Левковские

Продолжение

Pomiędzy unią Horodelską a unią Lubelską 1569 r. rządzili w O. z ręki wwodów kijowskich namiestnicy. Miasto to nie miało innej wtedy juryzdykcyi, prócz izby popisowej, przed którą ziemianie i bojarowie do popisu na potrzebę wojenną stawali. Z tych namiestników dwóch tylko znamy z akt: w 1449 r. Hor-nostaja Romanowicza (Dawny regestr Księgi w. ks. lit.) i w 1466 (?) — 1509 r. Hrehorego Borysowi cza Hlińskiego (Antonowicz, Hramo-ty, str. 21—35). Dalej zamiast namiestników występują już starostowie. O. osiedlał się już wtedy, zabudowywał i z każdym dniem stawał się coraz więcej środkowym punktem życia całej okolicy. Ż ziemian mieli tu już swoje dwory Hornostaje, Dedkowie (późniejsi Trypolscy), Jelcowie, Sołtanowie, Kisielowie, Rajowie, Niemirycze, kniaziowie Sieńscy, Pawszowie, Kmitycze, Surynowie. W 1449 r. król Kazimierz IV niejakiej kniahyni Desz-kowskiej daje przywilej na monaster w O. „swiatyeh preworotnikow Joakima i Anny" do żywota jej (Dawn. regestr. Ks, w. k. lit.). W 1522 r. ziemianin owrucki Fedko Omelia-nowicz Wcszniak otrzymuje od Zygmunta Igo ziemię pustowską w pow. owruckim i pu sto dworzyszcze w O, (tamże). W tych latach starostami owruckimi byli: w 1530 r. Tyszko Koziński Hrynkowicz; w 1531 r. Michał Mi-chajłowicz Chalecki; w 1544 r. Krzysztof Ma-twiejewicz Kmitycz; w 1595 i\ Michał Bohdanowicz z Warko wicz; około 1547 r. kn. Jerzy Kapusta i nareszcie od 1551—1560 r. Józef Michajłowicz Chalecki (Arch. J. Z. R,; t. I, cz. 4, str. 36). Stary zamek owrucki potrzebował odnowy, jakoż za sprawą ssty Józefa Chaleokiego został on zreparowany na nowo „przy pomocy ludzi hospodarskich, mieszczan, wołoszczan i także książęcych, pańskich i bojarskich'*. Zamek ton, wznoszący się na stromej górze nad Noryniem i Wruczajem, od wjazdu strzegło cztery bramy. Było w nim 61 horodni, należały one już do ziemian powietni-ków, już do mieszczan. W zamku stała cerkiew św. Koźmy i Damiana i kilka dworów ziemiańskich. Mieszkanie samego ssty mieściło w świetlicy, na wieży wrotnej, a schowanie w horodni. Rynsztunek zamkowy wiele do życzenia pozostawiał. Puszkarzy było dwóch. Po tajnik szedł ku rzeczce Wruczaj. Przed zanikiem stał dom dzierżawcy czyli ssty; obok piwnica, kuchnia i stajnia na 40 koni. Do zamku należał fol. Ostrohoż za miastem. Powinnością mieszczan będących na „służbie po-lenickiej", było wraz z wołoszczanami orać latem dzień jeden, a żąć dzień jeden, kosić półtrzecia dnia, wysuszyć i schować siano. Myn na rz. Noryni. Gacić groblę winni byli słudzy ordyńscy i mieszczanie. Mieszczan obowiązkiem też było utrzymać stróżę zamkową, do której było przeznaczonych 20 ludzi, tak z poddanych hospodarskich jak i ziemiańskich. Poddani hospodarscy oraz i ziemiańscy płacili „klikunowi nocnemu" po 70 gr., a ssta dawał mu po dwie kopy gr. od siebie. Oprócz togo mieszczanie powinni byli odbywać stróżę polną o 30 mil za Owruczem „na polu chodor-kowskiem, u kamienia na Wilii rzeczce". Czterech z nich odbywało kolejno tę stróżę od ś. Turia do Pokrowy. Dla dostania „wieści" za rozkazem ssty powinni byli jeździć z sstą, lub jego namiestnikiem bojarowie i słudzy putni; panowie zaś kijowscy, którzy w pow. owruckim dzierżą własność ziemską, powinni byli jeździć na posługę hospodarską przy wojewodzie kijowskim a nie przy sście. Myto od kupców przejeżdżających szło na zamek. Za wywiezienie na targ zboża płacono „po-mierne". Dochody zaś zamkowe płynęły głównie z „winy, peresudów, deckowania, wizowania, błudichi według Statutu", tudzież z „powinnego i kunicy swadziebnej i po zmarłych". Do ssty należała jedna karczma „miodowa", w której wypijano 30 kadzi miodu w rok, a druga „gorzałczana", którą ssta wypuszczał za 50 kop gr. w rok, a także i wo-skobójnia. Za dzierżenie karczmy „miodowej" ssta obowiązany był trzymać 30 koni dla służby gospodarskiej. Toż samo i mieszczanie za prawo dzierżenia karczmy swej winni byli trzymać 30 koni, ale od trzydziestu lat, za pozwoleniem hośpodarskiem, wolni są od tego. Podwody zaś i stacye powinni dawać posłom i gońcom tak słudzy ordyńscy jako i mieszczanie polenicoy i wołoszczanie hospodarscy. Wwdzie kijowskiemu, gdy przez O. przejeżdża, dawali wszyscy podwody i stacye, t. j. jałowicę, wieprza, a z dymu po kurzo; owsa i siana w potrzebę. Już wtedy wielu z bojarów i sług zamkowych, na służbie ordyńskiej zostających, wyłamywało się z takowej, a to z tytułu tego, iż przez królów od tej powinności byli wyzwoleni. Słudzy zaś ordyńscy byli ci, którzy przy posłach i gońcach hospodarskich powinni byli jeździć do Ordy, a także konno i zbrój no stawać na służbę hospodarską, tudzież podwodę i stacye dawać. Było ich wtedy 18 stu. Mieszczanie t. z. „po-lenniccy" także od niejakiego czasu zaczęli się od służby swojej uchylać. Powinnością dawną ich polenicką było: kosić siano na zamek, podwodę i stacye dawać, staw gacić i ze sstą lub jego namiestnikiem chodzić na służbę hospodarską. Tych było 32-ch, Oprócz tego byli jeszcze mieszczanie siedzący na ziemiach ,,kniaźkich, pańskich, ziemiańskich, po-powskich i mieszczańskich". Ci, chociaż pod przysądem zamku zostawali, ale żadnych powinności nieodbywali (Arch. J. Z. R., t. I, cz. 4, str. 35). Po Józefie Chaleckim został sstą około 1573 r. Michał Bohdanowicz Myszka Warko wski; po nim zaś około 1577 r. Fiion Kmita. Był to mąż walecznego ducha, bojownik śmiały; jednakżo rzadki gość w O., bo jako sługa pograniczny, wciąż czuwał u wrót kraju. W 1567 r. zaopatrzono aż z Wilna tutejszy zamek w materyały amunicyjne (Malinowski: Prace Łaskiego, str. 268).

Продолжение

Uskarżali się mieszczanie, iż od nich nad zwyczaj od wozu po 300 tołp soli biorą, czego nigdy niebywało; tedy teraz nie-powinni będą dawać tylko po 100 od woza; gdyż i to sami z swojej dobrej woli, za naszą perswazyą, nastąpili. Do sstwa należy: Międzyrzec, mczko, słoboda. To mczko od lat półtora osiadło; jest w niem osiadłości 100. O strów, wś, pociągłych Jfe 12; robią dwa dni w tydzień; czynszu pieniężnego niedają. Summa prowentu sstwa tego 2021, a wytrąciwszy jurgicltu zł. 300, który ma p. Myszka, komornik JKM., za osobnym króla JM. przywilejem, od czego kwarta isć niema; więc też i na urząd podstarościego, na prochy, ołowy i strzelbę i poprawę zamku, straż, szpiegi zł. 700, zostaje 1701. Dobra zaś luslracyi niepodległe były: Owrupicze, z przysiółkami So-łomki i Uhlenicze, poscsorem ich Rafał Witowski, łowczy kijów.; Kościuszkowsczyzna (Kościuehnowszuzyzna) i Łopin (na którym gruncie jest osadzony Michajłów): posesorami tych wsi Kościuszkowscy (Kościuchnowscy), z tern, aby służbę zamkową odbywali, t. j. aby służbę ordyńską służyli, przy sądu ssty owr. słuchali, przy sście owr. albo namiestniku na wojnę jeździli, a zamkowych wrót aby koleją po tygodniu strzegli, gacz stawu zamkowego aby gacili, stacye podług rewizyi aby podejmowali; ale ks. Wiszniowieoki grunt ten im odjął i osadził Michajłów. Uszczapy, Ostrowiec, Zaleśniki i rzka Złynia: trzymali Uszczapowie, na które mieli przywileje od kr. Kazimierza i Zygm. Augusta. Bechowszczyzna; tej wsi posesorem Joachim Bcch, na .które ma prawo wieczne od Witolda, Kazimierza i Zygmunta I. Niewmierzyce, Lewkowce, Bielakowce, Kobilińce, Rejowce, których poseso-rowie trzymają je za przywilejami króla Kazimierza i Aleksandra Włodymirowicza. Ostrów Spaski; tego posesorami byli Paścino-wicowie na prawie kupna od Synhajewskich, ale ssta im go odebrał. Mieszczanie przed lustratorami uskarżali się między inneini, iż im zabroniono piw i miodu na wesela i chrzciny warzyć, także na kanony i praźniki; niemniej żalili się na niezaniedbany stan obrony zamkowej, oraz że nie wolno im w młynach i żarnach cudzych mleć etc. (w zbiorze piszącego). W 1617 r. po Michale Wiszniowieckim sstą został Paweł Rucki; tegoż roku woźny Petroniego Hulewicza, archimandrytę po-czajowskiego, wwiązał w posiadanie w O. dwóch monasterów: Uspeńskiego Zaruczajskie-go i Spaskiego Wasilewskiego (Arch. J. Z. R., t. VI, str. 448). W 1620 r. był sstą Chocim Kamieniecki; po nim w 1622 r. Andrzej Górski czy Górecki. Lustracya z 1622 r. tak nam O. przedstawia: „miasto wałem i ostrogiem ze trzech stron otoczone, z czwartej strony błota, bram 3 z wieżami. Dwór króla Jmci palami dębowemi otoczony i brama: po lewej stronie cerkiewka pusta. Zamek na górze wysokiej przestronno wystawiony, most zły, baszt 2 oszarpanych i, niopobitych, Summa prowentu sstwa tego fi. 4177 gr. 14 d. 12, z których wytrąciwszy jurgieltu podstawcie-mu, ponieważ mu się folwarczok zostawił na wychowanie, fi. 77—14—12, zostaje summa fi. 4,100. Przychodzi od tego kwarty 820. Dochody sstwo pobierało z arendy, z folwarku pod miastem, ze wsi i folwarku Ostrów, z mczka Michajłowa i słobody Jarosławiec, z rudy żelaznej, z młyna miohajłowskiego, budy potażowej; z folw.: Siorkowszczyzny, Owrupicz, Sołomek, Koszowa i Uhleniey. Bojarowie, którzy przed laty byli pod posłuszeństwem zamkowom, jako to: Moszkowsoy, Paszyny, Wołkowicze, Waśkowscy, Barany, Uszczapy, Ozornohubowie. Zakusiły, Kościuchnowscy, teraz już zaczęli się wzbraniać od służby wojennej i posług zamkowych. Nie dziw więc, że stan zamku i obrony był, jak to widziemy z tej lustracyi, w jak najzupełniej-szem zaniedbaniu. Pobożność kilku osób, t. j, Łukasza Witowskiego, łowcz. kijów., i ziemian z okolicy Moszczenickich, Pawszów, Rapaztyńskich fundowała w O. zgromadzenie ks. dominikanów. Biskup kijowski Sokołowski w J688 r. d. 16 marca w Babicach tę fundacyę zatwierdził (Ohodykiewicz; De rebus etc, t. XI, str. 648). Było tu sześciu braci, oprócz przełożonego (Okolski: Russia flor., sfer. 322). Jest podanie, iż pierwotnie ś. Jacek, apostołując wśród tutejszej ludności, kościół i klasztor był założył (Invcnta sunt fundamenta (in Owruez) Ecclcsiao et Oonvcntus a S. Hiacyntho posita, sed iniąuitas temporum terram super posuerat, liarącz rolacya z 1640 r.). W Monumcntis Dominicanis (str. 673) także jest wzmianka o tym kościele i klasztorze. Miał on być przez Mongołów zniszczony. Dalszy poczet sstów owruckich jest następny: w 1630 r. Stefan Chmielecie i (ten był jakby nominatem na sstwo, zmarł bowiem przed otrzymaniem nominacyi); po nim nastąpił tegoż roku Stefan Niemirycz, ale i ten zmarł tegoż roku. W tym czasie rozpoczął się spór pomiędzy motrop, kijowsk. Wcliaminem Rutskim a Eilarctem Kisarowiczem o monaster Zaruczajski w O. Rutski na mocy przywileju królewskiego, wydanego w 1630 r. d. 6 septembra, a nadającego ten monaster wileńskiemu uniackiemu semi naryum, chciał go zająć, ale Kisarewłcz wzbraniał się oddać, składając się innym przywilejem na jego korzyść ad malo narrata wyrobionym. Posiłkowała w tym zatargu Kisarewiczowi Marta z Wojnarowskich Niemiryczowa, wdowa po zmarłym Stefanie Niemiryczu, zagorzała aryanka, i broniła siłą posiąść Rutskiemu monaster, pomimo że ten ostatni był mu wyrokiem trybunału lubelskiego przysądzony (Arch. J. Z. R., t. VI, str. 613 — 620). Po zmarłym Niemiryczu objął sstwo owruckie Hawrył Hojski.

Ale nadeszły czasy spokojniejsze i w 1714 w m. grudniu odbył się pierwszy sejmik w O.; dyrektorem jego był Stan. z Rybna Rybiński, sędzia grodzki owrucki (Laudum). W 1715 r. w maju zebrał się drugi sejmik pod dyrekcyą Aut. Try-polskiego, chorążego owruckiego (Laudum). W" 1717 r. na lokacyą zimową stanął w O. pułk Jmci p. ssty owruckiego (Vol. leg., t. VI, str. 176). W 1729 r. został sstą Aleksander Łętowski. Roku 1740 monaster Zaruczajski przeszedł nareszcie w posiadanie księży bazylianów i tegoż roku szlachta kijowska prosiła sejm, aby fundusze archimandryi kijowskie] były tymże zakonnikom assekurowa-ne (Arch. J. Z. R., t. III, cz. 3, str. 320). Archimandrya dawna zamieniła się tedy na opactwo. D 1 maja 1742 r. na ratuszu owruckim przed burmistrzom Maksymem odbył się sąd kopny (Arch. J. Z. R., t. I,cz. 6, str. 416). W 1750 r. z ręki ssty niejaki Stanisław Bystrzycki zarządzał sstwem. Podług lustracyi z 1765 r. znajdowało sie w O.: „chałup żydowskich 80, międy temi 3 zajezdne domy; chałup chrzęść. 60, oprócz klasztoru i szlacheckich dworów i dworków. Zamek na górze wyniosłej, między dwoma drogami; izba gdzie się sądy agitują i kilka izb z alkierzami; szpichlerzyk obrowny na złożenie rzeczy różnych; brama gontami pobita; na wierzchu wieża górna z 3-ma izbami; na drugim piętrze izba, na dolo zaś ciemne zabudowanie na turmę obrócone", W 1768 r. sstą został Franciszek Zagórski. Za jego rządów sstwo owr. płaciło rocznie kwarty zł. 1712 gr. 19V2 (E. Piotrowski: Summar. królewsczyzn, str. 16). Pierwszym kasztelanem ustanowionej w 1775 r. kasztel a nii owr. został Stanisław Pruszyński, sędzia ziem. żytom. Tegoż roku Jan Stecki objął sstwo. Na mocy dekretu sądów asesorskich, między sstą a mieszczanami zapadłego, instru-mentowanie wybranych tak wójtów, jak burmistrzów należało do ssty. Jakoż widziemy, że ssta Stecki instrumentu] e w 1788 r. na u-rząd burmistrza Niczypora Zelizko-Piechowskiego; na urząd landwójta Sebastyana Aleksandrowicza, a w 1789 r. na tenże urząd Josipa Czyczyrkę. W 1788 r. zawarli mieszczanie ugodę z żydami, pozwalają im handlować wszelkiemi towarami i trudnić się rzemiosłami,'^ to celem otrzymania „przyzwoitej ozdoby miasta"; zobowiązali się niepociągaó ich do naprawy grobli i mostów na Noryni; w czasie zaś przechodów lub stanowisk wojskowych do równych wydatków przykładać się mają, prócz furażu zboża do odległego miejsca; dozwalają im place kupować i t. p., a natomiast żydzi zobowiązują się rocznie po 300 zł. dawać do kasy miejskiej dwoma ratami (Baliński i Lipiński: Star, Polska). W tym czasie istniała tu cerkiew św. Mikołaja. Jezuici, jak o tern wyżej było, trzymali tu szkoły niższe. Roku 1689 ks. Hieronim Ejtmin był rektorem szkół i rządził rezydencyą przez lat 6 (umarł w Zamościu 1707 r.). W 1710 r. był rektorem kolegium i superyorem rezydencyi ks. Ignacy Kompalski. Ks. Stanisław Kijanowski słynął z kaznodziejskiej wymowy. Ks. Michał Kijewski był ministrem rezydencyi. Ks. Za-kusiło, z bojarów owruckich, profess czterech ślubów, uczył teologii moralnej (urn. 14 stycznia 1726 r.). Po zniesieniu zgromadzenia jezuitów komisya edukacyjna ustanowiła w O. szkoły podwydziałowe, oddawszy je pod zarząd akademii krakowskiej. Pierwszym z wizy taro w komisy i edukacyjnej, który zwiedził te szkoły, był ks. Hołowczyc. Szkoły te w zakącie kraju położone, otoczone drobną szlachtą, która mało po polsku umiała, stały się bardzo użytecznemi od r. 1780. Było przy nich małe muzeum narzędzi matematycznych i szczupła biblioteka po jezuitach. Uczniów było 150. Następnie szkoły te przeszły pod stor ks. bazylianów. W 1789 r, wizytował te szkoły ks. Michał Sobolewski, kanonik kijów. katedr. Uczniów było wówczas 192. Prefektem był ks. Element Wesołowski. Nauczycielami klassy 1-ej; ks. Anatazy Małecki; matematyki ks, Klement Wesołowski, prefekt; fizyki ks. Anatoli Sadowski; wymowy i prawa ks. Hilary Lelawski (ob. Kijewskaja sta-rina, 1882, t. II, str. 479). O klasztorze ks. dominikanów wyżej była mowa. Dodamy to, że po zniszczeniu przez Kozaków tak kościoła jak i klasztoru dominikanów, te zostały na nowo przez obywateli wdztwa kijów, na placach ich dziedzicznych wzniesione, a w 1740 r. ciż obywatele przez swych posłów na sejmie domawiali się o konfirmacyą funduszów i należy tości tychże dominikanów (Instrukcya woj. kijów, na sejm 1740). W 1723 r. Stanisław Wentury Hański, chor. żytom,, zapisał był im 15,000 zł. na Jackiewiczach, niemniej i Bonawentura Hański 10000 zł. przekazał. W podziemiach kościoła dominikańskiego spoczywały zwłoki Aleksandra Jakuba Kańskiego i żony jego Teofili z Niemiryezów; Maryanny z Hulewiczów Kańskiej; Pawszynej z Rybińskich, głośnej z życia świątobliwego, zmarłej w 1738 r.; Stanisława Niemirycza, miecznika żytom., osobliwego dobrodzieja dominikanów, 1744 r.; Stępkowskiej z Zabokrzyckich, kasztelanowej bract,, f 1747; Bonawentury Hańskiego. W 1752 r. dominikanom owr. szlachta kijowska wyznaczyła 1000 zł. na repara-cyą kościoła (Laudum). Ks. Wawrzyniec Owłoczymski z misyonarzami towarzyszami, z rozkazu Stolicy Apostolskiej misyą w O. sprawował z wielką korzyścią (Chodykiewicz: De rebus gestis etc, II, str. 648). Kościół dominikański był parafialnym. W 1768 r. w parafii rachowano 54 wiosek. Dekanat owr. utworzono w 1777 r. Za rządów ssty Steckiego skończył się nareszcie wiekowy zatarg pomiędzy starostami owr. a zostającymi pod zarzutem nieszlachectwa owruckimi bojarami. Na wniosek Jana Chojockiego, posła kijowskiego, dopraszającego się na sejmie czteroletnim r. 1791 o sprawiedliwość dla onychże bojarów (ob. Gazeta Warsz., J5 51, d. 21 czerwca), sejm, liczący się z okolicznościami, zajął się pilnie tą sprawą, i w tym celu wyznaczona przezeń komisya, położyła koniec uporczywemu sporowi. Bojarowie owruccy faktycznie za szlachtę uznani zostali. Szczegóły tego sporu, toczącego się tyle lat zawzięcie, znajdują się w następujących źródłach: 1) Przywileje, dekreta asesorskie i inne tranzakeye z metryk koronnych do interesu ze szlachtą owrucką wyjęte, rkpsm znajdujący się w archiwum domu Steckich w Romanowie; 2) Wywód sprawy ur. Steckiego, ssty owruckiego, z bojarami owruckimi, w Warszawie u Dufoura; 3) Archiw Jugo-zapadnoj Rossii, Akty o pro-ischoźdenii szlacheckich rodów w Jugo-zapadnoj Rossii, ze wstępem prof. Włodz. Antonowicza. 4) Z przeszłości Polesia Kijowskiego, o-powiadanie hist. przez Dr Antoniego J. Po rozbiorze Rzpltej O. został w 1796 r. wyniesiony na stopień miasta powiattowego gub. wołyńskiej. W 1831 r. powstanie w Owruckiem uorganizował Hołowiński, marszałek owrucki. Rozbite ono zostało przez pułkownika Sewu-stianowa pod Waśkowiczami. Hołowiński dostał się do niewoli. Szkoły utrzymywano przez zgromadzenie bazylianów, i należące do okręgu naukowego wileńskiego, po 1831 r. zostały zamknięte. Skasowani zostali również i bazylianie oraz dominikanie. Parafia kat. owrucka, przy kościele p. w. Wniebowzięcia N. M. P., z muru wzniesionym w 1790 r. przez dominikanów, ma 1039 wiernych i kaplicę na cmentarzu grzebalnym, w Kunicach, Ludwinowie i Rakowszczyźnie. W O. urodził się Ignacy Hołowiński, arcyb. mohylewski (w 1807 r.) i Piotr Palkenhagen Zaleski, ekonomista i publicysta (w 1809 r.). Opisy i widoki pomieścił Tygodnik Iliustrowany z 1860 r., t. I, str. 280; z 1863 r., t. VII, str. 97 i z 1864 r., i IX, str. 161. Ob. także artykuł Sendulskiego w Wołyńskich eparch. wiadom. z 1876 z. i d-ra Antoniego J. „Dzieje szlachty okolicznej w pow. owruckim (Bibl. Warszawska z 1881 r.)


См. также:

[q]

AGAD, MK 189https://historia.uj.edu.pl/doc...c1012af07f


k. 290 – 290v Warszawa, 31 marca 1645
Król zwraca się do Janusza Tyszkiewicza z Łohojska wojewody kijowskiego, starosty żytomierskiego, a w jego niebytności podstarościego albo urzędu grodzkiego lub żytomierskiego ogłaszając, że wobec wieści, że Samuel Łaszcz strażnik koronny nie zadowalając się czynieniem nieznośnych krzywd sławetnym mieszczanom owruckim Andrzejowi Szasimowiczowi i Mariannie Wojniczownie i ich synom Michałowi, Janowi, Piotrowi, Hrehoremu i Bazylemu, sam i przez osoby subordynowane grozi, nastając im na zdrowie, król, by prawo brało górę, ustanawia do zakończenia sprawy zakład w wysokości 15 000 kop groszy litewskich, płatnych w połowie na skarb, w połowie poszkodowanym. Gdyby zaś nie chciano zapłacić, ma się ustanowić rękojmię; ponadto wpisać list królewski do akt grodzkich kijowskich i ogłosić go stronom przez woźnego. Podpis Tomasza Ujejskiego sekretarza królewskiego z adnotacją: „Na własne Je<g>o Królewskiej Mci rozkazanie”.
j. pol.
agadd2.home.net.pl/metrykalia/MK/0189/PL_1_4_1-189_0590.html
agadd2.home.net.pl/metrykalia/MK/0189/PL_1_4_1-189_0591.html



k. 777 – 778 Warszawa, 7 lutego [1648]
1
Król wydaje glejt jako opiekun państw Rzeczypospolitej i protektor krzywdzonych, w tym razie uczciwych mieszczan owruckich i michałowskich. Są to: Niczipor Lewowicz (Lewowic) z innymi mieszczanami owruckimi i michałowskimi, wszyscy bojarzy owruccy, a zwłaszcza Naum Moskowski, Oleksiej Waśkowski, Misko Bowsanowski, Iwan Towkacz, Andrzej Podolczak, wraz z rodzinami, pospólstwem i dziećmi. Król bierze ich w obronę i protekcję przed krzywdami, gwałtami i władzą Władysława Niemierzyca starosty owruckiego, jego administracji i wszystkich przez niego subordynowanych osób, na okres od wydania niniejszego listu do zakończenia sprawy [sądowej] pod karami na gwałcących glejty królewskie. Król nakazuje wpisanie i obwołanie przez woźnego nieniejszego glejtu do ksiąg grodzkich na żądanie strony lub pełnomocników. Dokument podpisany przez Jerzego Ossolińskiego kanclerza koronnego.


j. pol

agadd2.home.net.pl/metrykalia/MK/0189/PL_1_4_1-189_1550.html
agadd2.home.net.pl/metrykalia/MK/0189/PL_1_4_1-189_1551.html
agadd2.home.net.pl/metrykalia/MK/0189/PL_1_4_1-189_1552.html

[/q]

Не нужно навязывать своих необоснованных мнений другим, тем более не дождавшись оригиналов грамот (из Лит. Метр.) из РГАДА, а также некорректно Ваше мнение противопоставлять мнению профессора Яковенко, даже не проверив источников, на которые она ссылается.

Лiст Филона Кмиты До Мiколая Радзiвiлла, воеводы Вiленского (30.VI.1574).

До Мiколая Радзiвiлла, воеводы Вiленского

Ясневельможный мiлостiвый пане воевода вiленскiй, пане а пане, пане мой мiлостiвый!

Даю ведать в(ашей) п(анской) вельможностi, iж гонец князя велiкого московского Федор Елiзарев, сын Елчанiнов овде до Оршы в неделю iюня трыдцатого (дня. — А.К.) прiшол, который зараз на патканю шафару государскому i подстаростему моему оповедiл, iж едет з поздровенем до е(го) к(о)р(олевской) м(iлостi), "а в iншых, де, делех государя своего лiсты несу". Около чого досегнул есьмi (з. — А.К.) Смоленска через шпегi мое такове ведомостi, якобы, де, кглейт государя нашого, через гонцов его московскiх в тых недавных часех пересланый, назад до государя нашого несет.

Того не ведел, ест лi чого не доложоно, або з якiх iнных прiчын. Гонцов теж короля нашого его мiлостi пiлне до себе ждет i еще за первшым ознайменем моiм i розказанем государскiм, мая двадцатого, прiставов на гранiцу выслано i до того, де, часу лежат.

О непреспечностi его от татар (весть. — А.К.) нi в чом се не отменяет. Але, де, i овшем у велiкой тревозе i страху ест i вся земля его, бо, поведают, войска велiкiе татарскiе собраные i вже, де, на сторожы урвалi ему людей немало.

Отсюль, з Смоленска, i остаток людей выгнано i до войск зведено. Замок i острог моцно опатруют; того се, де, вельмi боiт i стережет, гды поткане с татары чiнiтi будет, абы войска государя нашого в землю его не вторгнулi.

В(аша) м(iлость), пан i государ мой мiлостiвый, о всем том рач ведать.

Всказалi ж до мене з Смоленска шпегi моi, iж, де, тот гонец ест человек добрый. Прiгодiлосе ему у гонцох iтi, жебы, де, ему Фiлон почестку учынiл i до панов пiсал, жебы ему лепшое жаловане чынiлi, нiжлi тым, которые тепер з Лiтвы обелжiве вышлi.

Ино, мiлостiвый государю, колi бы сiла была i, было чiм мне, слузе в(ашей) м(iлостi) убогому, почестей тых про такiх гостей чынiть, мне такового напомiнанiя нi з одное стороны не была потреба. Умел есьмi тое поважать, чтi i славы государское i в(ашiх) м(iлостей), панов нашiх, з власного баченя постерегать. А колi вжо сiла устала, а убоство поспешыло, для таковых оказей у ме достатков не только протiв гонцов, анi протiв послов показовать нечым. Бо, хотi ж Орша тая ж, которая была за князя Заславского, Озерецкого, за пана Поточенiна i князя Одiнцевiча3, i за мене, Фiлона, слугу в(ашей) м(iлостi) панского, на том же месту стоiт, да только не в таком пожытку лежiт. В волостi Россасне4 шестiсот человека нет, в Любавiчах5 ста восьмiдесят человека нет, Бабiна6, Заозерца7, Девiна8, Пашiна9, Баева10 — тых всех сел, государю, нет. Полоное11 з iннымi прiселкi от е(го) м(iлостi) пана подскарбего12 ув отмене взятые. Петдесят человека i шесть человека в местечку Оршi, что мне подано, в целостi ест i по шестi грошей13 з нiх на рок доходу маю. А што чынiла корчма трiста коп14 в час валечный, iно тепер знiзiласе на сто i семдесят коп, што только на соль, на дрова, а на папер ледзо стать може.

Нендзны жiвот мой, мiлостiвый пане, обетнiц есмi полон, а мiлосердiя i опатреня нi за грош. Увесь есьмi у долгох а в заставе. Только на мiлосерде божiе а на в(ашу) м(iлость), государя моего мiлостiвого, вся моя надежда.

Про бога, государю! Не допустi яко пан хрестiанскiй в нендзы моей жiвота моего пострадать i жону i детi — всi в сiроцтве а в шпiталю зоставiть! Прошу, абы мi было хотя заслужоное мое заплачоно, абым мог тым еще в службах государскiх i в(ашiх) м(iлостей), панов моiх мiлостiвых, себе поратовать i всего прiстойного государю i Речы Посполiтой постереч. А тепер, вiдечы ме, слугу в(ашей) п(анской) м(iлостi), того гоньца, так годного человека, о котором мi i пан Головня, шафар, справу дал, просiл есьмi его iменем в(ашiх) м(iлостей), панов нашiх, под ласкою в(ашей) м(iлостi) панскою; прiказал есьмi ему, абы для славы государское i того панства, звлаща, iж государ новы, жебы гонцу лепшiй достаток чiнiл, бо с почту, за ознайменем воеводы смоленского, вдвое се прi нем оказало.

Прi том, мiлостiвый государю, пане воевода вiленскiй, пане мой мiлостiвый! Ижем позвал мандатом е(го) к(о)р(олевской) м(iлостi) подданых государскiх слуг путных15 у замку овруцкого на iмя кобелiньцов i левковцев з iх себрамi, которые сельца государ король е(го) м(iлость) славное светое памятi рачыл мне за отмену iменiй моiх подольскiх прi замку своем государском Чорнобiльском у в отчызну датi; которiе, не хотечi мне служiтi, менечысе бытi шляхтою, позывалi мене перед государя е(го) м(iлостью) зошлого пана нашого. Коло чого за позвы iх, справедлiвость за розказанем е(го) к(оролевской) м(iлостi) перед паны рады iх м(iлостей) на сойме Городенском была iм чынена. И гды до выроку государского прышло, тые подданые з двора государского в неведомостi зъехалi, выроку государского не дождавшiсь, по которых там же на тот час дан i был мандат, которым былi знову до выроку позваны. А в том (часе. — А.К.) смерть е(го) к(о)р(олевской) м(iлостi), пана нашого мiлостiвого, зашла. А мне се i до того часу звлока стала i iдет ку велiкой крывде моей.

Яко ж i тепер, часу щастлiвого панованiя государского, рачыл е(го) к(оролевская) м(iлость), дiсейшы пан наш, лiсты своiмi государскiмi мне с тое украiны выйстя перемiрiя розказать не зъездет а послуг своiх государскiх пiльному быть. Для которого розказаня его мiлостi государского я яко послушный подданый i слуга е(го) к(о)р(олевской) м(iлостi) в часе таковом непреспечном на том замку государском Оршы зостать есьмi мусял. А для тое справы з тымi позванымi подданымi на двор е(го) м(iлостi) государскiй умоцованого своего от себе посылам. И покорне нiско челом бью пану государю моему мiлостiвому о мiлостiвую прiчыну ку е(го) к(оролевской) м(iлостi), а особлiве до е(го) м(iлостi) пана канцлера корунного20, которые естлi се на двор государскiй покажут, абы, ведле розсудка iх мiлостi панов рад, на выпiсе, з канцелярii мне выданом, што i перед маестатом е(го) к(о)р(олев)ской м(iлостi) покажет, абым вже неотвлочный, мiлосердный, справедлiвый вырок е(го) м(iлостi) государскiй на тых подданых за мiлостiвою прiчыною в(ашей) м(iлостi), м(iлостiвого) м(оего) пана i государя, яко вжо на осужоных, одержал i отнесл. За что бым пана бога с потомством моiм вечне за щастлiвое пановане в(ашей) п(анской) м(iлостi) просiл i вечне заслуговал.

С тым жычечы в(ашей) м(iлостi), м(оему) м(iлостiвому) пану i государю, в ласце божой прi добром здоровью i т. д.

Пiсан у в Оршы, iюня 30 дня, року 1574.


Лист Филона Кмиты Чернобыльского Королю Речи Посполитой Стефану Баторию. 27.10.1580.:
Источник: Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrain. Oddział Rękopisów. Zespół (fond) 103 Dział I ( Archiwum Sapiehów z Krasiczyna. Archiwum Krasiczyńskie) (sygnatura oryginaďż˝u: Teka I) Korespondencja z lat 1574-1620 (głównie Lwa Sapiehy kanclerza w. litewskiego pliki nr 1-150 (1597-1620)

bazy.oss.wroc.pl/kzc/pobpdf.php?fond_103_d_1/G_d_teka_I_pliki_nr_1_150.pdf