelan radomski, 1678 r. z wojewddztwem krakowskim pod- pisal elekcjQ Augusta Il-go. Jan Kanty, chorqzy chehnihski, 1775 r.
BOREWICZ. Nikodem, starosta potumulski, 1764 r. Jozef, sq- dziaziemski kowienski, 1775 r. synowie jego: Nikodem, Michal i Antoni, tocz^proces o dobra Poniemuh w powiecie kowienskim z Lenkiewi- czami. Sejm 1775 r. wyznaczyl komisj$ do rozs^dzania sprawy mi^dzy Jozefem, stjdzm ziemskim kowienskim a ksi^zmi Borewiczami, jego rodzonymi bracmi.
BORK-RZECZYCKI herbu Rola; powiat braslawski, dzisnieh- ski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 856).
49


BORNIESZE WICZ herbu Pobög; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
BORODZICZ. Samuel podpisat z wojewödztwem minskim elek- cj$ Jana ULgo, 1674 roku. Micha! Kazimierz, podczaszy braclawski, SQdzia kapturowy wojewödztwa trockiego, podpisat z wojewödztwem trockim elekcjQ Augusta II-go, 1697 r. Antoni, Tadetisz, Julian i Lu- dwik, synowie mostowniczego powiatu birzanskiego, podpisali manifest szlachty litewskiej, 1764 r. Kazimierz, budowniczy powiatu upic- kiego.
BOROWIECKI herbu Ogonczyk; powiat pinski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
BOROWIK herbu Ogonczyk; w ziemi grodziehskiej, kowien- skiej, wilenskiej. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 302).
BOROWSKI herbu Abdank - powiat wilejski, herbu Jastrz^- biec - powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 37).
BORTKOWICZ herbu Bortkowicz; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 845).
BORTNOWSK1 . N. z wojewödztwem brzeskim podpisai elek- cj^ Augusta II-go, 1697 r. Franciszek, podpisai manifest szlachty litewskiej, 1764 r.
BORUCKI herbu Tarnawa; powiat szawelski, wilkomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649, 720, 822, 845,2212).
BORYCZEWSKI. Paulin, podpisai elekcj$ Stanislawa Augusta z wojewödztwem bielskim, 1764 r.
BORYSOWICZ. Kniaz Iwan Boryssowicz, poborca lukomski, mazowiecki i czerski, 1601 r.
B O R K E T herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z, 8, nr 86). 50


BORZIJCKI herbu Polkozic. N. Borz^cki wojewodztwo kijow- skie, 1569 r. Florian i Wojciech podpisali z wojewodztwem ruskim elek- cj$ Jana Kazimierza a Mikolaj, Jana Ill-go, 1674 r. Jozef Konstanty, ko- momik chehnski i Krzysztof podpisali elekcj^ Augusta Il-go. Antoni, cze- snik l^czycki, 1717 r. Aleksander, starosta dolhanski, 1764 r. pose! woje- wodztwa ruskiego, podstoli koronny. Antoni, poborca przemyski, 1764 r.
Florian, Maciej i Damazy, podpisali elekcj^ Stanislawa Augusta z wojewodztwem poznankim, Antoni wojewodztwem ruskim, Jozef z Kozarzewa z wojewodztwem wolynskim, Jozef z Kozarzewa, s^dzia kapturowy i posel wojewodztwa lubelskiego z wojewodztwem lubel- skim, a Jozef z Kozarzewa, stolnik nowogrodzki, podpisali elekcjtj Sta- nislawa Augusta. Piotr, 1768 r. N. viceinstygator litewski, 1768 r. Damazy w komisji do rozsqdzenia sprawy mi^dzy Kosickimi a Pilichow- skimi, 1775 r. N, czesnik szadkowski, 1775 r. Michal, straznik brzeski, 1775 r, Stanislaw, towczy nowogrodzki, 1788 r.
BORZOBOHATY herbu Jelita. Jakub i Stanislaw, podczaszy mscislawski z wojewodztwem nowogrodzkim podpisali elekcjq Augusta Il-go, 1697 r.
BOSIACKI. Matiasz z wojewodztwem brzeskim, podpisal elek- cj^ Jana Ill-go, 1674 r. Konstanty, Jan Adamowicz, Stefan i Karol, podpisali elekcj^ Augusta Il-go z wojewodztwem brzeskim. Kazimierz podpisal manifest szlachty litewskiej, 1764 r.
BOTAG herbu nieznanego; powiat rosieriski. (CPAHL, f. 708, z. 2. nr 3656).
BOTWIT herbu Sulima; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 708).
BOUBLEWSKI herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 404,699).
BOWLIKOWICZ herbu nieznanego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 333).
BOZYCZKO herbu Lubicz; powiat wilkomierski. (CPAHL,
51


r. 708, z. 2, nr 778; f. 391, z. 1, nr 409).
BRANDT herbu wîasnego. Andrzej i Krzysztof z wojewodztwem pomorskim podpisali elekcjç Jana Kazimierza. N. general wojsk koron- nych, 1718 r. N. w 1782 r. wtasciciel polowy wsi Murzynowa w staro- stwie miçdzyrzeckim. Pisali siç tez BRANT.
BRANIEWICZ herbu Labçdz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BRANISZEWSKI berbu Pomian; wojewôdztwo wilehskie, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 83).
BRANOWSKI herbu nieznanego; powiat wilejski. {CPAHL, f. 391, z. 6, nr 708).
BRANSKI herbu âlepowron; powiat rosienski. {CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BRASIEJEWICZ herbu Murdelio; powiat dziènieriski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1131).
BRATKOWSKI herbu wîasnego. Aleksander z Bratkowa, pi- sarz grodzki tçczycki, z wojewodztwem Içczyckim, Daniel, skarbnik bractawski, podpisali elekcjç Jana Ill-go. Stefan z wojewodztwem ru- skim, a Stanislaw z wojewodztwem sandomierskim, stronnicy Augusta Il-go, 1697 r. N. 1736 r. Ignacy, delegat wojewodztwa krakowskiego, z wojewodztwem krakowskim, a z wojewodztwem ruskim Ludwik, sta- rosta miklaszewski, podpisali elekcjç Stanislawa Augusta.
BRAUN . N. Braun alias Sinicki, szlachcic inflancki, 1673 r. Waw- rzyniec w ziemi czerskiej posiada pewne grunty, 1676 r,
BRECHFELD herbu Brechfeld; w ziemi wilenskiej. (CPAHL, f, 391, z. 1, nr 1009).
52


BRICKMAN herbu wlasnego; wojewödztwo witebskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609).
BROCHOCKI. Marcin z wojewodztwem plockim podpisat elek- cjq Jana Kaztmierza, 1648 r. Franciszck z wojewodztwem l^czyckim, z wojewödztwem plockim: Marcin i Szymon z ziemiq. zakroczymskq. Jan z ziemi^ nursk^ Samuel, skarbnik zakroczymski, stronnicy Augusta II- go. Jan Tomasz, stolnik brzezinski, posel wojewodztwa l^czyckiego, Wojciech i Franc iszek z wojewödztwem l^czyckim, Ignacy z wojewodztwem mazowieckim, podpisali elekcjs Stanislawa Augusta. W 1775 roku sejm powolal komisj^ do rozs^dzania sprawy sukcesoröw Jana i Anto- niego, skarbnika orlowskiego, Brocbockich, ktörymi byli: Jan, cborqzy I^czycki, i Franciczek Wojciech, w 1775 r, wyznaczony do rozs^dzania sprawy Kuczborskich. N. szambelan krolewski, 1786 r. Antoni, burgra- bia i succeptant ciechanowski, 1789 r. Ten czy inny Antoni w 1791 roku szambelan krolewski.
BROCKI herbu Lodzia; powiat polocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 265).
BRODOWSKI. Andrzej, pisarz ziemski chehnski, 1631 r. Ten lub inny Andrzej, pods^dek chehnski, 1647 r. Jan i Aleksander z wojewodztwem sandomierskim, Aleksander, Mikolaj i Andrzej z wojewodztwem ruskim, podpisali elekcj? Jana Kazimierza. Sukcesorowie N. Bro- dowskiego na wojtostwie w Brodaczycach, trzymany przez niego grunt przez 15 lat trzymad mogi 1662 r. Mikolaj z wojewodztwem belskim podpisal elekcj^ Jana Ill-go. Stefan, 1676 r, Franciszek z wojewodztwem inowroclawskim, Adam z ziemiq chelmski Jan, Augustyn, Ja- kub, Walenty, Pawel, Grzegorz, Maciej, Bazyli i Franciszek z ziemiq. wiskq, Wojciech z ziemiq. zakroczymski podpisali elekcjq Augusta II- go. Stanislaw, skarbnik slonimski, 1764 r. Franciszek z powiatem ko- wienskim, Kazimierz z wojewodztwem wolynskim, a Jozef, podcza- szyc i posel wojewodztwa lubelskiego, podpisali elekcj^ Stanislawa Augusta 1764 r. Sejm w 1766 roku zachowuje przy dobrach Kazimierza, Gabriela i Jana Brodowskich. Sejm 1775 r. zachowuje przy szla- chectwie Jana Fryderyka, kapitana wojsk koronnych oraz braci jego: Jana Bogumila i Jana Samuela Ferdynanda, synöw Saniuela, majora wojsk koronnych, stwierdzajqc, ze s% szlachta herbu Lada.
53


BROKSZA herbu Plelesz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2241; f. 391, z. 6, nr 707).
BRONIC herbu Bronic; powiat wilkotnierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3, 8,404; f. 391, z. 6, nr 7, 707).
BRONIECKI herbu Gryf; powiat wilehski i inne. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009).
BRONISZ. Jan, podczaszy kaliski, Piotr, starosta pyzdrski i Woj- ciech, podpisali elekcjq Augusta 11-go z wojewodztwem kaliskim. Piotr Jakub zParadyza, starosta pyzdrski (prawdopodobnie identyczny z po- wyzszym). Piotr, kasztelan kaliski, 1717 r. igtiacy, pisarzewicz konin- ski, 1775 r. Jakub, 1775 r.
BRONOWSKI. Sebastian z wojewodztwem sieradzkim podpi- sal elekcj^ Jana Kazimierza, 1648 r. N. z wojewodztwem sandomier- skim, Wiktor i Grzegorz z wojewodztwem plockim, podpisali elekcje Augusta II-go.

BRONSKI herbu Lqczyca (Guczy); powiat slonimski, (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 18).
BROSIEW1CZ herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z.2,nr371).
BRUCKJ herbu nieznanego; powiat pinski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
BRUCKESTEMPOWSKI herbu Junosza. W 1846 roku Min- skie Zgromadzenie Szlacheckie potwierdzilo rodowitosc tej familii ry- cerskiej z powiatu pinskiego. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 125).
B R O D S K I herbu Lodzia; powiat kowienski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12, 18), 54


BRUCKEN von herbu wtasnego; powiat upicki. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1192).
BRUDNICKI herbu Jastrz^biec. Jan z wojewodztwem plockim a Jan z ziemiq. warszawsk^, podpisali elekcj$ Jana Kazimierza. Adam, Jan i Tomasz z ziem 13 dobrzynsk^, stronnicy Augusta H-go. Pawel z wojewodztwem plockim podpisal obiör Stanistawa Augusta, 1764 r.
BRUNOW vel BRUNOF herbu Kos. Adam, major wojsk ro- syjskich, 1775 r. Karol, pisarz grödzki, upicki, 1788 r.
BRYCZKA herbu Bryczka; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12, 18).
t
BRYLINSKI herbu Sas. Florian Brylinski z powiatem oszmian- skim podpisal elekcjs Stanislawa Augusta,
BRYNDZA herbu Bronikowski; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 707; f. 391, z. 8, nr 83).
BRYNK herbu Sas; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
BRYTWICZ herbu nieznanego; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr546).
f
BRZEMIENSKI herbu nieznanego; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86).
BRZE WIN SKI herbu nieznanego; powiat swi^ciahski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 447).
BRZOZDOWSKI herbu Leliwa; powiat szawelski, wilkomier- ski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649, 2157).
B R Z O Z K A herbu N ow ina; pow iat w ilenski, oszm iahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707; f. 391, z, 4, nr 353). 55


BUCEWICZ. Michal by} burgrabi^ grodzkim tuckim okolo 1775 roku.
BUCHWOST herbu nieznanego; wojewodztwo po}ockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 5).
BUCKI herbu Bojcza i Bohcza; wojewodztwo wilenskie, min- skie. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 44).
BUCZYNSKI herbu Strzemip; miasto Wilno. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 50).
BUCZYNSKI herbu ¿reniawa; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nt 7), Wojciech z powiatem sionimskim, Mikolaj, Karol i Stanisiaw z wojewbdztwem podlaskim, podpisali elekcj^ Jana 111-go, 1674 r. Adam Sakowicz z wojewodztwem brzeskim podpisal elekcjq Augusta lLgo. J6zef, podpisal manifest szlacbty litewskiej 1764 r. Jan, rotmistrz or- szanski 1764 r. Tadeusz, krajczy powiatu orszanskiego z powiatem or- szanskim, J6zef na Buczynie, burgrabia grodzki, poset tomzyhski, Mi- kotaj z ziemi^ lomzynsk^, podpisali elekcjq Stanislawa Augusta. Piotr 1775 r. N. komornik graniczny lomzynski, 1775 r. Ludwik, skarbnik orszanski, 1775 r. Jozef, skarbnik i podstarosta rozanski, 1789 r.
BUDA herbu Boncza; powiat rosienski (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3656).
BUDGIN herbu Grzymala; powiat rosienski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
BUDKIEWICZ herbu Jastrz^biec i Trzaska; powiat wilkomier- ski, kowiehski. (CPAHL, f, 391, z. 1, nr 1508,1539; f. 708, z. 2, nr 404; f. 391, z. 6, nr 22, 110,1621, 1623 i in.).
BUDRECKI herbu Pobog; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1192,2157, 2238).
BUDREWICZ-BUDRECKI herbu Pobog; na Bialej Rusi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12).
56


BUDRYK herbu Jastrzębiec. Piotr, кошошік Ksiçstwa Žmudz- kiego, i Jan z Ksiçstwem Žmudzkim, a Andrzej z powiatem pínskim, podpisali elekcjç Jana Ill-go, 1674 r. Wlady slaw z województwem bel- skim, stronnik Augusta Il-go, 1697 r. Kazimierz, skarbnik smoleñski, zmarly przed 1775 r.
BUDRYM herbu Topór; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2. nr 3906).
BUDRYS herbu nieznanego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BUDUK herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f, 708, z, 2, nr 649).
BUDWID herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
BUDZYÑSKI herbu Dąbrowa; województwo wileñskie, gro- dzienskie, brzeskie, a takže powiat upicki, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11, 12, 612, 1622).
__r
BUDZKO herbu Bogorya; powiat wilkomierski, oszmianski, wi- lejski, polocki, swiçciaôski, oszmiañski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 265, 707, 709; f. 391, z. 8, nr 83, 842; f. 708, z. 2, nr 404, 547). Micha!, komomik polockí okolo 1775 roku.
ВUDZKOWSKI-BUDZKO herbu Bogorya; powiat polocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 667).
BUGAJLO herbu Prawdzic; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr2l57).
BUGAJLO-LESZCZEWSKI herbu Prawdzic; powiat szawelski (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2227).
B U D R E W ÏC Z -M U D R E W IC Z herbu Pobóg; powiat poioc-ki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 265). 57


BUGIELSKIherbu Korab; powiat kowienski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1062; f. 708, z. 2, nr 1192; f. 391, z. 6, nr 7; £ 391, z. 8, nr 85,91).
BUGOWICZ herbu Abdank; powiat szawelski, wilehski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2211).
BUGRYMO WICZ herbu nieznanego; wojewodztwo polockie. (CPAHL, f. 391,z. 6, nr 13).
BUGRYNSK1 herbu nieznanego; powiat swi^ciahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 611).
BUGWICZ-WYZLOCINSKI herbu Niezgoda; powiat pin- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612),
BUJANOWSKI herbu Junosza; powiat dzisniehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1131, 1578).
BUJKO herbu Jastrz^biec. Jerzy z wojewodztwem wilenskim podpisal elekcj^ Jana Kazimierza, 1648 r. Kazimierz z wojewodztwem trockim, podpisal elekcjq Augusta Il-go. Jozef i Stefan podpisaii manifest szlachty litewskiej, 1764 r.
BUJNO herbu Slepowron. N. z wojewodztwem brzeskim podpi- sat elekcje Augusta U-go. Mikolaj, pisarz ziemski i grodzki liwski, 1710 r. N. pods^dek ziemski liwski, 1775 r. Aleksy, skarbnik liwski, 1789 r.
bujnicki-nieSciuzski herbu Lab^dz; powiat dzisniehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2724,2725).
BUJWlD-RADWIEiOWICZ herbu Trzaska; powiat telszew- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7),
BUJWIDZ herbu wlasnego. Jan Bujwidz, szlachcic tamtejszy, figuruje kilkakrotnie jako swiadek w zapisach sqdu grodzkiego zagar- skiego z konca XVII wieku. W jednej z notatek czytamy: “Die 19 ianu- arii anno 1695, z Zagor i Petrajciow Matych. Na urzgdzie we dworze
58


JKM zagorskim oczewislo stanqwszypoddany JKM, mieszczanin zagor- sid imieniem Piotr Urbonajtis, dobrowolniezeznal, izprzedal i na wiecz- nosc puscii Marcinowi Rasciowi, majqc gruntu oromego szostkg ojczy- stym prawem sobie nalezqcq, w polu Stungiowskim, o miedzq z jednej strony Jana Kqdzierowskiego, a z drugiej strony Jana Urbonajcia, za pewnq rqkodajnq suing taiarôw biîych 4, Ktore do rqkswoich odebraw- szy i odliczywszy; sam sig wiecznosciq zrzekl, a kupujqcemu w moc i spokojne uzywaniepodal ipostqpil, nie zachowujqc mocy iprawa sobie, zenie swojej, dzieciom, bliskim krewnym pogotowiu obcym iudziom. Nie ma zaden przeszkody czynic, z posesyi wybijac pod zaplaceniem winy kop litewskich 10 groszy, ktorejpolowa na urzqd, a druga na strong naruszonq; a przedajqcy zastgpowac i ewinkowac u kozdego sqdu kupujqcego swoim wlasnym kosztem do wyjscia lat dawnosci ziemskiej obowiqzal sig. Mocen tedy Rascius od daty niniejszej jako swojq wla- snosciq szafowac, dac, przedac, darowac, iegowac, zamienic, zastawic i na wszelaki swôj luby pozytek obrocic.
Przy ktôrym zeznaniu byli htdzie wiary godni: Jan Bujwidi, Antoni Swirplis, Michal Zera".
BUKATY herbu Pomian; z nich Fransîszek B., pose! Rzeczypo- spolitej w Wielktej Brytanii, 1788.
BUKINICZ herbu nieznanego; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f.39l,z. 6, nr 665),
BUKONOWICZ herbu Radwan; na Zmudzi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BUKONT herbu Belina i Bukont; powiat witkomierski, szawel- ski, telszewski, (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7,11 ; f. 708, z. 2, nr 720,2203).
BUKRABA herbu Szeliga; powiat brzeski-litewski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18). Z nich Krzysztof podpisal elekcje Jana III w 1674 roku.
BUKREC herbu Mqdrostki; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 18).
59


BULAT herbu Ogohczyk i Strzemię; powiat stuck i, nowogrodzki i inne. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546, 665).
W księgach sądowych žagarskich z konca XVII wieku znajdują się następujące zapisy, dotyczące dziejow tego rbdu: “[Anno] 1693. Z Bu- drajcow, die 10 februarii
W sprawie Chryzostoma Bulato z Matiaszem Poszupiem o wywie- zienie potajemnym sposobem drew na opal gotowych wozdw 10. Jako męžowie ex parte actorea, Michal Walbis i Jan Dawidajtis, swiadczyli, že potkali Poszupia wiozącego dnva na ten czas, a ie ten Poszupis jui byl sądzony o kradziežjako Bulat dekret pokazalferowany w roku prze- szlym 1676 die 17 iunii, a przy takowych dokumentach aktorowiproce- der prawny uznawszy, nakazuję przy bytnosci pana wojta Beniusiewi- cza, aby Poszupis Bulatowi za 10 wozdw drew zaplacil wedlug prawa sowito zlotych 5, zlotych 2 ekspens i winy dworowi za eksces za tydzien od daty niniejszej nakazalem. In futurum zas gdyby mial zlodziejski eksces popelnic i sqsiadow swoich krzywdzic, tedy za dowodem slusznym ma bycze wsi relegowany, a teraz ex dementia iudicii conservatur przy domie, jednak przez odprawy z dobr onego ma Bulat otrzymač satysfa- cyją w szkodzie swojej i za ekspensa mocą decyzyi terainiejszej nakazalem i do pana wojta na odprawy odeslalemP (Žagarės dvaro teismo knygos, Vilnius 2003, s. 168).
“Roku 1694 miesiąca novembris dnia 24
Na urzędzie we dworze JKMžagorskim byl ten testamentprezento- wany, ktory taksię w sobie ma.
W imię Ojca i Synat i Ducha Šwiętego. Amen. Niech się woia Boia dzieje. Ja, Wojciech Konstanty Buiat, będąc obcięžony chorobą na ciele i zdrowiu moim od Najwyzszego Tworcy nieba i ziemie, czując się po sobie bližej šmierci nižli požycia na tym sudecie, a jednakže jeszcze będąc przydobrej rekolekcyi, leguję dobra mojesynom moim, to jestsyno- wi mlodszemu Chryzostomowi dom ze wszytkim, jak budynki, tak tež ruchomosč wszelkajemu, gruntu przez pola szostek 5, ob miedzę Toma- sza Mikulskiego; a z drugiej strony Teodorowi, synowi memu, gruntu trejna w zostawie u Michala Paukscia za 5 talary bite i Stukinie za zlotych 4 dobrą monetą - powinni obydwa wykupic ten grunt. Teodorowi Bulatowi sochę wolow powinno będzie oddač z domu tego Chryzostom Bulat, corki obiediwe wyposazyc wedlug možnosci swej. Jezeliby po-
B U L K O W S K I herbu Tqpa Podkowa; powiat poniewieski, (CPAHL, f. 7 08,z. 2, nr 3638). 60


wrocilby syn moj Michal Bulat z slutby, a co większa, byl sięprzewinil pan Jamatkowski skarbowi JKM- to za te szkody wuj pana Jamalkow- skiegopolowa odebral ode mnie domu igruntow taktepolowa; niechaj- ie Michal powykupuje ten grunt sobie, a więcej dlugow nie zostawuję, tylko Panų Bogu duszę winien jestem. Przy ktorej to ostatniej woli bylo męžow wiary godnych osiadfych: Blaiej Pauksztis, Kasper Kantejkis, Wbjciech Czernius, Wojciech Malujtis lawnik, Dzialosię w Budrajciach, anno, meisiąca et die, ut supra. Ktory to testament do akt podawszy, jako aktor, tak i swiadkowie nitej specyfikowani domawiali się, abyje- sliby kto mial tę rujnowac ostatnią wolę, winy kop 20 zaplacic ma, kto- rej pobwica dworowi, a druga stronie poturbowanej naležeč będzie.
Anno 1695, die 28 [ianuarii] rachunek stanąl Sczodro nįamiest- nik] tIagorski].”

* * *

BULYHA-BULAT herbu Kurcz. W lutym 1844 roku Wilen- skie Zgromadzenie Szlacheckie potwierdzilo rodowitosc tej rodziny, zamieszkaiej w powiecie shickim (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 12).
BUNAK herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, £ 708, z. 2, nr 2157, 2254).
BUPARLEWICZ herbu nieznanego; powiat witkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649),
BURBA herbu Odyniec. Z nich Wladyslaw B. podpisal w 1697 roku elekcję Augusta IK; by! podstolim inflanckim.
BURDANOWSKI herbu nieznanego; powiat wiikomierski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 402).
BURDYNKIEWICZ herbu Abdank; wojewodztwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13).
BURDYNOWSK3 herbu Ostoj a; powiat wiikomierski. (CPAHL, f, 70S, z. 2, nr 5; f. 391, z. 1, nr 1009).

6J

BURNICKI herbu Lubicz i élepowron; powíat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11,707).
BURNY herbu Jasieñczyk; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,18).
BURY herbu Bury; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 263, 845). Burowie herbu Budzisz czyli Paparona mieszkalí w powiecie kowieñskim i brasiawskiin. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12, 18).
BUSZCZYÑSKI herbu Strzemię; powiat stonimski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 11).
BUSZKOWSKÏ herbu Ossorya; powiat upicki. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 1163).
BUSZYÑSKI herbu Grzymala; powiat trocki, upicki, wileñski, szawelski, poniewieski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707; f, 708, z. 2, nr 546, 2200, 3543).
BUT herbu nieznanego; powiat pmski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612),
BUTKIEWICZ herbu Doląga - powiat rosieñski, kowieñski; Leliwa - powiat kowieñski, nowogródzki; Odyniec - powiat telszewski; Pomian - powiat telszewski; Syrokomla - powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11,707).
BUTKOWSKI herbu Pobóg i Tępa Podkowa; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BUTMIN herbu Butmin; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
BUTNIEWICZ herbu Ostoja; powiat szawelski, rosieñski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 2157, 2226; f. 391, z. 6, nr 7, 707).
62


BUTOWIECKI herbu Ogonczyk; powiat wilertski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
BUTÖWT herbu Pielesz - powiat rosienski, szawelski, ponie- wieski; herbu Gryf - powiat wilkomierski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 5, 305, 649, 1752; 391, z. 6,nr7, 18).
BUTRYM-SROWPI herbu Topor; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
BÜTTNER vel BÜTTNER herbu wlasnego. Jan Büttner, pod- pulkownik regimentu fizylieröw koronnych, nobiütowany w 1790 roku.
BUTWILOWSKI herbu Starykon; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 709).
BUTYNIEWICZherbunieznanego; powiat rosienski. (CPAHL, f. 393, z. 6, nr 707).
BUWOJN herhu Lab^dz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr7, 18).
BYCHOWIEC herbu Mogita; powiat wolkowyski, swi^cianski, oszmianski, wilejski. (CPAHL, f. 391, z, 8, nr 92, 129, 998, 1078, 1031, 2443; f, 391, z, 4, nr 417). Michal Bychowiec, chor^zy trocki, 1678 r. Jan, skarbnik wojewödztwa trockiego i Aleksander z wojewodztwem trockim, a Dominik z powiatem braslawskim, podpisali elekcje Augusta Il-go. N. Bychowiec, 1710 r. Jan, posel, s^dzia grodzki wolkowyski, 1764 r. N. podkomorzy wolkowyski, 1768 r. Jan, marszalek wolkowyski, 1775 r., deputat do Konstytucji z prowincji W.X.L., 1780 (prawdopodobnie iden- tyczny z powyzszym). Roza z Bychowcow Suchodolska, 1775 r. Ignacy, sedzia ziemski wolkowyski, brat Jana oraz N. jego siostra, 1775 r,
BYCHOWIECKI herbu Drogoslaw; powiat grodzienski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr 11).
B U T O W IC Z berbu Butler; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 63


BYDLOWSKL Jakub, wojski halicki, 1642 r. N, poborca hallo ki, 1643 r. Aleksander w komisji do rozpatrzenia sporow mi^dzy woje- wodztwem podolskim a ztemi^balick^i wotosk%, 1658 r, Andrzej, Piotr i Pawel z ziemiq halickq podpisali elekcj? Augusta II-go, a Andrzej, J^drzej i Wawrzyniec z wojewodztwem sieradzkim podpisali elekcj^ Stan i slaw a Augusta, 1764 r.
BYJEWICZ herbu nieznanego; w ziemi grodzienskiej i wilen- skiej. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12).
BYKOW herbu wlasnego; wojewodztwo potockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13),

BYLEWSKI herbu Jastrzębiec; powiat trocki, lidzki, dzišnien- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,13, 605,1538).
BYNIENSKI herbu nieznanego; powiat lidzki, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2757).
BYSTRAM herbu Prus I; w Kurlandii i w powiecte szawelskim. (CPAHL, f, 391, z. 8, nr 83, 2443; f. 708, z. 2, nr 2250).
BYSZEWSKI herbu Jastrzębiec; powiat oszmiariski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
BYSZY1NSKI herbu Prus III; w ziemi grodzienskiej i wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 267).
BYTOWT-ALEKSANDROWICZ herbu nieznanego; powiat horodecki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609).
BYWALKIEW1CZherbu Dolęga; w ziemi wilenskiej, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707). Byli tež na Ukrainie i w Rosji, B Y D E L S K I herbu nieznanego; powiat pinski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 611),
64


CADEJKO herbu Mogila; powiat szawelski. (CPAHL f. 391, z. 6, nr 11).
CEBROWSKI herbu Pobog; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
CEDROWSKI herbu Holobok; powiat minski, oszmiariski, za- wilejski, lidzki, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707; f. 391, z. 4, nr 422).
CEJDLER herbu Rozenberg; miasto Wilno. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 423).
CELLARY herbu Sulima; powiat kowienski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 425; f. 391, z. 6, nr 7, 12, 707).
CERASK1 herbu wlasnego; wojewodztwo brzeskie, grodzienskie, wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 426).
CETNER, Sejm 1601 roku aprobuje szlachectwo Balcera Cetne- ra. Aleksander, kasztelan halicki, 1653 r. Jan, kasztelanic halicki z woje- wodztwem ruskim podpisal elekcj? Jana Ill-go, 1674 r. Ten lub inny Jan, starosta szczurowicki, 1676 r. Jan, starosta lwowski, 1678 r. N. sta- rosta tymbarski, 1703 r. N. wojewoda smolenski, 1726 r. Jan, kuchmistrz koronny, 1736 r. pose! wojewodztwa ruskiego z ziemi lwowskiej. Ignacy, wojewoda belski, 1764 r. z wojewodztwem betskim podpisal eiekcj? Stanisiawa Augusta, SQdzia sejmowy 1784 r. N. z Cetnerow Sulkowska, 1775 r.
65


CETYS herbu Cioiek. Franciszek z wojewôdztwem ruskim pod- pisal elekcję Augusta II w 1697 roku.
CEZANIEWICZ herbu uieznanego; powiat s tuoki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
CHALECKI herbu Abdank, Bohcza i Chalecki; powiat grodzien- ski, mihski, trocki, zawilejski, homelski. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 812; f. 391, z. 4, nr 427; f. 391, z. 7, nr 4096; f. 391, z. 10, nr 396).
CHAMIEC herbu Gryf. Stefan z wojewôdztwem belskim podpi- sal elekcję Augusta Il-go, 1697 r. N. komomik nowogrödzki, 1775 r. Bonawentura, horodniczy tucki, 1775 r. Adam w komisji do rozsądze- nia sprawy Azarycza z posesorami döbr klucza stawiskiego, 1775 r.
CHAMSK1. Krzysztof z wojewôdztwem plockim podpisai elek- cję Jana IlI-go, 1674 r. Maciej z ziemią dobrzynską, stronnik Augusta Ilgo. Jan, miecznikiewicz piocki i Adam, podsędek i podwojewodzy plocki, 1789 r., podpisali eiekcję Stanislawa Augusta, 1764 r.
CHANECKI herbu Węda. Mieszkali w zašcianku Czemiawce (posiadlosci panöw Radziwillow) w powiecie borysowskim wojewödz- twamihskiego. Potwierdzeni w rodowitosci szlacheckiej przez Komisję Wywodową Minską 6 czerwca 1804 roku. (Narodowe Archiwum Histo- ryczne Bialorusi w Minsku, f. 319, z. 1, nr 24). Stanislaw i Benedykt Chaneccy w 1697 roku podpisali w imieniu wojewödztwa nowogrödz- kiego elekcjç krôla Augusta II.
CHARBINSKI herbu Boncza; powiat szawelski. (CPAHL, E 391, z. 6, nr 7).
CHAREWICZ herbu Sas. Tadeusz, rotmistre oszmianski, 1775 r.
CHARKOWSKI herbu Pilaw a. Andrzej i Wawrzyniec z wojewôdztwem plockim, a Stefan z wojewôdztwem witebskim, podpisali elekcjq Augusta II-go, 1697 r.
66


CHARLINSK1 herbu Boncza; powiat upicki, lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr2755; f. 708, z. 2, nr 1192).
CHARMANSKI herbu Rogala; powiat wilenski, wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83» 2520; f. 391, z. 6, nr 707).
CHARYTONOWICZ herbu Charyton; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 511; f. 391, z. 4, nr 431).
CHARZEWSKI herbu Jastrz^biec i Sreniawa; powiat brastaw- ski, oszmianski, rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
CHATSKI herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
CHAUSTOWICZ herbu Odrow^z; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
CH^DZYNSKI herbu Rogala; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3),
CHELSTOWSKI herbu Jastrz^biec; powiat brzeski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 434).
CHLEBINSKI herbu Bonarowa; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7),
CHLEBNIKOW herbu wiasnego; wojewödztwo witebskie. (CPAHL, f. 391,z. 6, nr 264).
CHLEWICKI herbu Strzemi^; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 11, nr 238).
CHLEWINSKI herbu Radwan; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 11, nr 237). Piotr, Jan Kazimierz, Jan i Daniel z powiatem orszanskim orazMikolaj i Tomasz Sebastian z wojewödztwem mihskim, podpisali elekcjq Jana Kazimierza, 1648 r. Tomasz, pods^dek rzeczycki, z powiatem rzeczyckim stronnik Jana Ill-go, 1674 r. Florian, wojski rze-
czycki, z wojewôdztwem minskim podpisal elekcję 1697 r. Michal, rol- mistrz Ksiçstwa Žmudzkiego, députât žmudzki i Tadeusz, podpisali manifest szlachty litewskiej, 1764 r. Tadeusz, pose! wojewôdztwa no- wogrôdzkiego, stronnik Stamslawa Augusta. Antoni, sędzic grodzki gro- dzienski, 1775 r. Kazimierz, podstarosta sądu grodzkiego žmudzkiego, marszalek powtatu rzeczyckiego, 1789 r.
r
CHLUDZINSKI herbu Charyton; powiat oszmianski, lidzki, wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 439),
CHOCHLOWSKI herbu Lubicz; w wojewôdztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. Il,nr246).
CHOCHOL herbu Jastrzębiec. Przede wszystkim znani w Žiemį Chelmskiej i Sandomierskiej.
CHODAKIEWICZ herbu Kosciesza; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
CHODAKIN berbu Dolçga; Antoni podpisal manifest szlacbty litewskiej w 1764 roku.
CHODOROWSKI herbu Korczak; powiat swiçcianski, nowo- grôdzki, kobryhski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 611, 665,18).
CHODYNICKI herbu Lubicz; powiat brzeski, kobryhski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr447).
CHODZKIEWICZ herbu Kosciesza. Aleksander Chodzkiewicz byl okolo 1764 roku mostowniczym mscislawskim.
CHOISEUL-GOUFFIER herbu wlasnego. Rodzina hrabiow- ska, ktôrej jedna z galęzi przerzucita się z francuskiej Szampanii do li- tewskiej Žmudzi i w XIX wieku bez reszty šią spalszczyla, kojarząc malzenstwa m.in. z Èwiejkowskimi, Potockimi, Tyzenhauzami, Niesio- lowskimi. Gabriela z Güntherôw Puzynina w ksiąžce W Wilnie i w dwo- rach litewskich (Chotomôw 1988, s. 103) pisze: 'Wujostwo de Choiseul
68
przepędzali tę zimą h-' Wìlnie. Litwa i Francį a, Platele, dobra tek na Žmudzi, i Perney, winnica ich pod Eperney w Szampanji, wažyly się z sobą i przeplatafy, w miarę, jak tęsknota za rodzinną ziemią i rodziną, lub interesą w abu ojęzyznachprzewaiafy szalę. Litwinì mówili, že chleb swiętej žmudzkiej ziemì posilniejszym byl od szampana, którego niejed- na butelka pękh na obiadach wujostwa w Wilnìe. Ciocia donaszala na balach wilehskich stroje swoje paryskie, nieprzerabiając ich wcaìe, tyl- ko odejmując ogony od sukien morowych niebìeskiej iponsowej, spra- wionych na ostatnią, jaka się tam odbyla, koronaeję Karola X, Widywa- lismy u wujostwa synka jego, zdobywającego z kuzynktem naszym mnie- mane fortece, kosztem naszych nosów, uszu i garderoby mojej ciotki, sród buku pukawek i strzelania grochem tych nieublaganych rycerzy, strasznych od węglem namazanych wqsów, strojnych w oweslawnepietra z p aro ws ki ego kapelusza i gazy zlociste, które na następny bai ciocia wkladala na siebie, bo trzeba wiedziec, ¿e nie byla większej filozojki pod względem strojów, jak ciocia Zosia. Pòki mloda, možna bylo sądzic, že slusznie liczy na wdzięki, ale z wiekiem, straciwszy je bez wielkiego žalu, ani pomyšlala jednak, co wloiy, a wlozone jak wyglqda?.., Raz, upiqwszy na sobie szal w rodzaju taniki, gdy w ruchu ozywionej rozmo- wy w czasie polonezą szpilki te powypadafy, trudno i straszno powie- dzieó coby nastqpilo, gdyby nie idąca za ciocią moja siostra, która w porą szal, uciekający z ramion, pochwyciìa. Innym razem ubrana w to- czekzpiórem, ledwie wracajqc z balupostrzegla, spojrzawszy przypad- kiem w zwierciadlo, ii toezek wloiony byl tylem naprzód, a stqd pióro zamìast spadac z boku wisialo na plecach. - "Bien - bien — bien, oui - oui - oui ”, byty wyrazy, któremi zbywala osoby, chcqce cospoprawió w jej toalecie, Cudem j akims šaknie cioci, shdqce nie tylkojej, ale ì syno- wì, jak to juž mówilismy wyiej, žyly matuzalowe lata: pewna robe de blonde, nie przerabìana od 1823 do 1842 roku, przetrwala kilka dyna- styj, zasiadajqcych na ironie francuskim, i dwòch cesarzy na rosyjskim, figurujqc w 1840 r. na ceremonjalnych receptions de la grande duchesse de Toscane we Florencji. Ta latwosc i niedbalosč razem cioci we wszystkim, co się jej tyczylo, tlumaczy dziwne poblažanie jej dia jedyna- ka, któremuprzy dobrem sercu, zywem pojęciu, a nawet ochocie do nauk, brakowalo tylko siìnej dloni, któraby nim umiejętnie kierowala, bo i oj- ciec byl równiez slaby, ì wszystko się konczylo na wykrzykniku: "Ah! par exemple cesi un peu torti" Kiedy byl chory, targowal się o cenę, jakq naznaczal odpìjawki, nim się zgodzil na ichprzystawienie; wpraw- dzie tepleniądze oddal na kožuchy ubogim, ale gdy matka c.hw alila go z
69


tegaprzed narni> zawoìai: "Je savais bien, que tu me les rendras!11Jeie- li jest dobra strana w podobnem prowadzenìu dzieci, to chybu ia, ie są otwarte ì szczere; nasz kuzynek przytem tak byl pobožny i wrazeniowy na conto wiary, iž, sfyszqc od kaplana, co go uczyl katechiznxu, ie Chry- stusa Pana umęczyli Žydzi, nic tracąc czasu, wybiegl na ulicę z noiem, schwyconym od sniadania, i tak ledai za Zydówkami, udekającymi z krzykiem: “Gwaltu, zabil, zabìl!" sród koszów wywróconyck i toczą- cych šią po bruku pomarancz i jablek, Przy gorączkowym charakterze wuja, a iywoscì cioci, z tym synem swawolnym žyde ich domowepelne bylo codziennego zamętu. Nic tam nie teialo na swojem miejscu, kužda szuflada, sząfka, stól przedstawiafy obraz zburzenia czy trząsienia zìe- mi, i dzhvič šią nie przestaję dotąd, j ak, w takim odmęcie Žyjąc, ūmiai a ciocia zachowac umysl swobodny, wesolosc lai dziewiczych i zdrowie kamienne, które ją czynią do dzis dnia pelną žycia i wdzięku niepospoli- tegopomimo 75-du lai ivieku"

CHOJECKI herbu Lubicz; w województwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
CHOJNICKI herbu Trzaska; na Grodziehszczyžnie, Wilensz- czyžnie i Mohylewszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr ]062).
CHOJNOWSKJ herbu Lubicz; powiat rosienski, upicki, sza- welski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12, 707).
CHOLEWINSKI herbu Cholewa; powiat trocki, šwięcianski, nowogródzki, pinski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 18, 611, 612).
CHOMENTOWSKI-ZALESKJ herbu Prus I; na Žmudzi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
CHOMICHOWSKI herbu Bialynia; na Žmudzi i Bialej Rusi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7; f. 708, z. 2, nr 1192).
CHOMICZEWSKI herbu Radwan; powiat oszmianskL (CPAHL, f, 391,2. 4, et 466).

70
CH OMIENKO herbu D^browa; powiat kijowski, miñski i irme.
CHOMONTOWSKI herbu Lubicz; powiat kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
CHOROSZEWSKI herbu Sreniawa; powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr400).
CHRAPOWICKI herbu Gozdawa, Jednym z reprezentantów rodu byl general \v sluzbie rosyjskiej Macie) Chrapowicki, który zaslyn^l z okrucieñstwa w okresie bkwidacji ruchu powstañczego na Litwie w 1831 roku. W ksi^zce W Wilnte i w dworach litewskich (Chotomów 1988, s. 143, 145) Gabriela z Güntherów Puzynina odnotowywala: “Coi pisac
0 roku 1831, gdyjuz Moc.hnacki wypowiedziai tq opiniq, Straszewicz ilu- strowal jq w portretach, a tyle piosnek wyspiewolo? Spiewalismy i my w zakqtku naszym zawilejskim mazurka Skrzyneckiego. Z Wilna docho- dzilo, ze Uniwersylet si% znosi, ie starego Korsakowa odwolano do Peter sburga w senatory; a na jego miejsce prrysla.no srogiego Chrapowic- kiego, którego nazwisko polskie bylo ironjq, Ale wiosna, wiosna zapowia- dala drugi rok 1812, Za lada wiadomosciq z Warszawy coraz smielej i glosniej mówiono o nadzìejach. Pan Adolfi pizyszty autor Obrazów Wi- leñskich z krewniakiem Mackiewiczem, pebú animuszu, zajezdzali do nas w drodze do Swiqcian, gdzie mieli cos organizowac...
WSmorgoniach ulani, a w Oszmianie Czerkiesy, przyslaniprzez Chra- powickiego, wyrzynali mieszkanców i lud spiqcy! Od Oszmiany do Do- browlan mil siedem, a siychac bylo u nas gluchy huk; idqcy z daleka, jakby grzmotów, i niebawetn doszly straszne wiescì o zabójstwach, rabun- kach, o wyrzynaniu kobiet, dzieci i starców, chowajqcych si% w kosciele
1 pod kosciolem, o rozsiekaniu doktora Zakrzevi’skiego itd. Nie jeden epi~ zod oszmianskiprzypominal oblqzenìe Jerozolimy, np. w storca, blagajq- cego o ocalenie wmika, Kirgiz strzeìil, mówiqc: “Ty czestnyj staryczok! " Jakwychodzqcemuzdzieckiem nowonarodzonem na rqku odebrano dziec- ko, by swobodniej strzelac do ojea w oczach chorej zony Up. Na drodze kozacy napadali podróznych, obdzierali kobiety, wykrqcajqc im palee dia zdobycia pierscionka, a trupy wokólzywe rzucajqc wfosq. Kìlkanascie takich ofiar, które juz miaño zasypywaó, wzifia pod swojq opiekq i odpo- wiedzialnosc Zydówka, kramnica Mana, której córka Baska trzyma dotqd
71


traktjer w Oszmianie, a ze siq jej dobrze powodzi, przypisac to nalezy glownie blogosiawienstwu Bozemu za uczciwosc i ludzkosc jej matki\
* * *
CHRASCICKI herbu Rola; powiat szawelski (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
CHRO&CICKI herbu Rola; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 403).
CHRYSTOWSKI herbu Ostoja i Znin; powiat rosienski, witej- ski, kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8, 11,707; f. 391, z. 8, nr2596).
CHRZ^STOWSKI herbu Plomienczyk; na Wilenszczyznie i Zmudzi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
CHRZ^SZCZ herbu Salamandra. Kazimierz z Chrzqszczowej Woli, podczaszy starodubowski, podpisal z wojewodztwem belskim elek- cjq Augusta 11-go, 1697 r, Antoni S. Chrz^szcz z wojewodztwem wo- lynskim, stronnik Stanislawa Augusta.
CHSZCZANOWICZ herbu Szeliga i Trzaska; powiat upicki, nowogrödzki, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 4, 7).
CHRZSZCZONOWICZ-PIASECKI herbu Gozdawa; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 402).
CHUDZINSKI herbu Cholewa. Z nich Wojciech, pisarz grodz- ki poznanski, w 1611 powolany na poborc$ podatkowego. Stanislaw i Piotr z wojewodztwem poznanskim a Wojciech i Adrian z wojewödz- twem plockim, podpisali elekcjq Augusta H-go, 1697 r. Michal z woje- wödztwem witebskim stronnik Stanislawa Augusta.
CHWIEDUSZKO vel CHWIEDZIUSZKO herbu Ra dwan. N. Chwiedziuszko, chor^zy pinski w 1613 roku na sejmie miano- wany na poborcq podatkowego.
72


CHYLEWSKI herbu Jastrzębiec; w wojewodztwie wilehskim, (CPAHL, f. 391, z. II, nr 249).
CIACHOWSKI herbu nieznanego; na Wilehszczyznie. (CPAHL* f-391,z. 6, nr 7).
CICHOWSKI herbu Podkowa; powiat szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr U ,707).

GABOÑSKI herbu Janina; powiat szaweiski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11,12).
GABRYALOWICZ herbu Dolęga; powiat lidzki, oszmiariski, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 14, 707, 2754, 2778),
GACICKI herbu Korczak; powiat slucki. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 546).
GACU4SKI herbu Sas; powiat wilejski. (CPAHL, £ 391, z. 6, nr 708).
GACISKI herbu nieznanego; powiat nowogródzki, braslawski, wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707, 1626).
GADKO herbu nieznanego; powiat zawitejski. (CPAHL, £.391, z. 7, nr 4096).
GADOMSKI herbu Rola, éwieñczyc i Slepowron; na Wileñsz- czyznie. (CPAHL, £ 391, z. 6, nr 7, 12).
GADON herbu Zawadyniec. Siedzieli na dobrach dziedzicznych w Ksiçstwie Žmudzkim i Inflantach.
GAJDA-JASZYC herbu nieznanego; powiat piñski. (CPAHL, £ 391, z. 6, nr 612).
GAJEWSK1 herbu Sulima; powiat wilkomierski. (CPAHL, £391, z. 6, nr 7,18),
125


GAJGOWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391* z. 6, nr 707).
GAJK3N G herbu nieznanego; na Litwie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GAJLE herbu Tarcza; na Zmudzi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GAJZEWSKI herbu LabQdz; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110).
GALECKI herbu Junosza; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 153),
GALIMSKI herbu Rawicz; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
GALENOWSK3 herbu nieznanego; powiat dzisnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6. nr 1130).
GALCZYNSKI herbu Sokola; z Ziemi Poznanskiej przeniesli si? przej^ciowo na Litw^ i Bialorus. Obecnie tu nieznani.
GALDZIEWICZ herbu nieznanego; powiat dzi&nienski, oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605).
GALECKI herbu Junosza. Felicjan z ziemi^ wyszogrodzk^, a Adam, Wojciech i Adam na Sieniewicach z wojewodztwem podla- skim, podpisali elekcjs Jana III, 1674 r. Franciszek, kuchmistrz koron- ny, 1683 r., on to zapewne kasztelanem poznariskim w 1696 roku. Jan, chorazy zytomierski, 1690 r. Franciszek Zygmunt, kasztelan poznanski i Jozef z wojewbdztwem poznanskim, Jan, chor^zy zytomierski z wojewodztwem kaliskim, Wojciech z ziemi q. mielnick^, N. z wojewodztwem brzeskim, podpisali elekcj$ Augusta II, 1697 r. Michal, pose! ziemi war- szawskiej z ziemi^ waxszawsk% Adam, posel liwski z ziemiq. liwsk^ a Andrzej z ziemiq. mielnickq, podpisali elekcjQ Stanislawa Augusta. Jerzy, pods^dek owrucki, 1775 r. Antoni, komomik ziemski owrncki, 1789 r. Ignacy, starosta bydgoski, 1789 г Stanislaw, burgrabia tomzyh- ski, 1789 r.
126


GANCEWICZherbu Demboróg; naWilenszczyznie. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 707).
GARASIMOWICZ herbu Gozdawa; siedzieli na Jacewiczach, Worszyszkach, Gradowszczyznie w powiecie lidzkim.
GARBACEWICZ herbu Hozyusz; powiat oszmíañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GARB ALE VVSKl herbu Lubicz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GARB ATO WSKI herbu Sulima; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr II).
G ARCIMO WICZ herbu Roch; powiat polocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 265).
GARCZANOW herbu wiasnego; województwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13).
GARDLIÑSKI herbu Dąbrowa; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
G ARGLÏN OWICZ herbu nieznanego; powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117).
GARIN herbu wiasnego; powiat dziénieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, ni 605).
GARLIÑSKI herbu Pobóg; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7).
GARNIATOWICZ herbu nieznanego; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
G A L K O herbu Szaíawa; powiat oszmíañskí, wilenski, wilejski, dziánieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110, 1623, 873). 127


GASICKI herbu Brochwicz; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GATOWSKI herbu Labędz; powiat dzišniehski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 605,707, 1131, 1578).
GAUDESZ herbu Lubicz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr2157).
GAUNICZ herbu Przyjaciel; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GAURYLKOWICZ herbu Ancuta; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11,2754).
GAUZEWTCZ herbu Bronic; powiat szawelski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr2305).
GAWDZLLEWICZ herbu Prus I; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 155).
GAWRYKIEWICZ herbu Burtowt; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 5,nr 196).
GAWRYLKIEW1CZ herbu Ostoja; powiat vvilehski, nowo- grodzki, oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, 110, 707).
GAYDAMOWICZ herbu Pomian; powiat poniewieski, upicki, rosiehski. O dziejach moldawskiej gaięzi tej rodziny w następujący spo- s6b opowiadal na lamach pisma Polakow w Moidawii “Jutrzenka” (ezer- wiec-lipiec 2002, nr 6/7 [51]) jeden z jej reprezentantow Tadeusz Gay- damowicz;
“Moldawiat dawniej Besarabia to kraina mėgo dziecinstwa. Tutaj przyszediem na swiat, tutaj spędzilem spokojne i szczęsliwe dziecinstwo, tutaj kszlaltowal šią moj charakter, swiatopogląd i $wiadomoščprzyna-
G A R W A R S K I herbu Grzymala; powiat wilehski, slonimski, oszmiahski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 14,718; f. 391, z. 5, nr 154). 128


leinosci narodowej, wyniesione z polskiego domu, w ktorym tradycje narodowe, patriotyczne i religijne byfy zpietyzmem pielęgnowane.
Potem przez cale mlodziencze i dorosle žyde, ktore nie oszczędzilo mi rožnych gorzkich doswiadczen, takich jak uchodzstwo, wygnanie, nie- bezpieczne przežycia wojenne i powojenne, zwiqzane z repatriacją, zdo- bywaniem wyksztalcenia i zakladaniem zrqbow bytowania w calkiem no- wym irodomsku, zawsze wracalem i nadal wracam nostalgiczną pamię- cią do krajobrazow, przyrody, klimatu, ludzi i zwyczajow z Moldawii.
Jak doszlojednak do tego, ie wlasnie vv Moldawii (Besarabii) osie- dlili się moi przodkowie?
Powszechnie znanesąprzyczyny osadnictwa polskiego na ziemi mol- dawskiej, sięgające pierwszej polowy XIX w. Naležaiy do nich priede wszystkim względy geopolityczne i zarobkowe. Rosja car ska, ktora vv wyniku wojny z Imperium Otomanskim zawladnęla Besarabią w roku 1812, stworzyla na tych terenach korzystne wantnki kolonizacyjne. Ko- rzystali z tego Polacy chcący uniknąč represji wladz carskich po po- wstaniach listopadowym 1830/31, a zwlaszcza styczniowym 1863/64. Znaczna byla rowniez emigracja zarobkowa, zwlaszcza roinikow, ale takže drobnych rzemieslnikow, urzqdnikow, handlowcow itp.
Lossprawil, iepowodem osiedlenia się w Besarabii mojego dziadka byla... milosc. Jak do tego doszlo? Przodkowie rodziny Gaydamowiczow pochodzili ze szlacheckiej ziemiahskiej rodziny polskiej, osiadlej od wie- kow na Litwie w okolicach Poniewieia. Z opowiadan mojego dziadka Jozefą, urodzonego w 1854 r. w wielodzietnej rodzinie w Poniewiezu pamigtam, ie jako mlody chiopiec, byl swiadkiem walk powstahczych prze- ciwko uciskowi carskiemu w latach 1865/64, w ktorych brali udzial jego starsi brada. Po upadkupowstania nastaly trudne lata dotkliwych represji carskich. Wprowadzily one m.in. powszechny obowiqzek sktiby woj- skowej męžczyzn, ktory objąl rowniez dwudziestoletniego Jozefą.
W latach 1877/78juijako mlody oftcer bral czynny udzial w wojnie rosyjsko-tureckiej na Balkanach, zakonczonej traktatem pokojowym 3.03.1878 roku w San Stefano i Berlinie, na mocy ktorego Rosja otrzy- mala utraconąpo wojnie krymskiej (1856) poludniowq częsč Besarabii.
Jozef G. po demobilizacji, niepowrocil do rodzinnych stron na Li- twę, leczpozostal w Besarabii, gdzie oienil šią z piękną i majętną Marią Camboli, zpochodzenia Greczynką, wlascicielkąduiych majqtkowziem- skich w owczesnej Guberni Besarabskiej. Po slubie osiedlili się w jed- nym z nich — Czyniszeuce (Ciniseuti) k/Reziny, w pow. Orgiejowskim, oddając się bez reszty zarządzaniu szeregu gospodarstw rolnych. Z mal- iehstwa tego bylo troje dzieci: syn Mieczyslaw (moj ojciec) oraz dwie
129


corki Maria i Eugenia. Po przedwcze$nej smierci iony Marii (w 1908 r.) Jozefjako wdowiec, sprowadzil z Litwy swoją mlodszą siostrę - pannę Aleksandrą, ktora przejęia ohomązki gospodyni domu. Syn Mieczyslaw i corki uczęszczaly do gimnazjum w Kiszyniowie, gdzie mieszkafy sio- stry i brat zmarlej zony Marii, Wszystkie wakacje i swięta spędzali na wsi w Czyniszeucach. Cafa rodzina mieszkala wowczas na skraįu >Wi w okazafym dworku, položonym w dužym parku, w malowniczej i žyznej ziemi moldawskiej.
Ifybuch wojny w 1914 r. zaklocil powažnie rytmžycia calej rodziny. Prawdziwy kataklizm przežyli w czasie rewolucji bolszewickiej w 1917 r, Dom w Czyniszeucach zostai splądrowany, a następnie podpaiony i znijnowany. Dziadek Jozef z siostrą i corkami, (syn Mieczyslaw byl na froncie) ledwo uszli z žyciem, przechowaniprzez chlopow ze wsi.
Lala powojenne przyniosfy zasadnicze zmiany w žydu calej rodziny, przede wszystkim wzwiązku z nowym podzialem politycznym Europy po traktacie wersalskim z 1918 roku. Rumunia zajęla Besarabię, two- rząc nową prowincję rumuhską, a Polska odzyskala niepodleglošč po 123 latach niewoli. W tej sytuacji J6zefwrazz calą rodziną, powodowa- ny patriotyzmem, przyjąl natychmiast obywatelstwo polskie, co niedlu- gopotem skiitkowalo na mocy dekretu wladz rumunskich, utratą więk- szosci posiadlosci ziemskich. Mieszkali jednak nadal w Czyniszeucach, w dawnych budynkach gospodarczych, adaptowanych do celow miesz- kalnych. W parku pozostaly ruiny dawnej siedziby, w ktdrych ja jako mlody chlopak bardzo lubilem się bavvic, ku wielkiemuprzeraženiu mo- jej “babci ” Aleksandry.
Moj ojciec Mieczyslaw, po powrocie z frontu, gdzie jako žolnierz armii carskiej walczyl na Podolu i fflolyniu, zamieszkal na wsi, gdzie poznawal tajniki gospodarki rolnej. Ježdzil jednak często do Kiszynio- wa, žeby brač udzial w žydu kolonii polskiej. Tam poznai Katarzynę Malas, z ktorą oienil šią w 1922 roku. Ja urodzilem się 4 lipca 1925 r., w Kiszyniowie w domu przy 6wczesnej ulicy Kijowskiej (obecnie 31 Augusi), ktory naležal do rodziny mojej zmarlej babci-Greczynki.
Rodzice mojej matki Katarzyny, Maria i Sebastian Malasowie, po- chodzili z Kielecczyzny (okolice Buska), ktdrych do Kiszyniowa przy- wiodla chęc polepszenia warunkow bytowych. Nabyli mafy domėk na przedmiesciu Kiszyniowa, zwanym ''Mala Malina ", gdzie založyli skle- pik z artykulami spožywczymi i kolonialnymi. Sebastiana rowniež nie ominęla mobilizacja do armii carskiej. Bral udzial w wojnie rosyjsko- japohskiej w 1905 r. i po wieht przygodach na Dalekim Wschodzie uda- iomu się wrocič do Kiszyniowa do iony i kilkuletniej corki Kasi.
130


Kasia uczyla šią w ženskim gimnazjum im. Ecateriny Dadiani, kto- re ukonczyla w ¡916 r. Wtymže roku wczasie wizyty w Kiszyniowie cara Mikolaja II, brala udziai w pokazach gimnastyczno-tanecznych przed dostojnym gosciem. Udzielala się rdwniež aktywnie w srodomsku mlo- dziežy polskiej, gdzie poznala i zaprzyjainila się z siostrami swojego przysziego męža, ktore byly uczennicami innej szkofy (I-szego ziemskie- go ženskiego gimnazjum).
Bezposrednio po ytojnie, (w 1919/20 lub 1921) otwarto w Kiszynio- wie konsulai Polsld, chybajedyne w owym czasie przedstawicielstwo dy- plomatyczne innego panstova, iv ktdrym Kasia przez pewien czas praco- waia jako urzędniczka. Pierwszym konsulem RP byl Antoni Swierzbinski (do 1927). W lym czasie do Besarabiiprzyježdžaly polskie misje wojsko- we, zloione z mlodych i jak siyszalem urodzivvych oficerow, wzbudzają- cych ogolny zachwyt i zainteresowanie mlodziežy, zwlaszcza ienskiej.
Jakjuž yvspomnialem wczesniej, urodzilem się wKiszyniowie, gdzie spę- dziiem pienvsze lala žydą z mamą Katarzyną w domu jej rodzicow na Malej Malinie. Na caie lato ježdzilem z mamą do naszego domu na w$i w Czyniszeucach, gdzie gospodarzyl moj ojciec. Byty tam idealne >va- runki doprzebywania i wypoczynku. Ogromny ogrod, a wlasciwiepark, z bogatym drzewostanem, klombami kwiatowymi, wszelkiego gatunku drzewami i krzewami owocowymi, warzywniak oraz plantacje truska- wek, ar bužo w, melonow i duža winnica, Nieopodal rzeczka z czystą wodą i dūžy las lišciasty. Do Dniestru bylo iv prostej Unii tylko 4 km. Cząsto jezdzilismy tam bryczką konną z ojcem žeby toczyč się w nurtach rzeki przewažnie do miejscowosci Sahama, gdzie iv glęboldm jarze, wykuty w skalach. byl monastyr-pustelnia z laikoma mnichami. Duie wraženie sprawial na mnie widokprzeciwleglego brzegu rzeki, skąd dochodzity odglosy žycia mieszkancow, oraz zabaw i gierdzieci nad wodą, zwlasz- cza, gdy uswiadomilem sobie, žejest to rzeka rozgraniczająca dwa ivviaty.
W domu bylem jedynakiem dla calej rodziny, gdyž obok mieszkali dziadkowie oraz dwie bezdzietne ciotki. Nie mialem więc rowiešnik6w polskojęzycznych. Często bawilem się z chlopcami wiejskimi, goniąc na bosaka po polach i ląkach, a zwlaszcza po drzewach. Nie obce m i byfy kontakty ze zwierzętami domowymi,jak krowy, owce, a zwlaszcza konie, do ktorych mialem specjalny podąg,
Wszyscy sąsiedzi i znajomi mojej rodziny mowili wylącznie po ro- syjsku, co nie bylo dla mnie žadną przeszkodą, gdyž poznalem ten język rownolegle zpolskim. Potem opanowalem takžej. nmiunski, Bylem žalėm od dziecka trdjjęzyczny.
Gdy ukonczylem 7 lat, rozpocząlem naukę w czteroklasowej Szkole
131


Polskiej w Kiszyniowie, ktöra miesdla się w Domu Polskim przy ul. Mieszczanskiej 9 (mm. Vnirei). Byl to budynek parterowy; ale murowa- ny, w ktorym oprocz sal lekcyjnych i szerokiego korytarza pelniącego rolę rekreacji w czasieprzerwy, znajdowala się dosč duža sala ze sceną, w ktörej odbywafy się wszystkie uroczystosci szkolne, oraz akademie z okazji swiqt panstwowych, przedstawienia teatralne grane przez mlo- dziei i starszych oraz bale. Pomimo že budynek znajdowal się prawie w centrum miasta, bylo tam obszerne podwörze i teren zielony sktžący do zabaw ruchowych i gier sportowyeh. Mlodziež polska chętnie przy- chodzila do Domu Polskiego, gdzie spędzala czas na zajęciach kultural- nych, takich Jakproby przedsiawien teatralnych lub choru, albo w czy- telniprzy bibliotece. Częsč mhdziežy wyzywala się w ramach organiza- cji sportowej "Warta Dorošli tez odwiedzali Dom Polski, szukając sposobnosci do rozmöw wjęzyku polskim. Szeroką dzialalnošč chaiyta- tywnu prowadzilo Towarzystwo Dobroczynnosd, zbierając šrodki pie- nięžne i dary w naturze, ktore rozprowadzalo wsröd uboiszej częšci spo- leczenstwa polskiego.
Bezposrednio do parceli zajmowanej przez Dom Polski przylegal teren, na ktorym štai (i stoi) došč dūžy kosciöl rzymsko-katoliclti tzw. "pol- ski”p.w. Opatrznosci Boiej, zbudowany przez osadniköwpolskich w la- tach 1840-1845. Kosciöl stanowü centrum žycia religijnego Polaköw, ktö- rzy stammili zapewne męcej niž 90% wiemych. Do kosciolaprzychodzili takže Niemcy, Moldawianie i Rumuni wyzn. rzymsko-katolickiego. Pro- boszczem byl ks. pralat. Marek Glaser, pochodzenia niemieckiego, ale wladajqcy doskonale językiem polskim. Przed zajęciem Besarabii przez ZSRR w czerwcu 1940 r. wyjechal do dass, gdzie zostalpözniej mianowa- ny biskupem. Wpracy duszpasterskiejpomagal mu ks. KanonikHartman, zmarfyw 1956 r. oraz dorywezo proboszczparafii w Benderach (Tighina) ks. kanonik Mikoloj Szczurek, niezwykle oddany Bogu i ludziom kaplan, ktöry založyl i utrzymywal przy parafii sierociniec dla ok. 50 dzieci. Po roku 1940 za czasöw wladzy sowieckiej, opiekowal się parafią w Kiszyniowie, do czasu smierci w dniu 6 czerwca 1948 r
Sqsiedztwo Domu Polskiego z kosciolem sprawialo, že žyde kuhu- ralno-oswiatowe przeplatalo się z žydėm religijnym. Pamiętam, že jako ministrant, niejednokrotnie prasto z boiska bieglem z kolegami do za- krystii, žeby przebrač się i shtžyč do mszy iw. czy innych nabozenstw,
Jak juž wspominalem, w Kiszyniowie od pierwszych lat po 1 xvojnie swiatowej istniaiapolskaplacöwka dyplomatyczna w randze konsulatu, czynnie wlączająca się do organizowania i wspomagania žycia Pola- köw w Besarabii. Pamiętam, že w latach dwudziestych konsulai znajdo-
132


wal się wparterowym budynku - dziš nie istniejącym -przy ul. Inzowa, na wysokosci stadionu sportowego. Wbudynku tym opröczpomieszczen biurowych, znajdowalo šią mieszkanie, ktore zajmowal konsul Antoni Swierzbinski z zoną. Drugim konsulem (od 1928 r.) byl Marian Uzdow- ski, legionista z okresu walk o niepodleglosč. Za jego kadencji w kwiet- niu 1932 roku, odwiedzil Kiszyniow marszalek Jozef Pilsudskį, ktory w tym czasieprzebywal w Rumunii, w drodzepowrotnej z miesięcznego urlopu spędzonego w Egipcie. Chociaz mialem w tym czasie niespelna 9 iat, pamiętam doskonale to pehte oczekiwania napięcie towarzyszące Polakom kiszyniowskim i przygotowania czynione przez konsulą i jego zoną Julię Uzdowskq, na przyjęcie dostojnego goscia, ktöry mial za- mieszkac w budynku konsulatu.
Przetywalem i ja to wydarzenie, tym bardziej ie moja ciotka Eugenia byla urzędniczką, a jej mąž Whdzimierz Wiszniewski byl sekreta- rzem konsulatu. Pamiętam opowiadanie wujostwa, ze. pani konsulowa kosztowala wszystkiepotrawy i napojeprzedpodaniem do stolu. W czasie uroczystej kolacji w konsulacie z udzialem marszalka mialem okazję dotrzeč do przedpokoju, gdzie wisialplaszcz i slynna maciejöwka Wo- dza, ktore dotykalem z wielkim szacunkiem.
Kilka miesięcy po wyjezdzie marszalka, konsulaiprzeprowadzil się do bardziej okazalego budynku przy ul. Sadowej (rum. str. Viilor 17), w ktorym przetrwal az do likwidacji placdwki w czerwcu 1940 r. (Aktu- alnie w budynku tym znajduje się Ambasada USA).
W roku 1935 konsul Marian Uzdowski zosial przeniesiony na stati owisko konsulą generalnego do konsulatu RP w Czerniowcach, (pelnil tęjunkcję do 15.05.1939 r). Na jego miejsce przyjechal do Kiszyniowa trzeci i ostatniprzed wojnq, konsul Aleksander Poncet de Sandon, rodo- wity Francuz, slabo mowiący po polsku.
* * *
GĄSIEWICZ vel GONSIEWICZ herbu Korczak; powiat telszewski. (CPAHL, £ 391, z, 6, nr 7).
GEDBUT herbu Doliwa; powiat rosienski, telszewski, szawel- ski, (CPAHL, £391, z. 6, nr 7, 707).
GEDGOWD herbu Hipocentaurus - powiat rosienski; herbu La- będž - powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr?, 18,707).
133


GEDMIN herbu Odrowąž i Pomian; powiat kowieñski, rosieñ- ski, szawelski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 803, 951, 3656).
GEDO WG herbu Rawicz; w województwie wileñskím. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GEDRONOWICZ herbu nieznanego; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 546).
GEDWIL herbu Szeptycki - powiat telszewski; herbu Doliwa - powiat szawelski; herbu Jelita - powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z, 7, nr 291).
GEDWOJN herbu Baryszka; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7),
GEDYGOLD-ORWID herbu Gejsz; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
GEDYMIN herbu Pogoñ; pochodzili z ksiąžąt litewskich; miesz- kali w powiecie trockim, upickim, rosieñskim, wileriskim, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,707, 873).
GEDYTT-PONIEWSKI herbu Jelita; powiat kowieñski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GEJSZ herbu Gejsz; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GEJSZTOWT herbu Gejsz; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z, 5. nr 159).
GELDOWSKI herbu Labçdz; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1,229,403).
G E D E JK O herbu Nowina; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 134


GELMANOWSKI herbu Gelmanowski; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7, 707),
GENC YK herbu Zaremba; powiat wiikomierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GENGID herbu Jastrzębiec; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GEN KIEWICZ herbu Pobóg; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GENDZWILL herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 431).
GENEJKO herbu nieznanego; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1694),
GENTYL herbu Gozdawa; na Zmudzi. (CPAHL, f, 391, z, 6, nr 7),
GERARDEN herbu nieznanego; powiat upicki. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3975).
GERDOWSKI herbu Labądž; powiat rosieñski, telszewskí, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GERDWOJÑ herbu álepowron; powiat telszewski, szawelskí. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr7, 11, 707).
GERDZIEWICZ herbu Gerdziej; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr7).
GERIATOWICZ herbu Orzel; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr7).
G E R K O N T herbu Dolęga; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 135


GERLATOWICZ herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 709).
GERLAZ herbu Jerlicz; powiat szawelski- (CPAHL, f. 708, z. 2, nr2157).
GERLEE herbu Pelikan; miasto Kowno. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 951).
GERLACH herbu Gieralt; powiat szawelski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157, 2281).
GERLOWICZ herbu Gierait; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GERMAN herbu Hehn i German; szeroko rozgalQzieni po wielu powiatach Litwy i Bialorusi. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 110, 1623, 718, 665 i in.),
GERMANOWICZ herbu Junosza - powiat rosienski, slucki; herbu Znin - powiat upicki, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 546, 707).
GERMANOWSKI herbu Junosza; powiat oszmianski, wileh- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
GERN herbu Sulima; wojewodztwo witebskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609,667).
GERTEL herbu Gozdawa; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr7).
G E R K O W IC Z herbu Taczaia; powiat kowieiiski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 951). G E R T Y K herbu Grzymata; powiat kowieriski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7), 136


GESZTOWT herbu Gryf; powiat wileñski, oszmiañski, telszew- ski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7, 1622).
GESZTOWT-LOKIANSKI herbu Leliwa; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7)
GETBUT herbu Doliwa; na Wilcñszczyznie i Žmudzi. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7).
GETOWC herbu Odrowąž; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
GEZGOED vel GIEZGOLD herbu Dęborog; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 7,nr 1266).
GEZDOWD herbu Poraj; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GHNATÖWICZ herbu Šwiat; powiat sionimski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 18).
GIECEWICZ herbu Kosciesza - powiat kowieñski; herbu Lu- bicz - powiat telszewski; herbu Sas - powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 18, 611, 1626 i in.).
GIECZAN-GIECZEWICZ herbu Gozdawa; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2760).
GIECZEWICZ herbu Doliwa; powiat zawilejski, rosieñski, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 38, 229, 431).
GIEDROJO herbu Poraj i Hipocentaurus. Z tego rodu pochodzil Wincenty Gedeon Giedroyč (ur. ok. 1826 naLitwie), uczestnik polskich ruchów wolnosciowych. Do szkól ucząszczal w Warszawie, W 1848,
G E R Z O R D herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 70S, z. 2, nr 2157). 137


podejrzany o udzial w zamachu na cara, zostal aresztowany oraz skazany na wieczne zeslanie na Kaukaz i wcielenie dû wojska. Przebywal gtôwnie w Dagestanie, dosluzywszy sîç stopnia oficerskiego. W okresie powsta- nia styczniowego zbiegl z Kaukazu, by przylączyc się do powstañców. W 1867 wydat we Lwowie Kiîka wspomnieú z kaukaskiego wygnania.
GIEJSZTOWT herbu Gejsz; siedzieli na Giesztowtach j in. w powiecie lidzkim.
GIERALOWICZ herbu Gieralt; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 5).
GIERDOWSKI herbu Labędž; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157).
GIERZYNSKI herbu Poraj; powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GIERULSKI herbu Gejsz; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3656).
GIERWIELANIEC herbu Nowina; gniazdo rodowe Gierwie- lance w powiecie lidzkim.
GIETOWC herbu Gozdawa; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr951).
GILCZYN herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8).
GILEWSKI herbu Kotwicz; powiat slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
GILWICKI herbu Gieralt; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GILOCKI herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707). 138


GIMBUT herbu Natęcz; powiat mscisiawski, starodubowski, troc- ki, smoleñski.
GINBUT herbu Nalçcz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 2157).
GINC herbu Abdank i Dzialosza; siedzíelí w powiecie lidzkim i oszmianskim.
GINČYK herbu Biaîynia; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GIN CZEW SKI-PUZEWICZ herbu Pobóg; powiat oszmiañ- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GIRDOWSKI herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GIRDWOJÑ herbu Abdank - powiat telszewski; herbu Doliwa - powiat rosieñski; herbu Jastrzçbiec - powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
GIRI ATO WICZ herbu nieznanego; powiat dzisnietìski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1131, 2057).
GIRKONT herbu Junosza - powiat rosieñski; herbu Dolęga - powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GIRPEJKO herbu nieznanego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4096).
GIRSZTOWT herbu Kierdej; powiat rosiepski i inne. (CPAHL f. 391, z. 6, nr 7, 11,12).
G IM B O R herbu nieznanego; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18). 139


GIRZOD herbu Podkowa; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157),
GITTER herbu Doliwa; powiat oszmiahski, (CPAHL, £ 391, z. 6, nr 7).
GIZELE WICZ herbu nieznanego; powiat oszmiahski. (CPAHL, £391, z. 6, nr 707).
GIZELF vel GISELF herbu nieznanego; powiat nowogrôdzki. (CPAHL, £ 391, z. 6, nr 4).
GIZELEWSKI herbu nieznanego; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GIZELEWSKI herbu Sas; powiat oszmiahski. (CPAHL, £ 391, z. 6, nr 7).
GIZYNOWSKI herbu Gissa; powiat kowienski. (CPAHL, £ 391, z. 6,nr 11).
GIZYNSKI herbu Gissa II; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 190, 403,404, 649, 720, 845).
GLESZCZYNSKI herbu Jastrzçbiec; powiat trocki. (CPAHL, £ 391, z. 7, nr 1893).
GL1NDZICZ herbu Ostoja. Tadeusz, rotmistrz powiatu grodzieh- skiego w polo wie XVIII wieku.
GLAZOWSKI herbu Gozdawa; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
G IR T O W IC Z herbu Jastrzçbiec; powiat telszewski. (CPAHL, £ 3 9 1 , z. 6, nr 707). G L O T K O W S K I herbu Dqbrowa; powiat rosiehski. (CPAHL, £ 391, z. 6, nr 707). 140


GLOWACZ-WISZNIEWSKI herbu Prus I; województwo witebskie. (CPAHL, f 391, z. 6, nr 609).
GLOZOWSKI herbu Gozdawa; powiat szaweiski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GLUCHOWSKI herbu Radwan; miasto Wilno. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 93). Znani tež w Malopolsce i na Podiasiu.
GLUSZYNSKI herbu Labędž; powiat îidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
GLYBOWSKI herbu nieznanego; powiat oszmiañskt, trocki. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 1622).
GN ATO WSK1 herbu Lada; na Wileñszczyzníe. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 94; f. 391, z. 6,nr708).
GNIEWIEWSKI herbu Prus I; powiat Iidzki, rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1576, 1626).
GOBÏAT herbu Pawian; powiat rosieñski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GOBSZEWICZ herbu nieznanego; powiat rosieñski, szaweiski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
GODACZEWSKI herbu Labędz; powiat nowogródzki, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr4, 665, 707; f. 391, z. 10, nr 87).
GODEBSKI herbu Godziemba; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2754).
GODEJKO herbu Gozdawa; powiat szaweiski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2754).
GODEL herbu Jelita; na Žmudzi, w powiecie szawelskïm i tel- szewskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707),
141


G O DELEW SKI herbu Waga; powiat rosienski, (CPAHL, f. 39], z. 6, nr 7).
GODLEWSKI herbu Bialynia; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GODLEWSKI-GOZDAWA vel GOZDAWA-GO- DLEWSKJ herbu Gozdawa; powiat dziánieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2724).
GODWICKI-CWIRKA herbu Wamia; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665),
GODWOJSZ herbu Godwojsz; ppwiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
GODZIELIÑSKI herbu Godziemba; powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GOJLF.W herbu wíasnego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GOJNIEWSKI herbu nieznanego; województwo polockie. (CPAHL, f, 391, z. 6,nr 1816).
GOJZEWSKI herbu Lubicz; powiat kowieñski, lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 110, 1538, 1632, 2757 i in.),
GOLANIEWSKI herbu Belina; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12, 18).
GOLDBACH herbu wíasnego; województwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 5).
G O L G IN herbu Syrokomla; powiat oszmiañski, witkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 97). 142


GOLIMONT herbu Slepowron, Dziedziczyli na dobrach w po- wiecie íidzkim.
GOLITEJ herbu Lewalt; powiat wtikomicrskì. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GOLKONT herbu áwieftczyc i èreniawa; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7),
GOLNIEWSK1 herbu Lis; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 708).
GOLSPIER herbu Oliwa; powiat wileñski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 98).
GOLAGIN herbu wlasnego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GOLD AKO WSKI herbu Hoiobok; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7).
GOLDZIEWICZ herbu Jastrzębiec; powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1130).
GOLGIN herbu Dolęga; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GOLKIEWICZ herbu Strzemię; powiat upicki, szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
GOLKOWSKI herbu Strzemię; województwo wileñskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622, 1626).
GOLWIETOWICZ herbu Lubicz; na Wileñszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
r
GOL YN SKI herbu Rawicz; powiat siebiežski, upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
143


GONCZAROWSKI, Przez wieki siedzieli w gubemi minskiej i nieraz byli potwierdzani w rodowitošci szlacheckiej przez tamtejszy urząd heroldii, (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, iu 463).
GONIPROWSKI. Z nich Szymon byi okolo 1775 roku sędzią ziemskim žmudzkim, požniej ciwunem tędziagolskim.
GONKIEL herbu Prus; na Wilenszczyžnie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GORCZAK herbu Hurko; powiat braslawski. (CPAHL, f 391, z. 6, nr 707).
GORDZIKOWSKI herbu Ossorya; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 129).
GORELSKI herbu nieznanego; powiat dzišnienski, nowogr6dz- ki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665,1131).
GORMOZINSKI herbu nieznanego; powiat grodzienski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 300).
GORNICK3 herbu Ogonczyk; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GORODENSKI herbu Korczak; powiat kobrynski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
GOSLAYVSKJ herbu Nalęcz; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 4).
GOŠCIECKI herbu Kisiel; na Biatorusi i Litwie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
G O Š C I E L O W I C Z herbu H olow nia; pow iat slonim ski. (CPAHL, f. 391, z. 6 ,n r 18). 144


GOTZ herbu Geszaw; miasto Wilno, powiat wilenski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
GOTZKING herbu Nowina; powiat szavveiski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GOWARCZEWSKI herbu Rawicz; powiat wilehski. (CPAHL, L 391, z. 6, nr 1632).
GOWOREK herbu Rawicz; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 665).
GOWOREK-JASZTOLD herbu Rawicz; powiat nowogrodz- ki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
GOZD herbu Gozdavva. W Ziemi Wilenskiej byli przez wladze rosyjskie btądnie pisani jako “Gwoždž”. Obecnie znani tež są na Pod- karpaciu,
GOZDOWSKI herbu Gozdawa; powiat poniewieski, upicki, wil- komierski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565; f. 708, z, 2, nr 1192, 1694). Wyszli z wojewodztwa rawskiego.
GOŽEWSKI herbu Nalęcz; powiat oszmiahski, polocki. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr 11,13).
GOŽTOWT herbu Syrokomla; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
GRABLEWSKI herbu Grabie; powiatgrodzienski, oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
+
G O Š L IN S K I herbu Przerowa; powiat witebski. (CPAHL, f. 39 1, 2. 6, nr 667). G R A B O W S K I herbu Tarcza; pow iat brastaw ski, upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,11,707). 145


GRADOWSKI herbu Poikozic i Prus II; wojewodztwo wileh- skie. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 76,129). W powiecie rosiehskim uzywali herbu Grabie. (Tamže, f. 391, z. 6, nr 707).
GRAFF herbu Natęcz; w powiecie lidzkim koto Szczuczyna.
GRANCEWICZ herbu nieznanego; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GRANICKI herbu Szeptycki; powiat wilkomierski, upicki, po- niewieski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1, 403).
GRAZEWICZ herbu Lubicz. Marcin i Antoni podpisali manifest szlachty litewskiej 1764 roku.
GREJZEL herbu Labędž; na Litwie, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GREKherbu Prawdzic. Z Ziemi Mielnickiej przeniešli się do Pinską.
GREPACZEWSKI herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f 708, z. 2, nr 813).
GRIMM herbu wlasnego; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
GROBICKI herbu Trąby. Jerzy z wojewodztwem mazowieckim podpisal elekcją Jana Kazimierza, 1648 r. Tomasz, Aleksander i Wale- rian z ziemią czerską, pisali šią na elekcję Augusta II, 1697 r. Ignacy, podpisal manifest szlachty litewskiej w 1764 roku. Ten lub Liny Ignacy, rotmistrz powiatu grodzienskiego i Kazimierz z powiatem grodziehskim, pisali šią na elekcję Stanislawa Augusta 1764 roku. Požniej odnotowy- wani tež w Ziemi Grodziehskiej.
GROCHOWSK3 herbu Paprzyca; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752).
G R A B N IC K I herbu Ossorya; powiat wilenski. (CPAHL, f, 391, z. 6, m 707) . 146


GROCHO WSKEGREKOWICZ herbu Lubicz; powiat ko- wienski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 951).
GRODECKI herbu Starykon; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11).
GRODZ herbu Ogohczyk; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GROMOEOWSKI herbu Grzymala; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GRONDZKI herbu Rawicz; powiat kowienski, wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1, 188,404,649, 720 i in.).
GROSMAN herbu Korwin; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
GROSS herbu Lab^dz i Fontanna; powiat wilehski, wilkomierski, trocki, telszewski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 376; f. 391, z. 5, nr 181).
GROTHUS vel GROTHUZ herbu wlasnego; powiat oszmian- ski, upicki, stucki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2215).
GRUHNFELD herbu Dgbrowa; Raduh w powiecie lidzkim.
GRUNON herbu nieznanego; powiat stucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
GRUTWICKI herbu Korczak; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 983).
GRUZDZ herbu W^z; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 184). Z nich Aleksander podpisat elekcjQ Jana III w 1674 roku.
G R U Z IE W S K J herbu Lubicz; powiat wilehski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 147


GRUZEWSKI-GRUSZEWSKI herbu Lubicz; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
GRÜNFELD herbu Grünfeld; powiat lidzki, (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 70).
GRÜNHOF herbu Gninhof; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 6).
GRYCEWICZ herbu Wachman; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GRYCZYN herbu Trqby; powiat kobrynski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
GRYDZEWICZ herbu Trqby; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7, 11).
GRYFIN herbu Gryf. Dziedziczyli na dobrach ojczystych w Zie- mì Nowogródzkiej.
GRYGAITIS herbu nieznanego, Byli na Wilenszczyznie i Zmu- dzi. W ksi^gach s^dowych zagarskich z XVII wieku znajduje si$ nast$- puj^cy zapis:
ltRoku 1671 miesiqca apryia dnia 14, zPobol
Postanowiwszy sig ustnie a oczewisto Kasper Grygajtisprzyznal, iz przedal i na wiecznoscpuscil gruntu lesnego i [siano]zqtnego wlókt trzy osmki - w obrgbie nazwanym Juszkajciowej lawie, od miedze z jednej strony Jana Ciapujcia, a z drugiej strony samego przedajqcego - za pewnq sum% i do siebie odliczone pieniqdze, za kop osminascie liczby i monety Utewskiej Walentinowi Zybortujciowi, ienie i potomkom jego. Wolno im bgdzie dac, przedac, darowac, zamienic, ku wszelakiemu po- zytkom szafowac t obracac podhtg woli, upodo[ba]nia ich; addala od tej dobrowolnej przedazy Kasper Grygajtis zong, dzieci, blisko krewne, pow[ino] wate, nie zostawujqc sam na siebie i obcym ludziom zad[ne-
G R U Z E C K I herbu Lubicz; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 148


go] rekursu do prawa pod winą na urząd kop 5, a na sįtronę] naruszo- ną zaręki drugą kop 5 i pod nagrodzeniem [wszytjkich szkodnakiadow stronie obraionej. A i po zapiacįeniu] tych win i zaręki, tudziež i po nagrodzeniu szkod, nakl[addw], jednak te dobrowolne przyznanie ma samego Walentinfa] Žybortujcia, žony i potomkow jego wiecznemi a nieodzow[ne]mi czasy przy zupelnej mocy zostač.
Przy ktorym to dobro[wol]nym przyznaniu byli ludzie dobrzy, wia~ ry godni: pan Jozef Pawlowski, wojt JKM traktu žagorskiego, Symon Krupski, Jerzy Konczujtis, Symon Kajkar{Žagarės dvaro teismo knygos, parengė Vytautas Raudeliunas ir kiti, s. 120-121, Vilnius 2003).

GRYMOWICZ herbu Pob6g; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GRYNASZKIEWICZ herbu Grynasz; powiat slonimski, trocki, wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7; f. 391, z. 9, nr 18, 73, 617).
GRYNIEWICZ herbu Kotwicz; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
GRYNOWSKI herbu Oksza; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
GRYSZEDSKI herbu Lubicz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
GRYZER herbu Tarcza; powiat šwięciahski, wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr7, 611).
GRYZER-GRYSZON herbu Tarcza; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GRZEGORZEWSK1 herbu Jasienczyk; powiat poniewieski, wilkornierski, zawilejski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 649, 1752). W powiecie oszmianskim i rosiehskim uzywali herbu Nowina.
GRZYMALA herbu Grzymala; na Nieprachach w powiecie lidzkim.
149


GRZYWACZEWSKI herbu Žnin; powiat kowiertski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 951).
GRZYMOLOWSK3 herbu Grzymala; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 703).
GSZOD herbu Pobóg; na Wileñszczyznie. {CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GUBA herbu Przegonia; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,11).
GUD herbu Prus I; powiat dzišnienski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605, 1131, 1578).
GUD ON vel GUD AN herbu Zawadyniec, powiat wileáski, tel- szewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GUDOWSKI herbu nieznanego; powiat polocki, wileñski, ro- sieñski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 265, 707).
GUK herbu Zetynian; powiat oszmianski, lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GULECKI herbu Lubicz; powiat oszmiariski, rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 14,2754,2778, 2928).
GULER herbu Guler; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GULEWICZ herbu Nowina; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
GULICKI herbu nieznanego; powiat oszmiañski, rosieñski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 707).
GUMIÑSKI herbu Nieczuja; na Wileñszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).


GÜNTHER herbu Günther, Ich protoplastą byl Michael Günther von Heidelsheim, ktöry pod koniec XVII wieku przeniosl się z Nadrenii do Litwy, rychlo się tu spolszczyl, a rodzina spokrewnila się z szeregiem tutejszych domow szlacheckich: Wolodkowiczami, Tyzenhauzami, Bu- czynskimi i in. Gabriela z Güntherow Puzynina w pamiętniku z lat 1815- 1843 pr, W Mirtie i w dworach litewskich (Chotomöw 1988, s. 8-9) pisa- ia: “Ojciec möj mial swoje dobra, Starzycę, Pokorszew, Žarnose, w gu- berni mimkiej. Babka moja, z Wolodkowiczow Güniherowa, juz wdowa, mieszkala stale >v Starzycy, a rodzice moi spędzali lato w Pokorszewie, znajomym mi tylko z widoezku, rysowanego ręką mojej matki, gdyz tarn juž od roku }8J7-go nie mieszkali, przeniöslszy się do Mina. A w roku 1818-tym nabyli majętnosc Dobrowlany w guberni wilenskiej, w po- wiecie swięcianskim (naowezas zawilejskim, bo za Wiljq) — i tam juz odtąd zamieszkali, sprzedawszy na tenže cel posagowy majątek mojej matki Sawiczuny, w powiecie wilkomierskim, drugi zaš, Ihumenow w dzisnienskim, zostawiajqc w ręku rzqdcöw. Dobrowlany zostafy naby- te od Ignacego Abramowicza, ktöremu tak pilno byh užyc swojej wol- nosci i milionöw, ii zaledwie osmnastoletni, pozbyw>szy się wlasnosci w kraju, polecial do Paryia, by tam calą wartosc dziedziezną, rozloioną na raty, przez lat kilka zjesc, przehulač, jednem slowem, puseič z dy~ mem.
Dobrowlany, poloione o mil 10 od Wilna, za trzema rzekami, Oszmianką, Wilenkq i Wiljq, między Šmęcianami a Smorgoniami, byiy starą rezydeneją ksiąžąt Sanguszköw, a lipy, röwnowieczne z topolami krola Jana w Wilanowie, ßgurowaty juž w inwentarzu, spisanym 1700 roku, wraz z palacem murowanymP
GURSK3 herbu Nalęcz i Rawicz; powiat lidzki.
GURYNOWICZ herbu Kalinowa; powiat trocki, rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
GUSZCZA vėl GUSZCZO herbu Pawian; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11),
GUSZCZEWSK1 herbu Grzymata; powiat witkomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1, 230).
GUTAKOWSKI herbu Zetynian oraz Gutag; powiat dzišnien-
151


GUTKOWSKI herbu Tgpa Podkowa; powiat slucki, telszew- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 709).
GUTOWSKI herbu Korwin - powiat witenski; herbu Ciolek — powiat kobrynski; herbu Radwan - powiat kowienski; herbu Slepowron - powiat witkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3,5,426; f. 391, z. 6, nr 7, 18, 546).
r 4
GUZ herbu nieznanego; powiat dzisnienski, zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707,2687,2725),
GUBBENET herbu nieznanego; powiat witkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 767).
GZOWSKI. Andrzej i Jan z wojewodztwem poznanskim podpi- sali elekcjQ Jana III, 1674 r. N. stolnik orszanski, 1677 r. Jakub z woje- wodztwem kaliskim, Antoni z wojewodztwem nowogrodzkim, clekto- rzy Augusta II. Mi dial z ziemi^ zakroczymskq, Tadeusz i Jozef z wojewodztwem mihskim, stronnicy Stan islawa Augusta, 1764 r. Franciszko- wi Gzowskiemu z W. K. L. Stanislaw August w 1776 roku darowuje resztQ kary za popelnione przez niego przestqpstwa.
ski, witebski, (CPAHL, f, 39 1 , z. 6, nr 609, 1578, 2724). 152


HABICH berbu Habich; powiat lidzki, wilenski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 11, i 10, 1538, 1622, 1623).
HADZIEWICZ herbu Wieniawa. Mikolaj Hadziewicz na sej- mie 1654 r. otrzymal nobilitacj$. Sejm 1676 r. darowuje reszt$ kary na- lozonej przez Trybunal Koronny w 1671 r. Grzegorzowi Krzysztofowi, lowczemu przemyskiemu, Jakub, wojski nowomiejski, s^dzia kapturo- wy i pisarz grodzki sandomierski, chor^zy powiatu wisückiego z woje- wödztwem sandomjerskim podpisal elekcjQ Stanislawa Augusta w 1764 r. Sejm 1775 r. uwalnia go od placenia sutny 24,000 zl.
HAGN herbu Hagn; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 1752),
HAJKO herbu Ogohczyk; w wojewädztwie grodziehskim i wi- lehskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
HALECKI herbu Junosza; powiat dzisnieriski, oszmianski, wif- komierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404).
HALEWSKI herbu nieznanego; powiat pinski, nowogrödzki, (CPAHL, f„ 391, z, 6, nr 612, 665).
HALIBICH herbu nieznanego; na Bialej Rusi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12).
HALIBURT herbu nieznanego; powiat wolkowyski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
153


HALICKI berbu Poraj. Gedeon, starosta nowosielski, 1677 r. Antoni podpisat aprobacj? konfederacji generalnej W.X.L., 1764 r. Józef Rozyc Halicki z wojewodztwem nowogrodzkim podpisai elekcj$ Stanislawa Augusta,
HALKO vel HALKA herbu Szalawa. Ilitycz Halka z wojewodztwem ruskim podpisai elekcj$ Augusta II, 1697 r. N. krajczy po- stawski, 1789 r.
HALOF herbu Halowen; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12).
HALM herbu nieznanego; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 428,4096).
HANEST herbu Kostrzyca; powiat kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
HANIBAL herbu nieznanego; na Litwie. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4161).
HANISOWSKI herbu Swienczyc; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
HANTS AK herbu nieznanego; powiat dzisniehski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4037).
HARABURDA herbu Abdank. Piotr z powiatu lidzkiego obra- ny poborc^ podatkowym przez sejm, 1590 r. Michal, chorqzy slonimski 1685 r., posiada dwor w Slonimie w 1673 r. On to z ziemi^ slonimsk^, Ludwik z wojewodztwem nowogrodzkim oraz Janusz i Krzysztof z wojewodztwem minskim, podpisali elekcj^ Jana III, 1674 r, Michal Karol, marszalek i pose! powiatu slonimskiego, 1696 r. Hieronim Michal, skarbnik nowogrodzki, Stefan, Michal Karol marszalek slonimski, Benedykt, horodniczy wilenski z wojewodztwem nowogrodzkim, podpisali elekcj? Augusta II, 1697 r. Stefan, lowczy nowogrodzki, 1717 r. Jan, lowczyc nowogrodzki, 1775 r. Jerzy, regent grodzki nowogrodzki, 1775 r. Kaztinierz, s^dzia grodzki nowogrodzki, 1775 r.
154


HARASZLIWICZ herbu nieznanego; oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 14).
HARNYSZ vel GARNYSZ herbu Poraj; powiat braslawski, zawilejski, witkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 649).
HARTMAN herbu wiasnego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157, 2309).
HASSELKUS herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2297).
HAUSMAN herbu Gryf; powiat trocki, poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3412, 3415; f. 391, z. 10, nr 111).
HEBROWSKI herbu Przegonia; wojewodztwo wilehskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, 14, 707,718).
HECKENDORF herbu wiasnego; powiat kowiehski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
HEDSON herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649).
HEGEDSKI herbu Kosciesza; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752).
HEGLINSKI herbu Lubicz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2694).
HEGERSTETT herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707, 1632).
HEINING vel HAJNING herbu Radwan; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157).
H A IL A C K IE W IC Z herbu nieznanego; powiat slucki, oszmian-ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546). 155


HENSCHEL herbu Sulima; na Žmudzi. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
HEPNER herbu nieznanego; wojewodztwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 5).
HERBERSKI herbu Herburt. Balcer Herberski nobilitowany na sejmie 1673 roku.
HERBIK herbu nieznanego; powiat braslawski, (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 291).
HERCZYN herbu nieznanego; powiat szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
HERM ASZEW SKI herbu Zaremba. Szlachta pochodząca z Woiynia; w XIX wieku notowani tež w Ziemi Kijowskiej i Wilenskiej. Z tego rodu wywodzil šią pierwszy polski kosmonauta, general Miro- slaw Hermaszewski, ktory odbyl lot na statku kosmicznym “Sojuz-30” w dniach 27 czerwca do 5 lipca 1978 roku.
HERUBOWICZ herbu Prus. Michat Sykstus Herubowicz i jego syn Szymon Piotr w 1764 roku podpisali elekcję krola Stanislawa Augusta.
HERULSKI herbu Gejsz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
HERZBERG herbu Arcemberski; powiat telszewski, szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157, 2304).
HESKI-KOLODZINSK1 herbu Lew; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2754).
HESS herbu wlasnego; powiat upicki, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
H E JD U K IE W IC Z herbu Taczaia; wojewodztwo wilehskie, (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1248). 156


HILDEBRANDT herbu wiasnego; wojewödztwo polockie, (CPAHL, f. 391, z, 6,nrl3).
H1LSENITZ herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, L. 391, z. 6, nr 1632).
HINCZA herbu Dzialosza; powiat lidzki, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr 11,707).
HINICZ herbu Korczak. Jan Hinicz Zubko z wojewödztwem no- wogrödzkim podpisal elekcj? Augusta II, 1697 r.
HINTER herbu nieznanego; powiat swiQciahski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 447).
HLEBICKI-JÖZEFOWICZ herbu Leliwa; powiat upicki, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
HOBIATY herbu Pomian; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 7,nr4I27).
HOFER herbu Radzic; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
HOFMAN herbu Grzymala; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr202). Jan Hoffman, podputkownik dragonow, Waran Hoffman, podpulkownik pieszy, otrzymali na sejmie 1662 r. szlachectwo pol- skie, Jozef, kapitan w regimencie gwardii konnej koronnej, Ignacy, porucznik regimentu generala Goltza i Jan Hoffmanowie, bracia ro- dzeni, otrzymali szlachectwo na sejmie 176S r. Piotr Hoffman, rot- mistrz chor^gwi laski wielkiej koronnej i Henryk Hoffman, kapitan gwardii pieszej koronnej, otrzymali nobilitacjq na sejmie 1790 roku, Antoni w korpusie artylerii koronnej za zashrgi otrzymai szlachectwo w 1790 roku.
HOLCEWSKI herbu Holcewski; na Wilenszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
157


HOLSTEIN herbu Holstein; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
HOLSZANSK1 herbu Lubicz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
HOLOWACZ herbu Lubicz; powiat osztnianski. (CPAHL, fl 391, z. 5, nr 203),
HOLOWKA herbu Lubicz. Michat z wojewödztwem podlaskim podpisal elekcję Augusta II, 1697 r, Franciszek, horodmczy piiiski, 1764 r. On to z powiatem pihskim podpisal elekcję Stanislawa Augusta. Piotr, krajczy pinski, 1775 r.
HOLOWNIA herbu wlasnego, Pawel Jachimowicz Hotownia, pisarz skarbowy litewski, 1613 r. Mikolaj z wojewödztwem nowogrödz- kim podpisal elekcję Jana Kazimierza, 1648 r. Stefan z wojewödztwem belskim, Dominik z wojewödztwem nawogrödzkim a Adam z wojewödztwem brzeskim podpisali elekcję Augusta II, 1697 r. Leon Antoni Jakimowicz, obozny i sędzia kapturowy lidzki, 1764 r. Sejm 1775 r, powolal komisję w sprawie Piotrą i Angeli Holowniow i Sawickich.
HOLD BOWICZ Samuel z wojewödztwem ruskim podpisal elekcję Jana III, 1674 r. Prawdopodobnie ten sam Samuel de Morozow Holubowicz, pisarz grodzki zydaczowski, 1676 r.
HOPPEN herbu Hoppen. Marianna z Hoppenöw, zona Ignacego z Kozietlöw, pierwsza polowa XVIII w. powiat lidzki. Jözef, stražnik wilkomierski, 1789 r.
HORAIN. Bohusz, poborca wotynski, 1595 r, Andrzej, Jerzy, Boguslaw, Andrzej i Heliasz z wojewödztwem woiynskim podpisali elekcję Jana Kazimierza, 1648 r, Jan, podwojewodzy wilenski, 1736 r., na- stępnie podczaszy i starosta krasiewski, posel wojewödztwa wilenskie- go. Aleksander, biskup, referendarz W.X.L. 1764 r. Antoni, podkomo- rzy wilenski i Mikolaj, podpisali manifest szlachty iitewskiej 1764 r. Jan Antoni, podkomorzy wilenski, 1764 r. posel wojewödztwa wilenskiego, starosta jatowski. Prawdopodobnie identyczny z powyzszym Aleksan-
158


der, podstoli wilenski, 1764 r. referendarz litewski. Powyzszy Jan Antoni, Aleksander, Michal horodniczy wilenski, Gaspar, wojskowicz wilenski, Kazimierz, wojskowicz wilenski i Ignacy rowniez wojskowicz z wojewodztwem wilenskim i Leon z wojewodztwem l^czyckim, podpisali elekcj$ Stanislawa Augusta. Jan, kasztelan brzeski, 1764 r. Woj- ciech i Walerian, bracia, 1775 r.N. posel starodubowski, 1786 r. Gaspar, szambelan krolewski, 1789 r.
HORDYNSKL Michal z Hordyni, wojski zydaczewski, Stefan, miecznik kijowski, pisarz grodzki i posel ziemi Iwowskiej, Wojciech z wojewodztwem ruskim, podpisali elekcj^ Stanislawa Augusta, 1764 r.
HORDZIEJEWSKI vel HORDZIEJOWSKI herbu Ko rab. Krzysztof, podczaszy mozyrski, z powiatem slonimskim podpisal elekcj^ Jana III, 1674 r. Aleksander Michal, miecznik wilenski, z wojewodztwem wilenskim podpisal elekcjQ Augusta II, 1697 r.
HOREHLAD vel GOREGLAD herbu Szeliga; powiat pin- ski, wilejski, (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 1792)*
HORN herbu Rad wan; powiat rosiehski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707),
HORNOSTAJ herbu Hipocentaurus. Jan, marszalek krolewski 1547 r. Samuel w komisji do rozgraniczenia wojewodztwa kijowski ego z powiatem mozerskim, 1601 r. podkomorzy kijowski, 1607 r.
HORNOWSKI herbu Korczak, Jan Krzysztof, stolnik mozyrski, z ziemi3. wilenski Aleksander, posel brzeski, Jarosz, Stanislaw, Kazimierz, Michal i Wojciech z wojewodztwem brzeskim podpisali elek- cj? Jana Kazimierza 1648 r. Marcin, Jerzy i Stanislaw z wojewodztwem podlaskim, Zygmunt, podczaszy Smolensk) z wojewodztwem brzeskim, podpisali elekcje Jana III, 1674 r. Ten lub inny Zygmunt, podstarosci brzeski, 1678 r. Michal z wojewddztwem nowogrodzkim, Antoni i Jan, namiestnik wojewodztwa brzeskiego, z tymze wojewodztwem podpisali elekcje Augusta II, 1697 r. Ignacy z ziemi^ mielnick%, Ksawery, posel wojewodztwa brzeskiego, i Piotr z wojewodztwem brzeskim, podpisali elekcje Stanislawa Augusta, 1764 r. Ten sam Ksawery, s^dzia ziemski brzeski, otrzymal na sejmie 1775 r. starostwo hubskie w powiecie
159


oszmianskim. Kazimierz, skarbnik orszanski, 1775 r. Tadeusz syn Anto- niego, 1775 r., on zapewne w 1789 r, wymieniony jako lowczy orszanski.
HOROCH. Stefan z wojewodztwem belskim podpisal elekcjq Stanislawa Augusta, 1764 r, Kazimierz, stolnik krasnostawski, 1768 r. Stefan, komomik graniczny buski, 1768 r.
HORODENSKI herbu Korczak. Pawel, pulkownik wojsk ko- ronnych, i Stefan z ziemi^ chebnskit podpisali elekcj? Augusta II. 1697 r. Ten lub inny Stefan, chor^zy czemichowski, porucznik chor^gwi pe tyhorskiej, 1717 r. Ignacy, s^dzic ziemski, pisarz s^ddw kapturowych wojewodztwa wilenskiego, 1764 r. Stefan, s^dziakapturowy wojewodz- twa witebskiego, 1764 r. Barbara z Olizaidw Horodenska, wdowa po Dominiku Horodenskim, stolniku chelmskim, wraz zpotomstwem wnosi spraw? o dobra pozostale po m$zu, 1775 r. Jan, s^dzia ziemski wilenski, 1775 r. Ten lub inny Jan, starosta czaussowski, 1775 r.
HRYCKIEWICZ. Tomasz, wojski wendenski, z powiatem or- szanskim podpisal elekcj^ Jana III, 1674 r. Stanislaw Antoni z wojewodztwem nowogrodzkim, stronnik Stanislawa Augusta, 1764 r.
HRYCZYNA vel HRYCZYN herbu Tr^by. Jan, Stefan i Jerzy z wojewodztwem brzeskim podpisali elekcjq Jana Kazimierza, 1648 r. Piotr z powiatem pihskim stronnik Jana III, 1674 r.
HUBAREWICZ vel HUBAROWICZ herbu Radwan. Piotr Jerzy Radobylski Hubarewicz z powiatem lidzkim podpisal elekcjq Stanislawa Augusta, 1764 r. Byl on s^dzi^ s^dciw kapturowych powiatu lidzkiego i pisany byl tez jako Hubarowicz. Piotr, obozny powiatu lidz- kiego, 1775 r.
HULEWICZ herbu Szeliga i Nowina, Bokny Wasil Hulewicz lub Bokny i Wasil, podpisali przysi^gq wiemosci po przyl^czeniu Wotynia do Korony w 1569 r. Demian, poborca podolski, 1591 r. Andrzej w 1609 r. wyznaczony do rewizji ksi^g grodzkich luckich. Gabriel Hulewicz Woju- tynski, poborca podolski, 1631 r, chorazy czemichowski, 1648 r. Pawel z Wojutynia, wyznaczony w 1638 r. do komisji do sprawy Wolynia i wojewodztwa betskiego. Hieronim z Wojtynia, poborca wolynski, 1638 r. Syl- wester, wladyka przemyski, sejm 1641 przywraea go do czci. Waclaw na
160


Koniuchach, Wlodzimierz, Wadaw, Jan z Piecichwost, Lukasz z Wojty- na, starosta winogrodzki, rotmistrz krölewski, Pawd na Borodczycach, Gabriel na Lisiogrodzie, chor^zy czemichowski z wojewodztwem woiyri- skim i prawdopodobnie ten sam Gabriel z wojewodztwem czemichow- skim, podpisali elekcj^ Jana Ka2imierza, 1648 r. On to deputat do Konsty- tucji z Maiopolski w 1655 r. Konstytucja 1662 r. przywraca mu utracone wczesniej szlachectwo, wspomina tez o trzynastu poleglych w walce Hu- lewiezach oraz o Waclawie, podkomorzym luckim, rotmistrzu krölew- skim, postrzelonym z dziala. Konstanty, stolnik wdynski, i 668 r. Wadaw na Koniuchach, podkomorzy hicki, 1669 r, deputat na trybunal koronny, 1673 r On oraz inny Wadaw, Daniel i Michalna Drozdniach, Pawel Erazm, chor^zy czemichowski, z wojewodztwem wolynskim podpisali elekcj^ Jana III, 1674 n Jan, pisarz ziemski lucki, 1685 n Boguslaw i Gabriel z wojewodztwem brzeskim podpisali elekcj? Augusta II, 1697 r. Teodor, posel wojewodztwa wolynskiego, 1697 r. bradajego, Adam, Jerzy i To- masz. Ignacy na Drozdniach z wojewodztwem kaliskim, Felicjan i Fran- ciszek z wojewodztwem wolynskim, stronnicy Stanislawa Augusta. Stanislaw, komomik graniczny krzemieniecki, 1775 r. Benedykt, posel wo- iynski, 1789 r. Stanislaw Kostka, chorqzy lucki, 1789 r. posel wolynski, 1790 r. N. szambelan krolewski, 1789 r.
HUMEL herbu Pawian; powiat trocki, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
HUMNICKI. Wojciech Humnicki poborca sanocki, 1590 r., wojski sanocki, 1609 r. Rafal, pods^dek sanocki, s^dzia sanocki 1618 r., poborca sanocki, 1613 r. Szymon, poborca podatkowy sanocki, 1618 r, Wojciech, podstoli sanocki, 1659 r. Sejm, 1676 r. przywraca do czci Jakuba Humnickiego. Jacek, podstoli sanocki, 1678 r. Jozef w komisji do spraw ¿l^ska, W^gier... ] 683 r. Jozef, towczy sanocki, Jozef z Hum- nik i Jan, lowczy sanocki, podpisali z wojewodztwem ruskim elekcj^ Augusta II, 1697 r, Adam, starosta horodelski 1736 r. Ten sam, ale pisa- ny jako Adam Michal, posel wojewodztwa niskiego, 1736 r. Michal w ziemi sanockiej, 1764 r. Ten sam, wymieniony jako posel ziemi sa- nockiej. limy Michal, posel ziemi przemyskiej z wojewodztwem ruskim, Antoni z ziemi^ mielnick^, podpisali elekcjq Stanislawa Augusta, 1764 r.
HURCZYN herbu Kruposin. Mateusz Hurczyn podpisat manifest szlachty litewskiej, 1764 r.
161


HURYNOWÍCZ herbu Kalinowa. Aleksander Arawinko Hu- rynowicz, mostowniczy lidzki, Antoni Arawinko, sędzia kapturowy lidz- ki, 1764 r. Tomasz, starosta jawgielanski, 1775 r.
162


I

IBOtOWSKI herbu nieznanego; na Wileñszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 91),
IGNATOWTCZ. Byli w województwie sandomierskim, wileñ- skim, grodzieñskim, miñsktm.
ILGOWSKI herbu Ugowski; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2169),
UMBRA. Bylinotowani wpowiecie oszmianskim, stamdubowskim.
INCZYK herbu Junczyk; powiat dzisnienski, oszmianski. (CPAHL f. 391, z. 7, nr 440, 4117}.
IRUSZKOWICZ herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 431).
IRZYKIEWICZ vel IZYKIEWICZ herbu nieznanego; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1694).
ISKRZYCKI herbu Jelita; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
ISMIELECKI herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404),
ISTOMA herbu nieznanego, województwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13).
163


IWANKIEWICZ herbu Trąby; powìat slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
IWANOW herbu wlasnego; powìat wileñski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 440, 4096; f. 391, z. 8, nr 1076),
IWANOWICZ herbu Ab dank - powìat wiîkomierski, szawelski; herbu Kotwicz - powìat dzisnieñski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 649, 721; f. 391, z. 6, nr 7, 605).
IWANOW SKI. Z tej rodziny pochodzüy dwíe zdoine poetici li- tewskie, piszące pod wspólnym pseudonimem “Lazdynu Peleda” (“sowa leszczynowa”) Zolla (1867-1926) i Maria (1872-1957) Iwanowskìe.
IWASZKOWICZ herbu Trąby; na Wileúszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 91).
1WASZOWSKI herbu nieznanego; na Wileñszczyznie. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 91),
IZDANOWICZ herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649).
IZEPSZMITDT vėl ISEPSCHMIDT herbu nieznanego; powiat wiîkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 649).
IŽEMESKI herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4096).
IS Z L IN S K I herbu Labędž; powìat rosieñski, telszewski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3808). 164


JACEWICZ. Micbal z wojewodztwem wilehskim, elektor Augusta II, 1697 r. Jan w powiecie lidzkim podpisal manifest szlachty li- tewskiej w 1764 r.
JACHIMOWICZ Pawel z przydomkiem Hotownia, pisarz skar- bowy W.X.L. 1613 r. w tymze roku w komisji do rozgraniczenia Ksi^- stwa Zmudzkiego z Ksiqstwem Kurlandzkim. Andrzej z powiatem lidzkim podpisal elekcjs Jana III, 1674 r. Stanislaw z ziemiq_ wiskq, podpisal elekcjq Augusta II, 1697 r, Jozef w wojewodztwie trockim 1764 r. Jerzy podpisal manifest szlachty litewskiej w tymze roku.
JACHOTOWICZ herbu nieznanego; powiat dzisnienski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117).
JACHOWICZ herbu wlasnego; powiat wilenski, lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110, 707).
JACHOWSKI herbu Odrowqz; wojewodztwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622).
JACKIEWSKI herbu Gozdawa; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7).
JACKO herbu Jackowicz; wojewodztwo witebskie. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 1816).
JACYNA-ONOSZKO herbu Jacyna; powiat dzisniehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2724, 2725).
165


JACZEWSK3 herbu Leliwa. Notovvani od okolo 1550 roku. Stanislava Zielinski w ksiąžce Wybitne czyny Polakow na obczyinie (Wilno 1935, s. 65) pisze: “Jaczewski Leonard, ur. 1858-1916, inžynier gomiczy; badai z ramienia gabinetu carskiego dožą zlotonošne i zjawisko ziemi wiecznie zmarzlej w Azji Šrodkowej na Sybeiji, urządzit stacje meteoro- logiczne w vvielu miejscowošciach, starając siq w nich osadzač Polakow”.
JACZYNIEC herbu Odrowąž; wojewodztwo minskie i wilen- skie. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1965).
JAGASKOWlCZ herbu nieznanego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JAGMIN herbu Lis; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
JAGMINOWICZ-JAGMIN vėl JAGMIN-JAGMINO- WICZ herbu Labędz; powiat szavvelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
JAGOLOWSKI herbu nieznanego, powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 707).
JAGOWD herbu Lubicz i Kiejsztuc; powiat teiszewski, szawel~ ski, wilehski. (CPAHL, f. 391, z, 8, nr 1509, 1511; f. 391, z. 6, nr 707).
JAGUCZANSKI herbu Cie(xzew; powiat kowiehski, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707; f. 708, z. 2, nr 967).
JAHOLKOWSKI herbu Korwin; wojewodztwo wilenskie, brzeskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
JAKOWIECKl herbu Zaremba; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JAKOWLEW herbu wlasnego; povviat lidzki. (CPAHL, f.391, z. 7, nr 1261).
JA C Y N IE W IC Z herbu Jacyna; powiat wileriski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707). 166


JAKUBKIEWICZ herbu nieznanego; powiat pinski, dzisnien- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605, 611,612, 1131, 1578).
JAKUBOWICZ-CHILKIEWICZ herbu Rawicz; powiat wilenski. (CPAHL, T 391, z, 6, nr 1621, 1626).
JALBRZYK herbu Grabie. Marcin Wiszehski Jalbrzyk, 1547 r. Bieniasz z przydomkiem Wyszynski, poborca podlaski, 1580 r, Andrzej Jalbrzyk Wyszynski, pisarz grodzki bielski, 1580 r. Ten lub inny Andrzej, wojski drohtcki, 1587 r. Nikodem Wyszynski, poborca drohicki i mielnicki, 1589 r. Mateusz Wyszynski, poborca ziemi bielskiej, 1632 r. On to zapewne z vvojewodztwem podlaskim podpisal elekcj^ Jana Ka- zimierza, 1648 r. Kasper Jalbrzyk na Kolikach Kolikowski, podsqdek lomzynski, 1697 r. Ten samw 1699 rokupisany Kozikowski. Leon Jat- brzyk Wyszynski, starosta kuszelski, z wojewodztwem minskim podpisal elekcje Stanislawa Augusta, 1764 r.
JALBRZYKOWSKI herbu Grabie. Jednego pochodzenia z Jalbrzykami. Stanislaw Jalbrzykowski, s?dzic zambrowski, jego brat Adam i Stanislaw z ziemiq. lomzyhsk^ podpisali elekcjQ Augusta II, 1697 r. Tomasz z wojewodztwem poznanskim elektor Stanislawa Augusta, 1764 r.
JALOWIECKI herbu Jalowicki; powiat poniewieski, wilkomier- ski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1 i in.).
r
JALYNSKI herbu Syrokomla; wojewodztwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 3817).
JAMIELECKI herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 721).
JAMONT herbu Pobog; powiat rosiehski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JA K U B IN SK I herba Top or; powiat swi^cianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 611, 707), 167


JANGRYKIEWICZ herbu nieznanego; powiaí nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
JANIKOWICZherbu Janina; powiatrosíeñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JANISLAWSKI herbu Leliwa; powiat lidzki, (CPAHL, f. 391, z. 6, т 2755).
JANISZKIEWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86).
JANKOTOWSKI herbu nieznanego; powiat dziÊnienski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117).
JAN OWICZ-BOGDAlNOWICZ herbu Lada; powiat rasieñ- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
JANOWSKI herbu Junosza - powiat trocki; herbu Jastrzębiec - powiat trocki; herbu Pilawa - powiat wilejski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 609,1622 i in.).
JANSON herbu Ejlemherk; miasto Wílno. (CPAHL, f. 391, z, 7, nr 1983).
JANTOWSKJ herbu nieznanego; powiat dzisnieñskí. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605 i in.).
JANUCHOWSKI Zamieszkiwali gubernię kowienską. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 197).
JANUKOW1CZ herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157).
JARASZKIEWICZ herbu nieznanego; powiat szawelski.. (CPAHL, f. 391, z, 7, nr 4096).
168


JARMOLOWICZ herbu Korczak; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1836).
JARON1EWICZ herbu nieznanego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JAROSLAWICZ-BOHUSZEWICZ herbu Ostoja; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
JARYNOWSKI herbu nieznanego; powiat witebski, dzisnieñ- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 606, 609, П 31,1578,2057).
JARZYNOWICZ herbu nieznanego, powiat dzisnienski.
(CPAHL, f. 391, z. 7, nr 2777).
JARZYNOWSKI herbu nieznanego; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JASIEKOWICZ herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JASIELSKI herbu Jastrzębiec; powiat szawelski i inne. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1564).
JASIENICZ herbu nieznanego; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
JASKOLD-KLEPACKI herbu Leszczyc; województwo wi- lenskie. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1337).
JASMAN herbu Korczak; na Wileñszczyznie. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 12).
i*
JASNOGORSKI herbu Jasieñczyk. Z Zi erai Liwskiej przenie- sli siq byli na Litwç,
J A R M O L IÑ S K 1 herbu Korczak; powiat slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546). 169


JASTOWICZ herbu nieznanego; na Wileñszczyznte. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 554).
JASTRZĘBSKI herbu élepowron; powiat wileñski. {CPAHL, f. 391, z. 10, nr 434).
JASZCZOLD herbu Jaszczold; powiat szawelskí i irme. (CPAJL, f. 708, z. 2, nr 1,2157, 2622).
JASZCZOLD-HOWOREK herbu Jaszczold; powiat nowo- grôdzkî. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JASZCZOLT herbu Awdaniec. Jedni z poprzednimi. Jak poda- je Tomasz Jaszczott {Gmina Grodzisk, Grodzisk 2004, s. 288-290), byli na Podlasiu notowani jeszcze 800 lat temų, skąd tez pochodzi miaño miqjscowosci Jaszczolty.
“Nazwapochodzi odstarogermanskiego imieniaJaszczold-Jaszczolt, uzywanego w Polsce w XII-XV w. Wies zostala zalozona w pierwszej poíowieXV w. przez rycerzy z Mazowsza. Niekiedy moina spotkac blęd- ny pogląd o rzekomym jaéwieskim pochodzeníu rodziny.
W 1450 r. Wojciech iFalibógz Jaszczoltow swiadczyli na dokumencie fundacyjnym kosciola w Ostroianach. W roku następnym bìskup lucki wlqczyl wies do nowo erygowanejparafa Ostroiany. W1474 r. szlachta z Jaszczoltowprowadziìa spórgranicznyzdziedzicami Ostroian. W1476 Jan Jaszczolt byi wikariuszem w Ostroianach. W1482 Pawel Jaszczolt miai sprawq w sądzie drohickim ze swymi sqsiadatni - Bartlomiejem i Stanislawem Boguszewskimi, a w 1483 r; z Pawlem Lubowickim. Pochodzi od nich drobnoszlachecki ród Jaszczoltow, zapewne h. Awdaniec, do dzis Hcznie wystçpujqcy we wsi i w okolicy.
W1528 r. Jaszczoltowie stawili do popisu wojskowego jednego konia. W 1567 r. na papis stawili się z Jaszczolt: Zygmunt s. Stanislawa, Jan Brodalicz, Szyman s. Bartosza, Pawel Karasiewicz, Michal Brodalewicz, Jakub Gorajewicz s. Madeja, Tomasz s. Hieronima, Macìe] s. Bartosza, Tomek Karasiewicz. Piotr Karasiewicz, wdowa Marcinowa przez syna Tomasza. W1569 r. przysięgę na wiemoscKoronieskladali w Drohiczynie: Jan s. Szczęsnego, Piotr s. Stanislawa, Jan s. Madeja, Szymon s. Bartosza,
JA S S O N O W IC Z herbu Ogoñczyk; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6 , u r i ) . 170


Zygmunt s. Stanislawa, Jan s. Stanislaw a, Tomasz s. Macieja, Piotr Jaszczult, Jans. Stanislawa. Tomasz$. Stanislawa, Pawels. Stanislawa, Michals. Stanislawa i Tomaszs. Bartlomìeja. W15761: Jan Brodaizaplacil podatek lanowy z 8 wlók w imieniu swoich wspóldziedziców; a Jan Jaszczolt ze swej czqsci z l wlóki. W 1580 r. podatek oplacil Tomasz Jaszczolt z wspóldzìedzicami od 7 wlók oraz Mikolaj Sìewntkod 2,5 wlók.
W1676 r. podatekpoglówne oplacili: MarynaJaszczultowa, Pawel i Jakub Jaszczoltowie, Andrzej Borzym, Jan JaszczolP i in.

JASZEWSKI herbu Jastrz^biec; powìat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1).
JATOWT herbu Wjeniawa; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr I )).
JAWGIEL herbu Jastrz^biec; powiat telszewski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr LI, 707),
JAWID herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8, 709).
JAWIELSKI herbu Lab^dz; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
JÀWLOWSK1 herbu Bialynia; powiat szawelski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7, 12, 18).
JAWOJSZ vel JOWAJSZA herbu Grabie - powiat wilkomierski; herbu Gryf - powiat upicki; herbu Mogila - powiat kowienski; herbu Tr^by - powiat poniewieski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11,612; f, 391, z. 7, nr 708; f. 708, z. 2, nr 967,1192 i in.).
JAZDOWSKI herbu Lubicz; powiat wilenski. (CPAHL, f, 391, z. 10, nr 425).
JAZNIEWICZherbu nieznanego; powiat osztnianskì. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
171


r
JEDOKONSKI-PASZKIEWICZherbu Jedokohski; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 11).
JEDOWIANSK1 herbu Taczala; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
JEFIMOWICZ herbu nieznanego; miasto Wilno. (CPAHL, f. 391, z. 4,nr 1186).
JELEC herbu Porai i Jelec; powiat swięciahski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1187).
JELNICKI herbu Nowina; powiat stucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr546),
JELSKI herbu Pielesz; w powiecie wilehskim, brzeskim, grodziehskim i innych. O dziejach ukrainskiej galęzi tej rodziny w interesujący sposob opowiadal profesor Wiktor Jelski, jeden z jej przedstawicieli, na lamach gazety “Polacy Donbasu” (nr 11(14) 2001): tlM6j dziadek Jan Kazimierz Jelski (1862 -1930), przedstawiciel 10 pokolenia rodu Jelskich, skonczyl trzy lala, kiedy jego ojciec, znany naukowiec - Konstanty Jelski, byl zmuszony wyjechac z kraju ze względu na to, ie bylpowiązany z ruchem rewolucyjnym. Matka jego zmarla niedhigopo wyjezdzie ojca i dziecko wychowalo się w rodzinie wujkow: znanego kompozytora Michala i pisarza Aleksandra Jelskich. Nie bylo mu latwo, ale skonczyl studia i zostal muczycielem. Pracowal w Pinsku i Grodnie. Za udzial wpohkim ruchu rewolucyjnym w 1883 roku pozbawiajqgo stanu szlacheckiego i wysylają do wojskajako szeregowca.
W1888 roku zostalzwolniony i wyslany na Kaukaz do Noworosyjska, gdzie mieszkal i pracowal do konca žydą.
Kariera dziadka przebiegala pomyšlnie i juž przed rewolucjq obejmowal on posadę agenta komerčyjnego na elewatorze i pracowal w tym zawodzie do konca žydą.
Wkrötce po wy si an iii do dziadka przyjeckala mloda, wyemancypowana pani z zamoinej rodziny, Gortenzja Stankiewicz.
JE D L IN S K I herbu Abdank; powiat trocki, oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 85, 2556). 172


Wbrew jej rodzicom oni wzięli šlub. Rodzice pogodzili się z ich decyzją i wspierali ich do konca swego žycia.
Dziadek bez względu na cięžkie žyciowe okolicznošci byl bardzo lagodnegot wesolego i iowarzyskiego usposobienia, uwielbial žarty, rozrywki, ekspromly. Namiętnie kochai muzykę, grot na forlepiame, kloty przywiozl z Bialorusi. Tenforiepian "Grezelt" požniej byl przywieziony do Doniecka, gdzie mieszkala nasza rodzina. Przypominamy, ze nasz foriepian wypožyczala miejska filharmonia dla koncertovj i chciala go kupič, ale mamusia šią nie zgodzila, bo ten foriepian byl "relihvią" rodzinną. Kiedy w 1943 roku faszyšcipodpalili i opuscili Donieck, mysmy w trojkę, mamusia, siostra i ja, wyciągnęli i uratowali nasz ubibiony foriepian. Potem jeszcze dlugo razem z nim mieszkališmy bez dachu nad glo\vą, zanim dostalismy przyiulek. Po wojnie foriepian zoslal nastrojony i odnowiony. Mieszkališmy w akademiku w jednym pakojų, ale foriepian zawsze byl z narni, z nim powiązane bylo wiele radosnych i smųtnych chwil naszego žycia.
W rodzinie mėgo dziadka bylo szešcioro dzieci, to bylo jedenaste pokolenie rodu Jelskick Starsza, Maria Jelska (1895-1942), byla pięknie wychowana i wyksztalcona, muzykalna, osoba wielkiego serca iszlachetnošci. Wroku 1914 dostala zaproszenie do Szwajcarii na studia. ale nie skorzystalazniegoze wzgtędu na wybuch wojny šwiatowej. Swoje žyciepošmęciia rodzinie, opiekowala się rodzicami i domem. Po šmierci dziadka Maria Jelska z naszą babciąprzyjechata do Doniecka ipomagala swojej siostrze Zofii w wychowaniu i ksztalceniu d2ieci. Dužo mifych, cieplych wspomnien jest zmązanych z nią: ona uczyla nas muzyki, dobrych zwyczajdw, honoru i szlachelnosci, przyzwyczaila do odpowiedzialnej pracy, co przydaio się mi podczas wojny, kiedy cale gospodarstwo domowe zostalo w moich rękach, a mama z siostrą Ireną pracowaly od rana do wieczora, žeby zabezpieczyč nam nędzną egzystencję.
Nasza matka, Zofia Jelska (1897-1962) byla drugim dzieckiem w rodzinie. To byla osoba wyjątkowo utalentowana w nauce, sztuce, muzyce. Z usposobienia odwažna, šmiala, szlachetna od lai dziecinnych. Jako pierwsza uczennica w gimnazjum na koncowym egzaminie z literatury zostala nagrodzona aplaužomiprzez komisję. Podczas burzy uratowala žycie doroslemu, tonącemu czloM>iekow>i, za co byla odznaczona przez wladze miasta.
W1914 roku Zofia Jelska wstąpila na studia na Vn iwersytet Kijowski na kierunek przyrodoznawstwo, Zamilowanie do nauk przyrodniczych,
173


biologii odziedziczyfa odswego slymego dziadka Konstcmtegojelskiego. Pod wplywem patriotycznym ukonczyla kurs Czerwonego Krzyža, zostawila studia i wyj échala na front. Pracowala w szpitalach jako pielęgniarka, byla bardzo dobra i troškimą dla rannych. Podczas wojny míala ciekawe spotkanie z hrabią Puszkinem, inspektorėm do pomocy medycznej na fronde i siostrą K Dzieržynskiego Jadwigq, ktdra w przyszlošci uratowala od więzienia mlodszą s ios irę naszej matki.
W1916 roku Zojia Jelska zostala przeniesiona do Rostowa, gdzie zapoznala się ze swoim przyszlym męžem, znanym naukowcem, biologiem, absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego Mikolajem B lago wieszczeñskim. W latach 1915-192} w Rostowie pracowal wybitny rosyjski mikrobiolag i epidemiolog profesor B. A. Barykin, Pod jego kierownictwem w naukowym zakladzie bakteriologicznym pracowali nasi rodzice.
Los profesora Barykinajak i innyc.h stynnych naukowców, w tym i naszego ojea, byl tragiezny: wjzyícy oni zginęli w 1938 roku w stalinowskich więzieniach,
W1922 roku rodzice wzięli slub i przeniesli się do Kazani. Mama skonczyla UniwersytetKazañski, wydzialprzyrodoznawstwo iAkademię Gospodarki Lesnej i Rolniczej. Dzięki jej naukowej pracy na temat choroby jabloni na raka, uratowala ogrody owocowe Tatarii. W1930 roku rodzice zostali zaproszeni do Donieckiego Instytutu Medycznego. Byli organizatorami i zaloiycielami dwách katedr: biologii i mikrobiologii. Za ogromnąpracę naukowq Zafia Jelska dostala stopien naukowy kandydata nauk medycznych. Dzięki wszechstronnemu wyksztalceniuprowadzila doglębne badania genetyezne, Swoje wyklady Zofia Jelska prowadzila z takim zaangaiowaniem, zezawsze dostawala aplauzy i kwiaty, byla bardzo lubiana przez studentów i kolegów.
W 1937 roku zostal aresztowany mój ojeiee, profesor M. Blagowieszczeñski. Razem z nim jeszcze pięciu naukowców. Od tego czasu mysmy jego nie widzieli. Po upfywie 20 lat byl on posmiertnie rehabilitowany. Ojciec zostal rozstrzelany w 1938 roku za szkodliwq dzialalnosc w medycynie ipowiqzania zzagranicą (skonczyl Uniwersytet Warszawski, mial naukowe publikaeje za granicą.
Podczas wojny nasza rodzina mieszkala w Doniecku, nasza mama Zofia Jelska pracowala w laboratorium szpitala cywilnego, brala udzial iv ruchu oporu Niemcom, pomagala ludziom. W lede, w 1943 roku dzięki jej badaniom bakteriologicznym nad cholerą, uratowano caly obóz i wielu ludzi w mies cié. Po zwycięstwie mama kontynuowala swojq pracę
174


w Instytucie Medycznym, znow kierowala Katedrą Biologii i doslownie odrodziia Katedrą zpopiolöw. Nie zdolala obronic doktoratu zgenetyki, bow 194$ roku genetyka jako пайка zostala rozgromiona i zatriumfowala fahzywa "lysenkowszczyna ".
Badania naukowe mojej mamy z biologii г genetyka przydafy mi się pözniej w mojej pracy. Wbrew wszystkiemu Zofia Jelska kontynuowaia pracę naukowq, jednak zmieniia kierunekna fitopatologię. Znow zehr ala olbrzymi naukowo-badawczy material zfitopatologii, jednak pozniej nie danojej moiliwosci obronic doktoratujako ionie wroga narodu. W1953 roku utalentowanego, energicznego, jeszcze mlodego naukowca, Zofię Jelską zmuszono do pöjscia na emeryturą. To ostatecznie oslabilo jej zdrowie, chociai wciąz aktywnie zajmowala się nauką, ale ogromne zyciowe straty; šmierc męža istarszego syna, cięžkie choroby iprzezycia, trzy wojny— wszystko to wytrwale niosla na swoich wątlych, kobiecych ramionach. W ciągu pięciu lat ona ролю Ii nikla i w 1962 roku zmarla.
Parnięc o utalentowanym naukowcu, wspaniafym, wszechstronnie wyksztalconym wykladowcy, swietnym lektorze, szlachetnej, pięknej, zadziwiającej osobistošci na zawsze pozostalo w pamięci kolegöw, studentow i wszystkieh, ktörzy mieliszczęšcie z niąprzebywač. Со roku na uczelni zbierają się absolwenci na jubileuszowe spotkania i wsrod pierwszych profesorow wymieniajq imię Zofü Jelskiej. Wniosla ona ogromny, bardzo wamy dorobeknaukowy do pracy Donieckiego Instytutu Medycznego.
Ja poszedhm w slady moich rodzicow iprzodkow, przez cale žyde zojmujęsiępracąnaukową wDoniecMm Instytucie Medycznym, kieruję Katedrą Fizjopatologii.
Wiktor Jelski, profesor Donieckiego Uniwersytetu Medycznego”.
* * *

JEME JKO herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 1 ]0).
JENGIELEWICZ herbu Jastrzębiec; powiat oszmianski. {CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2511).
JERMASZKIEWICZ herbu nieznanego; powiat dziiniehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605, 1131).
175


JERSZ vėl JORSZ herbu nieznanego; powiat lidzki, vvilenski. (CPAHL, f. 391, z. 9.nr2398}.
JERSZOW herbu \vlasnego; wojewodztwo poiockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 5).
JESINSKI herbu Topor; na Wilenszczyžnie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
JESIPOWICZ herbu Ancuta; powiat polocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 265).
JESKOW herbu vvlasnego; powiat dzišnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605).
JEWSZYC herbu nieznanego; na Biatej Rusi i Wilenszczyžnie. (CPAHL, L 391, z. 6, nr 12).
JEZIERZE Wherbu Jezierza; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1200).
JEZIERZYNSKI herbu Jezierza. W księgach sądowych dworu žagarskiego znajdujemy zapis: “Anno 1747 die 31 julii. Wintentowanej sprawie Joną Ozierzynskiego vėl Jezierzynskiego z pozwaną Piotrową Kardynską na licu zlodziejstwaprzygęsi poicignioną. Wktorej sprcmie poniewaž strony, to jesl Jezierzynski czworga gęsi, Nanvojsz trojga, Sargielewicz gęsi trojga, kacząt szešciorga rekwiiowali, a obwinioną przylicznie pošcignioną do trojga znając się, ie ukradla i Berkowi przedala, do dalszych rekwizycji nie znala się, przeto urząd wedlug prawa,probando dalszego wyznania, ob\vinioną na konfesatękorporalną wskazuje. Po konfesacie nakazuje urząd, aieby Karatynski Jezierzynskiemu i innym tynfow 5 za zonę zaplaciP. (Žagarės dvaro teismo knygos, Vilnius 2003, s. 318),
Nieco požniej w tychže księgach czytamy: “Z Žagordo Žagor, Anno 1749 die 3 martii, - Poniewaž deductum, iš Ozerzynski Lawrynajcia
JE R O S Z K O W IC Z herbu nieznanego; powiat pinski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612), 176


czapkę swawolnie na ulicy zgrabil za dlug, nie donaszając dworowi sam sobie sprawiedliwosc czynil, kidry dlug Lawrynajtis juž oddai Ežerynskiemu, zaczym praesens indicium nakazuje, ažeby Ežerynski czapkę iawrynajciowi in instanti wrocil i ekspensu szostakow 4 wraz zaplacil, a za czynienie sprawiedliwosci i grabiež bez urzędu Ežerynski та zaplacic winy pol кору na dwor, Ktorym dekretem nie kontentowal się Ežerynski, mając sobie pro gravamine, apelowal do sąddw w jm. pana administratora ekonomii szawelskief\ (Tamže, s. 388).
JEZIERSKI-SEEMAN herbu Rogala; Księstvvo Žmudzkie. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1199).
JEZEWSKEBULKOWSKI herbu Tępa Podkowa, Posiadali in.in, dobra Bortkuny w powiecie kowienskim oraz Ruczaj w powiecie kroskim. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z, I, nr 1).
JĘZOR vel JEZOR herbu Krucyni; powiat kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, та 7).
JODLOWSKI herbu Natęcz; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. I, nr 1690).
JODZIEWICZ herbu Szeptycki. W księgach sądowych žagarskich z konca XVII wieku znajdujemy następujący wpis: “Die 7- ma februarii anno 1695, z Tarbuciow, z Popielan, z Kropiow i Žagor
Agitowala się sprawa z aktoratu męiow wsi Tarbuciow imieniem Michala Czernia i innych przy nim stawajqcych, Jana Paupera, Stef ana Medlinga, Jana Gruzdžia i Stanislawa Czernia z pozwanym panem Piotrem Rupszewiczem, sluiącym na ten czas u pana Jozefą Pajszewicza, obywatela iagorskiego, о konia liczkowanego, szerscią szlarowatego, takie przy nim drugiego, cisawego. W ktorej tedy sprawie, po kilku dylacyjach do wywodu wziętych, byl się ręczyl pan Jozef Jodziewicz, a gdy nie chcąc adores dalszej wlokity, przyjęli ugodę od zawodcy, to jestpoddanego jm, pana Krzysztofa Umiastowsfdego z majętnosci zwanej Kropiow, Andrzeja Konkala, talarow bitych osm -zrzekli się tejpretensyi, jakoi i poręcznika pana Jodziewicza z poręki uwolnili. Nie mają tej sprawy więcej popieraė i to turbacyi jeden drugiemu zadawac pod zaplaceniem winy hop litewskich 20.”
I l l


JOTEYKO herbu Ostoja.
Adam Joteyko, mieszkaniec powiatu trockiego, zostai potwierdzony w rodowitosci przez Wilenskie Zgromadzenie Szlacheckie 24 marca 1819 roku. (CPAHL w Wilnie, f. 391, z. 7, nr 4105).
JOZEFOWICZ-HLEBICKI herbu “Miesiąc i Gwiazda”; na Wilenszczyznie, (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 385).
JUCEWICZ-KAWLEWICZ herbu Korab; powiat trocki.
(CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).

JUCEWICZ-KOROLEWICZherbu Korab; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
JUCEWICZ-PLUSZCZEWSKI herbu Korwin; na Wilenszczyznie. (CPAHL, f. 391,z.6,nr7).
JUCHNOWICZ-SWIJJTORZECKI herbu Tr^by; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z, 10, nr 423).
JUCKIEWICZ herbu Ostoja; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JUNDZILL, wielki rod rycerski jacwieskiego widocznie pochodzenia, od wiekow slyngcy na Litwie, ktorego reprezentanci sg wzmiankowani w przekazach archiwalnych od XIII wieku zaczynajgc. Na przyklad blizej nieokreslony pan Jundzill figuruje w 1485 roku w ksi^dze wydatkow krola Kazimierza Jagiellonczyka w Grodnie; otrzymat wowczas, widocznie za jakies uslugi wobec monarchy, 4 кору groszy litewskich z karczem wolkowyskich, 4 кору z myta kowienskiego oraz “4 кору na kozuch z karczem dubickich.” (Рог,; Russkaja Istoriczeskaja Biblioteka, t. 15, s. 312).
W, Semkowicz w rozprawie О litewskich rodach bojarskich (Lithuano-Slavica Posnaniensia. Studia historica, t. 3, s. 72, Poznan 1989) pisal; “Mozna stwierdzic, ze Raczko Tabutowicz jest protoplastq rodziny Jundzillow, ktorq heraldycy nasi zaliczajq do rodu Labqdziow.
Oto w 1498 r. Mikolaj Jundzilowicz, kuchmistn wielkiej hiqznej Heleny, namiestnik dubicki i koniawski, zeznalz bracmiJanem iPawlem,
178


ie dziad ich Raęzko i ojciec Jundziio dokupili rožne ziemie do dobr swych Krzemiennych w powiecie wolkowyskim i uzyskali od wielkiego księcia Aleksandra potwierdzenie na te dobra. Z innego dokumentu krola Aleksandra dla tegož Mikolaja Jundzilowicza dowiadujemy šią, ie 6w Raczko mialjeszcze dwoch innych synow: Jana iMichnę (czyliMikolaja), ktory zabil swego brata Jana.
Gniazdo rodziny wywodzącej się od Raczka Tabutowicza ležalo w powiecie wolkowyskim, gdzie znajdujemy osadę Raczki (okolo wist Jelziwa) i w$pomnianą wyiej Krzemienicę. W tej okolicy byly tež najdawniejsze dobra Jundzillow”.
Jedno ze žrodei niemieckojęzycznych podaje: "Jundzill herbu Labędž. Od 1500 w Slonimiu, Rodzina pochodząca od Goligunta. Hrabiowie Prus od 1793. Galąž hrabiowska wygasla” (Stefan Graf von Szydlow-Szydlowski, Nikolaus Ritter von Pastinszky, polnische und litauische Hochadet, Budapest 1944, s. 46).
Nie jest to, jak šią wydaje, informacja šcisla, a w každym razie - ze wzglqdu na swą skrdtowosc - može budzič zastrzeženia.
Polska Encyklopedia Szlachecka (t. I, s. 172, Warszawa 1935) rowniez došč skąpo informųje: “Jundzillowie herbu tabądž. Rodzina otrzymala tytul hrabiowski w Prusach w r. 1793".
Dzieje rodu Jundzillow siągają wszelaka wieku XIIL
W Latopisie wolynskim (Ipatjewskim) z 1256 roku znajduje šią wzmianka: “Na utrije že prijecha ot Jatwiaz Jundzil*1, ktore to zdanie stužyc može za dowod jacwieskiego (a nie polskiego, litewskiego, czy bialoruskiego) pocliūdzenia tego imienia, a więc, bye može, i rodziny. Chociaž jeduoznacznošci tu byč nie može, bo cząsto šią zdarzalo, že Slowianie nadawali swym synom imiona Baltow, a Battowie Slowian. Pozniej, gdy powstawaly odimienne nazwiska, taka “z ami an a” mogla wprowadzic w btąd badaezy. Dziš juž nie možna ustalic, czy rzeczywiscie potęžny i rozgalęziony rod Jundzillow z pogranicza Wilenszczyzny i Grodzienszczyzny pochodzit od zacnego rycerza jacwieskiego z Kroniki Ipatjewskiej.
Ale nazwisko to w rožnych odmianach przewija šią przez stulecia w aktach archiwalnych, A. Boniecki pisze o początkach tej rodziny w IX tomie Herbarza Polskiego (s. 102, Warszawa 1906): “Jundzillowie, herbu Labędž, w W. Ks. Litewskim. Protoplasta domu Jundzillow jest Raczko, ktory pozostawil syna Jundzila. Jundziio mial czterech synow: Mikolaja, Jana, Pawla i Szymka. Z nich: Mikoloj Jundzilowicz, kuchmisirz wielkiej księžny Heleny, namiestnikdubicki i koniawski, zeznal
179


wraz z bracmiprzed Aleksandrem Jagielionczykiem w 1498 ie dziad ich Raczko i ojciec Jundzih dokupili roine ziemie do dobr swych Krzemienicy w powiecie wolkowyskim i prosil wielkiego księcia o “potwierdzenie aktow tego kupna, co tež uzyskaF... Tenže Mikolaj umarl po roku 1516 w randze marszalka wielkoksiązęcego.
Po raz pierwszy jednak - na lie się to nam udato ustalič - Jun&ziitowie herbu tabędz wzmiankowani są w roku 1438, jako juž wöwczas bardzo wplywowa rodzina w W. Ks. Litwy. Imię ich wiąže się przede wszystkim z takimi miejscowosciami jak Grodno, Nowogrodek, Dubica, Oszmiana, Lida, Wotkowysk, Kowno,
W powiecie lidzkim znajdųje się miejscowosc Jundziliszki, ktöra najwidoczniej i bylapierwotnytn gniazdem ojczystym tego rodu. Chociaž nie wykluczone, ie odwrotnie, ta miejscowosc otrzymala nazwę od swych panow...
Zajmowali wybitne pozycje w administracji, wojskowosci, bywali duchownymi. W 1499 roku wspominają archiwalia o Mikolaju Jundzilowiczu, panų na Dubiczy (Por,: J. Danilowicz, Skarbiec dyplomatow", t. 2, s. 251, Wilno 1862).
Jan Dworzecki-Bohdanowicz w rękopišmiennym Herbarzu szlachty litewskiej przytacza procz o Labędziach pewne dane o Jundzilach herbu Bawola Glowa oraz Pobög z wojewodztwa wilenskiego. Pierwsi spokrewnieni byli m.in. z kniaziami Massalskimi.
Jundzilowie herbu Lubicz i Mitra Ksiąžęca gnieždzili się w powiecie grodzieuskim. A užywający herbu Labędž - wedhig Bohdanowicza - w powiecie lidzkim i nowogrödzkim. Od wieköw siedzieli tež m.in. na dobrach Jesiance i Porojšcie w powiecie lidzkim.
Panstwowe Archiwum Historyczne Litwy posiada sporządzoną w roku 1837 wjęzyku rosyjskim genealogię rodu Jundzillöw (f. 391, z. 8, nr 1462). Czytamy m.in. w tym rękopisie: “Przodek tego rodu Mikolaj syn Mar eina - Jundzil, skarbnik grodziehski, dziedzieznie wladal majątkami w powiecie grodziehskim: Markowicze z 5 poddanymi, nadanymi ongis jego przodkom przez krölöw pohkich, a w powiecie lidzkim nabytymi Nowokuhce lub Starzewszczyzna z 1 poddanym, oraz Jasiahce, Porojscie i Bujwidy'.,.
Protoplasta rodu Mikolaj mial syna Piotrą; ten zaš trzech potomkow; Benedykta, Kazimierza i Dominika. Benedykt Jundzih mial trzech synow: Szymona, Michala i Bonifacego Stanistawa. Natomiast Dominik - Michala, Bartlomieja i Jozefą. Tak więc Bonifacy Stanislaw i Jozef Jundzillowie byli bracmi stryjeeznymi. Mieli tež
180


dosé licznych krewnych, zamieszkalycli przewaznie na
Grodzienszczyznie. Herb tej rodziny nie jest w cytowanym
dokumencie wskazany.
W przekazach pisanych z XVI-X1X w. daje šią dosé dokladnie przesîedzié koleje losu tego potęžnie rozgalęzionego rodu szlacheckiego, zaznaczającego swą obecnošč w žyciu politycznym, wojskowym, gospodarczym. Taknp. ze zrôdla archiwalnego dowiadujemy się, že okolo roku 1511 namiestnik koniewski i dubicki pan Mikolaj Jundzilowicz jest wielokrotnie wymieniany w dokumentacb dworu krôlewskiego. (RÎB,
t. 15, s. 880 i in.).
29 lipca 1521 r. krôl Zygmunt osobiscie podpisai w Toniniu list zezwalający panų Janowi Jundzilowi na urlop w Oszmianie. (Sbornik matieriaiow otnosiaszczichsia k istorii Panow Rady W.K.L., s. 92, Tomsk 1901).
Wedlug listy z 1528 r, pan Pawel Jundzilowicz mial stawic w razie potrzeby wojennej 13 koni ze swych majątkow i 15 koni z posiadlosci teéciowej, ktorąsią opiekowal. (RIB, L 15, s. 1423).
Z zapisôw archiwaînych z polowy XVI w. wynika, iž Jundzillowie, zamieszkali w powiecie slonimskim, okreslani tara byli jako “nie obey, ale w tym powiecie osiadli”, z czego by wynikac moglo, že wlasnie tain szukac by wypadalo ich gniazda ojezystego.
24 maja 1523 r. w Wilnie bracia Mikolaj, Jan, Urban i Ždan Bohdziewiczowie sprzedali Wojciechowi Jundzilowi dziewiąc shižb i ziemię pustą, Piątkowszczyzną zwaną za 130 kop. groszy litewskich, (Archmum Ksiąžąt Lubartowiczàw Sanguszkôw, Lwôw 1887-1910,
t. Ill, s. 394).
W 1538 roku poslowali do Krakowa do krôla polskiego “od panow rad W. Ks. Litewskiego, ksiąžąt, paniąt i calego rycerstwa” Stanislaw Orwid i Mikolaj JundziÜ.
Pan Mikolaj Szymkowicz Jundzil, wojski grodzienski, figuruje w ksiągach grodzkich Grodna w 1539 r. (Akty tzdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Komissijeju, t. 17, s. 52, 55).
Szlachcic Mikolaj Jundzitl i synowie jego Jan, Krzysztof, Mikolaj, Abram, Wojdech i Jarosz wielokrotnie figurująw rôznych kontekstach (np. swiadkôw, oskaržycieli, zaskaržonych) w księgach ziemskich slommskich za lata 1555-1565. (Akty izdawajemyje..., t. 22, s. 2, 3, 80, 242, 417, i in.).
7 listopada 1565 r., we šrodę “przyježdžala do ksiąg ziemskich slonimskich ziemianka hospodarskiego powiatu slonimskiego pani
181


Marche] ow a Jundzilowa (urodzona) Olena Jakubowna Sawiczanka, žaiując i opowiadając obciąžliwie o tym, iž w roku sim 1565, miesiąca Oktobra 27 dnia w sobotę mąž moj Marchel Jundzil, nie mając žadnej przyczyny, innie zbil okrutnie, zmordowal i od wszystkiej majętnošci mojej mnie wygnal z domu, jakožem przed nim ledwie uciekla bosą i okrutnie zbita do jej mošci pani Janowej Mieleszkowej, do Dziewiatkowicz, i ležala u jejmošci pani Janowej tydzien, ledwiem šią z tego jego okmtnego zbicia wygoila”. (Akty izdawajemyje..., t. 22,
s. 185)...
Jerzy Jundzill, podkomorzy woikowyski, namiestnik szklowski, figuruje w inwentarzu majątku Bobra z 1573 r. (Akty izdawajemyje...,
t. 14, s. 180).
Pan Jundzill - wlasciciel siola Czemorycz, figuruje w ksiągach magistratu mohylewskiego w roku 1578. {Akty izdawajemyjet. 39, s. 102).
Jerzy Jundzil, podkomorzy woikowyski, “rąką swą” oraz Krzysztof Jundzilo “rukoju” podpisali w Nowogrodku wyrok sądowy 14 sierpnia 1586r. (¿ieJUvos Vyriausiojo Trubinolo sprendimai, Vilnius 1988, s. 65).
7 grudnia 1596 roku do ksiąg sądu wilkomierskiego wniesiono następujący zapis: “Ja Jan Hrehorowicz Ošctk, sędzia ziemski wilehski, a ja Zophia Mikolajewna Jundzilowna, malžonka jegomošci pana Jana Oscika, obadwa spoinie za jednego czlowieka, czynimy jawno y wyznawami sami na siebie tym naszym listem dobrowolnym zapisem, iž my osoby wierchu mianowane, spoinie potrzebujący pieniądzy na swoje wtasne potrzeby, wzięli y požyczyli u jegomošci pana Stanislawa Krysyla gotowych rąkodaynych pieniędzy trzysta y pięčdzjesiąt kop groszy liczby monety wielkiego xiqstwa litewskiego...” W zastaw oddali pahstwo Oscikowie swe wsie Girbucie i Czadosy. (Akty izdawajemyje..., t. 32, s. 467-471).
Šwiadkami tej transakcji byli “ludzie zacni, ziemianie krola jegomošci, w wielkim xiąstwie litewskim osiadli ichmosciowie pan Gabiyel Rypinski, pan Sczęsny Bohumatka, pan Stanislaw Duxsta...”
Jan Piotrowicz Jundzit byl w 1598 r. woznym sądowym powiatu wilenskiego (Akty izdawajemyje..., t. 20, s. 150).
Takže w stuleciu XVII przedstawiciele rodziny Jundzillow stale są wspominani przez žrodla pisane sądowe. Nie swiadczy to oczywiscie o jakichš wzmozonych sklonnošciach latorošli tego rodu do czynow kryminalnych, lecz o tym, iž rod byl silnie rozgaląziony i juž na skutek tego musia! w ten czy inny sposob kolidowac z innymi mieszkaricami
182


Wielkiego Księstwa. A poniewaz akta sądowe stanowią jedno z najwakmejszych ¿rodei pisanych o tamtych czasach, wypada i z nich czerpač odnošną. informację, podobnie jak z uchwai sejmîkôw szlacheckich.
13 stycznia 1601 roku Krzysztof Jundziti, ziemiatiin krôlewski powiatu slonimskiego, zaskaržony zostai przcd sądem przez Daniela Murzę, swego sąsiada, z powodu nieoddatiia na czas dhigu. Dwuletnia zwioka kosztowala tym razem pana Jundzila drogo, mūšiai sowicie, bo w dwôjnasôb, splacič naležnošč i pokryč wydatki sądowe. No i oczywiscie doznal uszczerbku na honorze szlaclieckim. (Akty izdawajemyje,.., t. 31, s. 287-288). Krzysztof Jundziii okoio roku 1606 byl komisarzem miasteczka Rožana na Grodzienszczyžnie.
W testamencie księcia Teodora Massalskiego z 1617 r., wymieniona jest wsrôd innych dziedzicôw jego côrka ksiqzna Maryna Jundzillowa (Âkty izdawajemyje..., t. 2, s. 44-45).
W roku 1619 księgi grodzkie grodzienskie wspominają Jana Jundzila na Zelwie, marszaika powiatu wolkowyskiego. (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 107).
Jerzy Jundziii w ] 626 r. byi poborcą podatkowym na powiat lidzki (Voiumina Legum, t. 3, s. 249).
Hieronim Jundziii, Stanislaw i Lukasz Lyszczynscy podpisali ucbwalę szlachty brzeskiej w 1632 r. o udziale w elekcji. (Akty izdawajemyje..., t. 3, s. 339-340).
9 stycznia 1638 roku Aleksander Jundziii, czasznįk w-wa nowogrôdzkiego, dziedzic majątku Woikowicz, skazany zostai na wysoką grzywnç i “na gardlo” za rozboj. Chodzi o to, že 26-27 lutego 1637 r, mając do towaizystwa panôw Mikoiaja B old ėja, Jana Rajeckiego, Daniela Wolczka, Adama Steckiewicza, Hieronima Tyszkiewicza, Jana Gogola, Baltazara Biwojnia i kilku innych tuž po pogrzebie metropolity Jozefą Ruckiego, najechaî na dobra tego ostatniego Rutę i Danislawicze. A uczynil to “pod pretekstem žoinierskim, armatno, jak do wojny przynaležy, takže o szeščdziesiąt podwôd, z salimi, z miedzami mając się (...) Wylomiwszy wrota, a inni przez plot przelazszy” zaatakowali majątek. Bili i męczyli každego, kogo zlapali, wypytując, gdzie metropolitą ukryl skarby. Nie znalaziszy takowych, grabili wszystko co się dalo, a najazd swoj powtorzyli jeszcze dwukrotnie następnej nocy i dnia, przy czym “z muszkietôw strzelali" etc,, etc. (Areheograficzeskij sbomik dokumientow, t. 6, s. 292-296).
23 lipca 1631 r, do ksiąg ziemskich wilenskich wniesiono
183


następujący zapis: “Ja, Jan Jundzil, genera} iego królewskiey mosci w- wa Wileñskiego, zeznawam tym moim kwitem, ii w roku teražniejszym 1631 miesiąca Julii 23 dnia, mając przy sobie strong ludzi dobrych, szlachciców Jana Marcino wicza a Michala Jarmoiowicza, byiem užyty od imci oyca Jozaphata- zakonnika cerkwi monas tyra swiątey Tróycy, w Wilnie będącego, do domu popowskiego cerkiewnego na ulicy Sawiczey ležącego, który ten doru mienil pomieniony zakonnik, iž na ten czas ime pan Pawet Osinski nie wiadomo, za iakim prawem trzyma: przy którym domu, za pokazaniem oyca Józaphata, widzialem p lac cerkiewny oítarzny sw. Mikoly od niegož pana Osiñskiego zabrany, tynem przegrodzony y przywrócony... Na to ia, general, dalem ten kwit móy pod pieczęcią y z podpisem ręki mey y pod pieczęciami strony szlachty. Pisan w Wilnie,., Jan Jundzil, generat, ręką swa’’,.. (Akty izdawajemyje..., t. 9, s. 23).
W 1646 roku wspomniany jest szlacbcic Samuel Jundzill, wlasciciei majątku Kopcie w województwie minskim, który przegrat (przez niestawienie się na rozprawę sprawq sądowąz Krzysztofem ze Ziotego Potoku hrabią Potockim, (Istoriko-juridiczeskije matierialy izwleczionnyje iz aktowych knig gubernij Witebskoj i Mogilewskoj, t. 25, s. 416-417, Witebsk 1871-1908).
Szlachta w-wa brzeskiego nakazywala swym postom na sejm warszawski 1670 r.: “Zas bigi iego mosci pana Chryzostoma Jmdzila, rotmìstrza iego królewskiey mosci, od wielu lai w Rzeczypospolìtey continuovane, aby debitam odniosly gralitudinem a república, - promovebunt ichmpanowieposlowie". (Akty izdawajemyjet. 4, s. 83).
Stephan JaKób Jundzil Dziedziula podpisal 6 marca 1698 r, mstnikcję sztachty w-wa wileñskiego na sejm pacificationis. (Akty izdawajemyje..., t. 8, s. 345),
W czerwcu 1679 roku ziemianin hospodarski powiatu lidzkiego Aleksander Jundzil, zfožyt do ksiąg grodzkich miasta Lidy skargę, iz ponosi wiele “szkód i ucisków” i uszczerbek na zdrowiu ma od “czarowników” sąsiadow Bartíomieja i Maryny Biemucìów, ilustrując to sugestywnymi konkretami: “Jakož i ciepier miesiąca ijunia 22 dnia piered Šwiatym Janom Chrystycielem, gdy j ego, pana Jundzila, bydb z chlewa pastuch wyganial na pasza, a ona, pani Biernuciowa, sled bydlaczy zebrawszy do chustkizawiqzala. Inazawtroje korowa, szersciu ryiaja, poczęla malaka nie dawac, cielaci na oezy nie puszczajuczy, po polu byezeezy biegala, a potem, gdy im poczęli mówìc, tedytają korowa pierestaia biegač i kryezee, odnak malako wypsowala.
Jeszcze tegoi roku (...) gdy do domu ichprzyszewszyjako do susieda, siel u niego, Biemucia, u piekarni na lawìe. Tamie sama pani Ma tyria
184


Biernuciowapanų Jimdzilu z tylu za kolnierz kožuszny try jablka založyla; (...) rozumiejuczy to, szto na iart zaloiyla, wyniawszy ich, zjel ich. Od ktorych jablkow i ciepier ledwo žyw zostajet, suchotamijakimi nakimda.
Sama pani Jundzilowa, nie znaszowszy agniu w domu, r ano o kurach, do niego, Biernucia, do domujego Buywidowskiego, vv lidzkimpowiecie ležaczogo, poszla. Tamže bieruczy ogon wjamie, w ogniu znaszla jakijei malenki gamuszek, w chustce zawiqzany, z jakimis zielami, a chustka w žarų celaja, nie gorela. Jeszcze malo na tym majuczy, stojaczy na podworzu swoim (...) pani Biernuciowa (...) uczynila sroguju pochwalku, mdwiacz)> tymi slowy: “O tom tobie kažu, szto ty z toj choroby nie wyjdziesz, i zona twoja, i dzieci twoje leda jako poginiecie ode mnie, ale szcze i dom wasz ogniem spalu i wniwecz was wieczn i e zgublu ,r (Ragano teismai Lietuvoje, s, 297-298, Vilnius 1987).
Takie to sąsiedzkie sprawy bywaty przy koncu XVII stulecia, a więc w calkiem nie odleglej przeszlošci.
Krzysztof Jundzill, podsędek grodzienski, i jego zona Teresa figurują w zapisach sądu braslawskiego w roku 1700. (Centralne Panstwowe Archiwum Historyczne Litwy, FDA, rok 1700, nr 46, s. 1003-1008), Krzysztof Wiktorian Jundzili, sądzia ziemski powiatu grodzienski ego, 6 lutego 1710 roku podpisal instrukcjęposlom, udającym šią do krola do Warszawy.
W 1720 r. tenže Krzysztof Wiktorian Jundzill, marszalek szlachty powiatu grodzienskiego, by! wlašcicielem folwarku Stempkowszczyzny w powiecie grodzienskim. (Akty izdawajemyje..., t. 7, s. 275).
Tadeusz zas Jundzill, marszalek grodzienski, komisarz skarbowy W. Ks. Lit., slynąl okolo lat 1750/70 jako mecenas oswiaty na tych ziemiach; onže založyl Litewską Komisję Skarbową, mającą dbač o sprawy finansowe panstwa. Tadeusz Jundzill, podkomorzy powiatu grodzienskiego, poslowat od tegož powiatu w 1764 roku na elekcją ostatniego krola polskiego Stanislawa Augusta Poniatowskiego (Volumina Legum, t. 7, s, 114).
Gniazdowiska tego rodu występowaty tež na terenach wysuniętych dalėj na wschod, na ziemiach etnicznych bialoruskich, Tak np, okolo roku 1778 akta archiwaJne wymieniająiimę Michala Jundzila, stolnika witebskiego,
Konstanty Jundzill, lowczy powiatu slonimskiego, 15 stycznia 1791 roku podpisal wyrok Glownego Trybunalu Litewskiego w sprawie zawlaszczeniaprzez Wincentego Strawinskiego majątku Iwaszkiewicze panbw Gluszczynskich. (Dzial rękopisow Naukowej Biblioteki AN Litwy, f. 273,3509),
Jundzitlowie byli przed rozbiorami w niektorycb odgalęzieniach
185


rodziną zamožną i wplywową, o stylu žycia raczcj arystokratycznym. Profesor St. Koscialkowski (Antoni Tyzenhauz, 1.1, s. 431, Londyn 1970) pisze: “Utrzymywanie kapeli nadwomych, muzyków i spewaków, “wokalistów"t byla bodaj najpospolitszym objawem popierania sztuk pięknych na dworach juž nie tylko wielkopañskich, ale i šredniopaúskich. Na Litwie nie tylko RadziwiUowie w Nieswieiu, Ogiñscy w Shnimte, Sapiehowie wRózame, ale i Brzostowscy, Niezabytowscy, Sollohubowie, Jundziifowie posiadali swoje kapele, niekiedy rujnująco wpfywajqce na mocno nadszarpnięte zasoby majqtkowe tych rodzin. A ilež kapeli nadwornych naliczyc by moina w KoronieT
O znaczeniu rodu tego swiadczyc može fakt, ze w 1782 roku w Drukarni Akademii Wilenskiej odbito druczek “Na akt szlubny Franciszka Jundzitta, marszatkowicza powiatu Grodziebskiego, z Teresą Burzyriską, wojewodzianką Minską, dnia 16 czerwca 1782 r.” (K, Čepiene, J. Petrauskiene, Mlniaus Akademijos Spaustuves leidiniai, 1576- 1805, s. 335, Vilnius 1979).
Jandzibowie zawsze uzywali polskich herbów rycerskich i byli spokrewnieni z wieloma rodzinami z kresów wschodnich, takimi jak Czamieccy, Burzyñscy, Zórawscy, Lipscy, Siemaszkowie, Twardowscy, Romanowscy, Cichoccy, Woynowie, Zyzniewscy, Cieciszewscy, Brzostowscy, o czym swiadczy m.in. testament niejakiej pani Katarzyny Bujnickiej, wpisany 20 lipca 1661 roku do ksiąg miejskich Kobrynia. {Istoriko-juridiczeskije matieriaty izwlecziennyje iz aktowych knig Mogilewskoj i Wiiebskoj gubernij, t. 26, s. 239-247),
W zródlacb hi story cznycb zachowaly się liczne wzmianki
0 czlonkach tej rodziny, która wykazywala zarówno typowe zalety, jak
1 wady szlachty kresowej.
Oto np. 14 lipca 1721 roku namiestnik grodzki województwa Witebskiego Dominik Józef Rusiecki przyjąi w sposób następujący brzmiącą skargę: “Na urzędzie jego kr. mošci grodzkim Witebskim etc., wielmoiny jmó pan Kazimierz Sakowicz, chorely *v-mj Witebskiego, w nieznoéney oppressij swey solenną zanosti manifestacyą na jmeipana Antoniego Jundzila Rylę, podczaszego Lidzkiego, na jmp. Jakubę Sągaylę y na jmp Antoniego Szpakowskiego, w spólney radzie y namowie... z sobą będących, o to y takowym sposobem, ii, w roku terazniejszym 1721, m-ca Juli 6 dnia, niemalą maiąc z sobą ¿olnierzów, ludzi komputowych, czlowieka z kilkimastu,... z oręiem ognistym, rynsztunkiem woiennym, do boiu naleiącym, wzntszajqc pokóy pospolity, czyniąc na convulsio prawa y wielu konstitucy Korony Polskiey y wo xa
186


Litewskiego... zfy umysl wykonywaiąc,... na dobray majęlnosč, nazwane Poląne, alias Niemoyta, w powiecie Orszanskim ležące, violenter na miasteczko naiechali, ludzi nic sobie niewinnych, rožney kondycyi, bili, halasowali> oraz kupcėw, z jarmarku Pustynskiego iadących, ktėre Pustynki do tegož dworu Poląnego naležą, na dobrowolney drodze, zgęstym strzelaniem po nieprzyjacielsku rozbiiali pęsiąpienięžnąpodlug swego upodobania na niek, odstraszając w przyszly czas od jarmarku Pustynskiego, wymagalit gwaltownie biorącpod wartę, brali, ciemięžyli, ze wszystkiego ubogich ludzi obnaiali, Przez co... szkodę dworowi Poląskiemu uczynili, na 6000zlotychpolskich wzięli. O co wszystko chcąc z takowemi violatorami prawem czynic, krzywd, szkod, nakladow prawnych u kaidego sądu regnirowac... dalžahiiący tą manifestacyą do xiąg urzędowych zapisac, co jest zapisano”... (Istorika-juridiczeskije matierialy izwlecziennyje iz aktowych knig Mogilewskoj i Wiiebskoj gubernij, t. 26, s, 74-75, Witebsk 1895).
Byl, jak widzimy, pan Jundzill typowym szlachcicem, nie stroniącym od rozmaitych najazdow, napadow, rozrčb, hulanek i tym podobnycb awantur, tak charaktery s tycznych dla Rzeczypospoiitej XVIII wieku. Inicjatorcm powyžszej akeji byl jednak jašniewielmožny pan Jakub Sągaylo, szlachcic o niezwykle gorącym ternperamencie (co niezbicie wynika z częstych skarg niąniego odnotowanych w sądzie witebskim). Tak np. juž we vvrzešniu tego 1721 roku skaržyl šią jeden z ksiąžy (S. Teodorowicz) na sąsiada o kolejny napad: “a jmp Sągaylo biegal po drogach, gošcincach, przeymuiąc ludzi klasztornych, strzelaiąc, strasząc, šmiercią grožąc” (cyt. wyd, t. 26, s. 92).
Czasy šią jednak zmienialy i u schylku XVIII a na początku XIX wieku wielu mlodychreprezentantow zubožatej szlachty kresowej coraz gor!iwiej gamąč šią zacząlo do szkol wszelkiego rodzaju. Zniewolonej ojezyžme potrzebni byli nie zabijaki i wydmikufle, lecz pracownicy, uezeni, artyšei.
Jan, syn Konstantego Jundzill po ukonezeniu Gimnazjum Grodziehskiego studiowal na wydziale etyko-filologicznym Uniwersytetu Wilehskiego, gdzie w 1826 r. otrzymal tytut kandydata praw. (Centralne Panstwowe Archiwum Historyczne Litwy w Wilnie f. 721, z. 1, nr 833, s. 107).
28 sieipnia 1828 r. Kazimierz Jundzill otrzymal šwiadectwo o tym, iž jest rzeczywistym studentėm na wydziale fizyczno-matematycznym Uniwersytetu WiIehskiego. (CPAH Litwy w Wilnie, f. 721, z. I, nr 835, s. 94).
187


CzíonJkowie tej rödziny-jak widac- ciągle zaznaczali swąobecnošč w wielu sfeiach žycia spolecznego, naukowego, politycznego.
Stanislaw Bonifacy Jundziil (1761-1847), profesor Akademii Wileñskiej, byl tw6rcą polskiej terminologii botanic znej, autorėm pierwszych podr^czników akademickich botaniki w Rze czypo spolitej.
Ignacy Jundziil byl zastuzonym día Wileñszczyzny dzialaczem filantropijnym, kierowal w latach 1811-1817 Wilenskim Towarzystwem Dobroczynnosci.
Franciszek Jundziil (1825-1865), oficer armii rosyjskiej, przylączyl šią do powstania 1863 r, i zostal jednym znajlepszych dowódców ruchu w ziemi nowogródzkiej i piñskiej, pózniej takže krakowskiej...
Równiez Piotr Emanuel Jundziil (ur. 1839, w Wilnie) bral czynny udzial w pracach patriotycznych, wspóípracowal m.in. z Z. Sierakowskim, J. H. Dąbrowskim, J. Ohryzką.
W XIX w. byli Jundzitlowie nieiaz potwierdzani w rodowttosci przez heroldie w Wilnie, Minsku, Grodnie. Так Wtadyslaw (syn Mikolaja) Jimdzilt 8 nmja 1848 r. potwierdzony zostal w szlachectwie przez beroldiq wilenską. (СРАН Lítwy w Wilnie, f. 391, z. I, nr 182, s. 38).
W tym okresie Jundzillowie brali žony ze Skarzewskich, Marcinkiewiczów, Zapasników, Stecewiczów, Bochonowskich, Zawiszów, Rząsnickich.
W XIX w, dzierzawili m.in. odziemian Balinskicb majątek Punžany w powiecie zawilejskim, mieszkali tež w powiecie wilenskim, lecz najczęsciej — w lidzkim. Wywód urodzonych Jundzillów herbu Labędz z 1798 г. podaje, ¿e “dom ten od dawna w powiecie lidzkim osiadly, pózniej licznie rozrodzony teraz formuje kilka familii”. Za protoplast? wzięty zostal Stanislaw Jundziil, który w 1694 r. nabyí od Stecewiczów majątek Podborze w powiecie lidzkim i zostawil po sobie syna Józefa, po którym ród się zacząl szeroko rozgalęziac. (CPAH Litwy w Wilnie, £391,z.4,nrl218, s. 1-96).
Spis szlachty powiaíu lidzkiego z 1855 roku odnotowuje tam obecnosc 40 Jundzillów, wpisanych do szóstej cząšci (szlachta starožytna) ksiąg genealogicznych Gubemí Wileñskiej. (CPAH Litwy w Wilnie, f.391,z. 4,nr 1692, s. 195-196).
W I860 r. heraldía wileñska odnotowala w powiecie lidzkim Antoniego, syna Hipólita Jundzilla. (CPAH Lítwy w Wilnie, f. 391, z. 9, nr 77, s. 11).
W 1901 r. Departament Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu potwierdzil rodowitosc Kazimierza Waleriana Jundzilla z Grodzieñszczyzny. (CPAH Bialorusi w Grodnie, f. 332, z, 4, nr 5,
s. 46).
188 *


JUNDZILL-RYLLO vel JUNDZIUL-RYLO herbu Wieniawa; województwo wileñskie, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622).
JUNDZELU-KUCEWICZ herbu Bawola Giowa; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, ж 7).
JUR vel JURA herbu Odrowąž; powiat brasìawski, trocki.
f CPAHL, f. 391, z. 7, nr 7096).
JURAHA herbu Kotwica, pradawny ród ksiąžęcy; powiat oszmiariski, slucki, polocki, wileñskí. (CPAHL, f, 391, z. 1, пг 914).
JURAHA-GIEDROJČ herbu Pomian; powiat oszmiañskí. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8).
JURAHA-WIKSZTORT herbu Pomian; powiat zawilejski (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JURCZYNSKI herbu Strzemią; dziedziczyli na Podborzu w powiecie lidzkim.
JURGA herbu Jastrzçbiec; powiat wolkowyski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
JURKOWSKI herbu Radwan І Jastrzębiec; powiat oszmiañskí. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1464).
JUSZACKI herbu nieznanego; województwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 3813).
JUSZCZYÑSKI herbu Lubicz; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr914).
JUSZKA-IBIANSKI herbu tabędž; na Litwie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
189

NAGRODZKI vėl NAGROCKI herbu Ostoja i Bawola Glo- wa; Księstwo Žmudzkie i Wilehszczyzna. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157, 2501).
NAJKOWSKI herbu Dębno i Dąbrowa; wojewodztwo wileh- skie. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2573),
NALĘCZ-MAJEWSKI herbu Starykoh; powiat nowogrödz- ki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 4).
NARBUT herbu Trąby. Mikola) byl pisarzem grodzkim smolen- skim w okresie 1643-1653, a Stanislaw Narbut skarbnikiem smolen- skim okoto roku 1733. (Por. Urzędnicy Wielkiego Księ$twa Litewskie- go. Spisy, Warszawa 2003, s. 675 i in.).
NARBUTOW1CZ herbu Trąby; w wojewödztwiegrodziehskim, wilehskim, kowiehskim.
NARMANOWSKI herbu Lodzia; powiat oszmianski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 11).
NARMONT herbu Korczak. W 1693 roku do ksiąg ziemskich m. Žagary wniesiono następujący wpis:
“Die 15 ianuarii„ z Jodejkow
Stanqwszy oczewisto na urzędzie we dworze JKM iagorskim pod- dany ekonomiczny imieniem pan Hrehory Narmonč ze wsi Jodejkow wojtowstwa pana Michala Pobolskiego, a będąc w leciech podeszfym i z maižonką swojq nie mogąc jai gospodarstwem wtadac, uznawszy
249


tedy ucciwego uszanowaniapo Jozeße Lawiynowiczu, ziąciu swoim byw- szym, gdy Twórca Niebios nie przedlužyl iywota zeszlej w Boga paniej Helenie, coree, przymujqc tedy w dom swój przy pozostalej wnucce za gospodarza, powtómie zapisują, mając spolną namowę i paradą z mal- žonką swoją Agnieszką Gascíównq, jemu wszytek dom ze wszeíakim dobrem, ruchomošcią - jako srebrem, zlotem, cyną, miedzią, kotlami, baniami, bydlem rogatym i nierogatym, tak tei gruntami oromemi iza- sciankami lesnemi, od mala do wiela, excepto tylko jego pszczofy i koma, aby mu wolno chowac na wychowanie; i to po dlugim žydu ma naleiec tetnuž zięciowi wyzej pomienionemu. Excepto zas tego, že go namówili panowie przyjaciele, aby on synowi swemu Ambrožemu Na- rmunciowi cokolwiek z milosci rodzicielskiej w upadku anego dal albo zapisaljednak on, nie odstępując odporady panów przyjaciól, tak de- klarowal, že po šmierci jego ma mu zięč Lawrynowicz dac trejnę žytem zasianą i jarzyną, i to nie jednego roku - .žyio jednego roku, jarzynę drugiego albo trzeciego, a grunt ma przy Lawrynowiczu zostawac. Wa- rują to sobie, že jezeliby Lawrynowiczowi Pan Bóg przyjaciela wieku- istego dal, bez czego nie moina w domu przy starosci ich, iwawego albo niechętnego, co by nie chcieli spoinie ich obserwowac, tedy kasują te zapisy swoje i wieeznie umarzają. A gdyby zasię dochowawszy w naszej starošei, tak deklarują: chocby i w zywocie nie stalo wnuezki naszej, tedy wszytko ni na kogo - choc mamy dzieci swoich i corkę Mocewiczo- wq, ktdrzy juž od ñas wyposaieni - tylko temu zwyz rzeezonemu wiecz- nemi czasy zapisujemy i wiecznosciq darujemy. Wzajemnie Józef Law- rynowicz podlug pienvszych zapisów deklarujqc w ucciwosci jako ro- dziców chowac, poniewai jeszcze post fata zeszlej malzonki nie oddalo- no ani oddzielono bylo, tedy to wszytko, nie nie wyjmujqc, w domu tym wedlug wniesienia pierwszego zostawuje. Co tedy z obu stron takowe uczyniwszy zeznanie, pan Normom oddala od tego domu swoje dzieci, krewne bliskie a pogotowiu obce ludzie, aby iadnej przeszkody teraz i na potym nie czynili pod zaręką kop 20 winy groszy litewskich, Takže zięč Józef Lawrynowicz ma dotrzymač ipowinien wposzanowaniu uéci- wym ai do zgonu žydą ich, tak samego pana Narmoncia, jako i šamą malžonkę Onego, pod takowąž winą zwyž opisaną.
Przy którym to zeznaniu byli ludzie wiary godni: pan Aleksander Holko, pan Stanislaw Moeewicz zięč, Józef Pelkas, Kazimierz Marulis lawnik, Ignacy Kozak. Co jest zapisano", (Žagarės dvaro teismo knygos, Vilnius 2003 j S. 238-239).
Niecopózníej wpisano do tychže ksiąg następujące zdania: "Arno )695 die 22 fe- bruarii
250


Testament ostatniej woli pana Hrehorego Narmonda we vwsi Juodėj kach mieszkającego przez zięcia Jozefą Lawrynowicza przy panų Józefie Jodziewiczu do akt podany, który slowo w slowo wpisujqc, tak się w sobie ma.
W imię Trójce Przenaswiątszej, Ojea i Syna, i Ducha Swiętego stan się ku wiecznej pamięci. Amen. Poniewaz w niestalosci ¿ywota ludzkie- go nic nie jest pewniejszego nad to, jako sięjuž narodzil, raz umierac musí, ja. Hrehory Narmonó, będąc od Twórcy Najwyzszego dęžką cho- robą obložony na cíele, ale jednak przy dobrej rekolekcyjej i na umysle zdrowym, a czując się byé bližszym (w starosd) smierci nižli požycia, umyšlilem tedy sobie dobra moje, któremiBóg Wszechmogący žyjącemu na tym swiecie do szafimku dal byl, tym iestamentem dysponowac.
A naprzód, duszę moją cięikiemi grzechami obciąžoną (ježeli mi z tego éwiata powolaé raczy) w laskę Jego Przenašwiętszą polecam i oddaję prosząc o przyczynę Naswiętszej Matki Boiej, a obronicielki mojej, takže wszystkich swiętych patronów i aniolów božych, aby mi z opieki swej nie wypuszczali i na miejsce požądane odprowadzili. A dalo moje mizerne jako z ziemi wzięte, tejže ziemi oddaję i proszę zięcia mego Jozefą Lawrynowicza, aby z uczciwosdq na mogilach ju- odejckich pochowane bylo. Dobra zas moje tak dysponuję: nie wylqcza- jąc nic ni na kogo, ani na yyftów1 Ambrožego i Andrzeja Narmonców; takže i na cdrkę Dorotą Narmonciównq Mocewiczowq, którzy cale ukon- tentowani są, tylko przy zapisach zięciowi wyzej pomienionemu wiecz- nemi czasy zapisują, dają i daruję, excepto z swojej bondy pszczól ulów 1, ¿upan lazurowy z podszewkq czerwonq i czwierc gruntu Ies negó w lawie Juszkajciów, o miedzą zięcia mego i od sciany damelskiej — to wnuezee Agacie, która w mlodych lieciech zostaje. Cokolwiek da Pan Bógpozytkówztychpszczól, to ma byé obrócono napožytektejže wnuczki Agaty tawrynowiczówny, ajeieli da Bóg zdrowiejejprzysc do lat, majq przy s toj nie wydacjq za mqi podlug przemoženia domowego. Przedaw- szy las wyzej pomieniony, ma jej barwą sprawic jako ojeiee, nie krzyw- dzqc sieroty; in quantum by zas odebral w laską swojq šwiętą - nie na kogo in negó, tylko temuž ziqciowi spadaé ma wszytko. A malionkę moją aby jako przedtym za ¿ywota, tak i po smierci mojej w uczciwym posza- nowaniu dochowal do zgonu ¿yda jej. Takže 3 pasierzbice -jedna za Woskq w Gimbudach, druga za Wojdzilowiczem w Žagorach, trzeeia co byla za Janem Pajszewiczem, takže w Žagorach, która zeszla z tego swiata — to nic nie naležąjuž do tych dóbr, takže sq ukon ten towane. A 1ubo Adam Pajsiewicz ma kartę ode mnie daną rodzicielce jego, tym testa-
251


mentem moim kasuję i wiecznie umarzam, gdyi mu dalem in vim nagro- dy tej karty klacz gniadą; nie mode jui dochodzic za tą kartą i zięcia mėgo turbowac.
Ktorą tedy to ostatnią wolą moją i dyspozycyją takpostanowiwszy, zakfadam winy na koždego turbacyją zadającego zięciowi тети кор iitewskick 20 groszy, ktdrej polowa na urząd, a druga na stronę. A i po zaplaceniu tej winy, jednak ten ostatniej woli mej testamentprzy zupel- nej mocy i swoim waiorze zostawac та.
Przy ktorym to testamencie byli ludzie dobrzy i wiary godni: Jozef Bierzul, Jozef Pelkas, Augustin Stankajiis, Kazimierz Mažulis lawnik, Gryg Giejstar z Danielow” {Žagarės dvaro teismo knygos, Par. Vytautas Raudeliunas, Algirdas Baltulis, Romualdas Firkovičius, Vilnius 2003, s, 273-274).

NARMUNTOWICZ herbu Žegota; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
NARONOWICZ herbu Zagloba; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
NARWID herbu Košciesza; powiat szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 460,461).
NASADOWSKI herbu Lis i Nalęcz; powiat witkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5).
NASUTA herbu wlasnego; powiat wolkowyski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443),
NASZEWSK3 herbu Tępa Podkowa; powiat kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2573).
NAWRUCKI herbu Pobog; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7),
NEISER vėl NAJZER herbu Bawole Око; powiat wolkowy- ski, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443).
252


NERLICH herbu Godziemba; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 39l,z, 8, nr 2563).
NERLICH-DOMESKI herbu Godziemba; powiat braslawski, wilkomierski. {CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596).
NEUMANN vel NEJMAN herbu Szeptycki; województwo witebskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609).
NIECIECKI herbu Poraj; powiat polocki, lidzki, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 265, 1022; f. 391, z. 5, nr 464). W powiecie wileñskim pieczçtowali siç godtem Jastrzębiec,
NIEDRUSZLAÑSKI vel NIEDROSZLAÑSKI herbu Labędž; powiat wilkomierski, swiçciaüski, wileñski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 245).
NIEDZIÑSKJ herbu Prus II; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z, 5, nr 466).
NIEKRASZEWICZ herbu Nieczuja; powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2573),
NIELINGOWICZ herbu nieznanego; powiat swiçcianski, (CPAHL, f. 708, z. 1, nr 49).
NIELIPOWICZ herbu Prus; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 468).
NIEMENTOWSKI herbu Jastrzębiec; w województwie gro- dzieñskim i wileñskim,
NIEMYSKI herbu Jastrzębiec; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr4,38).
NIEN ARTOWICZ herbu nieznanego; powiat upicki. (CPAHL, f. 708, z. 2,nr 1192),
253


NIEPOKO JCZY CKI herbu Waga; powiat polocki, witkomier- ski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5, 403, 641, 723)
NIESEUCHOWSK1 herbu Nieczuja; powiat shicki. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr546).
NIESZOKOČ herbu Lubicz; powiat kowienski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 956).
NIEŠC1NKO herbu Leliwa; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
NIEWIARDOWSKI herbu Dolęga, Szeliga, Sulima; powiat kowienski, poniewieski, szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 956,1752).
NIEWINSKI herbu Kuszaba; powiat kowienski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 956,3041).
NISKOWSKI herbu Jastrzębiec; województwo witebskie i Księ- stwo Žmudzkie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
N1SZKOWSKJ herbu Jastrzębiec; powiat newelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, ш-667).
NITOWŠČ herbu Niezgoda; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
NOGONOWICZ herbu nieznanego; powiat zawilejski, (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2047).
NOJSZEWSKI herbu Nowina; województwo i powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 315; f. 391, z. 5, nr 474; f. 391, z. 10, nr 267). Z tej rodziny btogoslawiona Košciola Katolickiego, siostra Zako- nu NiepokalanekEwa (Bogumita) Nojszewska (1885-1942), rozstrzela- na przez Niemców w Stonimiu.
NORGIALOWICZ herbu nieznanego; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr7, 11).
254


NORMONT herbu Leliwa; powíat nowogródzki, telszewski, го- sienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 665).
NOR NICKI herbu wlasnego; pradawny i ongis wplywowy rod, siedzący na dobrach dzíedzicznych w powiecie oszmiañskim.
NORUCKJ herbu Siestrzeniec; powíat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
NORWItt-UKRYN herbu Šlepowron; powíat telszewski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
r
NORWOJN herbu Gejsz; powíat rosieñski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
NORWOJSZ herbu Kosciesza; powíat kowieñski, rosieñski, tel- szewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11,610).
NOSARZE W SKI herbu Dolęga; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
NOSSÀU-SIEGEN herbu wlasnego; powiat konstantynowski,
(CPAHL, f. 391, z. 4, ш-2058).
NOWALIÑSKI herbu Nowina; powiat upicki. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 12, 667).
NOWOCHUÑSKI herbu Nastemp; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
NOWODZIELSKI herbu Slepowron; powiat szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
NOWOGOÑSKl herbu Nastemp; województwo wileñskíe. (CPAHL, f. 391, z. l,nr 1059).
NORGIELL herbu Nowina; powíat rosieñski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 255


NOWOKRZESKI herbu Boza Wola; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
NOWOKUÑSKI herbu Strzemię; powiat osziniañski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr7,11).
NOWOPOLSK1 herbu Nalęcz; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,707).
NOZDRYN-PLOTNICKI herbu Sas. W sierpniu 1845 roku Mmskie i Wileñskie Zgromadzenie Szlacheckie potwierdzilo rodowi- tosčtej dawnej familü rycersldej. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z Л, nr 132, s. 35).
NYRTOWT herbu Poraj; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2573),
NOWOGRODZKI herbu áw ieñczyc; pow iat rosieáski. (CPAHL, L 391, z. 6, ur 7, 707). 256


о

OBIDZIÑSKI herbu Topór; miasto Wilno. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2075).
OBODOWICZ herbu níeznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2076).
OBRAZCOW herbu wíasnego; powiat lidzki, województwo wileñskie. (CPAHL f. 391, z. 6, nr 110, 1623, f. 391, z. 1, nr 574).
OBROCKI herbu Rudnica; powiat wileñski, wilkomierski, oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 71S).
OBUCH herbu Roch 111; powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605, 1131, 1578, 2057).
OBUCHOWSKI herbu Sas; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, ni 2758).
OCHMAN herbu níeznanego; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
OCHRAMOWICZ herbu Odrowąž; województwo wileñskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11).
OCIESZKO herbu Jastrzębiec; powiat wileñski. (CPAHL, f, 391, z. 4, nr 2084).
*
ODACHOWSKI herbu Grzymala - powiat oszmiañski, witeb- ski; herbu Nalęcz - powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609,667).
257


ODYNIEC herbu Ostoja; powiat oszmiañski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7).
ODYNIEC-EJGIRD herbu Leliwa; powiat oszmiañski, wol- kowyski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
OGIELB herbu nieznanego; powiat wolkowyski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 18).
OGIENIEC-KONTRYMOWICZ herbu Konopacki; powiat upicki i wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z, 4, nr 1400).
OGINSKI KSIĄŽĘ z KOZIELSKA herbu wlasnego; powiat dzisnieñski, oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 2057, 2724),
OGURKIEWICZ herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7; f. 391, z. 4, nr 2091).
OJDZIÀTOWICZ herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr 110).
OKMINSKI herbu Okmiñski; powiat braslawski, swiçcianski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2093).
OKLASIEWICZ herbu nieznanego; powiat stucki. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 546).
OKOCIMSKI herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8).
OKOROWSKI herbu Roch II; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1692).
OKOSZKO herbu Radwan; powiat dzisnieñski, swiçciatiski, (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1098).
OKRASIÑSKI herbu Strzemiç; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7).
258


OKULIÑSKI herbu Nalęcz; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 18),
OKULlCZrKAZARYN herbu Oksza; województwo witebskie, powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1816, 2724, 2725).
O LCHO WIECKI herbu Ancuta; powiat rosieñskí. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7, 11).
OLECHNOWICZ-M1KULSKI herbu Sas; województwo wileñskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
OLENDZKI vel OLĘDZKI herbu Rawicz; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z, 11, nr 80).
OLESZCZEWSKI herbu nieznanego; powiat swiçcianski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr611).
OLIFIROWICZ. W paždziemiku 1845 roku Minskie Zgroma- dzenie Szlacheckíe rozpatrywalo kwestiç rodowitosci tej starožytnej fa- milii. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 34)
OLISIEWICZ herbu nieznanego; powiat wilehski, slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546; f. 391, z. 4, nr 2105).
OLISZKIEWICZ-KRYCZYÑSKI herbu Radwan; powiat oszmiañski, (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 271).
OLPIÑSKI herbu Rawicz; powiat piáski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
OLSEJKO herbu Dolęga; powiat nowoaleksandrowski. (CPAHL, f. 39l,z.5,nr483).
r
OLSZÀNSK1 herbu Jastrzçbiec; powiat wolkowyski, wileñski.
(CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2107).
OKUNIEK herbu Okun; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 708). 259


OLADOWSKI herbu Korczak; powiat kobryñski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr 18).
OLAWSKI herbu Kusza; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2109).
OMULSKI herbu nieznanego; powiat wileñski, (CPAHL, f. 391, z. 4, iu-2111).
ONICHIMOWSKI herbu Szumberg lub Kotwica; powiat bra- slaw ski, kobryñski, éwiqciañski, dzisnieñski, telszewski. (CPAHL, f. 70S, z. 2, nr 146; f, 391, z. 4, пт 2113).
ONISZCZENKO-OKSAKOWSKI herbu nieznanego; na Bialej Rusi i Lítwie. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2114),
ON1UKJEWICZ herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2115).
ONOSZKIEWICZ-JACYNA herbu Jacyna; powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1132),
ONOSZKO-JACYNA herbu Jacyna; powiat dzisnieñski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2724, 2728).
ONUFROWICZ herbu nieznanego; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
ONUPRANSKT herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 110).
OPANOWICZ herbu Gozdawa; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2118),
OPOLSK3 herbu Sas; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2 nr 404, 649,723).
OLSZEWSKI z Olszewa herbu Slepowron; powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 260


OPULSKI herbu Lubicz i Sulima; powiat telszewski, v/itkomier- ski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 617; f. 391, z. U, nr 81).
ORDYCHOWSKI herbu Poraj; powiat rosiehski. (CPAHL, L 391, z. 6, nr 707).
ORDYNIEC herbu Ostoja; powiat oszmiaiiski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2121),
ORDYNSKI herbu Ostoja; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2122).
ORLICKi herbu Nowina; powiat wilkomierski, kobrynski, oszmianski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3).
ORZECHOWSKi herbu Lubicz; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ORZEL herbu Prus; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391 s z. 11, nr 87).
ORZESZKO-OSTREJKO herbu FCorczak; powiat nowo- grbdzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
ORZESZKOWSKI herbu Korab, Selina; powiat witkomier- ski, braslawski, dzišnienski. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 600).
OSMOLOWSKI vėl BONCZ-OSMOLOWSKI herbu Bohcza. Z tego rodu pochodzil Hleb AnatoljewiczBoncz-Osmolowski, ktčry byl wybitnym antropologiem i archeologiem. Urodzil siq w rodzi- nie drobnoszlacheckiej na Biaiomsi, mianowicie w miejscowosci Blo- nie powiatu puchowickiego wojewodztwa miriskiego 22 paždziemika 1890 roku. Zmarl w Kazaniu 1 listopada 1943 roku. Byl w swoim czasie i uchodzi do dziš za wybitnego w skali międzynarodowej antropologą i znawcę epoki paleolitu.
OPONOWICZ herbu K urcz; pow iat upicki, oszm ianski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 273). 261


OSOSKO herbu Syrokomla; powiat dzišnienski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18, 1130,2724).
OSTANOWKO herbu Ostoja; powiat dzišnienski, švviącianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 605, 611, 1131, 1578). W 1845 rokuMinskie Zgromadzenie Deputat6w Szlacheckich zajmowalo się kwestią rodowi- tošci tej rodziny. (CPAHL w Wibie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 34).
OSTROWICKI herbu Dolęga; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 277).
OSTRO WSKI-DANE JKOWICZ herbu Janina; powiat wil- komierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 61).
OSTWIEEOWSKI herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 709).
OSTYLOWSKI herbu nieznanego; powiat wilejski, dzišnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 709, 605, 1131).
OSZMIANSKI herbu Lubicz; powiat lidzki.
OSZMIENIEC herbu Korczak; powiat pinski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
OSZTORP herbu Golocki. Panowie Osztorpowie byli potwier- dzant w rodowitošci przez Minskie Zgromadzenie Deputatow Szlacheckich w latach 1829, 1846,1849. (NAH Bialorusi w Minsku, f. 319, z. 3, nr260, 261).
OTTOWICZ-ŽYCKI herbu Drzewica; powiat vvileriski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr278).
OWELT herbu Kietlicz; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 451,649).
OWELT-OWILSK3 vėl OWILSKI-OWELT herbu Kietlicz II; wojewodztwo vvilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
262


OWEROWICZ herbu nieznanego; województwo wileñskíe. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622).
OZIEWICZ herbu Lubícz; powiat oszmianski, ėwięcianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 611; f. 391, z. 4,nr2139).
OŽEGALSKI herbu Prawdzic, Košciesza i Rawicz; powiat wi- lejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 708).
263


PACEWICZ-NIEMORSZAÑSKI herbu Póí Orta; powiat oszmiañskí. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 282),
PACEWICZ-SZYRWIÑSK1 herbu Dolęga; województwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
PACEWICZAVOJNIALLO herbu Letiwa; powiat wileóski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
PACOWSKI herbu Lubicz; powiat upicki, szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1192,2157,2514).
PACUÑSKI herbu Jeleñ; powiat poníewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752).
PAGYNA herbu Leliwa; powiat lidzki i inne. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622, 2758; f. 391, z, 1, nr 1417).
PACYNA-KOŠCIELECKI herbu Ogoñczyk; województwo wilenskie, grodzieñskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, 12).
PACZEWICZ herbu Gozdawa; powiat poníewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752).
PAGIÑSKI herbu Lubicz; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
»
PAKOWICKI herbu Lubicz; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
265


PALMONT herbu Dąbrowa; pūwiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
PALSKI herbu Jelita; powiai brzeski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
PANASIEWICZ herbu Krzywda; powiat braslawski, wilenski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110, 707, 1623).
PANIEWSKI herbu Godziemba; powiatwilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2153).
PANTUS herbu nieznanego; povviat wilejski, nowogrodzki, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, 12).
PANKIEWICZ herbu Pobog; wojewodztwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. l,nr 1660).
PAPOWSKT herbu Lubicz; powiat dzišnienski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 283).
PAPROCK1 herbu Jastrzębiec; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z, 4, nr 1692, 2156; f, 391, z. 6, nr 1622, 2758).
PARAFIAN OWlCZ herbu Ogonczyk; powiat oszmianski, dzi- šniehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18, 707 i in.).
PARNAWSK1 herbu Sas; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
PARSIUKIEVV1CZ herbu Šwinka. Byli siermięžną szlachtą Ziemi Mihskiej.
PASZKIEWICZ herbu Radwan; z tej rodziny Jan Kazimierz Pasz- kiewicz, XVTLwieczny poetą polski rodem z Ziemi Oszmiahskiej, autor m.in. wierszaPoMa kwitnie faciną oraz Alojza Paszkiewicz (pseud, Ciotka) (1876- 1916), pochodząca z powiatu lidzkiego, populama ongis poetka bialoruska.
PALINOWSKI herbu Pobog; powiat wiikomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3). 266


PASZKIEWICZ-TOLOKONSKI herbu Tolokohski; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
PASZUC-KOPACEWICZ herbu Lab^dz; powiat oszmiariski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
PELISK1 herbu Luk; wojewödztwo wilehskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
PELNOBOKI herbu nieznanego; powiat pofocki, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 265).
PEREPECZKO herbu nieznanego; powiat lidzki.
PERKOWSKI herbu Pogori, Pierzchala i Peretyatkowicz; powiat trocki, oszmianski, brzeski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18; f. 391, z. 1, nr 1046, 1220).
PERM ANKOWSKESTANKO WSK1 herbu Wadwicz; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2754).
PERJVAROWSKI herbu Massalski; powiat szawelski (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157, 2531).
PETRAZYCKI herbu Pielesz odm. Jozef Michai Pietrazycki byt lowczym smolehskim okolo roku 1688. (Por. Urz^dnic.y Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego. Spisy, Warszawa 2003, s, 485).
PEZARSK1 herbu Pomian; powiat szawelski, wilenski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2513).
PIECZKOWSKI herbu Jelita; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 507).
PIETKIEWICZ herbu Pomian; powiat tejszewski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 189). Z tej gal^zi wywodzila si$ powiesciopisarka litew- ska Gabriela Petkeviciute-Bite (1861-1943).
267


PIETRASZEWICZ herbu Przyjaciel; powiat trocki. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7).
PIETROWICZ-KIRS herbu Piotrowicz; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
PIETRZEWICZ herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, L 708, z. 2, nr 2157).
PIETRZYKIEWICZ herbu Ostoja; powiat wilkomierski. (CPAHL, f 708, z. 2, nr 5, 148, 724, 928). .
PILECK1-URBANOWICZ herbu Topör i Labędž; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7; f. 391, z. 4, nr 2214).
PILSUDSKĮ herbu Košciesza odmienna, Obszeme materialy dotyczące dziejow tej znakomitej rodziny są przechowywane w zbio- rach Centralnego Panstwowego Archiwum Historycznego w Wilnie. (f. 391, z. 4, nr 2213; f. 391, z. 8, nr 83, 131, 274, 494, 504, 505, 534, 998, 1076, 2520; f. 708, z. 2, nr 2157, 2515, 3887).
Niekiedy się twierdzi, že jednym z dalszych korzeni rodu Pilsud- skich byla slynąea w dawnym Wielkim FCsięstwie Litewskim rodzina rycerska Ginejtöw, stanowiąca odgalęzienie pierwszej panującej na Li- twie dynastii Dowsprungöw (ponoč germanskiego pochodzenia), zna- nej w XI wieku. Stefan Graf von Szydlow-Szydlowski oraz Nikolaus Ritter von Pastinszky w dziele Der polnische und litauische Hochadel (Budapeszt 1944, s. 72) podają: “Pilsudskį herbu Komoniaka lub Kosciesza odm. Od 1413 na Žmudzi i Litwie. Litewska rodzina ksiąžęca, pochodząca od wielkiego księcia Dowsprunga, z galęzi kniazia Ginejt- Giniatowicza. Zaprzestali uzywania tytulu ksiązęcego. Z tej rodziny po- chodzi Jözef Pilsudskį (1867-1935), glownodowodzący armiąpolską do roku 1935, bohater narodowy Polski”.
Wydaje siqjednak niezbyt prawdopodobne, že Pilsudscy wiedli swöj röd od Ginejtöw (nazwisko wedhig wszelkiego podobienstwa norman- skiego pochodzenia), gdyž ei pieczqtowali się herbem Zaremba. Miano-
P IE T K U N herbu Przyjaciel; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707). 268


wicie Produla urodzonych Ginneyttowz 1811 roku stwierdza, že “uro- dzeni Ginneyttowie z antenatow przodkow swoich zaszczyceni rodowi- iosciq szlachetnosci, poniewaz Jan Maleuszewicz Ginneytt mial dobra ziemskie w Xięstwie Zmudzldm wpowiecie wilkijskim Ginneytty velNo- wikowszczyzna zwane, ktöre io dobra zostawil Janowi Jakubowiczowi Ginneyttowi, bratu sttyjecznemu, za summę kop litewskic.h 54, (...) 1647' (CPAHL, f. 391, z. l,nr 1361).
W calym tym, liczącym paręset lat, okresie Ginejtowie i Pilsudscy występująjako osobne rody, pieczętujące się rožnymi herbarai, co swiad- czy raczeį o ich odrębnošci i samodzielnošci.
Jednak Franciszek Piekosinski w Heraldyce Polski wieköw sred- nich wywodzi: “Rodem od wieköw osiadlym na Žmudzi byli Pilsudscy, herbu Kosciesza odmienna z mitrą. Przodkiem ich jest Ginei, apoczątek rodu ginie w pomroce dziejöw. W XV-iym jui meku występuje i rolę historyczną odgrywa ow Ginei, pan imudzki, pochodzący z ksiąžęcego rodu Dowsprunga, legendarnego wladcy Litwy z czasöw przedgedymi- nowskich. Podpisal on akt Unii Horodelskiej w roku 1413, pieczętując się wtedy herbem Zaręba, uzywal jednak podobno i herbu Labędž, a z pierwszejpolowy XVwieku znanąjest ipieczęč Gineta Niecewicza, zie- mianina litewskiego, z herbem Kosciesza, Jest to najpmwdopodobniej jedna i ta sama osoba (...) Wroku 1499 znani ją tež Marek i Stanislaw Gineytowicze (Giniatowicze)",..
Jak latwo zauwazyc, w powyzszym wywodzie nie ma žadnego do- wodu na rzecz tego, že Ginejtowie i Pilsudscy stanowįą jeden röd, Nie sątež identyczni Gineytowiczowie z Giniatowiczami. O ile to pierwsze nazwisko jest pochodne od germahskiego Ginejt (Ginate) albo od žmudz- ko-baltyckiego Gintas (Gintautas), to drugie jest patronimikiem od ta- tarskiego imienia Giniat. 1 wlasnie od tego imienia pisali się pierwotnie przodkowie tego rodu Giniatowiczami, zanim nie przybrali w XVII wieku od dobr Pilsudy nazwiska Pilsudskį.
Niemozliwe jest dziš jednoznacztie okrešlenie, jakie pierwotnepier- wiastki etniczne zložyly się na “zrödla” rodu Pilsudskich. Jak podaje w rękopismiennym Herbarzu szlachty litewskiej Jan Dworzecki-Eoh- danowicz, Pilsudscy uzywali herbu Kosciesza odm. w polu niebieskim. “1499 Marek i Stanislaw žyli Giniatowicze. Z nich Stanislaw syn Bar- tlomiej, starosfa upicki, pierwszy się nazwal od döbr swych Pilsud Pil- sudskim>\„
Jak wynika z danych arcbiwatnych, Pilsudscy w XVI-XVIII wieku brali
žony m.in. z Gorskich, Slowaczynskich, Galinskich, Bilewiczöw
269


(5-brotnie), Stęgwitow, Pancerzynskich, Kukiewiczow, Puzynow, Wazynskich, Butlerow, Grothuzow, Kisarzewskich, Rennow (2-krot- nie), Komorowskich, Strutynskich (2-krotnie), Kotowiczow, Berbe- ryuszbw, Romerow, Zabow, Niemierzow, Stroczynskich (2-krotnie), Kotątaj6w, Platerow, Iwaszkiewiczow, Michatowskich, Prejkintow. Pdsudczanki zaš wychodzily m.in. za Sylwestrowiczow, Beynar- tow, Frąckiewiczow, Iwanowiczow, Kossakowskich, Orwidow.
W Centralnym Panstwowym Archiwum Historycznym Litwy (f. 391, z. 1, nr 699) przechowywany jest obszemy, liczący 342 karty, zbior do- kumentow, dotyczących dziejow tego rodu. Wsrod nich zwraca na sie- bie uwagę Wywod familii urodzonych Giniatowiczow - Rymszow - Pil- sudskich herbu Kosciesza z odmianą z 16 czerwca 1832 roku, w ktorym czytamy: “Przed narni Ignacym hrabią Zabiellą, pdniącym urząd wi- lenskiego guhernskiego marszalka, dworu Jėga Cesarskiej Masei ka- merherem i kawaierem, prezydującym, oraz.deputatami, a mianowiciez powiatow; oszmiahskiego Jalcubem Rewkowskim, z braslawskiego Sta- nislawem Kamiehskim, z szawelskiego Jozefem RymgąjUą i telszewskie- go Symplicjuszem Izdebskim, doprzyjmowania i roztrząsania ivywodow szlacheckich obranemi, zloiony zostal wywod rodowitosci szlacheckiej famiUiPilsudskich, z ktorego się okazalo (...), žefamilia Pilsudskichjest dawna i starožytną szlachtą, pelnieniem wysokich urzędow i posiada- niem licznych dobr, lak z wlasnego na by čia, jako tezza nadaniami Kro- lewskimi odznaczającą się; ie uiywa przydomkow Rymszow Giniatowiczow (...); ie wzięty do niniejszego wywodu za protoplastę Bartiomiej Stanislawowicz Giniatowicz posiadal w Xiqstwie ¿mudzkim dobra Po- aneze, Janowddw, Pilsudy, oraz ie miaf synow trzech - Waciawa, Mel- chiora i Augus tyna, swiadczą następne dowody:
1. 1587junij 4 datowane prawo przedaine od Katarzynyz Wolod- kiewiezow Hilkowskiej Bartiomiej owi Stan isiawowiezowi Ginialowiczo- wi na dobra Poancze wydane;
2.1599februarii 11 datowane prawo przedaine od Mikoloj a Szcze- fanowicza temui Bartlomiejowi Giniatowiczowi na dobra Janowdow wydane;
5. 1603januarii 4 datowane a (...) vv ziemstwie rosiehskim przyzna- ne prawo darowne od Bartiomieja Stanislawowicza Giniatowicza syno- wi Waclawowi na dobra Pilsudy".
W 1621 roku sąd žmudzki konstatuje i uznaje, “ie Waclaw, Melchior i Augustyn byli synarni Bartiomieja Stanislawowicza Giniatowicza” i wykazuje, že wlasnie oni zaczęli się pisač od Pilsud Pilsudskimi.
270


Nie wiadomo, czy Augustyn i Waclaw mieli potomstwo. Natomiast Melchior Pilsudskį, “¿e oprocz dobr ojczystych posiadal z wlasnego nabycia majętnošč Ryngowiany w Xięstwie Žmudzkim we wlosci Ber- ianskiej lezącą, oraz ie z zoną Heleną z domu Slawoczyhskich splodzil synow trzech: Jana-Kazimierza dwoimiennego, Wladyslawa i Stanisla- wa (...). Następnie, ie Jan-Kazimierz Melchiorowicz Giniatowicz Rym- sza Pilsudskį, podczaszy grodziehski, chorąžy parnawski, nabyl dobra Pojurze Skirdynie (...). splodzil synowpięciu Dominika, Norbertą, Rocha-Mikoloj a dwuimiennego, Ferdynanda i Rejnholda-Michala dwu- imiennego”
Jako “znakomici obywatele” petnili Pilsudscy rozmaite pubkczne urzędy, wyrozniali się ofiamošcią i roztropnošcią, a jednoczešnie nie zaniedbywali spraw rodzinnych, ciągle nabywali liczne posiadtosci ziem- skie, przewaznie na Žmudzi, j ak tež na Wilehszczyznie i Grodziensz- czyžnie.
Wywod swoj 15-stronicowy wspomnieni powyzej czlonkowie De- putacji Wywodowej Szlacheckiej Wileiiskiej kohczyli slwierdzeniem: (...) “Pilsudskich zaaktualną i starožytnąszlachtępolską uznajemy, ogla- szamy i onych do księgi genealogicznej szlachty guberni Li tens ko - Wi- lehskiej klassy pienvszej zapisujem/’.,, (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 1, nr 1027, s. 30-45).
W przekazach archiwalnych z XVII-XVIII w. wzmianki o Pilsud- skich są nader częste i urozmaicone.
16 lipca 16S9 roku Trybunal Glowny W, Ks, Litewskiego skazal na wygnanie i splatę 4250 zloty ch dhigu na rzecz Dominika Pilsudskį ego, podczaszego grodziehskiego, Zydow Księstwa Žmudzkiego i powiatu upickiego. (Akty izdawajemyje Wilenskoju Archieogrąficzeskoju Komis- sijeju, t. 29, s. 191-193). U czervvca 1772 roku tenže Trybunal skazal grupę Zydow wilenskich na splacenie dlugu (tynfdw siedem tysięcy szešč- set szescdziesiąt szesč zaciągniętego jeszcze w 1715 roku, Michalowi Pilsudskiemu, starošcie wieszniahskiemu, (umocowanym Pilsudskiego na sądzie byt pan Michal Moniuszko), (tamže, t. 29, s. 430-432).
Jerzy Hieronim Nagurski, pomcznik powiatu medyngahskiego, iwer- skiego i žordanskiego wpisal w 1748 roku do ksiąg grodzkich Ksiqstwa Žmudzkiego następųjące poswiadczenie: “IT roku 1733, miesiąca apri- ladnia21, wielmozny pan Alexander Siemaszko, oboiny Xiqstwa Žmudzkiego, y jmci pan Michal Pilsudskį, podczaszyc Xiustwa Žmuydzkiego ode mnie odebrali zapis dany od stawney pamięci jmci pana Jana Bu- dryka, skarbnika smolehskiego, porucznika powiatu retowskiego, swo-
271


jey malionce de domo Steygwilance”... (Dziai rękopisow Biblioteki AN Litwy, f. 32-185; f. 32-189).
W 1751 roku nakladem Akademii Wilenskiej ukazala się medūza ksiąžka piora Mikolaja Wieliczki pt. Ira fortitudine elusa sive Lysimachus, tragoedia auspiciuus Francis ci, praefecti cellarii Magni Ducatus Litvaniae, et Ludovici, praefecti stabuli Ducatus Samogitiae, Pilsud- sciorum acta in gymnasio Chodkiewiczani-Crozensi S, J pridie Calendas Augusti anno 1751 (K. Čepiene, J. Petrauskiene, Vilniaus Akademijos spaustuves leidiniai, V. 1979, s. 466).
Franciszek, piwniczy Wielkiego Księstwa Litewskiego, starosta wieszwianski, oraz Ludwik, koniuszy Ksiqstwa Žmudzkiego, Pilsudscy podpisali w 1764 w imieniu tegož księstwa elekcję ostatniego krola pol- skiego Stanislawa Augusta Poniatowskiego (Volumina Legum, t. 7,
s. 117). W 1780 roku Franciszek Pilsudskį obrany zostal na marszalka Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Ignacy Pilsudskį, sędzia Trybunalu G16wnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, ciwun gondynski, starosta kiwilski byi (okolo roku 1780) wlascicielem mąjątku Repsze (Akty izdawajemyje Mlenskoju Archeogra- ficzeskoju Komissijeju, t 35, s. 462). W tym czasie do rožnych ogniw rodu naležalo kilkadziesiąt posiadlosci na Žmudzi oraz w wojewodz- twie wilenskim, grodzienskim, trockim (CPAH Litwy w Wilnie, f. 391, z. 10, nr 1259),
Wspomniany powyzej Ludwik Pilsudskį pisarz i pulkownik ber- žanski, wzmiankowany jest w zapisach jeszcze w 1786 roku (Akty...,
t. 14, s. 499). Onže występuje w aktach sądu grodzkiego telszewskiego okolo roku 1797, lecz tym razem jako nosiciel godnosci ifpulkownika pojurskiego y szadowskiego powiatdw, pisarza sądowego, urzędnika ziemskiegoXięstwa Žmuydzkiego repatiycyi szawelskief' (Akty’..., t. 24, s. 71, 164, 283,356, 502).
W 1794 r. zapisy inwentarzowe starostwa tubinskiego wymieniają dobra Pomerajcie i Brunksztajnie jako “vesie dziedziczne jasniewielmoi- nego Pihudskiegd’' (Akty..., t. 38, s, 215),
Kazimierz Pilsudskį, sędzia ziemski powiatu rosienskiego, figuruje wielokroc w aktach archiwalnych okolo roku 1798. (Akty..., t. 24, s. 9).
Podobnie jak inne rodziny sztacheckie w zaborze rosyjskim, w XIX wieku takže i Pilsudscy znajdowali się pod ciąglym naciškiem wladz carskich, konsekwentnie spychających ubožejącą na skutek konfiskat i wywlaszczen patriotycznąszlachtępolską, do stanubezprawnegochlop- stwa. Tylko w okresie od 1819 do 1915 roku 59 (Slownie: pięčdziesiąt
272


dziewięč!) razy wtadze podrios ily kwestię o przynaležnosci Pilsudskich do stanu rycerskiego. I zawsze musialy się wycofac w obliczu faktów: rodzina ta nie tylko byla bardzo zamožna, ale tez od wielu pokoleñ skrzęt- nie dbala o pielęgnowanie swej tradycji, o zachowanie rodu zarówno pod wzglądem duchowym, jak i biologícznym, míala tež wymagane papiery.
W 1827 roku jeden z księžy notowal: “28 kwietnia. Piękny dzieñ, - Odwiedzil nos marszalek Pilsudskį z Grabiszek, gospodarz porządny i sąsiad spokojny, potomek staroswieckich ludzi, niegdyš poseí na sejm konstytucyjny 1791
W žydu tego rodu - jak i každego innego - mialy miejsce zdarzenia prozaiczne, a nawet niemite. Tak np. akta archiwalne komunikują, že w nocy z i 8 na 19 czenv- ca 1840 roku zostalo podpalone i w dužym stopniu splonęlo miasteczko Szylele powiatu rosiefiskiego, naležące do ziemianki Pdsudskiej, przy czym sptonąio 21 domów ¿ydowskich (CPAH Litwy w Wilnie, f. 378, z, 1840, nr 560).
Nie wykluczone, že zdarzenie to moglo byc w jakis sposób związa- ne z zajsciami poprzedzającymi je o pól roku. Otó¿ na początku 1840 roku do urzędu wojskowego gubematora m. Wilna zwrócila się ze Skargą ziemianka Anna Pitsudska (z hrabiów Platerów), wtascicielka mająt- ku Szylele w powiecie telszewskim. Skaržyla się na przesladowania ze strony męža. Stanislaw zas Pilsudskį, jej mąž, byly marszalek szlachty powiatu telszewskiego, obwinil žonę o to, že podczas jego kilkuletniej nieobecnošci (byl na zeslaniu) nawiązala stosunki intymne z lekarzem Juszkiewiczem, administratorėm majątku, od którego urodziía dwóch synów Ludwika (4 lata) i Juliusza (3 lata) oraz, že jest od tegož lekarza ponowníe brzemienna. Sprawa nabrala rozglosu; do Szylelów wydele- gowano pulkownika Dmitrijewa w asyscie žotnierzy, jak tez lekarza Klukowskiego, który ustalil, že Anna Pitsudska rzeczywiscie jest w 8-9 miesiągu ciąžy,
Aby zabezpieczyč žycie mąjącego się uarodzic dziecka, pulkownik Dmitrijew nakazal sąsiadce Pilsudskich Bucewíczowej, posiadającej sztukę akuszcrską, czuwaé przy kobiecie, będącej w stanie bíogostawionym, a doktorowi Juszkiewiczowi zabroníí až do podjęcia iimej decyzji zarządzat majątkiem Szylele.
Stanisiawowi Pilsudskiemu odmówiono na razie zwrotu jego dzie- dzicznego majątku przywlaszczonego przez rozpustną rzekomo žonę.
Dalsze sledztwo, prowadzone przez prokuraturę i inne urzędy, usta- ltlo, že faktycznie Stanislaw i Anna Pilsudscy znajdowali się w separa- cji. Anna z Platerów míala przedstawic do urzędu nawet pisemne zobo- wiązanie się jej męža, dane jeszcze 31 marca 1838 roku, iž ‘Svyrzeka się wszelkiego wplywu na jej osobę'\ Sam ten akt byl lamaniem prawa Ce- sarstwa Rosyjskiego nie dopuszczającego rozwodów ani separacji, ale
273


chodzi nam o morainy aspekt sprawy.
Požniej akuszerka o nazwisku Mordwînowa doniosla, že to ona asy- stowala przy porodzie przez A. Pilsudską dwôch gynôw, Ludwika i Ju- liana.
Admmistracja w Telszach i Rosieniach przez kilka miesiący iniala moc pracy i przykrosci w związku z tym skandalem. Utracūi m.in. posa- dy pulkownik Dmitrijew i lekarz Klukowski, gdyž - jak šią okazalo - ich rewizja i ustalenia okazaty šią w swietle obowiązujących przepisôw bezprawne, przeçiwko czemu tež protestowala Anna Pilsudską.
Wreszcie sprawą zajęli šią urzędnicy III wydzialu osobistej kance- larii cesarstwa RosjL Skandal byl glošny i gorszący.
Až 24 kwietnia 1841 roku podpulkownik Brummer i major Malinowski, oficjalni (kolejni) šledczy w tej historii, don i eš Ii wilenskiemu general-gubematorowi ks. Mirkowiczowi, že Arma i Stanislaw Pilsud- scy wyznali, že ich wzajemne donosy i skargi byly skutkiem “tylko ro- dzinnych nieporozumien”, chcąc z ktorymi raz na zawsze skonczyč, malzonkowie nawzajem šią przebaczają i godzą, a do wladz zwracają šią z prosbą o zapraestanie dalszego sledztwa. Wladze jednak uznaly, že Pilsudskį jako mąž ma prawo osobišcie wybaczyé swej žonie jej rozpu- stą, lecz skarga o roztrwonienie z hulakami majątku nie ma juž charak- teru osobistego, gdyž majątek naležy prawnie do dziedzicôw, czyli dzie- ci Pilsudskiego. Prowadzono wiąc sledztwo w tej sprawie nadal, Przy okazji doszlo do bôjek między sąsiadami, a nawet osobami oficjalnymi, gdyž cala spolecznošc podzielita šią na dwa wrogie obozy, z ktôrych jedni stali po stronie Anny z Platerôw, a drudzy bronili racji Stanisîawa Pilsudskiego,
Dopiero jesienią 1841 roku udalo šią tą brzydką sprawą jako tako wyciszyc, ale plama na honorze obydwu rodzin pozostala i dlugo jesz- cze stanowila pretekst do sąsiedzkich pomôwien i plotek. (CPAH Litwy w Wiinie, f. 378, z. 1840, nr 1626, s. 1-54),
* * *
Kazimierz Pilsudskį byl rotmistrzem žmudzkim, prezesem sądu ziemskiego rosienskiego; jeden z trzech jego synow, trzyimienny Piotr Kazimierz Ignacy, sądzia grodzki rosienski, sptodzil z Teodorą Butle- rownąosmiu synôw, w tym najstarszego Jozefą Wincentego Pilsudskiego, ktôrego synami z Mani Billewiczôwny byli marszalek Jėzef (1867- 1935) i profesor Bronislaw (1866-1918) Pilsudscy.
274


W tajnej tece policji rosyjskiej, przechowywanej w CPAH Litwy w Wilnie, znajdųje się zaswiadczenie o Jozefie Piisudskim, spisane przez dyrektora gimnazjum Mikofaja Junickiego, ktöre brzmi jak następuje: i[Jözef Pilsudskį skohczyl w 1885 roku gimnazjum wilenskie ze iwiadec- twem dojrzalosci z następującą atestacją: przygotowywal lekcje nie za- wsze starannie, uczęszczal do szkofy nie zawsze akuratnie, roboty pi- semne wykonywai zadowalajqco, w klasie starai się byč uwainym, ale specjalnego zainteresowania dla nauk nie ujawniaL Na egzaminie dojrzaiosci otrzymai następujące oceny: z religii — 4, zjęzyka rosyjskiego - 3, z laciny - 4, zgreckiego ~4,z matematyki - 4, z historii - 5, z geografių - 5, z logiki - 3, zjęzyka niemieckiego — 3. Przy kohczeniu wyrazil zyczenie wstqpienia do Petersburskiego Instytutu Technologicznego. Z charakterystyki, ktörq wystawii gospodarz klasowy, widac, že Pilsudskį posiadal zdolnosci szczegölne w dziedzinie matematyki, ale do zajęc szkolnych odnosil się lekkomyšlnie; przychodzit na lekcje, jak wyiej wskazano, nie zawsze akuratnie, opuszczal je pod pretekstem choroby lub okolicznošci domowych (choroby matki); uwaga w klasie pozosta- wiala wiele do zyczenia, a i w domu przygotowywal się do lekcji nie zawszejednakowo naležycie, poswięcając czas na czytanie ksiąiek, glöw- nie literatury polskiej, czym tiumaczy sięfakt, že Pilsudskį nie dose do- brze posiadaljęzyk rosyjski — zaröwno ustny\ jak težpisemny; rozwinię- ty umyslowo na ogöl dobrze, Charakter ¿ywy, pyszalkowaty, ze znaczną częscią samolubstwa, Glöwne wykroczenia Jozefą Pilsudsfdego w cza- sie pobylu w gimnazjum byty: 27 stycznia 1883 r. dwie godziny aresztu za to, ze rozmawial w szatni gimnazjum po polsku; 3 marca 1884 r. go- dzina aresztu i upomnienie Inspektora wobec calej klasy za to, ze przez roztargnienie nie uklonil się J. E. p.o. general-gubernatora.
Przed ostatnim egzaminem na maturę z matematyki przy spotkaniu się z dyrektorem gimnazjum na ulicy — nie uklonil się i odsiedzial za to dwie godziny aresztu”...
W centralnym Panstwowym Archiwum Federacji Rosyjskiej w Moskwie jest przechowy wany obszemy protoköl przeshichania Jozefą Pilsudskiego przez polieję carską z 10 marca i 887 roku, ktörego naj- ciekawszy ffagment w polskim thimaczeniu brzmi jak następuje: “Aresz- tant Pilsudskį wyslany do S. Petersburga, do Twierdzy Pietropawlow- skiej, na pytania sędziego šledczego žandarmerii wlasnoręcznie podal
* * # 275


na pišmie następujące odpowiedzi: Nazywam się Osip Osipowicz Pilsudskį; mam 19 lai Pochodzenie i narodowosc —sziachcic, Bialorusin. Miejsce urodzenia i miejsce stalego zamieszkania - Gubernia Wileriska, powiat $więcianski, majątek Zulow, Przed aresztawaniem mieszkalem w Wilnieprzy ulicy Nowogrodzkiej wdomu Jankowskiego. Rodzaj zajęc
- nie mam okreslonych zajęc; srodki utrzymania -pomoc rodzicow; stan cywilny - kawaler. Ojciec mieszka w majątku, matka zmarla, mam pię- ciu braci, z ktdrych starszy, Bronislaw jest studentėm Uniwersytetu Pe- tersburskiego; pozosiali brada - Adam, Kazimierz i Jan - uczą się w Wilenskim Pierwszym Gimnazjum; Caspar, lat 7, mieszka w domu ojca w Wilnie przy ulicy Blagowieszczenskiej. Stan majqtkowy rodzicow
- 12.000 dziesięcin ziemi wpowiecie šwięciahskim Gubemi Wilenskiej oraz w powiecie wilkomierskim i rosienskim Gubemi Kowiehskiej. W1875 roku w wieku osmiu lat wstqpilem do Wilenskiego Gimnazjum Klasycznego, a pojego ukonczeniu w 1885 na Uniwersytel Charkowski, gdzie studiowalemprzez rok1...
* * *
O losach zas potomkow Bronislaw a Pilsudskį ego w jednym z nu- merow “Gazety Wyborczej” z 2000 roku možna bylo przeczytač nastę- pującą notatkę; “Bronislaw Pilsudskį zostal zeslany na Sybir w roku 1887 za udzial w spisku na žyde cara Aleksandra III. Na katordze wladze carskie nakazaly mu osiąšė w zamieszkalej przez lud Ajnu wiosce na Sachalinie. Na zeslaniu Pilsudskį pošwięcil się badaniom etnograjicz- nym nad kultūrą tego ludu, oienil się z Chubsammą, siostrzenicą wodza wioski. Zaslubiny odbyly się wedlugprawa zwyczajowego Ajnow. Mlo- dzi spojrzeli sobie glęboko w oczy podczas wspolnego posilku, i juz.
Bronislaw mial z Chuhsammą dwoje dzieci - syna Sukezo i corkę Kiyo,
Wroku 1905 wybuchia wojna rosyjsko-japonska ipoludniowa częsc wyspy znalazla się w rękach Japohczykow. Bronislaw Pilsudskį posta- nowil wracac do Europy. Starszyzna Ajndw nie pozwolila mu zabrac iony ani dzieci
Po wojnie rosyjsko-japonskiej 1905 roku wladze w Tokio postano- wily Ajnow zjaponizowac. Caiy lud šiląprzesiedlono na Hokkaido. Nada~ no japonskie nazwiska, Ajnowie nie mogli publicznie mowic w swoim języku, niepokornychprzesladowano. Dopiero w latach 80. dwudzieste- go wieku Japonczycy pojęli, ze wyrządz№ Ajnom krzywdę i rozwojem
276


badah nad kultūrą tego ludu starali šią wynagrodzic niegodziwosci uczy- nione przez przodkow.
Informacje zgromadzone przez Bronislawa Pilsudskiego okazafy się nieocenioną skarbnicą wiedzy dla dzisiejszych etnografow.
J už syn Bronislawa uwaial się za Japonczyka, chociaž rožnil się od Japonczykow jizycznie, byl wysoki, mial jasnoszare oczy i wąski nos. Oienil się z Japonką. Nigdy nie opowiadal o Sachalinie. Zajmowal się pielęgnacją sadzonek rošlin ozdobnych w szklarniach Uniwersytetu To- kijskiego. Zmarl wpolowie lai siedemdziesiątych.
W roku 1986prof, Koichi Inouye z Instytutu Slawistyki Uniwersyte- tu Hokkaidoprzekazal Kazuyasu Kimurze adres Jadwigi Karaczewskiej - cores marszalka Pilsudskiego, ktora wtedy mieszkala w Londynie. Kimura natychmiasi wyslal do swojej europejskiej ciotki list. Napisal, ie urodzila mu się edrka Kanako i ze chce nawiqzac znajomoic.
- Byiem zdumiony, ie moj dziadek Bronislaw byl tak zasluionym dla Ajnow badaezem. A jeszcze bardziej zdumialo mnie to, is jego brat Jozefbyl szefem pahstwa i jednym z największych wodzow XX wieku - mowi Kimura. -1 to jest moja rodzina!
- Bardzo chcialem spotkac moich europejskick krewnych. Ale pod- roz do Europy jest dluga i kosztowna. Przed kilkoma laty pojechalem na Sachalin zobaezye, jak wyglqda kraj moich dziadow. Byiem wstrzqsniq- ty tym, co zobaczylem: potworna bieda, szarzyzna, gigantyezna prze- pašč cywilizacyjna w stosunku do Japonii. Zrobilo mi się smutno, pomy- slaiem, ie Polska pewnie tez tak wyglqda, bo przeciei byla zaleina od ZSRR.
Jesieniq 1999 r. Kimura wraz z cdrką Kanakopo razpienvszyprzy- lecial do Europy. Odwiedzil Francję, gdzie na podparyskim cmentarzu Montmorency leiy jego dziadek Bronislaw. Potem odwiedzil Polskę.
- Ku mej wielkiej radoici okazalo się, ie Polska to wspaniaty, za- chodni kraj - entuzjazmuje się Kimura. - Jestem zachwycony Krako- wem, zielonymiparkami, starymi budowlarni. Byiem na Wawelu, w kryptie Marszalka. Potem usiedlismy na lawce na plantach i wyobraialem sobie, jak stryjeezny dziad odbiera defiladę swoich legionistow.
- Cieszę się, ie jestem Japohczykiem, ktory ma w sobie krew Ajnow i Polakaw. Odkąd się o tym dowiedzialem, czuję się bogatszy.
- Zazdroszczę warn, Europejczykom, made tyle wolnego czasu. Ta- kie dlugie urlopy, W Japonii tylko pracujemy i pracujemy Ja w swojej firmie spędzam cale dnie, rowniei soboty, nie mam czasu na ksiąžki, kino. Chcialbym lepiejpoznač žyde Europejczykow. Lepiej poznač ro
l l 7


džiną. Nie mielismy wiele czasu dla siebie - bylem w Polsce tyJko ty- dzien. Chcialhym przyjechačjeszcze raz, na dhižej. Wtedy pojadę tež na Litwę, bo przeciež tam jest kolebka mojego rodu"
* * *

PILSUDSKI-GINIATOWICZ herbu Kosciesza; wojewodz- two wilenskie. (CPAHL, f. 391, z, 1, nr 699).
PININSKl herbu Jastrzębiec; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z, 4, nr 2211).
PIONTKOWSK3 herbu Grzymala. Potwierd2eni w staro žytnej rodowitošci szlacheckiej przez heroldię mihską27 listopada 1825 roku oraz przez wilenską22 maja 1846 roku. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 490, s. 414).
PIOTREWICZ herbu Leliwa; powiat kowiehski, rosienski. (CPAHL, f, 391, z. 5, nr 514, 515).
PIOTRKOVVSKI herbu Pilawa; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2208).
PIRUSKI herbu Nalęcz; powiat brzeski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2203),
PISARSKI herbu Šreniawa; powiatponiewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752).
PISUNIEWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86).
PISZCZALLO herbu Pobog. Panowie Piszczatlowie byli po- bvierdzani w rodowitošci przez Minskie Zgromadzenie Deputatow Szla- checkich w 1836 roku. (NAH Bialorusi w Minsku, f. 319, z. 3, nr 266),
PLADZIEWICZ herbu Labędž; powiat nowogrodzki. (CPAHL,
278


f. 391, z. 6, nr 665).

PLATENBERG herbu Lagoda; powiat wilkomierski. (C PAH L, f. 708, z. 2, nr 404, 724; f. 708, z. 7, nr 827).
PLATEROWICZ herbu nieznanego; powiat brasîawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
PLECHNIEWICZ herbu Pótkozic; województwo miúskie. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2411).
PLEWIÑSKI herbu álepowron; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443).
PLINKOWSKI herbu Pomian; w województwie wileñskim. (CPAHL f. 391, z. 10, nr 295).
PLUSKIEWICZ herbu Luk; powiat telszewski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7),
PEACZKOWSKI herbu áreniawa; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 217,2111).
PLAWSKI herbu Plater; powiat oszmtañski. (CPAHL, f, 391, z. S, nr 86, 752,2558; f. 391, z. 10, nr 294; f. 391, z. 1, nr 1058).
PLOSZYÑSKI herbu Drzewica; województwo wileñskie. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 695).
PLUKSNA herbu Zadora; powiat wileñski, rosieñski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707; f. 391, z. 4, nr 2250).
PLUSZCZEWSKI herbu Lubicz, Jasieñczyk i Plater; powiat kobrynski, oszmianski, wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404; f. 391, z. 10, nr 297).
279


PNTEWSKI herbu Slepowron - powiat kowieñski, lidzki; herbu Rola - powiat szawelski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,11, 12, 1621,707).
POBOJEWSKI herbu Pobóg; powiat wilenski, oszmiaóski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2247).
POCEWICZ herbu Pòi Orla І Gozdawa; powiat szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18, 707).
POCHOWSKI herbu Poraj; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4095).
POCZOBUT-ODLANICKI herbu Pogoñ; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 4, ПГ2243).
PODBORSKI-GACZ herbu Godziemba; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 708, z. 7, nr 761).
PODERSK1 herbu Rawicz; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2236).
PODGÓRSK1 herbu Pilawa; powiat wilenski, witebski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 667).
PODLECKI herbu Bogorya; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 2687),
PODOLECKI herbu Waga i Wąž; powiat kowieñski, wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2284).
PODREZ herbu Korwin; powiat oszmiaóski, witìcomierski, ko- bryóski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7, 18).
PLU S Z C Z E W S K I-JU C E W IC Z herbu Korwin; wojewódz-two wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 280


POGÔRSKI vel POHURSKI herbu Ogohczyk; powiat no- wogrôdzki, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 665).
POHOSKI herbu Pôlkozic; powiat oszmianski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2273).
POJODZIEWICZ herbu Poraj; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 649, 724).
POKLE W SKI -KOZIEEE herbu Koziell; powiat dzisniehski, wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2725, 2768).
POKROWSKI herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2754).
POKUC-KAPWCEWICZherbu Labçdz; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
POLUCHOWICZ-SIERNICKI herbu nieznanego; powiat pihski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
POLCHOWSKI vel POLOCHOWSKI herbu Jastrzçbiec; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
POLTORZY CKI herbu Serce Przebite Strzal^, powiat oszmiah- ski, wilehski. (CPAHL, f,39l, z. 8, nr 103, 542, 1076).
POLUJANSKI herbu Siarykor»; w Wilnie i Petersburgu. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 302),
POMIAN herbu wtasnego; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
P O D W Y S O C K I herbu Ostoja; powiat oszmianski, kobrynski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 12, 18). P O N IA T O W S K I herbu Labçdi; powiat zawilejski, braslawski. (CPAHL, f, 391, z. 5, nr 525). 281


POPIKWICKL Siedzieli w guberni grodziehskiej i byli potwier- dzani w rodowitosci szlacheckiej przez tamtejszy urz^d heroldii. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 453).
POPLAWSKI-BURAKOWICZ herbu Drzewica; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7; f. 391, z. 4, nr 2302).
PORAZINSKI herbu Poraj; powiat szawelski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7).
PORECKI herbu Pomian; wojewodztwo polockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13),
POREMBSKJ herbu Waldorf, Nabram, ¿reniawa; powiat wil- komierski, polocki, wilejski, szawelski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 2157, 2521; f. 391, z. 9, nr69, 1820).
PORENSKI herbu ¿reniawa; wojewodztwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 528).
POROWSKI herbu Slepowron; powiat brzeski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
PORUO-PORUTOWICZ herbu Radwan; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2537),
PORYT-SZORTZ herbu Mora; wojewodztwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
PORZECKI vel POZECKI herbu Slepowron; powiat witko- mierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3).
P O P IE L -P IE P O L L herbu Junosza; wojewodztwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). P O S K O C Z Y M O W herbu Ostoja; powiat nowoaleksandrow-ski. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 529), 282


POSZEWIC-LAWRYNOWICZ herbu Godziemba; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
POSTERNAK vel PASTERNAK herbu nieznanego; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
POSULOWICZ herbu Lubicz; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
POTRYKOWSK3 herbu Drogomir; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83, 186, 760).
POUSLEWSKI-MACKIEWICZ herbu Jastrzębiec; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1779).
POWICKI herbu Radwan; powiat trocki, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2308; f. 391, z. 10, nr 298).
POWSLOWSKI herbu Ciolek, powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z, 8, nr 2443; f. 391, z. 11, nr 92).
POWSTAÑSKJ herbu Kosciesza; powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2309).
POZILEWICZ herbu Korab; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
♦ __
POZARYSKI herbu Belly; powiat braslawski, dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665, 1578).
POZARZEWIECKI herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
PO S L O W S K J herbu Szeliga; powiat slonimski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11). P O Ž A R Z Y C K T herbu O stoja; pow iat w ilejski, w ileñski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2541). 283


PRATKIEL herbu Prątnicki; powiat wiikomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 4,404, 649, 724).
PRAWDZIKOWSKI herbu Prawdzic. S iedzieli w Ziemi Wi- lenskiej i Kowienskiej, m.in. wpowiecie ivilkomierskim; byli tež przez tamtejsze urządy heroldii potwierdzani w rodowitošci szlacheckiej. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 197, 468).
PRĄTNICKI herbu Prątnicki; powiat wilenski, švvięcianski, troc- ki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 110, 707, 1623).
PREJKINT herbu Niesobia; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
PREKER herbu Borch; powiat telszewski, (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1897a).
PROGULB1CKI herbu Gozdawa; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr 18).
PROKOP herbu Greity; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7).
PRONIEWSKI herbu Radwan; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752). W powiecie upickim pieczętowali šią tež godlem Ratuld i Szeliga.
PROSINSKI herbu Rawicz; povviat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4095).
PROSZKOWSKI herbu Lada; powiat wilkomierski, (CPAHL, f, 391, z. 11, nr 112).
r
PROSZYNSKI herbu Lubicz; powiat dzišnienski, wi!komier- ski, zavvilejski, wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 431,4117).
P O Ž E R S K I herbu Gierah; powiat wilkomierski, miasto Ryga. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 4,403, 404, 649, 724, 928). 284


PRUSZAK herbu Pielesz; powiat braslawski, vvilkomierski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 404).
PRYNCYPAT herbu wlasnego. Siedzieli w gubemi grodzien- skiej i byli potwierdzani w rodowitošci sziacheckiej przez tamtejszą heroldię. (CPAHL w Witnie, f. 789, z. 1, nr 131, 453).
PRYŽGINT herbu Pryžgint; powiat telszewski, szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1018, 4096).
PRZECLAWSKI herbu Glaubicz; powiat nowogr6dzki, gro- dzienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
PRZEGORZEWSKI herbu Lis; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 766).
PRZELASKOWSKI herbu nieznanego; povviat wilejski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 2760; f. 391, z. 7, nr 431).
PRZEMIĘCKI herbu wiasnego; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
PRZEMIENIECKI herbu Drzewica; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 7,nr 1884).
PRZERADOWSKI herbu Polkozic; powiat wilejski, nowo- grodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665, 709).
PRZESTANOVVSKIherbu Dębno; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
PRZESTRZENSKI herbu Šlepowron; powiat wilehski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1038). W 1862 roku zdegradovvani za udzial w Powstaniu Styczniowym do rangi jednodworcow.
PR ZEŠC ISZEY V SK I herbu Grzymala; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 11, nr 106). 285


PRZEWUSK3 herbu wlasnego; powiat witkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2597).
PRZEŽDZIECKI-PIERZCH ALA herbu Roch; rodzma hra- biowska siedząca na dobrach rodowych w powiecíe oszmiañskim i za- wilejskini. (CPAHL, L 391, z, 7, nr 494).
PRZYBYTEK herbu Rudnica czyli Nastemp; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, 265), Dziedziczyli na Homiach, Hrysza- niszkach, Hejkowszczyznie, Wolejszach. Notowani tež w powiecíe po- lockim.
PRZ YD OMS KI herbu nieznanego; powiat oszmìaùski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707),
PRZYJALGOWSKI herbu Doięga; powiat szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 537).
PRZYLUCKI herbu Sulima; powiat kobrynski. (CPAHL, f, 391, z. 6. nr 18, 12).
PRZYLUSKJ herbu Korwin i Sìepowron; powiat wiìkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 4; f. 391, z. 6, nr 7).
PRZYMULSKI herbu Syrokomla i Žnin; powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 305).
PRZ YPALE W SKI herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157).
PRZYSIECKI herbu Nowina; powiat upicki, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 367).
P R Z E T O C K I herbu Nalęcz; powiat wolkowyski. (CPAHL, f. 391, z. S, nr 2443). P R Z Y S Z Y C H O W S K I herbu Labędž; powiat kobrynski. (CPAHL, f. 391, z. 6 ,n r 18). 286


PUCHALSKI herbu Šlepovvron - powiat braslawski, zawilej- ski; herbu Swieñczyc - powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 431, 3924).
P U GALS KI herbu Šiepowron; powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 7,nr 1493).
PUKIENIEWSKI herbu Radwan i Pudwels; powiat wìtkomier- ski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 4).
PUKIÑSKI herbu Pielesz; w województwie wileñskim i witeb- skim.
PULKIEWICZ herbu Labędž; powiat szawelski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
PULTORZYCKI herbu Przyjadel; powiat oszmianski, šwię- ciañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 611, 707).
PUMPORÀK1EWICZ herbu Sas; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
PURVVICKI herbu Korybut; województwo wileñskie. (CPAHL, f. 708, z. 7, nr 789).
PUSZKIN-KOZANOWSK1 herbu Lilia. W paždziemiku 1845 roku Minskie Zgromadzenie Szlacheckie rozpatrywalo sprawçro- dowitosci tej starožytnej familii. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 33).
PUTKAMER herbu Brodzic; powiat lidzki, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7; f. 391, z. 7, nr 4096). Rodzina pochodzenia niemieckiego.
PUTRASZKO herbu Leliwa, powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).

P R Z Y T U L S K I herbu Prawdzic; powiat wileúski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 819).
287

PUZYNOWSKI herbu Ogoñczyk, powiat wileñski, shjcki, no- wogródzki, wilejski, (CPAHL, f. 391, z. 6, пт 665, 709, 1622),
PUŽEWSKI herbu Prus III; powiat kowieúski, rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1885).

PUŽYCKI herbu Potnian; powiat kowiehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, m 11, 12).

PYLIÑSKI herbu Belty; województwo wileñskie, witebskie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 669).

P U T W IÑ S K I herbu Sas; województwo wileñskie. (ÇPAHL, f. 391, z. 7, nr 1885),
288

UGIAÑSKI herbu Pelikan; powiat rosieñski. (CPAHL, ф. 391, опись 6, nr 7).

UHROWIECKI herbu Suchekomnaty; w województwie miñ- skim, witebskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).

UKRYN-NORWILL herbu Slepowron; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).

ULCZYCKI herbu Korczak; powiat kowienski, trocki, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 960).

ULIDOWICZ herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, £391, z. 9, nr 18).
ULINSKI herbu Dolęga - powiat kowienski; herbu Szeliga - powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12, 709).

ULASIEWICZ-STOGNIEW herbu Rawicz; powiat dzisnieñ- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2724,2725).
UMIASTOWSKI herbu Cholewa; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. ), nr 1468).
UNICHOWSKI herbu Przestrzal; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3183).
URBA-WO JTKXEWICZ herbu nieznanego; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1866).
355

URBANSKI herbu Nieczuja; powiat kobryñski, oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3181).
URNIARUS herbu nieznanego; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 860).
URNIAŽ herbu Jastrzębiec; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 18).
USOWICZ herbu nieznanego; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3176).
USSAKOWSKI herbu Korczak i Gozdawa; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 12).
USTRZYC herbu Przestrzal; powiat kobryñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
USTRZYCKI herbu Przestrzal; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12).
USZAK-KULIKOWSKI herbu Drogomir; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
UWAJÑ vel UWOJN herbu Labędž; powiat rosieúski (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
UŽAMIEDZKI herbu Ulanicki; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
UŽECHOWSKI herbu Pobóg; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
UŽEMECKI herbu Jeleñ; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 8,nr 1347).
U R B A N O W IC Z -P IL E C K Í herbu Labędž; powiat witkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2214). 356

UZULINSKI herbu Poraj, powiat kowieñski, rosieúski. (CPAHL, f. 39Ï, z. 6, nr 707).
UŽUMIEDZKI herbu Rogala; w Ksiçstwie Žmudzkim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
U Z E M IE D Z K I herbu Rogala; powiat szawelski, telszewski. (CPAHL, f, 391, z. 8, nr 2443). 357


V
VARGONAJTIS herbu nieznatiego, w wojewödztwie wilen- skim. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1848).
VASIULIS vel VOSILIUS herbu nieznanego; w wojewödztwie wilenskim, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 953).
VOCHT vel FOCHT herbu Vögelweder; powiat rosiehski, ko- wiehski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 961).
VOELKERSAM vel FELKERZAM herbu wlasnego; powiat wilejski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 708, 709).
VOGLER vel FOGLER herbu Wczele; powiat kowienski, troc- ki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 85,91).
VORKAMPF vel FORKAMPF herbu wlasnego; powiat ko- wiehski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1897a).

VYGANTAS vel WIGANT herbu wlasnego; powiat ponie- wieski. (CPAHL, f, 708, z, 1, nr 194),
359


WABISZCZEWICZ herbu Grzymata; powiat piñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612),
WADOWSKI-PIETRASZKIEWICZherbu Ostoja; powiat wjlkomierski, (CPAHL, f, 391, z, 8, nr 2574a).
WADZISZ herbu Wadwicz; powiat wiikomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2).
WAJDYLOWSKI herbu nieznanego; powiat szaweîski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157),
WAJGOWSKI herbu Paproč; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 727).
WAJNIKIEW1CZ herbu Przyjaciel; powiat woikowyski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443).
WAKULSKI (WOKULSKI) herbu Prus I; powiat braslaw- ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
WALCZEWSKI herbu Tarnawa; powiat oszmianski, shicki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86).
WALTZ von herbu wtasnego; w województwie wileñskim, (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3202).
WALTER herbu Lewalt - powiat wileñski; herbu Wierzynkowa - powiat kobryñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 18,265).
361

WALEJKO herbu Korwin; powiat zawilejski, oszmianski, min- ski, wilenskk (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2052, 2488).
WANKOWICZ herbu Lis, Melchior Wankowicz zamiešcil w swych interesųących "Szczenięcych latach” “genealogię” tego rodu opracowaną rzekomo przez Mieczyslawa Jelowieckiego: “Ziemie sta- rožytnego kniaziowskiego rodu Wankowiczow ciągnęfy od Wilna ku po- ludniowemu wschodowipoprzezpowiat)> nowogrodzki, boiysowski, min- ski, ihumenski, ai doplaskowzgorzypoleskich ležących w widlach Dniepru i Prypeci w powiecie mozyrskim.
Wsklad licznych wiosci Wankowiczowkich wymienię glowniejsze, a więc: "pocbvilenska” Petesze Stanislawa Wankomcza; olbrzymi klucz slepiankoyvski Piotrą Wankowicza z "podminska " Slepianka i potowa miasta Minsku z uprzemyslomonym Zazierzem, zpuszczami Slobodki i Lelum-Polelum, gdzie w lesnych ostępach kryty się stada losi, ierowafy niedzmedzie, rysie, gdzie wiosenną porą graly swą piesn milosną setki gluszco\v, a krzyk ptactwa wodnego i tokowanie cietrzewi napelniaty wrzawą powietrze,
Klucz szypianski Pawla Wankowicza obejmowal polnocną częsč powiatu ihumenskiego. Skromny dwdr szypianski kryl jednak w sobie nagromadzone przez pokolenia pamiątki rodzinne, sporo plocien wlo- skich mistrzow i Flamand6w. Między innymi plotno Rubensą i oczywi- šcie portrety rodzinne pędzla Walentego Wankowicza i Lampiego oraz najbogatszą iv kraju kolekcję monet.
Klucz šmilomcki naleiai do brata Pawla, Leoną Wankowicza. Na ziemiach Wankowtczowskich byla to najpiękniejsza rezydencja o pięk- nych yvnętrzach z gaIeriąportretow, polozona wsrod obszernego parku w powiecie minskim.
Wpobližujui wpowiecie ihumenskim, ležalo Horodyszcze, odwiecz- na siedziba Wankowiczowska, naležąca do Zofii z Mierzejewskich Wan- kowiczowej, wdowy po Zygmuncie, Byl to obszerny dwor, bezpretensjo- nalny, ale szeroko rozbudoyvany, wygodny, gošcinny, odbijający svyymi kwietnikami i zielenią od ciemnej šciany boru, ktory się ciągnąl daleko ku wschodowi i graniczyl z Ubielem, naležącym do rodziny Moniusz- kow, wielokrotnie spokrewnionej z Wankowiczami. Tu się urodzil w r J819 nasz slawny muzyk Stanislaw Moniuszko.
W A L U L E W IC Z herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157), 362


Nie opodal Borodyszcza nadÉwistoczq ¡ciato leène Zaswiatoje Stefana Wankowicza, siawne ze swoich zagonów bobrowych.
Daleko w Ihumehszczyznie na trakcie wiodqcym z Borysowa na Berezynq lezaìy Kaluzyce Witolda Wankowicza, zwanego w rodzinie To- lem, tu siq urodzil brat jego, jakze zdolny, ale jakie meobliczalny Melchior Wahkowicz, autor "Szczeniqcych lat”.
Najdaìszq siedzibq Wahkowiczów byl obszerny klucz rudakowski, który w wianie wniosla w dom Wahkowiczów Helena Oskierczanka, Dzielnie ì swietnie prowadziì tam gospodarstwo Stanislaw Wahkowicz. Rudaków lezal w powiecie rzeczyckim guberni mihskiej ì byl najbar- dziej wzorowym ì uprzemystowionym warsztatem rolnym ziemi mihskiej. Ze iwym piqknym palacem, rozleglym parkiem i czerwtoniq murów bu- dowli gospodarsìdch i zakladów przemystowych — byl jakby wyciqfy z krajobrazu angieìskiego.
Rzucona daleko ku zachodowi na pograniczu Kongresówki lezala Mikielewszczyzna, grodziehska wlasnosc Waclawa, a pózniejjego syna, Karola Wankowicza, tega ostatniego w prostej Unii potomka slawnego Walentego Wankowicza,
Cdyby zebrac wlosci Wahkowiczowskìe w jednq cal ose, bylby to obszar przewyzszajqcy niejedno udzielne ksiqstwo niemieckie. Obszar ten wynosil w sumie wiele setek tysìqcy dziesiqcin, ale bylaby to zaled- wie nieznaczna czqsc wlosci i dzieriaw ich protopiasty Iwana (Wahki), ksiqcia nowogrodzkiego, wnuka Gedymina i dziedzica spuscizny Olgier- dowej, która wchtonqla wszystkie udzielne ksiqstwa biaioruskie: solo- mereckie, nieswìeskie, borysowskie, iwahskie i ìnne.
Wahkowicze wrosli glqboko w ziemiq ojczystq, Przez wieki skoja- rzyli siq z rodzinami litewskimi, maio byto w nìch domieszki krwi obeej, byl to ród par excellence tutejszy, jak tutejszymi byly rody z nimi spo- krewnione: Woynìllowicze, Tyszkiewicze, Radziwiltowìe, Oskierkowie, Rewiehscy, Wolodkowiczowie, Rdultowscy, Reytanowie, Mierzejewscy, Romerowìe, Horwattowie, KierzgayUowìe, Zawiszowie, trudno zpamìqci wyliczyc wszystkie rodziny zwiqzane krwiq z WahkowiczamV...
Z tego rodu pochodzil znakomity badacz przyrody Jan Wankowicz (1835-1885), urodzony w Slepiance (obecnie w skladzie Minska, stoli- cy Bialorusi), syn Edwarda i Michaliny z Moniuszków. Ukonczyl gim- nazjum w Minsku, a studia przyrodnicze na Uniwersytecie sw. Wlodzi- mierza w Kijowìe, Opublikowal kilka tekstów naukowych we francu- skiej periodyce fachowej; byl czlonkiem rosyjskich, niemieckich i fran- cuskich towarzystw entomologicznych. Zmart w Zazierzu, pochowany w Kareliczach.
363


WARAKSA herbu nieznanego; powíat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86, 109).
WARDZINKIEWICZ herbu Ogoñczyk; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 624).
WARECKI herbu Grzymala; powiat wiikomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2).
WARSZEWICZ herbu Leliwa. Stanisíaw Zielinski w ksiqzce Wybitne czyny Polaków na obczyznie (Wilno 1935, s. 99) pisze: l‘War- szewicz Józef, ur. 1812, zm. 31.X1I.1866; botanik i podróznik; oficer powstania listopadowego, podrózowai 1844-1850po Ameryce Poludnio- wej i Árodkowej z ramienia niemieckiego towarzystwa ogrodniczego, potem z ramienia angielskiego towarzystwa ogrodniczego, zbierajqc roslíny, przyczem odkryl wiele nieznanyck gatunków i rodzajów roslin, zwlaszcza egzotycznych storczyków; z górq 30 roslin otrzymalo nazwg odjego nazwiska (...). Przez niemieckie towarzystwo ogrodnicze wysla- ny zostal do zbieranta nasion roslin egzotycznych do Ameryki Érodko- wej\ gdziepodrózowai 1844-1950... Z ramienia angielskiego towarzystwa rolniczego zbieral roslíny w Poludniowej Ameryce w I85(f\..
WAáNIEWSKI herbu Boñcza; w województwie wileñskim i witebskim, (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 8, 709, 2760, 1816).
WAWRZECKJ herbu Rola. Z tego rodu pochodzil Tomasz Waw- rzecki (1759-1816), wybitny dzialacz i zotnierz obozu patriotycznego, j eden z dowódców powstañczych na Zmudzi czasu Insurekcji Kosciusz- kowskiej. Po uwi^zieniu T. Kosciuszki przez Rosjan wybrany Najwyz- szym Naczelnikiem narodu polskiego. W latach 1794-1796 wi^ziony w Twierdzy Petropawlowskiej. Pózniej petnií obowiqzki ministra sprawie- dliwosci Królestwa Polskiego.
O wileñskiej gat^zi tego rodu Gabriela z Güntherów Puzynina w ksi^zce W Wilnie i w dworach litewskich písala: “Rodzina Wawrzec- kich byla nam spokrewnionq, Najstarszy z rodzeústwa Tomasz, wojewo*
W A R A K O M S K Í herbu Abdank; powíat oszmiañski, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 408, 2557). 364


da, znajomy w Litwie i w Koronie, a siostra jego Marcinowa Badeni, owa glosna te swej oryginalnosci w caiem Krakowskiem, mieli na Li- twie znanych tylko, brata i siostrę: panią Zawier$ką i generolą wojsk pruskich, a cale to rodzehstwo bylo ciotecznem mėgo dziada Tyzenhauzą. Pan General zamieszkal Wilno z drugą jui zona Giedrojcidwną z domu, i szesciorgiem dziecL Wszystko w ich domu tchnęlo wiejską bodą: zawsze tam možna bylo trafič albo na obiad, albo na wieczerzę. Cdrek bylo dwie na v\>ydanių: Marja i Felicja, oprocz wdowy Giedroj- ciowej z pienvszego maUenshva, przytem kilkoro podrastających dzie- ci: Jozia, Oles, Lucia; najstarsza zas z pienvszego malžehstwa bylajuž od lot kilku za Mejsztowięzem. Hiacynty kwitly tam przez calą zimę, a kwiaty sztuczne robiono wieczorami dokola okrąglego stolika. Sbdkie slowka w ustach, a marš na czole charakteryzowaly matkę, piękną, jak mowiono, za mlodu, czego šlady pozostaly w delikatnych tylko rysach, ale byla niskieį urody i miala chod wahający šią na dwie strony, i w caiym ukladzie wyglądala na osobę zestarzalą przed czasem, obok męža, o lat kilkanascie starszego. Pan General chodzil wyprostowany jak struna, do tego wysoki, chudy, blady, w zupelnej sprzecznošci z bra- tem swoim, wojewodą, ktory byl bardzo otyfy, a zapalal šią o tada slo- wo, jak siarka; ten zas flegmatyk, z nieodstępnym piorkiem do zębow, dlubiąc je wprzestankach rozmowy, nawet na balu — cedzil komplemen- ta pdlfrancuskie, a polpolskie kaidej damie, nie v/ypuszczając przez bvadrans ich rączki zeswojej dloni. Pamiętam, jak dziš, sliczną Felicję, najstarszą inąjpiąkniejsząz siostr, o drobnychdelikatnych rysach ikru- czych wlosach, w bialej atlasowej sukni, zaręczoną z marszalkiem Fe- liksem Siesickim. Mlodsza od niej o lat parą Marja vt> 1827 r. byla za księciem Aleksandrem Puzyną; obie te siostry, jedne z ozddb balow wi- lehskich, byly zawsze traktowane przez matkę, jak malė dzieci, i gdy ktora zgrzana po tancu dobieralū šią do lodow czy zimnej lemoniady, wolala na nich z drugiego kohca sali: "Nie wolno! Felicie! Mariei,,. rozgaF

* * *
WAZGINT herbu Grzymata; powiat telszevvski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).

W A Ž Y N SK I herbu Abdank; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83, 131), 365


WDZIENKOWSKI herbu Dqbrowa, powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 91,92),
WEBERS herbu Ferber; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7).
WEIDEL herbu wlasnego; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 524),
WEIDMAN herbu Sas; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 707),
WEINZECHER vel WEINZICHER herbu Weinzecher; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1010).
WEISS herbu Grabie; powiat wilenski, zawilejski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7, 708).
WEJTKO herbu nieznanego. Z tej rodziny wybitny dowodca oswobodziciel Wilna i pogromca bolszewiköw w 1919 roku Wladyslaw Wejtko.
WENDOLOWSKI vel W^DOLOWSKI herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622).
WENDORF herbu Nabram; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665).
WENDYLOWSKI herbu nieznanego; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
WENGLINSKI-RAWA herbu Godziemba; powiat zawilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
W ^ S O W S K I herbu D^browa; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 408, 2564), W E R E JK O herbu Lagoda; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 724). 366


WERENlCZ-STACHOWSKI herbu Ogohczyk. W1845 roku Minskie Zgromadzenie Sztacheckie rozpatrywaio kwestię rodowitošci tej dawnej familii. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 34),
Z tego rodu pochodzil wybitny bialoruski językoznawca i dialekto- log XX wieku Wiaczeslaw Werenicz (Wiarenicz).
WERESZCZYLKO herbu Korczak; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3291).
WEROCZYNICKI herbu nieznanego; powiat oszmianski, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86).
WERTEL herbu Gozdawa - powiat telszewski; herbu Waga - powiat upicki; herbu Košciesza - powiat szawelski. Byli tež w woje- wodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z, 9, nr 2564).
WĘCEWICZ herbu Labędž; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2892).
WĘCLAWSKI herbu Wadwicz; powiat wilehski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z, 8, nr 2443; f. 391, z. 9, nr 72).
WĘGRZYNOWICZ herbu Rawicz; na Wo3yniu i w Malopol- sce. W 1851 roku ponownie, obok innych, zostal nobilitowany przez heroldię Krolestwa Polskiego Tadeusz Jan Węgrzynowicz, syn Jakuba. (Spis stlackty Krolestrva Polskiego, dodatek II, s. 50).
WĘGRZYNOWSKI herbu Rogala; notowani w Ziemi Lwow- skiej i Przemyskiej od 1460 roku. W XIX wieku potwierdzani w rodo- witosci szlacheckiej przez Wydzial Stanow Cesarshva Austrii.
WĘSLAWSKJ herbu Wadwicz; powiat $zawelski, telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 709).
W E R E N IC Z -S T A K O W S K I herbu nieznanego; powiat pih-ski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612). 367


WICHERT herbu Niesobia; w województwie wileñskim i ko- wieñskim. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 722).
WIDMONT herbu álepowmn; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 404, 515). W województwie witebskim pieczę- towali się godlem Masalski.
WIDMONT-RAC herbu Slepowron; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
WIDYCKI herbu Węžyk; powiat szaweìski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nrl8).
WIDYSKI herbu Tępa Podkowa; powiat witkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5).
WIDZÏSKI herbu Tępa Podkowa; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. l,nr 1010).

WIECZOR herbu nieznanego; powiat wilkomierski, shicki, oszmiañski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 754).

WIECZYNSKI herbu Prus II; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 517).
WIENCEWÏCZ herbu Tamawa; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
WIENICKI herbu Nalęcz; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
WIERCIÑSKI ze Snopkowiczów herbu Wieniawa; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 8, 707,1621, 1626, 2754),
WIERPSZA vėl WIRPSZA herbu Rola; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7),
W Ę Ž Y K -W ID A W S K I herbu W ęžy k ; p o w ia t o szm ia ñ sk i. (CPAH L, f. 39 1 , z. 6, nr 2 7 7 8 ,2 7 7 9 ). 3 6 8 }


WIERZCHNICKI herbu Jastrzębiec; powiat trocid. (CPAHL, f. 39í, z. 6, nr 7).
WIERZYÑSKI herbu Jelita; powiat nowogródzki, (CPAHL, f. 391,2, 8, nr 2443),
WIESZCZYCKI herbu Grzymata; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752). W powiecie upickim pieczçtowali síq godíem Žnin.
WIESZTÖRT herbu Waszkiewicz; powiat oszmianski, polocki. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1010, 1029).
WIKSZEMSKI herbu Mita; powiat wileñskí. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 64).
WIKSZYLO herbu Radwan; powiat rosieñskí. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).

WILDEMAN-KLÖPMAN herbu wlasnego; w województwíe wileñskim. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3263).
WILIAMOWICZ herbu Godziemba; w województwíe wileñskim. (CPAHL, f. 391, z, 9, nr 17, 1820).
WILKANIEC herbu Wilczewski; powiat wilkomierski, (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2,404, 592, 649, 720, 845).
WILKOWSKI herbu Poraj; powiat telszewski, wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5, 2157).
WILLIUSZ herbu Boza Wola; w województwíe wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1010),
WINGROWICZ herbu Rawicz; powiat wileñskí, (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 742). W IE R S Z Y C K I herbu W ieniaw a; w w ojew ód ztw íe w ileñ sk im . (CPAH L, f. 391, z. 1, nr 1848).
36 9


WINOBER herbu wiasnego, W lutym 1844 roku Wilenskie Zgro- madzenie Szlacheckie zajmowato się sprawą rodowitosci tej rodziny. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 132, s. 11).
WIT^SKI herbu Lubicz odm.; powiat grodzienski.
WIOSNOWSK3 herbu Księžyc; w wojewodztwie wilenskim; rod pochodzenia tatarskiego, (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 279).
WISOKINSKI herbu Szeliga; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
WISZNIEWSK1. Karol Florianowicz Wiszniewski (ur. 11 li- stopada 1805, zm. 1 kwietnia 1863) ukonczyl w 1830 roku Uniwersytet Wilenski; od 1837 byl profesorėm Uniwersytetu w Charkowie, gdzie založyl m.in. szkolę praktycznej weterynarii, Opublikowal ponad 20 prac naukowych w języku po 1 skim, lacihskim i rosyjskim o hodowli, choro- bach i leczeniu rogacizny. Byl jednym z pionierow weterynarii na Ukra- inie i w Rosji.
WISNIEWSKI herbu Prus 1; powiat šwięciahski, pinski, zawi- lejski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 131).
WISNIOWIECKI herbu Korybut; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2793).
WITTGENSTEIN herbu wlasnego; powiat lidzki, wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 3807,4015, 4039).
WITORZENIEC vel WITOZENIEC herbu nieznanego; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 17, 77).
WITOWSKI herbu Rola; powiat wilenski, wielizski, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 83, 131,2111).
W IZ G IN T herbu Grzymata; pow iat lelszew sk i. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 1623). 370


WIjADYCZANSKI herbu Wiadyczahski czyli Wladyslawski odm,: na tarczy w pohi czerwonym, z prawej strony - korona krolewska, z lewej “ skrzydlo Orta Bialego, barkiem do korony obrocone, a w klejno- cie nie ma dwoch trąb. Pienvotnie ta rodzina uzywala herbu Zaremba, ale w XIX wieku Tadeusz Wiadyczahski (1793-1862), radca stanu dwom cesarskiego, wraz ze swymi synami: Aleksandrem-Stanislawem, Teofi- lem, Ignacym-Eustachym, Antonim-Jozefem, Jozefem, Julianem i corka- mi: Franc iszką, Marią-Katarzyną, Wiktorią oraz malzonką Joanną z Oni- kiewiczow zacząt užywač herbu wlasnego.
Jeden z dokumentow przechowywanych w zbiorach domowych tej rodziny glosi, že “H'ladyczamcy ex Moschovia venerunt in Podoliam "... Za protoplastę jest brany z reguty Kazimierz Zaremba na Wladyczanach Wiadyczahski.
Jeden z dokumentow, wpisany do ksiąg ziemskich powiatu polockie- go 23 kwietnia 1821 roku giosi; "Przed aktami Ziem Powiatu Polockiego stawaiąc osobišcie JWPan Tadeusz Wladyczanski, Kollegialny Registrator. ExtraktDekretu Wywodowego na Instancyą WJPana Antoniego Wla- dyczanskiego do aktpodai, ktorego wyrazy są następne: Excerpit z Protokolu Spraw Wywodowych Bialorusko-Moh ilewskiego Sworzanskiego De- putackiego Zebrania Roku Tysięcznego Čsmsetnego jedynastegoM-ca Februarii Dwodziestego osmego Dnia. Wedle Ukazu Imperatorskiey Mošci Bialomsko-Mohilewskiej Gubernii, Gubemski od Dworzanstwa Marsza- tek, yzpowiatow do uloienia Genealogicznej Szlacheckiey Księgi wybra- rti Deputaci macą naywyzszey odwieczno dostoyney Pamięci nayiašniey- szey Imperatorowey Katarzyny drugiey Tysiąc siedemset osiemdziesiąt Piątego Roku apryla Dwudziestego pierwszego naymihsciwiey dla Dworzanstwa naprawa, wolnosci, swobody, y prerogatywy Stanowi Szlachec- iaemu darowany, a od ninieyszego dnia nam szczęšliwie.panuiącego Nay- iasnieyszego Imperatora Alexandra pierwszego Tysiąc osmset Pierwszego roku apryla Drugiego Naylaskawiey potwierdzoney y ustanowioney Hramoty. Spolem zebrani do gubemskiego miasta Mohilewa, rozpatry- wali wywodowe dzielo Familij Zarembow Wladyczahskich przy prosbie Kopyskiego Pttu Szlachcica Mamantego, Teofilą syna, Zaręby Wladyczan- skiego - Parocha cerkwi oboleckiey, przeszlego tysiąc Osmset Drugiego Roku Decembra Jedynastego Dnia do Izby Dworzansidey weszla z dolą- czonych przy niey na przeswiadczenie rodowitosci szlacheckiey Dokumentow zprzypisanego w oneyprosbie Obiasnienia, a niemniey teiz tradycyi Polskich Kronikarzow, dostrzeglismy, iz Familia Wladyczanskich pieczę- tuie się Herbem Zaręba nazwanym od dawnych wiekdw w Powiec.ie Upit-
371


skini, zaszczyca šią dostoiąstwem Szlachectway posesyą Dobr Ziemskich, niemniey teiposiadaniem Urzędow, y že ninieysi wywod czyniący Wlady- czahscy są iedney z Upitskiemi Familij, y od Jednegopochodząpoprzed- nika, w dowodzie tey praivdy przedstawil prosiciel Tysiąc Siedmset Dzie- vviąčdziesiąt Piątego Augusta Piątego Dnia datowaney tamtegož roku kičą Septembra szdstego Dnia do Akt Mohilevskiego Powiatowego Ziem- skiego Sądu podane, od JPanow Jano, Sędziego, y Jakoba, Kanonika Powiatu Upitskiego, orai Michala Jozefą, Marcina, Piotrą, Kazimierza, Tadeusza y Jerzego z Zarębow Wladyczanskich na dziedzicznych posesy- ach wPowiecie Upitskim Mieszkaiących, tuteyszym Zarębom Wladyczan- skim Wydane Zaiwiadczenieyprzy nim tamtegož Roku Mcaydnia dato- waną szdstego Septembra w onymže Mohilewskim Powiatowym Ziem- skim Sądzie aktykowaną Genealogiczną Linię rozrodu Familij Wladyczah- skich dofączyl. Zprzedstawioney zas przez prosiciela Genealogij nasiąp- ny wyražony rozrod, iako to; Kazimierz Zaręba Wladyczahski mial procz dalszych w zašwiadczeniu Upitskich ¡Vladyczahskich y Genealogię wyra- žonych Syn6wMarcina, ktory iako oni upitscy zabviadczaią, porzuciwszy szlackedd ubogi maiątekPowiatii Upitskiego w okolicyBykovviczach ūdai šią na Bialorus, gdzie za rozmaitymi prawami, dzieržąc ziemię y będąc Žennym, splodzil Synow Dwoch Arseniegoy Tomasza, z tych Tomasz bez- potomnie zakonczyl žycie, a Ar seni w przeciągu žydą swoiego wydal na smatsyndw dwdch Bazylego i Teofilą, z ktorych Bazyli mialJana, Igną- cego y Nikodemą, a Teofil - prosiciela Mamantego, Autonoma Pacho- miusza, Nikiforą y Heronima, a z tych Jan Bazylewicz ma trzech syndw: Minę, Jozefata v Grzegorza. Ignacy, bratjego rodzony, ma czterech sy- ndw: Marka, Lukasza, Markiana y Bazylego. Mamanty prosiciel (...) y ma Tadeusza y Andrzeia, Autonomzas ma iednego Symona na procedencyą ktorych, następnych datprzedstawil Metryki Krzt6w, Kontrakta na aren- downe Ziemie, a mianowicie co do metrykKrztd\v - Tysiąc Siedmset Dzie- więcdziesiąlego roku, Augusta Osmego na Heronima, Tysiąc Siedmset Dziewięčdziesiąt trzeciego, Junij trzynastego na Antoniego, synow Teofilą - Tysiąc Siedmset Dziewięcdziesiąt Osmego, Noivemhra Dwodziestego na Andrzeia - Syna Mamantego, Tysiąc Siedmset Dzievvięčdziesiąt Dzie- wiątego, Decembra Osmego, na Symona — syna Autonoma, Tysiąc Čsm- set Siodmego, Decembra Dw6dziestego Siodmego - na Stefana - Syndw Pachomiusza, Tysiąc Siedmset Dziewięcdziesiąt Piątego, Maia Piątego Dnia Testymonium odJPana Antoniego Arciszeveskiego, Dworzanina Skar- bu Wielkiego Xięstwa Littego Mamantemu Wladyczahskiemu, Že Oyciec Jego Teofilposydowal za prawem arędownym u nich Arciszevvskich trzy
372


wioki Gnmiu - Tysiąc Siedmset Dziewięcdziesiąt Siodmego, Februarii Siedemnastego,, Inkwizycyi o žydu y obyczaiach Mamantego Wladyczah- skiego, gdy wstępowai do startu duchownego Tysiąc Ošmset Czwartego, Decembra Dwunastego Dnia kwistacya od Szambelana b. Dwom Pol- skiego - Walentynowicza Autonomowi Wladyczanskiemu zaplaceniapie- niędzyza arędowną Ziemię. Tysiąc Čsmset Piątego, Apryla Jedynastego, Kontrakt Urzędowny na Dwie Wioki Ziemi od tegož Szambelana Michala Walentynowicza, Autonomowi Wladyczanskiemu Wydany Tysiąc Osmset Szostego, Apryla Dwudziestego Trzeciego od JPana Janczewskiego - Ty- sięcznego Ošmsetnego Siodmego roku wrzesnia Dwudziestego Trzeciego Dnia od JPani Cecylij Holowczycowey Kontrakta Arędowne na Ziemie — Pachomiuszowi Wladyczanskiemu Wydane. W ostatku w pomoc wyzey przepisanym Dokumentom skladaiąc tuteyszey Gubemij z roinych Po- wiatow odznakomitych urządnikowy obywateli w liczbie Dwudziestu Pię- ciu w przeszlytn Tysięcznym Siedmsetnym Dziewięcdziesiąt Dziewiqtym, Augusta Piętnastego Datowane Tysięcznego čšmsetnego, Januaryi Dwudziestego siddmego roku w Sienninskim Powiatowym Ziemskim Sądzie aktykowane swiadectwo z przepisaniem wywodzących się procedencyi w wyrazach, ieJako Oycowie, Dziadowie taky oni Sami tfywod Czyniący Wladyczanscy zawszeprzyzwoitey stanowi szlacheckiemu odpowiadaiq- ce Wiedli žyde y že są aktualnie Szlachtą. Pmsil, aby iego z familią wZwaniu Szlacheckim utwierdzic, do Genealogiczney Szlacheckiey Księ- gi wniesc y na Imie Jego dyplomę wydac. Wslad czego My, Biahrusko Mohilewskiey Gubernij Gubemski od Dworzanstwa Marszalek y z Po- wiatowdo uloženia Genealogiczney Szlacheckiey Xięgi Wybrani Deputati, z naydokladnieyszą uwagą przeyrzawszy z wyzey datami pomienione dokumentą a naypryncypalniey Swiadectwo wiemosciFamilij igdyzonego widziemy, zeiednoFamiley Wywodczyniących Wladyczanskichsązaszcty- ceni Posesyą Dobr Ziemskich y Urzędami, rdwnie teiy Dzis wywodzqce się Jchmosč Panowie Wladyczanscy są zaszczyceni arędowną ziemską posesyą, niemniey tež prowadzq žyde stanowi szlacheckiemu odpowied- nie, iak swiadectwo obywateli zapewnia — a zatym Wyzey Imionami po- mienionych, na Genealogi] y Spisku oznaczanych JPanow Wladyczanskich z Ich oboiey picipotomstwem dopiero nayduiących się y wpozniey- szy czas bydz mogącym na wieczne y nieodzowne czasy w zwaniu Szlacheckim utwierdzamyy przy wszelkich do tego stonu naležnych prawach y swobodach zachowuiqc, w myšl Punktu Siedmdziesiąt Siddmego nay- wyzszey o dworzaiistwie Hramoty wpienvszą częsč Genealogiczney Szlacheckiey Xięgi Wniesc y o tym wedle ošmdziesiątpiątego Punktu tey Hra-
373


moty na imię prosiciela wydac dyplomęy Genealogicznie linij zakonoto- wač postanawiamy - Autentyczny Pro fokui podpisany temi siowy: Win- centy Hofynsid - Marszalek Gubernski, Pulkowniky kawaler Piotr Jaro- szewski Deputat z Powiatu Mohilewskiego, Jözef Buczyhski Deputat z Powiatu Czausowskiego, Tadeusz Chudowski Deputat Powiatu Czecz- kowskiego, Jan Chodkiewicz Deputat z Powiatu Mscislawskiego, Dominik Borysowicz Deputat Bielicki, Ignacy Kurcz z Powiatu Kopyskiego, Apoiinary Wankowiczz Powiatu Babinowieckiego, Wincenty Kozakiewicz Deputat z Powiatu Bychowsfdego, Cypryan Pruszanowski Deputat Powiatu Koiaczewskiego, Piotr Zapolski Deputat z Powiatu Klimowiddego - zmocnil Sekretarz Marceli Barzymowski - a ktörego to protokolu y ten extrakt od slowa do slowa wypisany za naleinym wedle praw zmocnie- niem, z przylączeniem Bialorusko-Mohilewskiego Dworzanskiego Depu- tackiego Zebrania pieczęci na rekwizyciq samegoprosiciela wyz wyrazo- nego w roku ninieyszym Tysiąc Osmset Jedynastym Decembra Dwödzie- stego Dnia Wydaie šią, U tego Extraktu podpisy urzędnika y Sekretarza przy wycisnieniu na czerwoney masie Mohilewskiego Dworzanskiego Zgro- madzenia Pieczęci oraz poniiey Šwiadectwo o zgodnošci z autentykiem, numery adnotata u dolu następnie nyražaią się Piotr Jaroszewski Deputat z Powiatu mohilewskiego, Dworzanstwa Sekretarz Marceli Borzymow- ski (L.S.). Zgodzilem z orygtnalnym Protokulem w Xięgach. - Antoni Ostaszkiewicz Archiw: Sworz. Guber. Sehr. Numer Dziewięčsetny Ösm- dziesiąty Wtöry Excerpit Dekretu Wywodowego Urodzonych JWPanow Zarębow Wladyczahskich z Powiatu Kopyskiego - Jakowy Dekret za po- daniem do Akt przez Wyi. Wyraioną osobę iest do Ksiąg Ziemskick Powiatu Polockiego przyiętyy wpisany
Panowie Wtadyczanscy byli w ciągu XIX wiekukilkakrolnie potwier- dzani w rodowitosci szlacheckiej przez heroldię w Minsku i Departament Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu.
* * *
WLOCHOWICZ herbu Lubicz; znani w Ziemi Wilenskiej, Nowogrödzkiej, Grodzienskiej i innych.
WLODEK herbu Prawdzic; w wojewödztwie brzeskim, grodzien- skim, wilenskim. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7).
WEODKOWSKI herbu Czerwnia; powiat slonimski, (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 18).
374


WNIEMIENIACKI. Siedzieli w gubemi grodziehskiej i byli potwierdzani w rodowitosci zaröwno przez heroldip tamtejsz^, jak tez przez urz^d heroldii w Wilnie. (CPAHL w Wilme, f. 789, z, 1, nr 131),
WOCIANIEC herbu Slepowron; powiat upicki, (CPAHL, f. 391, z, 7, nr 4126).
WODEJSZA herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 6, 18),
WOJDAK herbu Abdank; powiat dzisnienski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11,12).
WOJNIESZ herbu Tr^by; powiat oszmianski. (CPAHL, fi 391, z. 6, nr 7, 18).
WOJSIAT lub WOJSIATO herbu wlasnego; powiat oszmian- ski, lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 30, 1010).

WOLANSKI herbu Lubicz; w wojewödztwie wilehskim. (CPAHL, £ 391, z. 1, nr 356, 1010).
WOLBEK herbu Lis; powiat wilenski, wolkowyski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2443, 2541).
WOLCZANSKI herbu Murdeiio; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 756).
WOLF von LEDENGAU herbu Wolf; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
WOLFGANG herbu wlasnego; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7),
WOLMER herbu Korwin. Od dawna petnili urzedy na Smolehsz- czyznie. (Por. Urzqdnicy Wielkiego Ksigstwa Litewskiego. Spisy, Warszawa 2003, s. 822 i in.)
375


WOLMINSKI vel WOLMINSKI herbu Nieczuja czyli Ostrzew, w wojewpdztwie wilenskim i grodziehskim. (CPAHL, f 391, z. 9, nr 2780).
WOLNISTY vel WOLNISTY herbu nieznanego; powiat sluc- ki. (CPAHL, f. 391f z. 6, nr 546).
WOLK-LEONOWICZ herbu Gozdawa; powiat wilehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1621).
WOLK-TYSZKIEWICZ herbu Leliwa; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12).
WOLKOWSKI herbu Wolf czyli Wilk; powiat braslawski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752).

WOLOCZYNSKJ herbu Lubicz; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 1670, 1672).
WOLOWICZ herbu Pogonia; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
WOLOWSKI herbu Prus; powiat teiszewski, kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3379; f. 391, z. 6, nr 18, 707). Z tej rodziny Kazimiera Wolowska (1879-1942), blogoslawiona Kosciola Katolickie- go, zamordowana pizez Niemcow w Slonimiu.
WONDOLOWSKI herbu Jastrzębiec - powiat lidzki; herbu Odrowąž - powiat zawilejski, kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 627).
WORLOWSKJ herbu Lubicz; powiat kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 757).
WORONIEWSKI herbu Waga; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 85),
WORONKOWICZ herbu nieznanego; powiat wilejski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1621, 1626).
376


WORONOWICZ herbu Sreniawa; powiat kowiehski, oszmiari- ski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 374, 404, 649, 720).

WORONSKI herbu Lubicz; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. l,nr 1690).
WOROZYNSKI herbu Labędz; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2597).
WOSZKA herbu (zdaje się Krucyni. W księgach sądowych mia- steczka Žagary na Žmudzi z XVIII w. znąjdujemy m.in. następujący za- pis: “[Z] Stungdo Stung. Anno 1751 die 23 ianuarii. ~ Wsprawie Piotrą Szymka z obiahwanym Matyaszem Woszką ze wji Stungiöw o nieod- danie krowy, ktora byla naznaczona od ojca Szymkowej. A ze Woszka, będąc vr tym domie, nie wydal krowy Szymkowej i šamą zbil, w tymie roku ta krowa zdechla i na tym Woszka zabieral się do juramentu, jako krowę oddawal, a Szymkowa nie chciala brač; na tym, jako o talara wziętego od Danty sluiby Szymkowej nie wie; na tym, jako w Kurlandyi Szymkowej sluiąc iony Wosfzjki jurgiellu 3 lat nie odbieral i nie pozyt- kowal; na tym, jako tesč nie kazal Wosfzjce wrocic wziętego od Danty talara. Terminprzysięgi dnia 24 ianuarii naznacza się, apo wykonanym jnramencie wolen Wosfzjka od tej akcyi. Na dalszy czas wieczne milcze- nie ab utrinque parte nakazuje
WOSZOWICZ herbu nieznanega; powiat oszmiahski, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86),
WÖJCIKOWSKI herbu Nalęcz; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
WÖLK herbu wlasnego; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1010).
WRANGEL herbu wlasnego; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr2215).
WROBLEWSKI herbu Šlepowron; powiat rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 5,nr759).
377


WSZEBOROWSKI herbu Strzemię; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
WSZEMBORSKI herbu Strzemię; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443).
WYCHODZKI herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86).
WYGANOWSKI herbu Paprzyca; powiat brzeski, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1167, 1169, 1170).
WYKRZYKOWSK1-DLUGOSZ herbu Èlepowron; woje- wództwo wileñskie, (CPAHL, f. 391, z.1, nr 1680)
WYSOCKI-BORE JSZA herbu Odrowąž; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2778,2928; f. 391, z. 1, nr 1141).
WYSLOUCH herbu Odyniec; powiat kobiyñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
WYSOKIÑSKI herbu Szeliga; powiat braslawski, brzeski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12,18).
WYSZOTRAW'KA herbu Chomiak odm.; w województwie wileñskim, powiecie oszmiañskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 408).
WYZGA herbu Kownia; powiat lidzki, grodzieñski, wileñski, (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 1622, 1538).
WYZEWSKI herbu Korwin; powiat kobrynski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
W R O T N O W S K I herbu Prus; w w o je w ó d z tw ie w ileñ sk im . (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1010). 378


ZABIEG herbu nieznanego; powiat wilkomierski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 721),
ZABIELSKI herbu Trzaska; powiat nowogródzki, wiìkomier- ski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 665, 707).
ZABOCHOÑSKI herbu Karp; powiat wileiiski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7),
ZABORO WSKÏ herbu Grzymala; województwo mohylewskie. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1809). W powiecie braslawskim, wilejskim, wileñskim pieczçtowali šią godlem Rawicz. (CPAHL, f. 391, z. 4, ni 3421).
ZABORSKI herbu Lubicz; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5, І95, 649, 721). W powiecie nowogrodzkim pieczçtowali šią godlem Nowina. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, 12),
ZABROCKI herbu Ogoñczyk; powiat stucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
ZABRZEWSKI herbu nieznanego; powiat oszmiañski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4096).
ZABRZYCKI herbu Szeliga; powiat oszmiahski. (CPAHL, f.391,z. 6, nr 707).
ZACH herbu nieznanego; w województwie grodzieñskim. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 129).
3 7 9


Z ADE J KO herbu Mogila; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ZADWID herbu nieznanego; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 12).
ZAFARTEWSKI herbu nieznanego; powiaf wilenski. (CPAHL, f, 391, z. 7, nr 289).
ZAGNIEWSKI herbu nieznanego; powiat nowogrodzki. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 4).
ZAGOREW SKI herbu Korczak; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, L 391, z. 6, nr 7).
ZAGOROWSKIherbu Strzemię; powiat shicki (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546),
ZAJARSKl herbu Ostoja; znani byli w Ziemi Witebskiej i na Žmudzi.
ZAKRONIEWSKI herbu nieznanego; powiat dzišniebski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1578).
ZAK-STANKIEWICZ herbu Mogila. Potwierdzeni w staro* žytnej rodowitošci szlacheckiej przez heroldię minską 15 czerwca 1816 roku oraz w 1846 roku przez heroldię wilenską. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 490, s. 355).
ZALFNSKI herbu Prus I; powiat dzišnienski, potocki, kobryn- ski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3400, 3402).
ŽALE ŠILO herbu Jastrzębiec; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707),
Z A C H E R S K I herbu L u b icz; w w o je w o d z tw ie w ile h sk im . (CPAH L, f, 3 9 1 , z. 6, nr 7). 380


ZALESKI-CHOMĘTOWSKI herbu Prus I; w wojewodz- twie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7),
ZALEWSKI herbu Jastrzębiec, Jolita, powiat upicki, trocki, oszmianski, pinski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3399).
ZALIWAKA herbu Topor; powiat oszmianski. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 147).
ZALWOWICZ herbu nieznanego; powiat dzisnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1131).
ZALAMAJ herbu Radwan; w wojewodztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3444),
ZALOŽYNSKJ herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3445; f. 391, z. 8, ш 85, 91).
ZAMSK1 herbu nieznanego; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3401).
ZANIETOWSKI herbu Giyf; powiat wilehski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 8).
ZAPOROWSKI herbu Gryf; w ziemi brzeskiej i rzeszovvskiej.
ZARAKOWSKJ herbu Dębicz; powiat dryži enski, polocki, wi- lenski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2780).
ZARZECKI herbu Rak czyli Wamia; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 5,nr776).
ZASZTOWT herbu Ostoj a; powiatbraslawski, trocki, dzišnien- ski, šwiącianski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4105, 4117, 447; f. 391, z. 6, nr 110, 1123, 1131).
Z A L E S K I z E jg ird m v herbu Abdank; w w o jew o d ztw ie w i-lenskim . (CPAHL, f. 3 9 i, z. 6, nr 7). 381


ZATORSKI herbu Jastrz^biec; powiat rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
ZATOWICZ herbu Slepowron; w wojewödztwie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr7).
ZATURSKI herbu Slepowron; powiat szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157),
ZAUSCINSKI herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391,z. 6, nr 18).
ZAWISTOWSKI herbu Lada; powiat dzisniehski, polocki, troc- ki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12,265, 1131). .
ZAWISZOWSKI herbu Lada; powiat braslawski. (CPAHL, f. 391, z. 6,nr 18).
ZAWSZEWICZ herbu nieznanego; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
ZßJ ROGOWSKT-RIJSZCZV C herbu Lis; powiat oszmian- ski, kobrynski, wilenski. (CPAHL, f. 391, z, 10, nr 151).
ZBOROWSKI herbu Prus I; powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). W powiecie wilkomierskim pieczQtowali si$ godlem Jastrz$- biec. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2, 649).
ZBYSZEWSKI herbu Topör; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11).
ZDANOWICZ herbu Pobög - powiat upicki; herbu Pomian - powiat szawelski, poniewieski. (CPAHL, f, 708, z. 2, nr 2, 1752).
ZDANOWICZ-JANUSZKOWSKI herbu Abdank, Pobög, Jastrz^biee. Siedzieli w gubemi minskiej (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr483).
382


ZDANOWSKI herbu Laryssa i Pomian; powiat wilejski, oszmianski, witebski. (CPAHL, f. 39], z. 8, nr 2556,2557; f. 391, z. 5, nr 778).
ZDRACZEWSKI herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
ZDROJEWSKI herbu Junosza; powiat dzisnienski, (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 2792).
ZDZICHOWSKI herbu Poraj; powiat trocki, telszewski. (CPAHL, f. 393, z. 7, nr 1809).
ZEJNOW1CZ herbu Zienowicz. Siedzieli w gubemi kowieh- skiej. W XIX wieku potwierdzani w rodowitoici szlacheckiej przez he- roldi^ wilehsk^. (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 197).
ZEMLA vel ZEMLA vel ZIEML A herbu Topör; wplywowa szlachta powiatu oszmiafiskiego.
ZGIERSKI z Ciechanowca herbu D^browa; w wojewodz- twie wilenskim. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3482).
ZIELANOWICZ herbu Jastrz^biec l Rudnia; powiat trocki, upicki, szawelski, rosiehski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 3808,4117).
ZIEL ANOWSKI herbu Pomian; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ZIELNIA herbu D^browa; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 985).
Z1ELONKO herbu Jastrzqbiec; powiat trocki, wilenski. (CPAHL f. 391, z. 8, nr 2541).
ZIEMINSKI herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110).
383


ZIMNICKI herbu Nieczuja; powiat wilenski, oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3467), Z gubemi mohylewskiej (Chislawieze) pochodzil doktor S. Zimnicki (1873-1927), od 1906 roku profesor, kie- rownik katedry patologii i terapii Uniwersytetu Kazanskiego,
ZIMNOCH herbu Šlepowron i Boncza. Siedzieli na dobrach w powiecie dzišnienskim i kowienskim. W grudniu 1844 roku Wileh- skie Zgromadzenie Szlacheckie razpatrywalo kwestię rodowitošci tej familii, (CPAHL w Wilnie, f. 789, z. 1, nr 496, s, 30; f. 789, z, 1, nr 131, 198, 452),
ZINKIEVVICZ herbu Pob6g; powiat poniewieski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752),
ZIOLKOWSKI herbu Korczak; powiat kobrynski. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 18).
ZLOTKOWSKI herbu Topor; powiat pinski, slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
ZLOTO GORSKI herbu Šlepowron; byli znani w Ziemi Nowo- grodzkiej, Wilenskiej i innych.
ZLOTOROWTCZ herbu Zlotarz; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 18),
ZLOTORURSK1 herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2541).
ZMAJLO herbu wlasnego; powiat telszewski, szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157; f. 391, z, 5, nr 781).
ZNISZCZYNSK1 herbu Žnin; powiat wilenski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 7).
ZNOSKO herbu Kosciesza; povviat oszmianski, wilenski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 72,703; f. 391, z. 8, nr 83,92,112; f. 391, z. 4, nr 3456).
384


Józef Znosko w 1764 rokuposiowai na sejm konwokacyjny w War- szawìe od powiatu oszmianskiego, w którym petnil obowiązki czlonka sądu kapturowego.
Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tej rodziny by! Jerzy Znosko, znakomity geolog, czlonek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, wiceprezydent Polskiej Akademii Umiejętnosci, autor szeregu odkryc i dziei naukowych, Ponizej zamieszczamy - za zgodą profesora Jerzego Znoski - jego žyciorys, opracowany przez jego uczniów (Ryszard Da- dlez, Krzysztof Jaworowski, Sylwester Marek) oraz fragment wspomnieri z okresu mlodošci przekazany nam osobišcie przez tego zasluzonego męža nauki,
“Rodzina Jerzego Znoski wywodzi się z Wilenszczyzny (z zapisem sięgającym poczutków XVII w.), gdzie - w okohcach Oszmiany i Šwię- cian — jego przodkowie mieli majątki ziemskie. Ojciec Jerzego, Kon- stanty, w czasie l wojny swiatowej zostal wcielony do armii rosyjskiej. Pod koniec wojny znalazl się w formowanej w Rosji przez generala Že- ligowskiego 4 dywizji polskiej, z ktorą ai z Kubania przedostal się do Polski. Bral udsial w bitwie warszawskiej 1920 r. Powain'te rannypod Radzyminem, w koncu dlugotrwalej kuracji znalazl się w szpitalu woj- skowym w todzi, gdzie pielęgn iarką-wo Ion ta riuszką byla Bronislawa Cieplucha. Takzrodzila się wojenna milosc i malzenstwo. Wtymie szpitalu wojskowym, w 1922 r., przyszedl na swiat Jerzy.
Szkolę powszechnq Jerzy Znosko ukonczyl w todzi. W1939 r. jako siedemnastoletni licealista zostal zmobilizowany do batalionu wartow- niczego WP,”
W liscie do antera niniejszego herbarza z 10 wrzeénia 2002 roku profesor Jerzy Znosko z Warszawy pisal o sobie: “Braiem udzial w kam- panii wrzesnìowej 1939 roku jako zmobilizowany do batalionu wartow- niczego Przysposobìenia Wojskowego (P. W.). Ostatecznie po 6 wrzesnia wszystko runęlo i zaczęly się okropne, dręczące marsze odwrotowe. Doszedlem prawie do Kowla, ale na wiesc o wkroczeniu bolszewikow zawrócilem i w nacy z 30JX. na LX. w Wólce Domaniewskiej zostalem wraz z moją kompanią, która zachowala spoistosč i nikt nie rzucil karabinu do rowu przydroinego, wcielony do Podlaskiej Brygady Kawalerii generala Kmicic-Skrzynskiego. Uczestniczylem w czterodniowej bitwie pod Kockiem pod dowództwem generala F. Kleeberga. Stąd powód do dumy, bo 5.X. w czaspięknego babiego lata w wyniku naszego znakomì- tego manewru oskrzydlającego Niemcy wpoplochu opuécilipole walfd, a u nas skonczyla się calkowicie amunieja. Iparadoks tamtych zmagan
385


-zwycięski generalpoiskiprosi o wa runki kapitulacyjnepohitego generolą niemieddego. I znamienne! Tego samego dnia Hitler przyjmowal w Warszawie, w alejach Ujazdowskich defiladę zwycięstwa, - w czasie, kiedypod Kockiem Niemcypokazali nam plecy. A poniesli straty ogrom- nel General Paul Otto utracil 20 procent stanu osobowego! I dlatego przedpodpisaniem kapitulacji w Koc.ku przed frontonem palacu ks. Ja- blonowskiej naszego generala Kleeberga witala kompania honorowa Wehrmachtu z bagnetem na bronl Wypadek jedyny w calej kampanii wrzesniowej. General Otto: “Gratuluję! Walczyliscie doskonale - jak Niemcy!” General Kleeberg: "Walczylismy lepieji”... Ale kto dzis w Polsce o tym wie?t Kto wie o bitwie pod Kockiem
Ten fragment prywatnego listu, ktory tu zamieszczamy bez wiedzy autora, daje tež jakie wymowne i piękne swiadectwn jego patriotyzmu i szlachetnej postawy etycznej,
W dalszym zaš ciągu biografu opracowanej przez jego kolegow i uczniow czytamy:
“Po krotkim pobycie w niewoli w twierdzy Dęblin Jerzy Znosko powrocil do Lodzi. Kontynuowanie nauki stalo się niemoiliwe. Jerzy podjąl pracę fizyczną w fabryce trykotažy\ skąd zostal wywieziony na roboty do Niemiec w zakladach Siemens-Schuchert w Berlinie. Przeby- wal tam dwa lata - stąd pochodzi jego perfekcyjna znajomosc języka niemieckiego. W rezultacie jednego z bombardowan alianckich fabryka zostala zniszczona i Jerzego przeniesiono do pracy w browarze w Kę- trzynie, gdzie doczekal wejscia armii sowieckiej. Wtedy, w dwczesnym Rastenburgu, przed jego oczami rozegraly się sceny godne pędzla Goyi - zamienione w rzeczywistosc straszliwe wizje z cyklu ,fOkropnosci wojny *.
Przežycia wojenne nie zalamaly Jerzego. W 1946 r. zdal maturę w krakowskim Liceum im. Nowodworskiego, Nasiypnie - jako wolny sluchacz - studiowal chemię i lesnictwo. W tym samym roku oienil się z Krystyną Matusiak z ktorą znali sięjeszcze przed wojną i dochowali sobie wiary przez calą okupację mimo rozdzielenia przez los. Wreszcie podjąl studia geologiczne na Uniwersytecie Jagielionskim. Rownocze- snie spiewal w chorze Filharmonii Krakowskiej (wyczerpujqce, lecz in- tratne zajęcie, poniewaz bylo to honorowanepaczkami UNRRA).
Lata 1948-1950 byly dia Jerzego bogate w wydarzenia. Jeszczeprzed ukonczeniem studidw jego uwielbiany Mistrz i Nauczyciel, prof Marian Ksiqzkiewicz, zaproponowal mu przyjęcie obowiqzkdw asystenta. Byl to rok 1948 i stąd owe 50 lat dzitiejszego jubileuszu. W tym samym roku
386


zmarla - nieuleczalnie choya - zona Jerzego. W roku następnym oženil się powtórnie z Ktystyną Piotrowskq. Mają troje dzieci - Elžbietą, Tade- usza i Jana, i dochowali się siedmiorga wnuków. W roku 1950 konczy studia geologiczne, broniącpracy magisterskiejprzedprofesorami Ksiąž- kiewiczem i Biedą. W tym czasie mial się wyrazic na cwiczeniach, že oczekujeprzyjšcia wojsk amerykanskich. Ówczesne wíadze natychmiast docenily wypowiedí Jerzego. A bylo to apogeum stalinizmu na ziemiach polskich! Odbylsię "sąd" z udzialem rektora, dziekana i dzialaczy par- tyjnych. Jerzy Znosko zostal usunięty z asystentury “z powodów poli- tycznych ”. Ten incydent -jak wyznaje feraz w swoich wspomnieniach - uwaza za wielki dar partii, poniewaz uchronilo go to od "zostania bel- frem". Argusowe око partii komunistycznej zatrzymalo się na Jerzym. To cięžkie spojrzenie będzie mu odtąd towarzyszyc przez dhtgie lata.
Droga zawodowa Jerzego Znoski rozpoczęla się w momencie, gdy - z rekomendacji prof. Ksiqzkiewicza - podjąl vv r, 1950 pracę w Od- dziale Karpackim Pañstwowego Instytutu Geologicznego, obejmując kierownictwo Pracowni Stratygrafii w Zakladzie Rud Želaza. Zaklad ten trzy lata pózniej zostal w caiosci przeniesiony do Warszawy.
W dzialalnosci naukowej Jerzego Znoski przeplatają się wyraznie trzy wqtki. Wpienvszym okresie jest to stratygrafia i paleogeografía, powiqzane z poszukiwaniami surowców, przede wszystkim rud želaza. Na przelomie lat pięčdziesiątych i szescdziesiątych pojawia się wątek trzeei: tektonika, kloty z czasem zdecydowanie przewazy.
Trzy premierowe publikacje uczonego, ktore ukazaly się w latach 1952 i 1953, to: wyniki badan nad geologių obszaru między Blędowem i Niegowonicami kolo Olkusza, stanowiqce pózniej podstawę pracy magisterskiej, rozwazania о теки brekcji lisowskiej oraz uwagi o bore- alnych wplywach wfaunie jury krakowsko-częstochowskiej, które do dziš zachowafy swojq aktualnosé. Glównym jednak motywem jego ówcze- snych hadan byla stratygrafia jury dolnej i srodkowej między Krako- wem a Częstochową. Zaowocowafy one pracą o stratygrafii ilów rudo- nosnych w tym obszarze, ale przede wszystkim wainq rozprawq o retyku i liasie krakowsko-wieíuúskim z drobiazgowq stratygrafią tej serii i istot- nym wykorzystaniem badaú megaspor. Praca ta stala się jego rozprawq doktorską.
Drugim obszarem, któremu uczony pošwięcil dužo uwagi w zwiqz- ku z odhyciem przez niego zlóz rud želaza, byl región Lęczycy. Produk- tem tego zainteresowania štai się szczególowy podzial jury srodkowej, dokonany napodstawie bogatejfauny, w tym wieluprzewodnich amoni

ai


tów. Baáania stratygraficzne prowadzil w trakcie poszukiwañ zlóz rud ielaza. Wymagaly one zmudnego profibwania rdzeni z otworów wiert- niczych. Jak sam autor ocenia, bylo tego okolo 30 000 m.
Obok tego glównego nurtu pojawify sięprace o innych regionach i innych formacjach: o wyzszej jurze gómej Kujaw i - wspólnie z K. Bir- kenmajerem - o faunie doggeru i malmu w Pieninach.
Wiedza uzyskana w trakcie badán wspomnianych poprzednio dwoch obszarów oraz rewidowanie stratygrajii wczesniej wykonanych otworów wiertniczych doprowadziiy do uogólnieñ dotyczących calej jury polskiej, w tym glównie jury srodkowej, Tu trzeba wymienic rozpozna- nie ukrytego pasma jurajskiego między Kaíiszem a Poznaniem. studia nadprzebiegiem transgresji aalenskiej na Niiu Polskim i nad oscylacyj- nym charakterem transgresji srodkowojurajskiej, rozwaiania nad zna- czeniem paleogeograficznym tzw\ progų Pompeckiego, a przede wszyst- kim - obszemą pracę o glównych problemach stratygrajii i paleoge- ografii jury wzdluz poludniowo-zachodniej krawędzi platformy wschod- nioeuropejskiej. Szczególne znaczenie w tej dziedzinie та propozycja, wysunięta przez Znoskę wspólnie z J. Kopikiem, wyróznienia w jurze srodkowej odrębnego piętra stratygraficznegopod nazwą kujawu, obej- mującego częsč bąjosu i najniiszy baton w schemacie międzynarodo- wym. Propozycja, zgloszona na forum między narodowym, nie uzyskala wprawdzie poparcia, ale w codziennej praktyce polskiej piętro kujaw- skiejest nadal wyrózniane ze względu na klarownosc jego pozycji.
Zainteresowania Jerzego Znoski problemami stratygraficznymi nie ograniczafy šią tylko do jury. W latach szešcdziesiątych jego mvagę za- przątnęlo pogranicze prekambru i kambru, a szczególnie — osadowy najwyzszy prekambr w otworach wiertniczych wschodniej Polski. Re- zultatem štai šią szczególowy podzial napotkanych tam osadów, a takže propozycja wyróznienia ery kryptozoicznej, która znalazlapózniej swój odpowiednik w terminie “wend”, wprowadzonym w b. ZSRR. I znowu propozycja nie uzyskala uznania miądzynarodowego, tym razem z po- wodu monopolu, jaki z nadania niektórych zachodnich ktygów nauko- wych (naukowa Jaita) míala w tej dziedzinie пайка sowiecka. Do pro- blemów granicy między proterozoikiem a kambrem wrócil autor zresztą znacznie pózniej.
Innym polem dzialania profesora byfyproblemy stratygraficzne or- dowilat. W czasie prae poszukiwawczych w pólnocno-wschodniej Pol- sce odkryl on górnotremadockie lupki dictyonemowe i bryograptusowe. Doprowadzilo to do rekonstrukcji paleogeografü ordowiku na calym
388


obszarze nadbaltyckim i do opublikowania - po częšci \vraz z B. Szy- manskim - prac na ten temat. Druga z tych p ra c byla referowana na Sesji Międzynarodowego Kongresu Geologicznego w Pradze w 1968 r. Podobny temat zostal podjęty — tym razem wspolnie z R. Chlebowskim — w postaci rewizji wieku glaukonitowych skal transgresywnych srod- kowego ordowiku w Gorach Swiętokrzyskich.
fVdziedzinieposzufdwah surowcdw wielkim sukcesem uczonegojest odkrycie dwoch zloi rud ielaza: jednego w skalach osadowych — zasa- dowych, šamo toplivvych želaziakow ilastych w okolicach Lęczycy w šrod- kowej Polsce, drugiego w skalach bystalicznych - magnetytėw tytano- i wanadonosnych w Krzemiance i Udryniu na Suyvalszczyžnie. Oba te problemy wymagafy zupelnie odmiennego podejscia metodycznego. Wpieryvszym przypadku pokiady ielaziakowt wykryte nieco wczesniej w wierceniach kartujących bratniego Wydziaht Podloža Nižu, wymaga- fy — j ak vvspomniano - dokladnej korelacji ze stratygrafią. W dnigim przypadku pionierskie wiercenia byfy nastamone naposzukiwanie kori- centracji związkow ielaza na wtdrnym zložu przy spągu pokrywy osa- dowej. Stwierdzono jednak, ¿e w podloiu krystalicznym možna się spo- dziewač pierwotnycht znacznie bogatszych rud. Konieczne zatem oka- zalo się wypracowanie metody umozliwiającej identyfikację pelrologii skal podloža. Wlašciwym sposobem podejscia okazala się - przeprowa- dzona wraz z geofizykiem, prof. J. Skorupą - analiza zrdžnicowania obrazdw: magnetometrycznego i rozkladu sity cięžkošci na obszarze pfyt- kiego występowania stropu krystalicznego cokolu platformy prekambryj- skiej. Obajprofesorowie udowodnili, zejest on skutkiem zr6inicowania petrologicznego. Metodą ta jest z powodzeniem stosowana do dzisiaj.
Te obydwa zagadnienia surowcowe zaowocowaly przede wszyst- kim archiwalnymi projektami badah oraz obszemymi dokumentacjami wynikowymi i zhžowymi wraz z obliczeniem zasobow. Ale ich wynikiem byly težpublikacje - o niektdrych, stratygraficznyck, związanych z Lę- czycą byla juž mowa. Trzeba tu ponadto wymienic pracę o rudach lę- czyckich i raport opionierskim wierceniu na Suwalszczyžnie: Szlinokie- mie. O tym dnigim zložu przez dlugi czas nie wolno bylo pisač, dopiero po latach autor wrocil retrospektywnie do tego tematu. Na uwagę zaslu- gują tež prace uogolniające problematykę poszukiwan zloi rud ielaza w Polsce; w jednej z nich zwrocono po raz pienvszy uwagę na možli- wosc występowania zloi wpodloiu krystalicznym. ,
Niejako na uboczu tego glownego nurtu pojawila się interesująca praca o genezie muszlowcow syderytowych šrodkowej jury kolo Lęczy-
38 9


cy Ich pochodzenie zostaío przypisane pulsacyjnemu wznoszeniu się kíodawskiego wysadu solnego. Doniosle znaczenie moją dwie prace o aureolach batolitowych. Priede wszystkim ta, w której autor wskazywal na celowosc wykonania wiercen poszukiwawczych w os tome batolitu mrzyglodzkiego ze względu na obecnosč interesu]ących skupieñ rud metah kolorowych, míala duie znaczenie, lecz nie spotkala šią z zainte- resowaniem, choóby polemicznym, ze strony ówczesnych specj alistó w zloiowych. Temai jes t podjąty dopiero teraz.
Odkrycie zloia rud ¿elaza na Suwalszczyznie ma swojq szczegóínq, jakze znamienną día ówczesnych polskich losów, historię. Wiadomosc
0 tym wielkim sukcesie polskiej mysli geoíogicznej w sierpniu 1962 r. spowodowala podniecenie w instytucie i euforią u najwyiszych czynni- kówpartyjno-paústwowych. Trzeba pamiątač, ze byl to czas zimnej woj- ny i rozwoju par forcé przemyslu cięžkiego, w tym hutnictwa. A tu nagle pojawiajq się widoki na bógate zloie rud ¿elaza. Jakai zasluga wobec Wielkiego Brata! Jedno tylko bylo nie wporządku: ze odkrywcq nie jest "nasz czlowiek’\ lecz osobnik o mocno podejrzanej politycznie kondu- icie. Jui więc vv trzy miesiącepo odkryciu zacząla šią dywersja, zorga- nizowana iprowadzona w ciągu nasiąpnych parų latprzez I i 11 sekreta- rzapodstawowej komórkipartyjnej w instytucie, wspomaganaprzez nie- których urzędnikow Centralnego Urzędu Geologii, przez delegatą Slui- by Bezpieczeñstwa w instytucie (to byl dopiero fachowiec!) i przez se- kretarza dzielnicowego partii, Najpierw na posiedzeniach naukowych
1 w CUG usibwano podwaiyc naukoweprzeslanki odkrycia. Gíównym krytykantem byl wysoki urządnik CUG, specjalista w dziedzinie hydro- geologii i geologii inžynierskiej! Rzecz znamienna, ie opracowany wów- czas pod kieninkiem Jerzego Znoski projekt rozwiercenia zloia zyskal przychylną oceną w Moskwie (taka byla ówczesnapraktyka). Nie brako- walo tam geotogów znąjących się na rzeczy. Ale rodzima kanalia nie zrezygnowala z kolejnego atakų, Krytykowano fakt, ¿eposzukiwania nie nawiqzujq bezposrednio do ukraiñskich zlóz Krzywego Rogu (koncep- cja odpoczątku odrzucanaprzezprofesorów Znoskę i Skorupą. Wresz- cie uderzono bezposrednio. W czasie prac wiertniczych zmierzających do dokumentacji zloia nastąpify zaacaniowane opóznienia, wstrzymy- wanie wierceú, hamowanie geofizycznych interpretacji. Zaplanowana na koniec 1963 n dokumeníacja zloiowa nie zostala wykonana, a wstęp- ne obliczenie zasobów día bardzo malej częsci zloia dalo liczby niisze nii ustalone wczesniej - jako bilansowe - przez Ministerstwo Przemyslu Cięžkiego, Teraz moina jui bylopowiedziec: "...obiecal i nie dotrzy-
390


mai... “ Dyrektor instytutu, prof. E. Rühle konsekwentnie starai się brome Jerzego. Jednak koniec byl oczywisty. Wzrastajucy nacisk na dyrek- cję instytutu iprezesa CUG (m.ìn. žądanie delegata Sluiby Bezpieczen- by odsunąč Znoskę od materialów tajnych - a dokumentacje byly oczywiscie supertajne) doprowadzify, zpoczątkiem I960 r. do wyrzuce- nia go z Zakladu Zlói Rud Želaza. Jak sam teraz twierdzi, byl to juž drugì cenny dar partii, poniewaì od tega czasu mogi się bez reszty po- swięcič tektonice. A w kiìka miesięcy po odejsciu ludzie, którzy go nìsz- czyli, meldowali triumfalnìe do wladz о ogromnej warlosci zloža Krze- mianka — wyliezone dužo póznìej zasoby znacznie, bo piętnastokrotme, przekroezyly ową "obiecaną, lecz nie dotrzymaną " liczbę.
Jerzy Znosko interesowal się nie tylko radami želaza. Pisal takže
0 poszukiwaniach fosforytàw, ale przede wszystkim - z uwagi na siiny zwiqzek z badaniami podloža - zajmowal się perspektywami poszuki- wah гору naftowej i gazu ziemnego. Pod razpierwszy zabralglos na ten temat juz w 1957r.,formulując swe mysli na temat zaleinosci koncepcji poszukiwawczych od znajomoscìpaleogeografìi i tektoniki. Póznìej bral udzial w syntetycznej ocenìe ropo- i gazonosnoscì obszaru kujawskiego, a takže - wspólnie z S. Markiem i J. Calìkowskim - wskazal na scislą zaležnošč formaeji generujących bituminy od ewolucji geologìcznej obszaru i na podwójnq rolę wieltdch stref dyslokacyjnych, ktòre mogą byé zarówno drogą migracji dia гору ì gazujak i zamykającym zloža ekra- nem, Wylal takže kubel zimnej wody na glowy nìekompetentnych opty- mistów w zwiqzku z "polskim Kuwejtem ” w Karlìnie na Pomorzu -
1 rzekomymì moiliwosc.iami odkrycia “wielkiej гору ” w Polsce, Na po- lemiczne odpowiedzi czeka juž blisko 20 lai. Wreszcie - wspólnie z S. Markiem i J. Majorowiczem - napisalpracę о paìeogeotermice srodko- wego ì poludniowo-wschodniego Nizu i jej wptywie na generowanie i zachowanie węglowodorow, zwracajqc uwagę na rolępowaryscyjskie- go, reiiktowego przegrzania.
Przejdziemy teraz do zasadniczego trzonu dzialalnosci naukowej Je- rzegoZnoskitzn. do badan tektonìcznych. Formalniezaczętysięone wraz z delegowaniem go iprof. S. Sokolowskiego w 1957 к do Międzynarodo- wej Podkomisji Mapy Tektonicznej Swiata diaprac nad mapą tektoniezną Europy. Przygotowali onipodówczas pierwszq wersję тару tektonicznej Polski, która weszla w skladpierwszego wydania тару tektonicznej Europy w skali 1:2 500 000, która weszla >v sklad pierwszego wydania тару tektonicznej Europy w skali 1:2 500 000, prezentowanej na Sesji Kongresu Geologicznego w 1960 r. i opublìkowanej po czterech latach.
391


Poczqtkowoproblematyka tektoniczna przeplatala się vvjego iyciu zzagadnieniami stratygraficzno-paleogeogrąficznymi. Wyrazem swoiste- go “rozdwojenia j aini" jest udzial w sesji z okazji 40-lecia PIG, gdy - obok syntetycznego wystqpienia na temat paleogeogrąfii jury wzdlui krawędzi platformy wchodnioeuropejskiej - wyglosìl ràwniefundamen- talny referat o gìównych problemach tektonicznych Polski (z wylqcze- niem Karpai), Pózniej tematyka tektoniczna niemal calkowicie zdomi- nowala jego twórczosc naukowq. Początek dzialalnosci w tej sferze to przede wszystkim prace porządkujące stan wìedzy o tektonice Polski. Wkrótce na czolo rozpatrywanych zagadnien wysunql się problem polu- dnìowo-zachodniej granicy platformy prekambryjskiej i istnienia bądž nieistnienia wzdlui niejpasma górskiego i deformacji kaledonskich. sla- dem wielkiego tektonika niemieckiego, Hansa Stillego, Jerzy Znosko od początku, bardzo konsekwentnìe, wypowiadal się za wystgpowaniem w tej strejie, między morzami: Pólnocnym i Czarnym tzw. cirkumfenno- sarmackiejgalęzi orogenu kaledonskiego. Bronil tej koncepcjiprzez wiele lat, takie wtedy, gdy byla ana niemodna i atakowana z róinych stron. Teraz, kiedy w dobie tektonika plyt i tektonostratygraficznych terranòva deformacje wczesnopaleozoiczne w tym paste uwaza się za oczywìstosé, gdy rozszyfrowanie ich istoty jest jednym z gìównych problemów mię- dzynarodowego programų EUROPROBE, Jerzy Znosko na pewno do- znaje uczucia satysfakcji, najwyiej pomniejszonej przez faki, ie wielu autorów o tej jego pionierskiej roli zdaje się zapominac.
Idea kaledonskiego rozwoju byla uzupelniana iposzerzana w wielu kolejnych publikacjach. Wymienmy sposród nich: artykul o relacjach międzypasmem kaledonskim (Vistulicum) a hercyhskim (Variscicum) na tie tektoniki Polski; pracę o pozycji tektonicznej obszaru Polski na tie Europy, w którejpo razpierwszy wysunql tezę o moiiiwosci występowa- nia dalekich nasunięc kaledonidów na przedpole (znalazla ona znako- mite potwierdzenie w wynikach najnowszych badah sejsmicznych na Baìtyku); sugestywne omówienie przekroju przez poludniowq Polskę między Gómoslqskim Zaglębiem Węglowym a Lubelszczyzną i na ko- niec, rozwaia nią nadpozycją kaledonidów brabancko-niemiecko-pol- skich w powiqzaniu z glównym orogenem norwesko-brytyjskim. Integrarle zwiqzane z tym glównym zagadnieniem byly inne problemy, a przede wszystkim pozycja Gomosląskiego Zaglębia Węglowego i Gór Šwiętokrzyskich, a takže ¿stota i znaczenie tektoniczne strefy Teissey- re’a-Tornquista, Pierwsza sprawa byla przedmiotem pracy opubliko- wanej razem ze wzmiankowanq fundamentalnq rozprawq o kaledoni-
39 2


dach. Jubilat myroinil iv nięj dwiefazy rozwojowe zaglębia, ktore z za- padliska przedgorskiego przeksztalcilo się iv mestfalu mzapadlisko srėd- gdrskie. Zagadnienie to odžylo jeszcze raz pozniej m postaci tezy o ist- nieniu poludniomej gafęzi maryscyddm, z czasem pochloniętej calkomi- cie przezprocesy subdukcji karpackiej/ tezy wspartej obfitym mystępo- \mniem egzotykom męgla kamiennego we fliszu Karpai Zewnętrznych. Z takiego obrazu mynikal nieodparcie wniosek zaprzeczający maryscyj- skiej orogenezie m Gorach iwiętokrzyskich, poniewaž są one položone na zemnątrz lancucha maryscyjskiego i jego zapadlįska przedgorskiego. Zatem faldomanie Gor Šmiętokrzyskich nastąpilo m dmoch etapach orogenezy kaledonskiej. Ten pogląd Jerzy Znosko mypomiadal juž od damna, a ostatnio popuri go bardzo szczegolomą analizą deformacji m tym obszarze. Na tym tie mymiązala się polemika ze zmolennikami odmiennegopoglądu, a takte - wspolna z R. Dadlezem i Z. Kowalczew- skim - ogdlniejsza dyskusja męzlomych problemom tektoniki Polski.
Mfymienione tu problemy byly przedmiotem gorących sporom. Pora więc mspomnieč, iepolemiki tojednazespecjalnošci uczonego. Byė može miąie się to z f akiem, ii m mlodych latach upramial czynnie szermierkę (przed wojną zakwalifikowaI się do kadty narodowej szykomanej na nie- doszlą olimpiadę m Helsinkach w 1940 r.). Polemiczne sformulowania Jerzego Znoski mają w sobie mielez blyšku (ipchnięči) bialej broni.
Wracając do tektonikiprzypomnijmy, ze pojęcie "linia Tomquista‘' lub "strefa Tomguista ", o blisko stuletniej historii, oznaczalo pienvotnie linię bądi wąską strefę tektoniczną, oddzielającą sztywny kraton Europy odjego przedpola. Juž w 1969 r. Jerzy Znosko zaproponomal zmianę na- zwy na “strefa Teisseyre 'a ”ze względu napriorytet Wawrzynca Tteissey- re ’a w jej definiomaniu. Tapropozycja zostala przez spolecznosč między- narodomąprzyjęta "krakomskim targiem " j ostatnio wpowszechnym užy- ciu jest termin "strefa Teisseyre‘a-Tomquista". Jubilat zająl się genezą strejyi jej znaczeniem m rozmoju geologiczno-tektonicznym obszaru, my- suwając m.in, tezę o oscylacyjnym charakterze transfortnacji fazowych napoziomie Moho, ktore byly praprzyczyną subsydencji i inmersji nadle- glych basenow. Na tych zaloieniach aparte są takzeprace o ramach geo- dynamicznych basenu permskiego i zaleinosciach rozmoju tego basenu od tektonikipodloža, przygotomane napiermsze międzynarodome sympo- zjum permskie, ktore odbylo się w Polsce m 1978 r,
Procz tego Znosko bral zywy udzial w klasycznych opracomaniach dotyczących poszczegolnych regionam Nitu Polskiego, będąc odpomie- dzialny m piermszym rzędzie za ujęcia tektoniczne. Wspoltworzyl takze
393


koncepcje tekio niki podloža bystalicznego. Napisal wreszcie bardzo istotną pracę o zasadowych i ultrazasadowych skalach w aureoli masy- wu G6r Sowich w Sudetach, gdzie po raz pienvszy wyrazil pogląd o ofiolitowym charakterze tych skal i - posiugując się analizą anomalu pala gramtacyjnego i magnetycznego - udowodnil, že kra Gor Sowich po częsci “piywa " na sekwencji ofiolitowej. Z tego obszemego zbiom prac wylania się spojny obraz tektoniki Polski z kolejnymi etapami przy- rastaniado kratonupasm orogenicznych: kaledonskiego, watyscyjskie- go i alpejskiego i logicznym rozwojem pokrywy platformowej. Jest to trwafy wklad Jerzego Znoski do rozwoju europejskiej mysli tektonicznej - regula obrastania starych biokow kontynentalnych przez coraz miod- sze orogeny pozostaje wszak podstawowym kanonem tektoniki, nieza- leinie od tego, czy holdujesię “przebrzmialej" teoriigeosynklin, czy tei jest się wyznawcq tektoniki plyt litosferycznych. Najpelniejszy wyraz tego uporzqdkowaniadajellwydanie тару tektonicznej Europy, a takžemapa tektoniczna IGCP Obydwa wydania pierwszej z tych map byly prowa- dzone przez znakomitego tektonika rosyjskiego, A. A. Bogdanowa, a udzial w nich geologii polskiej zostal bardzo przychylnie odnotowany w licznych recenzjach zagranicznych. Drugą mapę (ktöra obrosla row- niei laikoma publikacjami uczonego) opracowal on we wspolpracy z innymi geologami zachodniej i wschodniej Europy, w czasie dziesię- cioletnich badan Projektu nr 86 IGCP, ktorego byl wiceprzewodniczą- cym. Jeden z nas (RD), rowniez wspoluczestniczqcy w tych pracach, wspomina gorące dyskusje, w ktörych bryhwalprofesor w trakcie wie- lu spotkah roboczych w röinych krajach. Ta wspolpraca między Wscho- dem a Zachodem byla zresztą na owe czasy swego rodzaju ewenemen- tem. Nalezy wreszcie wymienic dwie bardziej teoretyczne prace о plat- formach i zwiqzku ewolucji ich pokrywy osadowej z cokolem krystalicz- nym.
Dzielem žydą Znoski jest - przygotowana w ostatnich latach i teraz opublikowana тара tektoniczna Polski w podzialce 1:500 000. Jest to dzielo о bardzo skomplikowanej legendzie i ogromnym bogactwie fak- tow tektonicznych, zgromadzonych po raz pienvszy na jednej mapie.
Odrębnie godzi się wspomniec о dzialalnosci uczonego na polu kartograßi geologicznej, Oprocz wzmiankowanych jui tutaj map tektonicznych trzeba uznac za jego koronne osiągnięcie powszechnie znany atlas geologiczny Polski w podzialce 1:2 000 000, popularnie znany jako "atlaspraski", poniewai zostalprzygotowany na Sesję Kongresu Geologicznego w Pradze w 1968 r. Dzielo to bylo redagowane przez
39 4


Jerzego Znoskęprzy wspoludziale M. Pajchlowej, ktora - jak sam pisze
- byla dobrym duchem tej pracy. Jubilat byl takže wspolautorem kilku z tych map, a przede wszystkim autorėm niezwykle obrazowych przekro- jow przez Polskę, znakomicie ilustrujących j ego poglądy na tektoniką kraju. Atlas spotkal się z dužym zainteresowartiem miqdzynarodowej spo- lecznošci geologicznej, a w Polsce jest do dzis często uiywany w biežą- cej pracy geologicznej. Procz tego Jubilat byl wspolredaktorem i czę- sciowo wspolautorem seni map kraju w skali 1:500 000, ktora ukazy- wala się sukcesywnieprzez bez mala 15 lat. Bral takže udzial wprzygo- towaniu тару iuku karpacko-balkanskiego, obrazując tektoniką przed- pola orogenu i тару metamorfizmu w Europie. Zestawil wreszcie kilka ogolniejszych map tektonicznych od maloskalowych map terenow Pol- ski po mapę tektoniczną swiata, wlqczanych do rdžnego rodzaju atla- s6\v. Tu naležy takže šeria mapek tektonicznych i towarzyszqce im teksty kasei geologicznych w dwoch wydaniach Wielkiej Encyklopedii Po- wszechnej PWN.
Na koniec nie sposob nie poswięcic kilku zdan wykiadom Jerzego Znoski. Zaczęlo się od tego, že po šmierci prof, B. Halickiego zapropo- nowano mu wyklady z geologii regionalnej i tektoniki na Uniwersytecie Warszawskim. Prowadzil je przez trzy semestry w latach 1967-1968 za- nim go stamtąd usunięto. Jak to się stalo, do tego jeszcze wrocimy. W každym razie wyklady te — pod ogolnym tytulem "teoriu platform i tearia geosynklin " - byly następnie wyglaszane w latach 1970-1972, m.in. w centrali warszawskiej Panstwowego Insty’tutu Geologicznego i w jego oddzialach regionalnych. Autorzy tych slow doskonale pamięta- ją nabitą salę konferencyjną w instytu.de oraz salę wykladową na Wy- dziale Geologii UW, ludzizasluchanych wpotoczysty; hogato ilustrowa- ny wykladprofesūra, skrupulatnie robiących notatki. Niektorzy tezeszy- ty zachowali do dzisiaj.
Kolejne szczeble kariery naukowej i zawodowej Jerzego Znoski są
— w kolejnošci chronologicznej - następujące: 1950 — ukonczenie stu- diow na Uniwersytecie Jagiellonskim; 1950-1952 - zorganizowanie i kierownictwo Pracowni Siratygrafii w Ufydziale Zlož Rud Zelaza PIG; 1952-1965 - kierownictwo Pracowni Poszukiwan Zlož w Zakladzie Rud Želaza PIG; 1955 - indywidualna Nagroda Panstwowa UI siopnia za odkrycie zlož syderytow w rejonie Lęczycy; 1957~ doktorat (podowczas zwany kandydaturą w Panstwowym Instytucie Geologicznym; 1958 - docent w PIG; 1960-1967 — sekretarz naukowy Komitetu Nauk Geologicznych PAN; 1966-1972 - zorganizowanie i kierownictwo Samodziel-
395


nego Zespohi Badan Tektonicznych w PIG; 1972 - tytulprofesorei nad- zwyczajnego; 1972-1980 - dyrektor Zakiadu (pozniej Instytutu) Nauk Geologicznych PAN; 1974-1986 - wiceprzewodniczqcy Projektu nr 86 1GCP; 1975-1978 i 1981-1991 - wiceprzewodniezący Rady Naukowej PIG; 1976- czlonekkorespondeni Polskiej AkademiiNauk; 1977- czlo- nekZarządu Glöwnego P o Išklego Towarzystwa Geologicznego; 1981 - wiceprezes Po Išklego Towarzystwa Geologicznego; 1981-1991 — kie- rownietwo Pracowni Tektoniki iv Zakladzie Stratygrąfii, Paleogeografii i Tektoniki PIG; 1986 - czlonek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk; 1986- czlonek honorowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego; 1988 - indywidualna Nagroda Panstwowa II stopnia za osiągnięcia w dzie- dzinie geologii regionalnej i tektoniki kaledonidow Europy Srodkowej; 1989 - tytulprofesora zwyczajnego; 1991 -1995 -przewodniczqcy Rady Naukowej PIG; 1992 - czlonek czynny Polskiej Akademii Umiejętnošci; 1995 - przewodniczqcy rady programowej Stowarzyszenia dla Glębo- kich Badan Geologicznych w Polsce; 1997 — wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętnošci; 1998 - czlonek honorowy Deutsche Geologische Gesellschaft.
Ješli jednak ktoš myšlalby, ie ta droga byla uslana roiami, to irze- ba go z lėgo blędu wyprowadzic. N lektore ze zdarzeh towarzyszqcych tej wędrowce są nawet zabawne, większosc jednakjest doseponurym swia- deetwem swoich czasow, kiedy to polityka (przez male "p ’j wdzierala šią bezpardonowo w swiat nauki.
Z epizodöw weselszych wspomnijmy o historii doktoratu J. Znoski. Chcial on otworzyc przewöd doktorski u prof SZ. Rožyckiego, podöw- czas najlepszego juraisty w Polsce. Poniewaz prof. Rožycki (wtedy dyrektor Pahstwowego Instytutu Geologicznego, z ogromnymi konflikto- wymi klopotami zwiqzanymi z tym stanowiskiem) poczqtkowo go zbyl niezym, Jerzy poszedl z tą sprawq do prof J. Samsonowicza. Ten zas sam zaproponowal otwarcie doktoratu i objęcie funkeji promotora, po czym - w kilka dnipozniej - swojq zgodę wyrazil röwniezprof. Rožycki. Byto juž więc dwoch chętnych. Jakis czas pozniej öwezesny prezes Cen- tralnego Urzędu Geologii, prof. A. Bolewski, przy okazji wizytaeji wier- ceh lęczyckich - mimo ze zostal poinformowany o juž skonipiikowanej sytuacji — stwierdzil autorytarnie, že chee byc promotorem pracy (choc, dodajmy, temai nie ležal vv kręgu jego specjalnosci) i že będzie ana bro- niona na Akademii Görniczo-Hutniczej. Wprawdzie tres faciunt Collegium, ale w tym przypadku nie bylo to wygodne. Na dobitkę, w kolejnej rozmowie zglosii się jako potencjalny promotor prof. J. Passendorfer.
396


Tu juž nasz bahater nie wytrzymal i przedstawil owemu czwartemu kan- dydatowi calą zloionošč sytuacji. Prof. Passendorferpodjąl się zatago- dzenia spra.wy i \\ykonal to žadame na tyle taktoinie, ie žaden z trzech zainteresowanych profesorei nie obrazil się na delikwenta.
Druga došč zabawna historia jest związana z wykladami Jubilata na Unmersytecie Warszawskim izniespodzianym wymowieniem tejpracy po trzech semestrach, mimo ie kontrakt opiewai początkowo na szešė semestrai. Naszprofesor zamowil się wtedy na rozmowę do owczesne- go rektora, prof. Rybickiego (bylo to po marcu 1968 r.). Rektor obiecal spotkanie za trzy dni. Do spotkania jednak nie doszlo, poniewaž rektor przezomie zapoznalsię z "teczkąpersonalną " delibventa i argumenta- cją \vmoskodawcdw wypowiedzenia. Wnioskodawcą byla organizacja partyjna przy Wydziale Geologii, a jednym z argumentow - najwyžsza pozycja, jaką Jubilat zająl w anonimowym sondaiu przeprowadzanym wowczas isrddstudentow. Niektorzypaname wykladowcy, zawdzięcza- jący s\ve tytuly i stanowiska partii, poezuli się zagroieni. A humory- styczna puenta jest taka, ie osiem laipozniej - gdy Jerzy Znosko byi jui szefem Zakladu Nauk Geologicznych PAN - obaj panowie spotkali się na uroczyslosciach jubileuszu 25-lecia Wydzialu Geologii UW, gdzie profesor wyglosilpelne humoruprzemdwienie gratulacyjne. Na lampce wina rektor Rybicki podszedl do mėgo, wyraiając uznanie i chęc bliz- szego poznania. Na to otrzymal odpomedi, ie "...od stycznia 1969 r: jestešmy umomenina rozmowę... Rektor rzekl: "...to muszę sobieprzy- pomnieč... ” / takjuz zostalo.
Najlepszym \vykiadnikiem ustawicznych klopotovv uezonego jesl fakt, že j ego postępowanie w sprawie o nadanie tytuhi profesora nad- zwyczajnego ciągnęio się dziesięč lat, a profesora zwyczajnego - až czter- našeie lat. Jakie byty tego przyczyny? U podloža ležy - jak to często bywa — zwykla zawisč ludzka, a že owczesna selekcja negatywna powo- dovvaia, že zawistni mogli się często podpierač partlą, mieli przeto ula- twione zadanie. Partia przez dhigi czas nie zdolaia przygotowač swej opinii (a byi to wtedy niezbędny warunek dalszego biegu sprawy), a gdy to w koncu zrobila i papiery znalazly się w Centralnej Komisji Kwalifi- kacyjnej, zbiegio się to z odsunięciem Jerzego Znoski od poszukiwan. Zaraz potem opinia zostala wycofana. Dopiero po politycznym przeto - mie 1970 r, postępowanie wszczęto na nowo i szybko zostalo uwienczo- ne nzyskaniem tytuiu.
Podobnie miala się spravva z wnioskiem o nadanie tytuiu profesora zwyczajnego. Tym razem - poniewai Znoska kierowal wtedy Zakladem
397


N auk Geologicznych PAN - postępowanie zainicjowala w 1976 r. rada naukowa tej instytucji, i znowu komórka partyjna ociągala się z opinių przez kilka lai. Wkoncupo odwolaniu się do sekretarza naukowego PAN, prof. J. Kaczmarka, zdecydowal on o wyslaniu dokumentów do CKK bez opinil Jednak znowu stalo się to wówczas, gdy uczony odszedl z PAN i wrócit do PIG. Mimo jednoglosnego poparcia CKK sprawa - w celu wys tupien ia do Rady Panstwa ~ musíala znaležč się w nowej jednostce zwierzchniej Jubílala, czyli w Centralnym Urzędzie Geologii. Tam - jakpisze sam zainteresowany - mial miejsce następujący dialoge “Což ja mam zrobič z tą kapą papieru? - Wrzuč do szajy pancemej, niech sobie ležy ”, l sobie leíalo, Przy czym z latami ginęty z owej kupy poszczególne dokumenty. Nastąpil stan wojenny, potem likwidacja CUG i w rezultacie dopiero w 1989 r. moina bylo wrócic do sprawy, zactyna- jącją calkiem od nowa. Zakohczyla się pozytywnie i jui bardzo szybko, iv ciągu dwóch miesięcy.
Podobne perturbacje towarzyszyiy staraniom srodowiska o przyję- cie Jerzego Znoski w poczet czlonków Polskiej Akademii Nauk. Miafy one szerszy wymiar niz “lokalne wojenki" i znakomicie ilustrują ówcze- snązaležnošč od "ukladów”. Zapienvszympodejsciem w 1973 r - mimo wygrania wyborów w ówczesnym III Wydziale - uczony mūšiai ustąpic miejsca synowi ówczesnego l sekretarzapartii. Za drugim razem, w J976 K, zająl pierwsze miejsce we wstępnym rankingu w Komiiecie Nauk Geologicznych, lecz nieopatrznie pobil przy tym dwóch innych kandy- datów, forowanych przez wladzę, Poniewai Wydzialowiprzyznano tylko dwa miejsca, zaczęto wywierac nacisk na sekretarza Komitetu, prof, Ksiuékiewicza, by powtórzyl glosowanie. Ten kategorycznie odmówii, grožąc nawet rezygnacją ze wszystkich godnoáci w Akademii i zloie- niem legitymacji jej czlonka, gdyby Jerzy Znosko nie znalazl się na IP scié ivydzialowej wyborów. Znaleziono wyjscie salornonowe, dodając jedno miejsce, l tak Znosko zostal wreszcie czlonkiem Akademii.
Moze się ktos zapytač, po co wracamy do tego smutnego okresu? Otóz jes tesmy zdania, íe przypominač go trzeba nawet ku przestrodze. Wkazdym bowiem ustroju mogą wytworzyc się warunki do bezprawne- go lub z pozom prawnego ingerowania w naukę i badania naukowe oraz oceniania ludzi liauki nie przez pryzmat ich rzeczywistej wartosci, lecz ze wzgiydu na tokie czy inne “nklady ",
Wracajqcda drogi naukowej Jerzego Znoski, naleíypodkreslicjego niezwykle bogaty dorobek pišmienniczy, OpubUkowal on 2J6 pozycji tekstowych, w tym 83 monografii, rozpraw i artykulów, a ponadio opra-
398


cowai lub wspdlopracowal i zredagowal 12 atlasdw i map geologicz- nych oraz 21 atlasow i map tektonicznych. Publikacje Jerzego Znoski cytowano wieleset razy w ponad 40 czasopismach i wydawnictwach calego swiata. Znamiennymprobierzem jego autorytetu jestfaki, ie liczne rady naukowe i rady wydzialbwpowierzyly mu opracowanie bardzo wielu recenzji i oeen pracownikbw naukowych. Jerzy Znosko napisai 23 re- cenzje rozpraw doktorskich, 19 ocen w przewodach habilitacyjnych, 21 opinii w sprawach tytulow profesorskich, 19 opinii o kandydatach na czlonkdw PAN i PA U oraz 8 opinii о kandydatach na czlonkow honoro- wych Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Doprawdy trudno pojąč, kiedy znalazl on na to wszystko czas. Boprzeciež w jego žydu miesci się jeszczejakže rozlegty nurt rabelaisowskit zacne t runki, spotkania w row- nie szlachetnej, со wesolej kompanii kolegow i - oczywisde - koleža- nek, a takže dykteryjki, ktorymi sypie jak z rękawa. Nie wszystkie z nich nadąją się do powtorzenia in extenso przy paniach-,.
Charakteryzując najkrocej osobę Jerzego Znoski, najlepiej chyba przywolac jego wlasne wyznanie, ktore wymknęb mu się kiedys spod piora: "Pewnie Bog tak chce, že czort mnie opętai”. Niezaležnie od tegojak bardzo heretycki mote byč naszpogląd, podejrzewamy, ie zja- wisko, jokim jest pan profesor stanowi wspolne dzielo obu tych mocyP
* * *
Pomzej zamieszczamy takže mtodziencze wspomnienia Jerzego Znoski, (stanowiące jaskrawy przyklad mentalnosd znakomitego Kre- sowiaka), oddane do naszej dyspozycji we wrzeSniu 2002 roku.
iiUrodzilem się w Lodzi, tam uczęszczalem do szkofy šredniej i w 1939 r. uzyskalem tzw. malą maturę. Ale miastem mojej mlodosci bylo Wilno, z ktorym wiqzafy mnie wszelkie moiliwe zwiqzki pokrewieh- stwa. Stamtądpochodzil moj ojciec i moi stryjowie, tarn doiywal swoich dni moj dziad - Ludwik. Tam częsio spędzalem wakacje.
Postanowilem napisač to wspomnienie, aby dac wyraz temu, ie Krakow štai się dla mnie — poprzez studio uniwersyteckie, pracę spo- leczną w Bratniaku, poprzez žyde rodzinne i towarzyskie, pracę “zawo- dowq" w chorze Filharmonii Krakowskiej oraz na uniwersytecie, poprzez doznania uczuciowe i przeiycia, poprzez legendarny hejnal ma- riacki i piękno swojej his torii wyrazonej w architekturze i niewyslowio- nympięknie swoich okolic i ich krajobrazu, wreszcieprzez wszystkie me zyciowe sukcesy i osiągnięcia, ktore mnie wiąžą z tym miastem, i ktore
399


zawdzięczam temų miastu - Krakow štai się moim miastem m ¿lošei z wyboru, z ktdrym lączą mnie takie same uczucia jak z Wilnem.
28 sierpnia 1939 r, zostaletn zmobilizowany do batalionu wartow- niezego PW, a potem - wedlug ogolnie znanego scenariusza — w rytmie dramatycznych marszow odwrotowych znalazlem się na Wofyniu, nie dochodząc jednak do Kowla. Potem marsz powrotny do Chelma Lubel- skiego i dalėj ku polnocnemu zachodowi, zgodnie z rozkazami dowod- cow. W Wolce Domaszewskiej, w nocy z 30 wrzesnia na 1 paždziernika, radosne spotkanie duiej masy wojska Podlaskiej Brygady Kawalerii, ktora wchodzila w sklad Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie " gen. Franciszka Kleeberga i wcielenie naszej kompanii junakow naj- pierw do tejže brygady; a potem do "kombinowanego “pulku “Bohdan ". No i udzial w 4-dniowej bitwie pod Kockiem. W bitwie tej SGO “Polesie ”pobilo i zmusilo do ogolnego, panieznego odwrotu Killzmotoryzo- waną dywizjq Wehrmachtu, Scigalismy tę zmotoryzowanq dywizjq na wozaeh (linijki kome = nasza motoryzaeja), a kawaleria na koniach, w popoludniowym czasie pięknego polskiego babiego lata, 5 pazdzier- nika 1939 к W samym apogeum tego entuzjastycznego poscigu dotarl do nos rozkaz о kapitulacji. Nie chcielismy wierzve. Co mūšiai czuč nasz zwycięski general? Jaką gorycz mūšiai przetrawiac, kiedy wydawaf ten rozkaz kapitulacji, wynikajqcy nie s tego, со się dzialo na polu walki, aleze swiadomosci, ze wyczerpala sięjui calkowicie amunieja. "Ai ręka w ladownicy dlugo iglęboko szukala — nie znalazla ". Ale to uswiadomi- lismy sobie dopiero w niewoli.
Po krotkim pobycie w zbombardowanej i zniszczonej twierdzy Dublin zostalem wraz z Шкота kolegami mojej kompanii zwolniony do domu. Do dzišprzechowųįęprzepustkęzwolnienia, upowažniającą mnie do drogi powrotnej do mojego rodzinnego miasta.
Natychmiast zglosilem się do mojego liceum. Ale radošč nie trwala dlugo, bo jui pod koniec listopada wszystkie szkofy zostaly zamknięte. Coraz trudniejsza stala się rzeczywistosc bytowania z dnia na dzien, a po zuzyciu zapasbw, zwykla troska o przežycie. Przymusowa praca w fabryce, a następnie wywiezienie "bez mojej zgody i przyzwolenia " do Niemiec. Przezylem wszystkie dramatyezne naloty na Berlin w latach 1942-44, a następnie - po zbombardowaniu Zakladow Siemensa i Schuc- kerta - przymusowe przeniesienie do Prus Wschodnich, gdzie bylem swiadkiem "wyzwalania przez bratnią annię “ nas - robotnikow przy- musowych i miejscowej ludnosci. Obrazygodnepędzla Goi zamienione w rzeczywistosc. Najtragiczniejszą cenę za wyzwolenie placily jak zwy-
400


kle kohiety - bei względu na wiek i narodowosc. Wszystkich pracowni- kow przymusowych - Polakow, Francui ow, Holendrow, Bialorusinow, Ukraincow, Rosjan, Lotyszow, Litwinow - gromadzono w specjalnych obozach i uzywano do roznych dorywczych prac jak: spędzanie bydla, demontaz urządzen, zbieranie materialu wojennego, porzuconego w zli- kwidowanych kotlach niemieckich, karmiono i... przeshuchiwano, zawsze nocą. Trosklime oddzielano wszystkich obywateli radzieckich, w tym i Polakow z tzw. zachodniej Bialorusi i zachodniej Ukrainy.
Sprawa powrotu do domu zaczęla się przedhižač, bo ciąglejeszcze byty potrzebne ręce do pracy. W tym stanie rzeczy postanowilem się sam uwolnič, nie czekając až zjedzie do nas Р1Ж i wyda przepustki. Podjąlem “niepatriotyczną” decyzję samodzielnego powrotu do domu. Nie bylo to tmdne i juž 5 maja zjawilem się niespodziewanie w domu.
Ptoblemem najwazniejszym i gorąco dyskutowanym by to: со i jak robič dalėj, Mialem juž 23 lata i ogromne braki w nauce, bo na wojnę poszedlem z tzw. malą matūrą, W Lodzi jeszcze nie byto jednak žadnej wyzszej uczelni, w ktorej možna by podjąč naukę. Sprawa matury byla wtedy dmgorzędna - įstotą rzeczy bylo uzupdnič naukę w zakresie szkoly sredniej, a jednoczeinie studiowai jako wolny sluchacz, aby moc naj- szybciej odrobič stracone 6 lat szkolnych. Juž w samym zamierzeniu zdawatem sobie sprawę, že będzie to ogromny wysilek, ale poczucie koniecznosci i wewnętrzny przymus przewažyly. Wybor pad! na Krakow, bo wiadomo bylo, že nauczanie jest tam juž na pelnych obrotach, fimkcjonują licealne klasy dla doroslych i istnieją nieograniczone mož- liwosci uczęszczania na uniwersytet w charakterze wolnego shichacza. To by! wlasnie uklad stwarzający największe mozliwosci.
Mialem w Krakowie serdecznego przyjaciela z lawy szkolnej Hie- ronima Gajewskiego, ktory do Krakowa podąžyl przez zieloną granicę w lutym 1940 r. vv slad za ojcem, aresztowanym przed 11 listopada 1939 r. jako zakladnik i wywiezionym w grudniu lub styczniu do Generalnej Guberni. A więc po Hstownym kontakcie i ustaleniu, že mam zapewnio- ne mieszkanie, niezwlocznie wyruszylem do Krakowa, w ktorym znala- zlem się w cieple, pogodnepopoludnie 18 maja 1945 к Przesiadając się w Tunelu zpociqgu osobowego relacji Lodz Fabryczna - Tunel na lory i wagony towarowe. pociqgu Tunel - Krakow, nie przypuszczalem, ze oio otwiera sięprzede mną niewyobraialny nowy rozdzial žycia. Brzemien- ny we wszystko, со mlodemu czlowiekowi maze zgotowac los,
Droga z Dworca Glownego na plac Dominikanski nic jest dluga i wnet, po 6 latach niewidzenia się, padlismy sobie z moim przyjacielem
401


i jego ojcem w ramiona. Hieronim byl jui studentėm II roku polonis tyki V J, ktorą zacząl studiowac na iajnym uniwersytecie.
Natychmiast podjąlem riaukę na kursaeh dla doroslych w I klastė Liceum im. B. Nowodworskiego, ktore wtedv przejsciowo mieicilo się wgmachu IIILiceum im. J. Sobieskiego. Wsierpniu otrzymalempromo- cję do II klasy licealnej, nadrabiając w piekielnym temple i niemafym trudzie jui zrealizowany material w zakresie tzw. pierwszego polrocza, m' czasie ktorego przebywalem jeszcze w Pntsach Wschodnich,
Tepierwsze miesiące wspominam jako bardzo trudne. Brakpienię- dzy powodowal ogromne ograniczenia w odzywtaniu. Wsezonie waka- cyjnym niewie.lu chętnych zglaszalo się do posrednictwa pracy w Brat- niaku. Zdobyciepiatnych korepetycji byla trudne. Idlatego bywaty dnie, w ktorych moim šniadaniem byly dwie lyžki tranu i cieniutka bezplatna zupka obiadowa u siostr sercanek, przy ui. Smolensk. Pomocy ze strony mėgo przyjaciela przyjąc nie chcialem ze względu na moję wrodzone wady charakteru. A i jemu samemu nie bylo latwo. Lipiec, sierpien i wrzesieh wspominam jako bytowo najtrudniejsze miesiące, pelne wy- šilku i zacięcia,
We wrzesniu liceum im. Nowodworskiegoprzenioslo się do wlasne- go, jui odremontowanego gmachu przy pi Na Groblach. Mieszkalem wtedy jui przy ai. Mickiewicza 53, gdzie z mym przyjacielem uzyskali- šmy przydzial “na pokoj przy rodzinie Przerabiając kurs II klasy licealnej, zapisalem się jako wolny sluchacz na chemię, poniewaz bezwzględ- nie chcialem studiowac medycynę. Progiem zasadniczym wdostaniu się na medycynę bylo: posiadanie matury oraz numerus clausus (ograni- czona liczba miejsc na 1 roku ze względu na cwiczenia wprosektorium, w ktdrym bylo, j ak pamiętam, tylko 60 miejsc). Bez cwiczeh w prosektorium nie možna bylo zdač na H rok studiow. Przy ogromnym, a wlasci- wie masowyrn, naplywie kandydatow z 6-letnim opoinieniem znalezio- no proste wyjscie, a mianowicie — ostry egzamin wstępny z chemii. Wten sposob odsiewprzy egzaminie wstępnym byl ogromnie ulatwiony. Dlatego zdecydowalem zapisač się na I rok chemii, aby ulatwic sobie przyszfy egzamin. Bylo nas na I roku 1200 sluchaczy. Nie wszyscy mie- šcili się w sali wykladowej.
W listopadzie 1945 r przenieslismy się z moim przyjacielem do wy- remontowanego II Domu Akademickiego przy ai 3 Maja 5. Otrzymali- šmy przydzial na pokoj 401 wspolnie z kolegą Marianem Wintochem, studentėm prawa ipozniejszym wieloletnim prezesem Spoldzielni “Skala ", ktorą doprowadzil do rozkwitu. Sytuacja się powoli unormowala.
402


W Bratniaku uzyskalem korepetycje z matematyki dla uczących się w Uceach, a takie przygotowujących się do matury. Podjęcie pewnych staiych obowiązkdw w Komis]i Kultūra Ino-Ošwiatowej Bratniaka, mię- dzy innymi dyiury informacyjne w czasie ferii Boiego Narodzenia w Collegium Novum dla stale zglaszających się kandydatdw na siudia, zapewnilo kartę bezplatnych obiadow w stoiovece II D. Dyiury te peini- lem wspolniez Lucyną ¡Vinnicką, studentkąl rokupolonistyki, apbzniej znakomitą aktorką teatralną i kinoyvą.
Obiady roinily się od zupek u Sercanek, bo skladaty się z dwoch dari. I chociai mięsa czasami nie sposdb bylo ugryzč, zwlaszcza yvprzy- padku tzw. malpiej pieczeni, ktorą przygotowywano z UNNR-owskich przydzialow suszonęj, argentynskiej wolowiny, to jednak stalosč tych posilkowt ich masa, jak rowniež odczuwalny udzial tluszczu wyraznie odrožniafy je od smolenskich, cienkich zupek.
W lutym 1946 r. zdatem muturę i przenioslem się na studium Iešme- twa U J, ktore zorganizovval przybyly ze Lwowa profesor Dezydery Szym- kieniez. Nie czulem się dobrze na wykladach z chemii w tej ogromnej masie studentow, wšrod ktorej często nie možna bylo aswiadczyc miej- sca do siedzenia i notoyvania tresci wykladu. I wlasnie na le$nictw>ie zetknąlem się z pięknymi wykladami zlotoustego prof. Juliana Tokar- skiego - z zakresu petrografii, vmlkanologii i geologu dynamieznej. Wyklady mienilysię banvami jakpreparat skalny pod mikroskopem po- laryzacyjnym przy skrzyio\vanych nikolach. Barny, jakie byiy widoczne w preparacie, znakomicie mogly služyc, jak maniai prof. Tokarski, za wzor dla letnich, kobiecych i dziewczęcych sukienek.
Wyklady w swej tresci byfy fascynujące. Ziemia, podlegając stalej ewolucji, nieprzenvanie zmienia šyvoje oblicze. To plastyczneprzedsta- nienie zmian oblieza Ziemi w ubiegfych epokach geologicznych moglo zafascynowač kaidego. Zdecydowalem się studiowač geologię.
Ale nim do tego doszlo, przežylem glosnų demonstraeję studencką 3 maja 1946 r., polączoną z aresztowaniem wielu studentow, sądzonych potem w pokazowych procesach. Isfynny wiec studencki w Filharmonii Krakoyvskiej z udziaiem premiera Qs6bki-Morawskiego, ktory na salę yvszedl w towarzystwie prezesa Bratniej Pomocy Studentow UJ Jasia Deszcza, przybylego w nymiętym ubraniu wprost z gmachu UB przy pi. Inwalid6wr gdzie go po demonstraeji przetrzymywano. Dostal brawa, choč Osėbka-Morawski sądzil, že to j ego osobę oklaskują. Myšlę, že ostateeznie zrozumial to, gdy frenetyczne bravva na stojąco pomtaly arcybiskupa księcia Sapiehę, kiedy tylko pojawil się na balkonie. Prze-
403


mowienie Os6bki-Morawskiego, ktory brač studencką przekonywai do miroj u i swietlanej przyszlosci, nie znalazlo odzewu. Braw nie bylo.
Zapisując się ostatniego dnia wrzešnia na geologię, uslyszalem w dziekanacie maiematyczno-przyrodniczym z ust starszęj ipani o sta- roswieckiej powierzchownosci (o ktorej mowiono, iebyla sekretarką pre- zydenta Mošcickiego) okrzyk zdziwienia: "Co się dzieje z tą geologią! Jui siodmy! To shvierdzenie bardzo podnioslo mnie na duchu. Pomy- slalem sobie po "chemicznych doswiadczeniach "—no, pvreszcie htdzkie pvarunki studiowania.
Warunki bytowania wyraznie się poprawiiy. Mialem jui stale kore- petycje maturalne i matematyczne, ktore stanowify podstawę mojej eg- zystencji. Mieszkanie w Domu Akademickim tež ulatwialo organizowa- nie sobie žycia. Udzielając się w Komisji Kulturalno-Ošwiatowej Brat- niaka, korzystalo się z pewnych ulg w oplatach, a tokie w rozdawnic- twie darow z UNNR-y. Do dzis wspominam swietny kožuszek, ktory dingo mi služyl za zimowe okrycie. Na I roku wysluchalem wykladow i od- robilem čwiczenia z programų dwoch lat. Choc ješli idzie o vtyklady, to pilnie uczęszczalem tylko na te o profilu geologicznym. Raz — ie chcia- lem, a dwa - ie wlasnie do nich nie bylopodręcznikow. Piękny podręcz- nik z geologu dynamicznej prof. Ksiąikiewicza dopiero się rodzil. Do dziš przeęhowuję notatki z geologii dynamicznej, stratygrajicznej (tzn. historycznej), regionalnej Polski, zpaleonlologii ipetrografii z minera- logią. Dla vvszystkich innych przedmiotow, jak matematyka,fizyka, che- mia, botanika, zoologia i historia filozofii, podręczniki istnialy, choc byly trudno dostępne. No i čwiczenia, ktore byly obowiązkowe. Muszę przyznac, že takich zapožnionych zapalencdw jak ja, bylo melu, Byli- smy dorosli i každy z nas powaznie myšlal o zorganizowaniu sobie žycia, a przede wszystkim o mocnym stanięciu “na iviasnych nogach". Niektorzy z nas byli jui ionaci.
Ze zdarzen politycznych i spolecznych, ktore przewalaly się przez caly kraj i ktore towarzyszyly nam w czasie studiow, pamiętam oglosze- nie amnestii dla tzw. “podziemia ” w sierpniu 1945 r. Bardzo intensyw- napropaganda afiszowa, radiowa, prašoka i wftimowych przeglądach kinowych nie dawala jednak takich rezultatow, na jokie liczyly apvažesne wladze. A indywidualne polowania UB na pojedynczych dzialaczy tnvaly wbrew oficjalnym zapo\viedziom. I taka byla codzienna atmosfera owczesnych dni i miesięcy. fVrzalo, bo oporspoleczehsUva byl wyrož- ny. Doskonalepamiętam taką oblawę na naszego kolegę Jerzego Zlota- Pudelko w gmachu Gimnazjum i Liceum im. B. Nowodworskiego przy
404


piacu Na Groblach. Wymknąl się 2 oblawy, bo lepiej znalbudynek i medžiai o wyjsciuprzez zapasową bramę. Ale więcej się u nas niepokazal. Przetnval bo po wielu latack uslyszatem go jako socjoioga wyglaszajq- cego odczyt w Polskim Radiu.
Drugim zdarzeniem, które zapadlo w pamięč, bylo spotkanie z dr. B. Drobnerem, znanym dzialaczem socjalistycznym, Spotkanie bylo zor- ganizowane dia braci studenckiej i odbylo się iv wypelnionej po brzegi “Rotundzie ”, iv II Domu Akademickim> Drobner przekonywal nas do obecnego ustroju i doglosowania “3 razy tak". Wspaniale wystqpiente lego znakomìtego mówcy zrobilo na nas duie wrazenie i napewno wielu sluchających przekonalo do istniejącej rzeczywistosci, która pózniej - po ugruntowaniu się režymu - okazala się tak niewdzięczną dia lego wybitnego socjaksty.
Trzecim wydarzeniem byly wybory do pierwszego sejmu, które od~ byly się w styczniu 1947 r. Agitacja polityczna i dzialalnošc služb bez- pieczenstwa, jawna i nachalna, wytwarzafy atmosferą niepewnosci ì podnìecenìa. Mieszkancy II Domu Akademickiego byli pod stalą ¿lys- kretną obsenvacją i kontrolą. Zdarzaiy się aresztowania naszych kole- gów, iv tym równiez i koìegów z Bratniaka. Byly to na ogólprzetrzymy- wania, ale zdarzala się i dlužsza ich nieobecnosč. W opinii publicznej obiegowe byly wiadomosci o aresztowaniach i o zaginięciach znanych dzialaczy PSL.
Te atmosfera tenoru psychicznego doprowadzìla do apogeum glo- šna ucieczka przywódcy ludowego, ówczesnego wicepremiera Stanisla- wa Mìkolajczyka ijego najblizszego wspólpracownika Stefana Korbon- skiego. To zdarzenie najlepiej oddaje atmosferą, wjakiej uczylismy się, wjakiej pracowalismy i zylismy, chlonąc jednoczešnie wiedzę i politycz- ny war. Nie m ogi is my się pogodzic ze sloganem — “studenci do nauki Znakomita większosc z nas to byli dorosli, dojrzali (ponad wiek!) ludzie. Sprawy spoleczne ipolityczne nie mogty byc nam obojętne.
Mój wspólmieszkanìec w H DÀ, Janusz Goldyn, zktóiym mnie "oze- mono ”, nie pytając o zgodę, aktywny i bezkrytyczny dziaiacz AZWM "Žyde " i wtedy sekretarz Bratniej Pomocy, nadzomjący lokal wybor- czy vv gmachu Šoko la przy ui Pilsudskiego, ostentacyjnie obnosil się przy mnie ze sluibowym pistoletem typu browning,
Obloienie wykladami, obowiqzkowymi cwiczeniami i korepetycja- mi mialem na I roku studiów takduže, ìe np. wpiątek zaczynalem zaję- cia o S i konczylem o 19, bez przerwy obiadowej. Byl to trudny rok i wyczerpujący. Ale tak chcialem. Zaowocowalo to znacznym luzem cza-
405


sowym na II i III roku siudiöw, co dalo mozliwosc udzialu w spolecznej pracy w Bratniej Pomocy Studentöw UJ, a mimo to nie przeszkodzilo ukohczyč studiöw wprzepisowym terminie 4 lat. Drugini takim "asem " byl Krzysztof Birkenmajer, pözniejszy profesor z PAN i slynny badacz krain polamych.
W lipau 1947 k wyjechalem na akademicki tumus wypoczynkowy w Koscielisku-Kirachjako jego kierownik, zabierając ze sobą moją zoną Krystynę, na co myskalem zgodę wladz BP. Wspominam ten tumus do dzis dnia z wielkim sentymentem. Chodzilem po szczytach tatrzanskich pod przewodnictwem Krysi Okolskiej i Staszka Niwickiego, wspoipra- cowniköw BP-juž wtedy wytrawnych taterniköw, a w bliskiejprzyszlo- sci malzonköw. Z zoną odbywalismy nieuciąžliwe wycieezki Doliną Ko- scieliska ai do “spiących rycerzy ”, bo tylko takte trudy jako powaznie chorą mogla pokonywac. Ale nieprzeszkadzalo to nam zachwycac się pięknem i roinorodnoscią przyrodniczą daliny i wiehczących ją hal i wyniosfych szczytow.
Zpoczątkiem roku akademickiego 1947/48, w pazdzierniku lub U- stopadzie, zaproponowal mi öwczesny prezes BP kolega Jan Deszcz objęciefunkcji kierownika Komisji Kulturalno-Ošwiatowęj, po koledže Mariame Wintochu, ktöryprzygotowywal się do koncowych egzaminow na flydziale Prawa U J. Ostatni rok akademicki 1947/48 pragnąl miec wolny od wszelkich innych obowiązkow, aby zając się tylko nauką i nie przedlužač niepotrzebnie studiow. Sprawa uzyskania dyplomu j ak naj- wczesniej i jok najprędzej dominowala w žydu '''przerošniętych ” wie- kowo studentöw, Podjąlem šią tego obowiqzku, bo bylem juz dosč do- brze wprowadzony w zakres i sposöb dzialalnošci tej komisji, bardzo rozbudowanej ijednej z najaktywniejszych. Przewinęlo się w dzialalno- sci tej komisji bardzo wiele koleianek i kolegöw. Jedni udzielali się epi- zodycznie, w zaležnosci od zając na studiach, ale byla tei grupa ivier- nych, ktorzypracowali dlužej. Z tych ostatnichpamięiam koležankę Marią Lamzaki (studentkę prawa, poiniejszą sekretarkę Giedroycia w Pary- iu), Krysię i Jankę Okölskie (studentki geologii i polonistyki), Jadzię Jablonkownę (studentkę lesnictwa), S. Gibesa (studentą spoldzielczo- sci, požniejszego prezesa Bratniaka), J. i L. Ratojskich (studentą arcki- tektury i geografii), Hugo Bolka (studentą polonistyki), Oktawiusza Dawidowicza (studentą prawa), A. Michalika (studentą polonistyki). Melu z nich niestet}’ požegnališmy juž na zawsze.
Komisja Kulturalno-Oswiatowaprowadzila dzialy: teatralny, kino- wy, koncertowy, odczytowy, wycieczkowy i przygotowywala w “Rotun-
406


dzie " zabawy sylwestrowe i z oìcazji rozpoczęcia roku akademìckiego. Dia studentów organizowala ròwnieì kurs taneczny, w tym tanców na- rodowych, mający duie powodzeme. Oziai kìnowy i teatmlny cieszyly się dužym uznaniem. Organizowalismy znizkowe, a bywalo i darmowe bilety, które byiy rozchwytywane, Mlodziei studencka z miasi byla spra- gnìona rozrywek kulturalnych, ktòrych nie miala w czasie okupacji. A dia mìodziezy studenckiejpochodzącejze wsì byiy topìerwsze kontak- ty ze sztuką, Pamiętam, jak wielkie wrazenie wywarla na naszych kole- gach sziuka Lope de Vegi Owcze ¿ròdio, rezyserowana przez Dqbrow- skiego i wystawiona w teatrze Siowackiego z iàcie rembrandtowskim rozmachem. Ta malarska wizja dlugo byla tematem naszych dyskusji,
Znakomite jtlrny angielskie i z tzw. srebmej scrii czy tei romantyczna “Serenada w dolinieslohca ”, wreszcìe batalistycznefilmy ìvytwómi "Mos- film “ powodowaly, ie bilety nie zalegafy, a wrqcz bylo ich zawszeza malo. Koncerty symfonìczne w Filharmonii a szczegòlnie ulgowe lub
wrqcz darmowe poranki muzyczne gromadzity zawsze bardzo duią Uose studentów i sala, jak pamiętam, nigdy nie swiecila pustkami. Dužym po- wodzeniem cieszyly się specjalnie organìzowane odczyty literackie, które odbywaly się w klubie literatėm, a czasami w salach YMCA.
Wydarzeniem, o którym się mówilo, bylo uzyskanie przez malieh- stwo (?) czy tei rodzenstwo (?) Rylków dotacji od premierà w' wysokosci 1 milìona ówczesnych zlotych na teatr akademìcki, który swojepìerwsze (ì chyba ostatale) przedstawienie pt. Kopernìk wystawil w sali pózniej- szego ìdna “ WolnoscSztuka nie miala frekwencji i bardzo szybko upa- dla, a teatr, z takim rozmachem zapoczqtkowany, splajtowal. Byl to to~ talny niewypal. Zapamiętalem klopotjaki spadl nieoezekiwanie na Ko- misję Kai tura lno-Oswiatową. Musielišmy przejąc cale wyposaìenie, a przede wszystkim niezliezoną iloàc kostiumów, z którymi nie wiadomo bylo, co poeząč. Jaki byl ich ostateezny los - nie pamiętam.
PoczątekII roku studiów miai nieoezekiwanie artystyczną studenc- ką oprawę. Komìsja Kulturalno-Oswiatowa Bratniaka otrzymala od Filmu Polskiegopropozycję wspólnego zorganizowania i zrealizowania tradycyjnych, éredniowìecznych otrzęsin. Komisja wytypowala “arty- stów", którzy na apelzglosili się ochotnìczo, w tym laika osób z Komisji Kulturaln o- Os wiatowej (no bo jakby bez ni eh?), a Film Polski zadbal o calą techniczną częšč przedsięwzięcia. I wiedy przydal się zasób rekwi- zytów i kostiumów po zlikwidowanym teatrze akademickim. "Otrzęsi- ny ” odbyfy się zpoczątkiem pazdziemika 1947 r. na dziedzìhcu Colle- gium Nowodworskiego i tniafy iscie renesansowq oprawę, co wynikalo
407


glownie z kostiumiw charaktetystycznych dla epoki Mikolaja Koperniką. Spektakl przeznaczony byl dla Polskiej Kroniki Filmowejt ale nie mialem okazji go oglądač.
Wlistopadzie 1947 r. odwiedzil mnie zupelnie niespodziewanie moj ojciec, ktory zostal aresztowany iv Wielki Piątek 30 marca 1945 r. i o ktorym nic nie wiedzielišmy. Jedyne, co možna bylopowiedzieč, to to, ie zaginąl. I takpodawalo się we wszystkich ankietach, ktdrych iv latach 1945-47 wypelnialo się moc, Dopiero pojegopowrocie dowiedzielismy się, že zostal wywieziony do Komi - kraju, gdzie niewolniczo pracowal przy tzw. “liesorubce“, chorującprzy tym dwukrotnie napuchlinę glo- dową. Ate przedtem przeszedlprzez sfynne rozdzielcze lagry — Koltas i Kniai Pagosi. Radosi byla niewyslowiona, boprzeciežjegopowrolgra- niczyl z cudem, choč zwolnienie z lagru brzmialo: “amnestia z okazji wyborow do I Sejnut z PRL". Na wybory spoznil się o 10 miesięcy ho inaczej sprawy zwolnienia \\yselekcjonowanych lagiernikow iv temple socjalistycznego wyšcigu pracy zalatwione byč nie mogly. Przy tak ogromnym zaangažowaniu vv naukę i pracę w Bratniaku nieobce nam jednak byfy calonocne zabawy, potahc6wkt i wielce kulturalny udzial w nabožehstwach naszego pry>watnego Arcybractwa Samogonow Bo- sych, podczas ktorych eleganckie serwowanie atkohotu i zakąsekpolą- czone bylozawsze zprzygotowanym programom artystycznym i z awan- sami. W Bractwie byly matki i siostry oraz ojcowie i brada, a hierar- chia i nazewnictwo - wlasciwe dla arcybractwa, np. ojciec Oiiwa, Pę~ cherz lub Gąsior, bratKorek, Kieliszek, matka Przepalanka, siostra Cy- trynowka itd. Pomystow bylo co niemiara. Byly wydawane dyplomy w języku lacinskim, ktore artystycznie przygotowywali brada Rafajscy (ojdec Profos i brat Korkociąg).
Nie stronilismy od JIirtow z uroczymi koieiankami. W talku przy- padkach zakonczyly się one malžehsPvami, choč trzeba przyznac, že zdarzaly się rowniež dramaty nie zawsze zakohczone happy endem.
Na jednym z takich posiedzeh Arcybractwa, po amatorskim nyko- namu arii Skoluby, zostalem namdwiony do zgloszenia się na przeslu- chanie do Filharmonii, ktora wtedy ogtosila nabor. Najintensywniej namawial mnie Kazio Olszahski, ktory juž caly sezon spiewai w chorze Filharmonii. Muszę przyznač, že nie przewažyty argumenty rzeczotve ani nadzieja na karierę spiewaczą. Zasadnym argumentem bylo to, ze Fiiharmonia placila paczkami UNRA o madze 5-10 kg. Ich zan’artosč byla rewelacyjna. Možna je bylo bez žadnych trudnošci spienięžyė i w ten sposdb wzbogacic siudencką kieszeh, zawsze pusiawą. Nie ro-
408


biąc sobie iadnych nadziei, poszedlem ostatecznie na to przesiuchanie, które przeprowadzal niezapomniany, wspanialy, dobry prof. Zbigniew Soja, dyrektor i opiekun chóru. Po zorientowaniu się w moich mozliwo- sciach glosowych i sluchowych zaordynowal mniejako basa-barytona z obowiqzHem stawienia się w sali prob m 1 piętrze budynku Po premierze Requiem prof. Zbigniew Soja zapwponowal mi spie- wanie w oktecie wokalno-muzycznym, namawiajqc jednoczesnie, abym zmìenil studia geoìogiczne na konserwatorium. Zostalem jednak przy geologii. Nie chcìalem znowu zaczynac od początku. W1948 i 1949 r. wìelokrotnie pod batutą W. Bierdjajewa spiewalem Requiem — i iv Fil- harmonìi, i w sali "Florianki" przy ul. Basztowej, gdzie odbywafy się poranki symfonìczne, glównie dia mlodziežy szkól srednich i studentów UJ. Jednoczesnie zaczęlišmy pracę nad IXsymfonią L. van Beethovena. Praca ta sprawiala mi osobistą przyjemnoéc, ale niosla zesobą niekie- dy ogromne wyczerpaniefìzyczne, bo W Bierdjajew byl bardzo wyma- gającym dyrygentem. Pamiętam, zepo niektórych dlugo trwajqcychprò- bach (3-4 godz.) wracalem do 11 DÀ i walilem się wpalciejak klodą, na lóiko, zasypiając od ražu. Ale bo lei udzialem naszym byly i ogromne radosci, Hedy sala bila brawa na stojąco. Pamiętam nasz goscinny wy- jazdowy koncert w Warszawie, 26 moja 1949 r., w sali "KomyJ'. Kiedy doszlišmy na koniec do piesni radosci (Oda do radosci), Bierdjajew odwrócil się twarzą do widowni, opuscil rękę z batutą i chmurno wpa- trywaf się w publieznosč, która szczelnie wypelniala salę i przejscia. A chór grzmial fortissime, ciągnąc za sobą orkiestrę. Sala oszalala. Tę pies h bisowalismy trzy razy. Niezapomniane przežycia dia sluchających i dia n as, wykonawców. Wracalismy z Warszawy przepelnienì uczuciem melkìego sukeesu.
Intensywna praca ì nauka spowodowaly, že z koncem II roku stu- diów mialem juž zdanych 5 egzamìnów, w tym geologię dynamiezną, paleontologię i geologię stratygrafiezną -przedmioty obszerne i wyma- gające opanowania pamięciowego. Dalo to natychmiastowy i niespo- dziewany efekt, poniewai po zasięgnięciu opinii o mnie u mojego na- uczyciela ówczesny Wydzial Hydrogeologii w Pahstwowym Instytuęie Geologìcznym zaproponowal ml, na dobrych warunkach materialnych, odbycie praktyki w miesiącach wakacyjnych w kopa Ini Emma w Radii-
409


nie i kartowanìe obìektów geologicznych podprzyszle ìnwestycje. Taka “samodzìelna praktyka” w sposób wyraznie odczuwairty poprawiala moję ekonomiczne samopoczucie.
Mój nauczyciel i mistrz, ale takže wzór cziowieka i naukowca, za- proponowal mi z początkiem III roku studiów w listopadzìe ¡948 r, - asystenturę. Wydawalo mi się wtedy, ée znalazìem się wsiódmym niebie. Przeciei to bylo nìespodziewane i niewyobraialne wyróénienie. 0 iym marzylkaédy student wyiszych lai studiów, Oczywisciepropozycjęprzy- jąlem i rozpocząlem zajęcia ze studentami 1 roku. Praca ta bardzo mi odpowiadala; przygotowując się do zajęcposzerzalem zakres mojej wie- dzy i ulatwialem sobie przyszle egzaminy z przedmìotów obowìqzko- wych "w maini cechu Radošci i sukcesy zyciowe, aby byiy odczuwulne, rmiszą byč czasami zaprawione ludzką goryczą, Nie ominęlo mnie to, W listopadzìe 1948 r. zmarla moja zona Krystyna, cierpiąca od 7 lat na nieuleczalną chorobę tamtych czasów. Byla to moja pierwsza milosč z lawy gimnazjalnej, którnprzetrwalaponury ozas okupacji i dlugą roz- ląkę, spowodowanq moim przymusowym pobytem w Berlìnie i Prusach Wschodnich. Dochowalismy sobie milošci i wiernosd. Nieublagana cho- roba zabrala ją z tego swiata u progų žydą, w 27. wioènie. Spìewajqc w listopadzìe 1948 r. Requiem Mozarta w Fiiharmonii “Šwit " i we “Flo- narice’’, spiewalem je w myslach dìa Niej, bo wiedzialem, ie žyde w Niej juž gasnie.
Na przelomie 1947/1948 roku nastąpify znaczne zmiany w Zarzq- dzie Bratnìej Pomocy Studentów UJ. Odeszlo wielu kolegów, zrezygno- wal zfitnkcjì kuratora BPprof. Pigom Odczuwaìo się wyraznìe ingeren- cję studencfdch organizacjì, glównie komunistycznej ÀZWM “Žyde”, a takže wladzpahstwowych (minis terstwo) ipolitycznych (KWPPR) mia- sta Krakowa. Do Bratnìaka zostal "wprowadzony" w lutym 1948 r. jako jego prezes Bogdan Glinskį - student I roku Wydzìalu Medycznego. Byl to osobnik zupelnie nìeznany w spolecznosci bratniackiej, a przy tym o niesympatycznym sposobie bycia. "Reorganizowal " Bratnią Pomoc, usuwajqc ze spolecznych stanowisk kolegów niewygodnych lub wskaza- nych przez organizacje polityczne. Nastgpowal nowy czas - upolitycz- nienia dzialalnošd i kreowanìa nowego garnituru Zarządu BP o wyraznìe róiowym zabarwieniu. Chwytano się róinych sposobów, nie stro- niąc od nadskówpolitycznych orazpresji materialnych, 5 i li paždzier- nìka uczestniczylem w moich ostatnìch zebraniach Zarządu BP i wkrót- ce przekazalem moje funkcje mianowanemu następcy, ale nie pamigtam, kto nim zostal.
4 1 0


Na III roku studid\M uzyskalem z Panstwowego Instytutu Geologicz- nego stypendium wzawrotnej,jakna owcze$ne czasy, wysokošci, podpi- sując zobowiązanie, že po ukonczeniu studiow odpracuję je vv PIG w ciągu 5 lat. Mialem wzwiązku z tym pewne opory, ale przetlumaczyi mi to zwięile i proroczo moj mistrz i nauczyciel - "a gdziež to pan bę- dzie pracowaI, jesli nic w PIG-u?“. W sumie pensja ašy s tentą i stypendium czyniiy ze mnie krezusa.
WyprowadziIem šią z II Domu Akademickiego po blisko 4 latach zamieszkiwania i wynająlem pokaj przy sympatycznej rodzinie krako- wiakow z dziada-pradziada. Wspominam ich z ogromną sympatią i esty- mą. Byli kulturalni, uczynni, žyczlmi i robili wszystko, aby stworzyč ro- dzinną atmosferą,
W1949 r. vjstąpilemponowniewzwiązek malienski z drugą w moim žydu Krystyną, studentką chemii na Uniwersytecie Warszawskim. ¡Virina temų malienstwu byla rdwniež geologia. Po wykonaniu badah tere- nowych w ramach platnej praktyki (jui jako asystent na UJ), pojecha- lem do Warszawy, aby w Pahstwowym Instytucie Geologicznym zdač sprawozdanie, тару oraz sprzęt terenowy. Po zalatwieniu tych spraw i pobraniu pieniędzy postanowilem odvviedzič moją koležankę ze stu- diow na UJ, ktora po roku polonistyki przeniosla šią do Warszawy. Wdomu studenckim przy ui. Gornosląskiej nie zastalem jej. Natomiast byla w pokoju jej wspolmieszkanka, ktora akurat uczyla $ię do egzaminu z fizyki. N auka zostala przerwana, a zaczęlo się niezadlugo potem maliehstwo. Zona moja przeniosla się do Кгакоыа na III roku studidw i ukonczylaje, broniącpracy magisterskiej u prof. Jakuba. W lutym 1950 r. urodzila się nam corka Elžbieta, a moj krakowski gospodarz, zupelnie podbity przez moją zoną, cieszyl się, že zostal dziadkiem z wyboru.
W latach 1949 i 1950 na podstawie opimi wydanej przez prof M. Ksiąžkiewicza zawarlem umouy krotkoterminovte (na lipiec, sierpien i wrzesieh) z Panstwowym Instytutem Geologicznym w Warszawie. W umowie zostalem zaszeregowany jako mlodszy samodzielny pracow- nik naukowy. To bylo wyrožnienie, bo bylem dopiero po III roku studiow, a dodatkowoprzekladalo się to iv 6wczesnych warunkach na znakomite vmrunki jinansowe, со mialo dla mnie ogromne znaczenie. Ale bo tei ta samodzielna praca byla bardzo odpowiedzialna!
Wowym czasie mialem juž przeczytane i vv niektorychprzypadkach przestudiowane wszystkie prace triasowe i jurojskie, j akimi dyspono- wala niezniszczona biblioteka Zakladu Geologii UJ. Každą z nich prze- czytalem od desfd do deski, a tempo czytania niezmiernie ulatwial fakt
411


istnienia w Zakladzie biblioteki separatew. Praceprzyczynkowe, komu- nikaty, krötkie stosunkowo (10-20 stron druku) artylmfy - publikowane w opasfych tomach, jako odbitki autorskie (separaty) zgromadzone byfy w bibliotece podręcznej. Przyježdžając na s oho tą i niedzielą do Krako- wa (do domu), wymienialem przeczytane separaty na nowe. W ten spo- sob zabierąjąc w teren 1Ö do 15 separatöw, zabieralem odpowiedniki JO-15 opasfych tomöw, ktorych bym nie uniosl wplecaku. Czas na czy- tanie zawsze się znalazl. Nie muszę dodawacjak ten procederposzerzyl moją wiedzę o ewolucji prohlemow i zagadnieh triasowych i jurajskich. Niezmiemie mi to pomagalo w pracy terenowej. Mając ten zapas wie- dzy, natrafialem w terenie na *'dobrych znajomych " i nie musialem się biedzic nad “odkrywaniem ” rzeczy juž dawno odbytych. Dotyczylo to giöwnie identyfikacji röinych skal, ktore pohywafy teren kartowanego przeze mnie arkusza тару.
Tapraca terenowa, wykonanaz takąznąjomoscią rzeczy, spowodo- wala, ie po zakohczeniu i przyjęciu opracowania przez prof. Feliksą Rutkowskiego w P1G, dostalem niespodziewanie i ku тети calkowite- mu zaskoczeniu nagrodę pienięžną Wojewödzkiego Urzędu w Katowi- cach. Nagroda byla oszalamiająca, moja zona absolutnie nie chciala h1 nią uwierzyc i kategorycznie stwierdzila, ie opowiadam jej banialuki, Ale musiala imierzyč, kiedy przekazpoložylem na stole. Jednakže vv jej oczach možna byio zauwazyc skrywany niepokoj, ie jest и-1 tym fakcie coš nieczystego lub diabelskiego. Pozwolilo to nam bardzo się "obspra- wič‘\jak na mlode malzehstwo przystalo.
Przyszedl rok 1950, a z nim duze zmiany w moim iyciu, Bylem w dalszym ciągu asystentetn i stypendystą P1G. W lipcu 1950 r. wyje- chališmy z 5-miesięczną corką Elibietką na wies (na Kurpie) do babci, matki mojej iony Krystyny. Pod koniec lipca nadszedl telegram podpi- sany przez rektora Marchlewskiego (!), ktory wzywal mnie w trybie pil- nym do stawienia się w rektoracie "na komisję ašy s tentą ”, Stawilem się, ale zupelnie nie wiedzialem, о со chodzi. Slderowa.no mnie do vt>ą- skiej i dhtgiej saiki obokgabinetu rektora, Zastalem w niej jui kwestora Bulgiewicza, dyrektora administracyjnego Kamihsktego, prof, A. Gaw- la, dr Dy ako ws ką, doc. Czaję (prawa ręka rektora Marchlewskiego) i kilka innych osöb, ktorych nie znalem. Alepamiętam, ie byli to przed- stawiciele demokratycznej i "niedemokratycznej " profeswy, politycz- nych organizacjistudenckich (“Wici", ÄZWM ‘'Žyde ”, Niezaleiny Zwiq- zek Mlodzieiy Socjalistycznej) i diabli wiedzq, kto jeszcze. Ogromnej większošci tych ludzi nie znalem nawetz widzenia. Stöl byl dlugi i gęsto
412


obsadzony. Nie podobalo mi šią to, bo wyglqdalo na sabat czarownic.
Sąd, bo lo byl sąd, otworzyl rektor Marchlewski, który swoim bar- dzo jus skrzekliwym i niewyraznym glosem oswiadczyl, éejest to "komi- sja kwalifikacyjna asystenta To byl etas, vv którym corocznie zawiera- no umowy o pracę, od profesora do asystenta, i vv ten niewymyslny iprosty sposóh kontrolowano dobór kadr, glównie zpolitycznego punktu widzenia. "Zadaniem komisji kwaliftkacyjnej asystenta - kontynu- owal rektor Marchlewski -Jest przekonanie się, czy kandydaí z ideolo- gieznego [nie dydaktycznego czy naukowego - dop. J.Z.]punktu widzenia zasluguje na zaufanie partii i czy moze mu byc powierzona mío- dzieb, która musí byc wychowana w duchu socjalistycznym. Pytania komisji mogq byc rozne, czasem día kandydata niewygodne i dlatego, jeéli kandydat uzna to za stosowne, to moze na pytania nie odpowiadac, bo my iutaj nie jestesmy UB".
No i zaczęto šią. Przeshjchanie prowadzil z wielkąznąjomosciąrze- czy doc. Czaja. Žyciorys, rodzice, pochodzenie, stan majątkowy, co ro- bili przed wojną i co robią obecnie, krewni w kraju i zagranicą, przyna- ležnosč do wszeikich mozlíwych organizaeji swíeckich i košei elny ch, przy czym przedwojenne harcerstwo bylo ¿le widziane. Wreszcie zostal sformulowany zasadniezy zarzut: “oezekują przyjscia wojsk anaerykañ- skieb”, co mialem rzekomo oswiadczyc podezas cwiczeó, które prowa- dzilem ze studentam i. “Alež o absurdalny zarzut! Tego nie mógl i nie može powiedzieé publicznie czlowiek przy zdrowych zmysíach” - oswiadczytem, “Mamy áwiadków!”. Do sali wpuszczono 11 studentów. Zaczerwienilo šią od shizbowyeh krawatów. Wszyscy moi! To byli ci, którzy praktycznie nie uczestniczyli w obowiązkowych cwiczeniacb. A trzy opuszczone cwiczenia powodowaly skreslenie z íisty i w konse- kweneji niemozliwosc zdania podstawowego egzaminu z geologii dy- namieznej, czyli — stratę roku.
Z regufy ick nie bylo, bo uczestniczyli w dzialaniach spolecznych i politycznych, na co przynosíli zaéwiadczenia. Najczęsciej powtarzaly šią "akeje lącznosci miasta ze wsią"uniwersytety OMTUR-u”, “od- prowadzanie sztafet spolecznych " itd. itd. Profesor Ksiqikiewicz w dro- dze wyjqtku wyrazilzgodę na takie "odrabianie" cwiczeñ, ale zapowie- dzial, ¿e “będzieciepañstwo gruntownie egzaminowani na kolokwium No i byli, dwukrotnie przeze mnie, a trzeci przez profesora. Trwalo to bardzo krótko i indeksy “wyleciafy" na gablotę z ogromnym krysztalem soli kamiennej z Wieliczki. Okaz stal tak w westybulu gabinetu profesora od niepamiętnych czasów. Bezcelowe jest wspominanie, ze przed
413


pienvszym i przed drugim kolokwium bylo dodatkowe douczanie, wy- kladanie gabbi z okazami skal. Ci ludzie niczego nie umieii i uwazali, ze mogą nie umiec. Wiedzę mialy zastqpic czerwone krawaty. Z calej tej grupy studia skonczyla tylko jedna osoba, ktôrqpo wieïu latach przyjq- iem w Warszawie na konsultacje, o jokie prosila.
Rozmowie towarzyszyly nieprzeciętne rumieñce na twarzy, a zakoû- czyia się slow ami: "Panie profesorze, przepraszam, ale bylišmy wtedy bardzo mlodzi ijeszcze bardziej glupi”. Wejscie tych "swiadkôw" uprzy- tonmilo mi, ze cala ta rozmowa nie ma najmniejszego sensu. Zwrôcilem sio do reidora ipowiedzialem: "Panie rektorze! Powiedzial Pan, ie mogą nie odpowîadaù na pytania i ze mogą opuscié sale. Pozwoli pan rektor, ie skorzystam z tej moiliwosci". Przy grobowej ciszy zebranych i zdzi- wieniu doc. Czaji opus eilėm saiką. Po poludniu zdalem relację profeso- rom Ksìqzkiewiczowi i usiyszalem, ìezrobilem dobrze. Następnego dnia dowiedzialem šią, ie mój wniosek z pozytywnq opinių mąkszosci czlon- ków komisji ¿ z negatywnq opinių partii ma byé wysìany do minister- stwa. Jednoczesnie prof. Ksiqikiewìcz uzmyslowil mi, iebym šią nie lu- dzil, ale iebym ūdai się do krakowskiego oddzialu Pañstwowego Insty- tutu Geologicznego, gdzie czeka na mnie mìejscepracy, które z dyrekto- rem oddzialu prof Ksiqilàewicz jui omówil. No i tak znalazlem się po wakacjach i pracy terenowej od 15 lìstopada 1950 r w Panstwowym Instytucie Geotogicznym, w którym przeszedlem wszystkie szczeble kartery zawodowej i naukowej - ai do emerytury w 78 roku iycia.
To dramatyczne dia mnie zdarzenie uznalem po latach za pierwsze z trzech dobrodziejstw jaìdch doznalem od partii — "malki naszej " We wszystkich trzech przypadkach byly pomyslane jako ¡cara lub dysktymi- nacja. W istocie otwierafy mi nowq drogę ¿yciowq i nigdy nieprzewidy- wane przeze mnie sukcesy naukowe — krajowe i zagraniczne.
W1952 r. urodzil šią nam syn Tadeusz. Towarzyszyh temu opubli- kowanie mojejpierwszejpracy naukowej. Wkrôtceposypaly się następ- ne. Každą z nich konsultowalem z prof Ksiqzkiewiczem, ktory byl bardzo wymagajqcym recenzentem i edytorem. To u niego przeszedlem szkolę wytrawîania mysli i wypalania zwiqziosci tekstu. Bylo to czasem trudne, ale ostatecznie jakzei owoene.
W krakowskim oddziale P1G otrzymalem îepsze warunki maierial- ne, ale za to nie bylo dia mnie miejsca do pracy z powodu "przeludnie- nia ” malego budyneczku przy ul J. Lea 15.1 znowu z opresji wyratowal mnie prof. M. Ksiqikiewicz, zezwalajqc na urzqdzenie sobie miejsca do pracy w Zakladzie Geologii UJprzy ul. Av. Anny 6. Bylo to w ôweze-
414


snych warunkach došč często stosowane rozwiqzanie. Wsrodkowej sali muzealnej o pięknym starym wystroju z roku 1852, pomiędzy dwoma jeleniami dyluwialnymi o ogromnym porožu, urządzilem sobie warsztat pmcy w niszy okiennej. Po obu síronach leial na ogromnych tacach material skalny i fauna, które zebralem przy kartowaniu arkuszy blę- dów 1:25 000. Štai się on podstawq mojeį pracy dyplomowej, którq obronilem 22 grudnia 1950 к Prof. M, Ksiqikiewicz "tolerowal” mnie ai do mojego sluzbowego przeniesienia do Warszawy, со nastąpilo 30 kwietnia 1953 к
Do tego czasu zorganizowalem na Wydziale Rud Želaza PIG tere- nowąpracownię w Krzepicach, uczestniczylem w projektowaniu wier- cen poszukiwawczych w ílach rudonosnych srodkowej jwy między Klo- buckiem a Krzepicami, oznaczalem wybitq z rdzeni wiertniczych jaunę i korelowalem ze sobą profile wiercen ipodklady rudy, czyli uczestniczylem w dokumentowaniu zló¿ ¿elaziaków ilastych. Gromadzilem bardzo intensywnie kolekcje skamienialoscl Zakladowi Geologu UJ, jego at- mosferze naukowej i prof Ksiąžkiewiczowi zawdzięczam bardzo wiele. Z niežyjącym profesorėm i gmachem Collegium Physicum przy ul. Av. Anny 6, gdzie miešcil się Zaklad Geologii, lączy mnie serdeczne uczu- cíe. Ilekroé jestem z Krakowie - odwiedzam ten gmach, spoglądam na srodkowe okno na Ipiętrze, gdzie w jego niszy mialem stól do pisania, a gdy gmach jest otwarty, wchodzę na piętro i oglądam sale o starym wystroju, choc nie та tam juz geologii.
Wiem, ¿e nauka, praktyka ipraca w tym gmachu uformowala mnie w sposób zauwaialny día mego nowego oioczenia w gmachu PÍG przy uL Lea 15. Odczuwam do dnia dzisiejszego, ¿e zasadzony (a n i wtedy krzew wiedzy rozwijalsię nieprzerwanie i intensywnie. To temų mias tu i temų zakladowi naukowemu z jego sorbonską atmosferą, jak i moim nauczycielom, zawdzięczam, ée w przyszlosci nie stracilem ani ducha, anipędu naukowego rozwoju.
W1957 r. obronilem w Warszawiepracę doktorską (wtedy kandy- dacką, w 1958 uzyskalem tytul naukowy docentą, odkrylem zloia rud želaza (Lęczyca, Suwalszczyzna) i mimo trudnosci praktycznych, które mnie i w Warszawie trapify, poczynilem wiele odkryč geologicznych, szczególnie tektonicznych, za które otrzymalem Panstwowe Nagrody Naukowe 111 st. (1955) i 11 st. (1988) - obie indywidualne. Następnie tytuly naukoweprof nadzwyczajnego (1972) i zwyczajnego (1989), oba wbrew usilnym zabiegom dzialaczy partyjnych, czlonkosmo Polskiej Akademii Nauk (1976 czl. koresp. i w 1986 czl. rzecz.), stanowisko dy-
415


rektora Instytutu Nauk Geologicznych PAN (J972-j980), czlonkostwo czynne Polskiej Akademii Umiejątnošci (1992), czlonkostwo honorowe Polskiego (1986) i Niemieckiego (1998) Towarzystwa Geologicznego, wreszcie 25 czerwca 1994 roku zostalem z wyboru wiceprezesem PAU.
Korzenie wszystkich moich osiągnięc naukowych izyciowych ikwią mocno w Krakowie, z ktorym jestem tak zzyty, že wyckodzqc z dworca krakowskiego, myšlę: e‘oto idę do domu ”,
Ježdžę do Krakowa zawsze z chęcią i uczuciem radošci; korzystam z každej okazji, aby odwiedzic to miasto przynąjmniej raz w miesiącu, a zdarza šią, ie dwa i trzy razy. Ifykorzystuję po temų každą naukowq i organizacyjną nadarzającą šią mozliwosc. Odwiedzam znane mi, a tokie ‘‘moję ” miejsca. Przy dobrej pogodzie spaceruję albo raczej pielgrzy- muję do moich osobistych miejsc iprzeiyc, bo Krakow to moja miiosčP
* * *
ZORYCZ herbu nieznanego; wojewodztwo potockie. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13).
ZUBKOWSKI-RABCEWICZ herbu Kos; miasto Wilno, (CPAHL, f. 391, z, 10, nr 157).
ZUBREWICZ herbu Paprzyca; powiat rosieriski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3450).
ZUBROWSKI herbu nieznanego; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1622).
ZUCHOWSK1 herbu Labędz; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 18).
ZUJEWICZ herbu nieznanego; powiat trocki, nowDgrodzki, wilehski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 196, 229, 231).
ZUJEWSKI heibu nieznanego; powiat slucki, nowogrodzki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 196; f. 391, z. 6, nr 546).
ZWANOWSKI herbu Poraj; powiat dzišnienski, (CPAHL, f. 391, 416 z. 7, nr 4117).

ZWANSKI herbu nieznanego; powiat dzišnienski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1131).
ZWIERZCHOWSKI herbu Grzymata U; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2759).
ZWIRZDOWSKI herbu Przyjaciel; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 85, 91).
ZYBORT herbu Nieczuja; powiat upicki. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1809).
ZYMODR vėl ZIMODR herbu wlasnego; powiat wileúski, wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3466).
417


ŽABCZYC herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 709).
ZABCZYNSKI herbu nieznanego; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. S,nr 1076).
ŽABINSKI herbu Lubicz; powiat lidzki, kobryñskí. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 18, 2759).
ZABROWSK3 herbu nieznanego; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 70).
ZACHNOWICZ herbu nieznanego; w województwie wileií- skim. (CPAHL, f.391, z. 4, nr 3532).
ZADEJKO herbu Pobóg; powiat szawelskì, poniewieski. (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 704, 721, 2157, 3287). Niekiedy pieczgtowaii siç tez herbami: Mogila oraz Odrowąž. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11, 707).
ZAGIELEWICZ herbu Trąby; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 225).
ZAGIEWICZ herbu nieznanego; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
ŽAK herbu élepowron; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
419


ZAKOWICZ herbu Abdank; powiat trocki, wileñski. (CPAHL, f.391,2. 4, nr 3529).
ZAKOWICZ-MONTRYM herbu Abdank; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2760).
ZÀKOWICZ-MONTRYMOWICZ herbu Abdank; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18).
ZAKOWSKI herbu Gryf i Prus; w województwie wíleñskim. (CPAHL, f. 391,2.6, nr 7).
Z ALGIE WICZ herbu Pobóg; powiat szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 785).

ZALINSKI herbu wlasnego; w województwie wileñskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 91).
ZARDECKI herbu Ciolek; w województwie witebskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1816).
ZARNOWSKI herbu Regala i Biberstein; powiat trocki, wileñski, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1055, 1690).
ZAROW vel ZERÓW herbu êlepowron. Potwierdzeni w rodo- witosci szlacheckiej przez heroldiç bialostock^ 17 maja 1817, 25 maja 1817, 25 stycznia 1819 oraz w 1844 roku przez heroldiç wilensk^. (CPAHL w Wilnie, f, 789, z. 1, nr 496, s. 34).
ZATKJEWICZ herbu Jastrzçbiec; powiat kowienski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3527).
ZATOWICZherbu nieznanego; powiat wileñski, (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3526).
ZAWRYD herbu nieznanego; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
420


ZDANKIEWICZ herbu nieznanego; w województwie smoleñ- skim. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2505).
ZDANOWSKI herbu nieznanego; powiat kowieñski, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2398).
ŽEGLINSKI herbu Kopacz; w województwie polockim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 13).
ZEGNIEWSKI herbu Jaslrzębiec; powiat nowogródzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
ŽEGOTT herbu Topór; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3523).
ŽEGŽUR herbu nieznanego; powiat wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3522).
ŽEJMO herbu Nowina; powiat lidzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18, 1622).
ZEJMOWICZ herbu nieznanego; powiat rosieñski, szawelski. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 2157).
ZEL1GOWSK1 herbu Beiina; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 709).
ZELWETR herbu Grzymala; powiat oszmíanski. (CPAHL, f. 391, z, 1, nr 984).
ŽEMBITEL herbu nieznanego; powiat trocki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).
ŽEMOJTEL herbu Junosza; powiat lidzki, trocki, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 73).
Z E R Z herbu wiasnego. W księgach sądowychžagarskich znajdu-jem y interesu] ące dokumenty, dotyczące dziejów tego rodu. 421


“Anno 1670 dnia i4 februarii
Na urzędzie we dworze KJM žagorskim pokladal list i dobrowolny zapis wieczysty pan Johan Žerz, ktory wpisujqcy slowo w slowo tak się w sobie та.
Ja Johan Žerz, obywatel na ten czas miasta KJM žagorskiego, czy- nię jawno i wyznawam tym moim listem i dobrowolnym wieczystym za- pisem, komu by o tym wiedziec naležalo, teminįi]ejszego i na potym będącego wieku ludziom o tym, ii ja w podeszfych leciech bądący, za ¿ywota mėgoprzy dobrym zdrowiu z laski Boiej zostawajuc, dziatki moję podlugprzemoženia mėgo rozpor[z]ądziwszy, na ostatekiurodzonącorkę moją nūjmlodszą, na imięAnnęŽęrzdwnę, w stan swięty malžehski przy- obiecawszy panų Matiaszowi Nagahskiemu i syna mėgo na imię Jano ¿erza wedhig možnosci domu i dostatku mėgo ukontentowawszy, sam w stanie moim [wjdowczym zostający, przyjmuję syna mėgo, ktoregom byl oddzielil, pana Stefana Žerza, ktory jui w stanie malžehskim zostaje, Przychęcający tedy onego przeciwko sobie, aby mnie jako w leciech podeszlego dochowal i staranie kolo domostwa jako o ivwj wlasnosc czynil - daję, daruję i na potomne czasy zapisuję jako synowi тети zwyi mianowanemu, tak i paniej malionce jego dom moj na poltora placa budowany, ze wszelkim budynkiem domowym i gumiennym, i do tego gruntu oromego w mieskim polu wloki czwierc, a dragą czwierc, сот oddzieląjąc dal byl, takže oromego gruntu w Žurach morg cafy, položeniem idący o miedzę Adama Tiszkuna, lesnego gruntu w Ropa- niszkach wloki czwierc. А со się tknie bydla rogatego i nierogatego ja- kimkolwiek nazwiskiem będącego, takže w sprįzjęcie domowym, to jest ruchomoščt miedž, cynę, naczynie drzewiane, kably, heczki od mala do wiela synowi тети rzeczonemu i paniej malionce jego zapisuję z tym dokladem, aby i po smierci mojej syn mlodszy Jan Žerz, tak i corki moję
0 namniejszą rzecz pod zaplaceniem zlotych stu nie moją turbowac
1 namniejszej rzeczy na nim wymagac. A i po zaplaceniu tej winyjednak ten moj list i dobrowolny wieczysty zapis u koždego prawa i sądu przy zupelnej mocy та zostawac. A že zostawam winien panų wojtowi miestą emu, jako za cynsz skarbowy KJM naležący i rękowziętej sumy zlotych 55, tudziež panų Urbanowi Gabrialowiczowi zlotych 7, tedy syn moj pan Stefan та zaplacič. A iž czlowiek na tym swiecie žyjący podle- gfyjest smierci, zaczymja, widzący byč bližszym smierci niž na tym swiecie požycia, gdy mię Pan Najwyzszy z tego swiata powolac raczy, tedy z dokladempanow zięciow moich a szwagrdw swoich zprzystojnym na- boienstwem katolickim mają moję dalopochowac. Ina tom dal ten moj list i dobrowolny wieczysty zapis z podpisem ręki mej wlasnej, takže
422


z podpisem rąk ludzi poczciwych ode mnie usinie uproszonych. Dziaio się w Žagorach, roku 1670februarii dnia 14. Podpis rąk u tego listu temi slowy samego Žeria niemieckim pisamem. Johan Alte Olibe von Schusen.
Za ustną, a oczewistq prosbą od pana Johano Шіита Holsztina Fronceldeita, jakopismapolskiego nie umiejącego, imieniem onego ręką swą podpisaiem, Andrzej Rimkiewi.cz.
Za ustną, a oczewistq prosbą od osoby wyž mianowanej do tego listu wieczystego podpisaiem Kazimierz Matiszewicz wojt žagorski.
Johan Oliwa Schuzen, ręką swą podpisaiem.
Za ustną, a oczewistq prosbą odpana Johano Žerza do tego listu i wieczystego zapisuprzypieczęci mej ręką swąpodpisaiem, Andrzej Rim- kiewicz.
Za ustną, a oczewistq prosbą od osoby wyi mianowanej do tego listu, wieczystego zapisu, podpisaiem: Mikoloj Kiauszewicz, ręką swą ”
“Anno 1670 dnia 14 februarii
Na urzędzie we dworze Krola JM iagorskim pokladali i przyznali list, dobrowolny zapis wieczysty; panowie Zerzowie, ktory wpisujqc slo- wo w sbwo, tak się w sobie ma.
Ja Johan Žerz, ja Stefan Žerz a ja Jan Žerz, synowie zostawajqcy przy panu rodzicu naszym, czynim jawno i wyznawamy tym listem na- szym, wsz)4kie trzy osoby za jedną poczytając, komu by о tym wiedziec nalezaio teraimejszego i napotym będącego wieku ludziom, ii my, idąc za wolą Boią i radą przyjacidi, wydajqc vv stan swiqty malienski, my synowie, urodzoną siostrę nasząpannę Annę Žerzownę za pana Matia- sza Nagahskiego, dajemy, darujemy, wiecznemi czasy zapisujemy jako siestrze naszej, tak i panu szwagrowi naszemu zwyž mianowanemu, to jest plac cafy, nikomu ni vv czym nie penny, nad rzeką Swietą, a z drugiej strony nas samych ten plac przez mię, Johana Žerza kiipnym prawem nabyty od pana Meniusa, na tym placu budynek stojący, to jest izdebka biala z kamorą i sienią naprzeciwko, nad rzeką Šwietą laznia, gruntu oromego w mieskim iagorskim polu wloki czwierc we wszytkich trzech polach, to jest vv šrzednim polu o miedzę Jana Jaroszyhskiego, a z drugiej strony Franciszka Kiauszewicza, w drugini polu od Pobol takie o miedzę Franciszka Kiauszewicza, a w trzecimpolu w Žurach o miedzę pana wojta mieskiego pana Matisewicza, a z drugiej strony Franciszka Kiauszewicza - ta 1/4 w Žurach žytem zasiana przez mię, Stefana Žerza: w tychie Žurach oromego gruntu morgjeden o miedzę Adama Tysz- kuna, w gruncie lesnym i sianožętnym, w Ropaniszkach wloki 1/4 o mie-
4 2 3


dzę Gastujcia, a z drugiej strony siebie samego. A co šią tknie bydla - krow dwie starych, trzecia cieloszka dwuletna, swini melkich troje; wyprawa podlug przemoženia — co jesi dla niej sprawiona, do tego po- scialka: pie[rzy]na jedna, poduszek szešc i insze biale chusty, ktorepo- zostają po nieboszczyce rodzicielce - to wszytko od mala do wiela ma sobiepobrač krom žadnego zatrudnienia od nas i od siosiry swojej, pa- niej Wilimowej PVasilewskiej, ktora jestze wszytkim od nas wyposažona. A ja, Matiasz Nagouski, widzący takowy datek po pandw Zerzdw, co dają, darują i wiecznemi czasy zapisująjako corce swej, a oblubienice mojej, oddąjący za mię w stan malžehski, wnaszam gotowego grosza talarow bitych 60, konia kosztującego zlotych J00, do (ego lynsztunek jako na rajtara przynaležy. A že koidy czlowiek na tym swiecie žyjący podlegly jest smierci\ warųjemy to, iž jesliby ktory z nas w stanie mal- žehskim wiek požywszy, z tego smala wprzody zszedl, tedy ten nas [zj zapis przy zostalej osobie ma wiecznemi czasy zostawač, tak ii žaden zpokrewnych, jakąkolwiek bliskošcią odezwawszy šią, pozostalą osobę nie mają turbowac ani do žadnego prawa pociągaė pod zarukami šiem zlotych" (...) (Žagarės dvaro teismo knygos, Vilnius 2003, s. 115-117).
ŽMIEJEWSK3 vėl ŽMIEJOWSKI vėl ŽMIJOWSKI
herbu Šlepowron; powiat wilenski, piriski, rosienski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 39).
ŽMUJDECKI herbu Pomian; powįat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr7).
ŽOGLO herbu Bawola Glowa; wojewodztwo wilenskie. (CPAHL, f. 391, z. 7,nr 1228).
ŽOLĄDKJEWlCZ vėl ŽOLUDKIEWICZ herbu Nalęcz; powiat dzisnienski. (CPAHL, f, 391, z. 6, nr 605, 1131; f. 391, z. 7, nr 4117),
ŽOLĘDZIEWSKI herbu Poraj; powiatpinski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 612).
Ž0LNIERK1EWICZ herbu Jastrzębiec; powiat nowogr6dzki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665). Byli potwierdzani w rycerskiej rudowitošci w XIX vviekuprzez Wilenski i Minskie ZgromadzeniaDeputatow Szlachecldch.
424


ZOLNIEROWICZ herbu Przestrzal; powiat dzisnieñski. (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117; f. 391, z, 6, nr 605, 1131, 1578, 2057, 2724). Byli potwierdzani w starozytnej rodowitosci w XIX wieku przez Miñskie i Wilenskie Zgromadzenia Deputalów Szlacheckich.
ŽOLPA herbu Jasirzebiec; powiat rosiehski, szawelski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11).
ZONGOEOWICZ herbu Pobóg; powiat rosieñski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707).
ŽORGA herbu Jordan; powiat kowieñski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2567).
ZOTKIEWICZ herbu Wíeniawa; w województwie wíleñskim. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2567).
ZUCHOWIECKI herbu nieznanego; w województwie wíleñskim i nowogródzkim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 665, 1622).
ZUCHOWSKI herbu Labędž; w województwie wHeñskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ŽUDRO herbu nieznanego; powiat wilejski, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 93),
ZUKOWSKI herbu Jastrzębiec; powiat wileñski, szawelski, woíkowyski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,18; f. 391, z, 8, nr 2567; f. 708, z. 2, nr 1192).
■ r
ZUPRANSKI herbu Abdank; powiat dyneburski, oszmiañski, wileñski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83, 98, 131).
ZURAWLEWICZ herbu nieznanego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 98).
ZURAWSKI herbu Níeczuja - powiat wileñski; herbu Leliwa - powiat oszmiañski, trocki. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1481). W powiecie
425


lidzkim pieczqtowali się tež godlern Trzaska. (CPAHL, f. 391, z. 8= nr 2443).
ZUTOWICZ herbu wlasnego, W roku 1693 do ksiąg sądowych žagarskich wniesiono następujący wpis: ‘'Die 11 februarii, z Šwirplow.
Stanąwszy: oczewisto przed urzędem we dworze JKM žagorskim slawetny pan Wenclaw Zutowicz, mieszkający w trakcie janiskim, we wii Swirplach, zeznal swoją dobrowolną ugodę z Lawrynem Andrulajciem ze Gaudikow w takowej okazyjej: ie gdy dwoje koni byio ukradziono Zutowiczowi z pala w sianokos i dwoje pęt želaznych, jednego konia odebral Ucem od Andrulajcia w Žagorach, ktory dal wywod, ie nabyl odpoddanego jm. pana Tyminskiego - Piotrą Jukna, do majętnošci Kirgajlow naležącego, ktorego ze nie mogl zawčdcę we dworze JKM žagorskim stawic, pogodzil Žutomcza - za konia drugiego dal konia i za pąta dal 4 talery bite i zlotych 2 szelągami; ktorepieniądze odebrawszy Zutowicz kontentowal šią i cale Andrulajcia w tej sprawie kwituje, nie ma go więcej turbowac o te konie sam przez się i przez žadną osobę pod winą kop 10 groszy Utewskich. Andrulajciowi zas do zawodce Piotrą Jukna, i gdziekohviek prawo drogę pokaze, wolne forum dochodzič wszelkiej szkody, konia i nakladow u naležytego sądu pozwolono. Przy ktorej ugodzie byl Dantei Ukiewicz, Antoni Swirplis.” (Žagarės dvaro teismo knygos, Vilnius 2003, s. 169).
ZUTOWT herbu Grzymaia; w Księstwie Žmudzkim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ZWANSKI herbu Rawicz; w wojewodztwie witebskim, powiecie lepelskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 667).
ZWANSKI-LUSKONOS herbu Rawicz; w wojewodztwie witebskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1816).
ŽYBORT-SZMUNT herbu Szmurt; w wojewodztwie wiiehskim. (CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7),
ŽYBULIS herbu nieznanego; powiat lidzki, (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 913).
426
ŽYBURT herbu nieznanego; powiat slucki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).
ŽYBURTOWICZ herbu nieznanego; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 540).
ZYC herbu nieznanego; powiat wilenski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2541).

ZYCKI herbu Drzewica; powiat wilenski, zawilejski, rosiehski, slucki. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1875).

ZYGOROWICZ herbu Polkozic; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. 9,nr 17).

ŽYLEVVICZ herbu Pobog - powiat rosiehski; herbu Ossorya - powiat telszewski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11,707, 18).

ŽYLINSKI-MORDAS herbu Janina; w wojewodztwie wilehskim. (CPAHL, f, 391, z. 1, nr 1551). W powiecie kowienskim i rosienskim pieczętowali šią godlem Morą. (CPAHL, f, 391, z. 4, nr 3493; f. 391, z. 8,nr2571).

ŽYLlNSKI-WOJSIM herbu Janina; powiat oszmiahski. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 3491).

ŽYWALKOWSK1 herbu nieznanego; powiat shicki. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546).

ŽYWIC herbu Jastrzębiec; powiat wilkomierski. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).

ŽYWILLO herbu Abdank; w wojew6dztwie wilehskim. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707).

ŽYŽEMSKI herbu wtasnego; powiat wilejski. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 115).
427

Что такое CPAHL ?

AGAD - Главный архив древних актов в Варшаве

CPAHL - Государственный исторический архив Литвы

AWAK - Акты, издаваемые Виленской археологической комиссией

AOJZR - Акты, относящиеся к истории Западной России

Перевод с польского А.Попов, А.Круковский.