ОЗЕРСКИЕ

1754
Озерские проходят по Исповедным ведомостям церкви с. Лотаки за 1754 года.

ВОЕННЫЕ И ИХ ДОМАШНИЕ
3 10 Значковый товарищ Василий Яковлев Озерский 42
12 Жена его Марина Максимова дочь 31
ДЕТИ:
11 Федор 5
12 Василий 3
13 Гарасим 1

ИВ 1763 г.
3/ 11 удовствующая Мариянна Максимова дочь (Озерская) 41
8 дети ея Феодор 15
9 Василий 13
10 Герасим 10
11 Андрей 8
12 Матфей 7
13 НИКИТА 5
12 София 2

5/ 18 Иоаким Яковлев сын ОЗЕРСКИЙ 46
14 жена его Дария Иоанова дочь 32
19 дети их Иоан 13
20 Григорий 5
15 Дария 15
16 Васса 10

ИВ 1764 г.
3/ 11 Вдойствующая Мария Максимовна дочь (Озерская) 42
Дети ее:
8 Федор 16
9 Василий 14
10 Герасим 11
11 Андрей 9
12 Матфей 8
13 НИКИТА 6
11 Софья 3

5/ 18 Иоаким Яковлев сын ОЗЕРСКИЙ 47
13 жена его Дария Иванова дочь 37
Дети их:
19 Иоан 14
20 Григорий 6
14 Дария 16
15 Васса 11

ИВ 1777 г.
5/ Вдовствующая Мария Максимова Озерская 62
дети ее -
Герасим 27
Матвей 21
НИКИТА 19

7/ Иоаким Яковлев ОЗЕРСКИЙ 61
жена его
Дарья Иванова 60
дети их
Иван 28
Григорий 19

ИВ 1781 г.
5. 12 Вдова Марьямма Максимова дочь ОЗЕРСКАЯ 65
Васильевы дети ее -
17 Герасим 30
18 Матфей 24
19 НИКИТА ОЗЕРСКИЕ 22
13 Никитина жена Марфа Григорьева дочь 20
20 сын их Дмитрий 2
14 дядина ОЗЕРСКАЯ вдова Дария Иванова дочь Якимиха ОЗЕРСКАЯ 63
Дети ее -
21 Иван 31
22 Григорий 23

---

1782 год
1782 года июня *-го Новгородскаго Северскаго Наместничества округа Суражскаго села Лотаков
владений возного Герасима Васильева сына Озерского и братов его Озерских по силе состоявшогося
1781 года ноября 16-го Ея Императорскаго Величества в народ публикованного Манифеста дал сию сказку о состоящих в селе
Лотаках и футоре Бовсуновском мужеска и женска пола не исключая самих
малолетних и престарелих посполитого звания лудях по самой истине без всякой утайки а буди впредь ***
обличен явлюсь или по свидетелству найдется что кого либо утаил то повинен положенному по указам страфу без всякого милосердия.

738 Прохор Григориев сын Глушак 50

ИВ 1788 г.
1 19 Умершего значкового товарища Василия ОЗЕРСКОГО жена вдова Мариямма Максимова дочь ОЗЕРСКАЯ 71
Дети ее:
24 Федор отставной прапорщик холост 39
25 Василий отставной прапорщик 35
26 Герасим ротмистр 34
27 Матвей дворянин 30
28 НИКИТА дворянин Васильев сын ОЗЕРСКИЕ 28
20 Васильева жена Настасия Федорова дочь 22
29 сын их Петр 1
21 Герасимова жена Екатерина Васильева дочь 25
Дети их:
30 Павел холост регистратор губернский 5
31 Иоанн 4
32 Андрей 3
22 Елисавета 1
23 Матвеева жена Ефросиния Васильева дочь 25
24 Никитина жена Марфа Григорьева дочь 26
Дети их:
33 Дмитрий 9
25 Пелагея 7
26 Марфа 3
27 Стефанида 1

ИВ 1799 г.
5. 16 Мариамма Максимова дочь ОЗЕРСКАЯ вдова 82
Дети ее:
17 Федор прапорщик 49
18 Василий прапорщик 46
19 Матфей Васильев сын 41
17 жена его Ефросиния Васильева дочь 41
Дети их:
18 Екатерина 8
20 Андрей 3
21 Григорий 1

32 Помянутой Мариаммы невестка по сыну Марфа Григорьева дочь ОЗЕРСКАЯ вдова 37
Дети их:
33 Марфа 13
34 Стефанида Никитина 10
28 Тойже Мариаммы по мужу племянник Григорий Якимов сын холост 41

---

На глаза попалось сообщение участника форума AChmiel от 2012 г. Перепост

[q]

Есть одно предположение.
В справочнике девизов Дилица (J.Dielitz. “Die Wahl- und Denksprueche, Feldgeschreie, Losungen, Schlacht- und Volksrufe”. Frank.a.M., 1884) девиз MERITUM приписывается роду ОЗЕРСКИХ. Высочайше утвержденного герба этого рода не существует, однако в "Малороссийском Гербовнике" герб описан следующим образом: "Щит: в красном поле золотая башня. Нашлемник: пять страусовых перьев"
Конечно, цвета с точностью до наборот, однако у Риетстапа (2-й том, стр. 370) приведено следующее описание: "В лазуревом поле с червленой каймой серебряная башня".

[/q]

РГИА
Ф.577
оп.47

О спорной земле д. Палужская Рудня

20. БАЎСУНСКІЯ ПАМЕШЧЫКІ ПАНЫ АЗЕРСКІЯ

«Малороссійскій гербовникъ» піша, што Азерскія вядуць свой род ад Лявонція і Якава Мацвеевічаў Азерскіх. У іншай крыніцы Лявонцій названы Восіпавічам, а не Мацвеевічам.
Лявонцій займаў розныя пасады: быў дазорцам Ропскай воласці, значковым таварышам Старадубскага палка, у 1723 годзе быў палкавым камісарам, у 1726 годзе прызначаны на месца памерлага старадубскага гарадавога атамана Рыгора Атвіноўскага. На гэтай пасадзе Лявонцій знаходзіўся да 1729 года. У 1736 годзе ў часе руска-турэцкай вайны ўдзельнічаў у паходзе фельдмаршала Мініха ў Крым. У 1737 годзе быў мглінскім сотнікам.
У 20-30-х гадах ХVIII стагоддзя Лявонцій Азерскі скупіў у сяле Латакі ў мясцовых жыхароў шэсць «рэзак» зямлі. Пасля смерці латакоўскага святара І. Прыгары яго сыны прадалі Азерскаму яшчэ 13 рэзак. Такім чынам Л. Азерскі стаў валодаць у Латаках 19 рэзкамі зямлі: «полос с тех резок, то есть уволок, пол четыре с третиною уволоки». У сярэдзіне ХVIII стагоддзя Л. Азерскаму належала таксама трэцяя частка «пляца» («пляц», або «служба» – чатыры валокі) Ігнатоўскага грунту і «чвертка» (чацьвёртая частка валокі) Вераб’ёўскага грунту.
У Латаках у сярэдзіне ХVIII стагоддзя жыло ўжо некалькі сем’яў Азерскіх. Рэвізія 1741 года паказвае, што сярод іх яшчэ не было сям’і Васіля Якаўлева Азерскага – бацькі баўсунскага памешчыка Герасіма. Васіль Азерскі быў значковым таварышам Старадубскага палка. Першая звестка пра яго пражыванне ў Латаках з’яўляецца ў дзённіку генеральнага харужага Мікалая Ханенкі, у якім В. Азерскі ўзгадваецца 19 ліпеня 1753 года, як «Васіль Азерскі латакоўскі». А 24 і 25 студзеня наступнага 1754 года Ханенка піша, што «Зъ Ивановкы переЂхалъ въ Лотоки и сталъ въ своемъ дворЂ… Зъ попомъ Семеономъ Пригарою, и знач. товаришемъ Василемъ Озерскимъ розговоры были поутру о обидахъ, людемъ нашимъ отъ ихъ дЂлаючихся».
З гэтай цытаты вынікае, што Васіль Азерскі не валодаў добрым норавам. У спавядальнай ведамасці латакоўскай царквы Нараджэння Прасвятой Багародзіцы за той жа 1754 год паказана сям’я Васіля Азерскага:
Значковы таварыш Васіль Якаўлеў Азерскі, 42 гады.
Яго жонка Марына Максімава дачка, 31 год.
Дзеці:
Фёдар, 5 гадоў.
Васіль, 3 гады.
Гарасім, 1 год.
Паказаныя і іх служкі, якіх тады налічвалася ўсяго 10 чалавек:
Пракоп Піліпаў сын, 28 гадоў.
Васіль Васілёў сын, 24 гады.
Ефрасіння Паўлава дачка, 22 гады.
Мацвей Іванаў сын, 28 гадоў.
Яго матка Марына Іосіфава дачка, 78 гадоў.
Яе зяць Ігнат Якаўлеў Путня, 36 гадоў.
Жонка Дар’я Іванава дачка, 29 гадоў.
Іх дзеці: Дар’я, 5 гадоў.
Іван, 3 гады.
Васса, 1 год.
У рэвізіі 1764-га года Васіль Азерскі ўжо не згадваецца, а яго жонка Марыя Максімава дачка паказана, як удава. У яго засталося сямёра дзяцей – дачка Сафія, якой у 1764 годзе было тры гады і шасцёра сыноў: Фёдар, якому ў тым жа 1764 годзе было 16 гадоў, Васіль – 14, Герасім – 11, Андрэй – 9, Мацвей – 8, Мікіта – 6 гадоў. Гэта значыць, што Васіль Азерскі памёр паміж 1757 і 1764 гадамі.
Сям’я удавы Марыі Азерскай жыла ў Латаках у пяціпакаёвым доме. Большая частка зямлі ў сяле належала Ханенкам. І толькі невялікая частка – Азерскім. У 1782 годзе ў Латаках, на зямлі, якая належала Герасіму Азерскаму і яго братам, жылі наступныя паспалітыя сяляне:
Прохар Глушак, Павел Сямісынны (Буціла), Фёдар Булач і Прохар Квакуха, Андрэй Махавік (Маховы), Васіль Лакіза, Ісак Зянкевіч (Двяга), Марка Камінскі, Іван Шкарадзед, Анікей Шкарадзед, Арцём Ганчар з сем’ямі. Усяго 42 чалавекі: 23 мужчыны і 19 жанчын. У 1783 годзе яны, як і сям’я Фёдара Мельніка з Баўсуноўскага хутара, сталі прыгоннымі сялянамі Азерскіх. Некаторыя з гэтых падданых потым былі пераселеныя Азерскімі ў Баўсуны.
Спіс чарнігаўскіх дваран за 1783 год паведамляе, што возны Суражскага павету Герасім Васілёў Азерскі быў жанаты на дачцэ харужага палкавой старадубаўскай артылерыі Васіля Туркова (Кацярыне Васільеўне) і ў яго на той час быў адзін сын (Павел). І што меў у сяле Латаках і вёсцы Баўсунах 15 прыгонных сялян мужчынскага полу і 13 – жаночага.
Яго брат – Мікіта Васілёў Азерскі, таксама возны Суражскага павету, быў жанаты на дачцэ палкавога есаула Рыгора Вялікашапкі. У яго быў сын Дзмітрый чатырох гадоў і двухгадовая дачка Пелагея. Мікіта меў у сяле Латаках 13 прыгонных сялян мужчынскага полу і 14 – жаночага.

Герб Азерскіх: На шчыце ў чырвоным полі залатая вежа. У нашаломніку пяць стравусавых пер'яў.

У 1782 годзе, як было сказана вышэй, побач з Баўсунами з’яўляецца Баўсуноўскі хутар, які належаў братам Азерскім.
На хутары жыла сям’я паспалітага селяніна Фёдара Самсонава сына Мельніка. Фёдару тады было ўжо 70 гадоў. Яго жонцы Ефрасінні Васільеўне было 50 гадоў. У іх было тры сыны: дваццацігадовы Лаўрын, пятнаццацігадовы Філімон, ці як тады казалі Халімон і дванаццацігадовы Дзям’ян. Верагодна, што Мельнік з сынамі працаваў на баўсунскім млыне, які перайшоў да Азерскіх.
Ужо праз год, 3 мая 1783 года, выйшаў указ, які забараніў маларасійскім сялянам вольны пераход з месца на месца і сям’я Фёдара Мельніка ператварылася ў прыгонных сялян паноў Азерскіх, якія, як і ўся маларасійская старшына, зрабіліся сапраўднымі памешчыкамі.
Герасім Азерскі са сваёй сям’ёй перабраўся ў Баўсуны ў пачатку 1790-х гадоў. Верагодна адбыўся падзел агульнага маёнтку братоў Азерскіх і Баўсуны сталі належаць аднаму Герасіму. У веравызнаўчых спісах Баўсуноў за 1788 год сям’я Азерскіх яшчэ адсутнічае, а веравызнаўчы спіс за 1799 год ужо паказвае і сям’ю Герасіма Азерскага, у якога з жонкай Кацярынай было васьмёра дзяцей:
Ротмістр Герасім Васілёў сын Азерскі, 44 гады.
Жонка Кацярына Васілёва дачка, 40 гадоў.
Іх дзеці:
1. Павел, 18 гадоў.
2. Іван, 16 гадоў.
3. Андрэй, 12 гадоў.
4. Настасся, 11 гадоў.
5. Лізавета, 10 гадоў.
6. Рыгор, 9 гадоў.
7. Васіль, 7 гадоў.
8. Стэфан, 5 гадоў.

Гэта значыць, што Азерскі пасяліўся ў Баўсунах у перыяд з 1789 па 1799 год.
У 1799 годзе ў Азерскага налічвалася дзве сям’і дваровых людзей, агулам сямёра чалавек:
Іван Іванаў сын Барышчонак, 22 гады.
Яго жонка Кацярына Іванава дачка, 22 гады.
Іх сын Іван, 1 год.
Клім Якаваў сын Грабеннікаў, 27 гадоў.
Яго жонка Марыя Іванава дачка, 40 гадоў.
Іх сын Пётр, 5 гадоў.
Васіль Якаваў сын Змейшчаў, 22 гады, халасты.

Таксама ў Герасіма Азерскага было шэсць сем’яў прыгонных сялян: Мельнікі, Новікі, Квакухі, Дзяндзюры, Буяныя і Грэцкія. Агулам 55 чалавек.
У 1799 годзе Азерскія купілі ў тытулярнага саветніка Зелянскага трох сялян, двое з якіх адразу ж у тым годзе і збеглі.
У 1800-м годзе Герасім Азерскі купіў яшчы дзве сям’і прыгонных сялян: Акулёнкаў і Прывалёнкаў. А ў 1809-м годзе – сям’ю Ермаковых (продкі Ермаковых і Сальнікавых), а таксама селяніна Дзяніса Чалюсёнка і селяніна Максіма Мароза.
На стромкім беразе Беседзі, адкуль адкрываецца чароўны від на навакольныя лясы і лугі, ён пабудаваў дом. Так у Баўсунах з'явіўся свой пан, у былым такі ж старадубскі казак, што і старажылы-баўсунцы. Трэба сказаць, што Герасім Азерскі не вылучаўся дабрынёй да сваіх прыгонных, пра што кажуць і гістарычная літаратура і архіўныя дакументы. Раннія смерці і ўцёкі сялян былі звычайнай справай. Як кажуць, «за што біліся, у тое і ўтапіліся». Новаспечаныя праваслаўныя «паны» аказаліся нават горшыя за каталіцкую беларуска-літоўскую шляхту.
Што цікава, Азерскі валодаў і некалькімі цыганскімі сем’ямі, якія жылі ў Баўсунах. У пачатку ХІХ стагоддзя ў Баўсунах жылі дзве цыганскія сям’і Басачонкаў, адна цыганская сям’я Гарбатавых і чатыры цыганскія сям’і Гарбуновых.
Акрамя цыганоў у Баўсунах жылі прыгонныя Бондары, Брылькі, Войты, Грацкоўныя, Гуменнікі, Драканосавы (продкі баўсунскіх Камісаравых), Кавалі, Караткарукі, Крупені, Куранныя, Лушчаі, Навічонкі, Плотнікі, Партныя, Сапожнікі, Сернікі, Сталяры (продкі Глушаковых), Угалёнкі, Чыжы, Шапавалы, Шынкары. Усяго 34 двары.

На карце, якая датуецца 1804 – 1816 гадамі, ужо паказана вёска Баўсуны і населены пункт, які назваецца «Бовсуновской» (на карце назвы падаюцца з памылкамі: Ботуны і Ботуновской). Відавочна, што гэта Баўсуноўскі хутар Азерскага.



Усяго ў пачатку 19-га стагоддзя (у 1811 годзе) ў Герасіма Азерскага налічвалася 39 двароў прыгонных сялян, у якіх налічвалася 99 душ мужчынскага полу. Сярод іх і некалькі дзесяткаў чалавек прыгонных-цыганоў (Басачонкі, Гарбуновы).
Калі яшчэ ў 1782 годзе Азерскія акрамя Латакоў валодалі толькі часткай Баўсуноў, то ў 1811 годзе ў іх валоданні былі ўжо і часткі вёсак Шыркі, Забор’е, Дуброўкі і хутары Дзеднае і Беразоўка. У Беразоўцы тады жылі пераселеныя туды з Баўсуноў Мельнікі і Лысыя (продкі баўсунскіх Ласых). У Латаках – Квакухі і Гарбузы (продкі Гарбузовых). У Дуброўках – Мазойлавы. У Дзедным – Мурачы, Калеснікі, Брыльковы, Шынкары, Зубары, Прывалы. У Шырках – Клюевы (продкі Шчурковых), а ў Забор’і – селянін Міхайла Рыгораў сын, які не меў прозвішча.
Лысыя з Беразоўкі верагодна да гэтага жылі ў вёсцы Пералазы, бо рэвізія 1811 года паказвае ў Пералазах Папагорскай воласці Суражскага павета дзяржаўных сялян Ласых.
З шасці сыноў Герасіма Азерскага дарослымі згадваюцца толькі тры сыны: Іван, Павел і Васіль. Магчыма астатнія памёрлі ў дзяцінстве. Згадваюцца і дзве дачкі – Лізавета і Настасся.
Васіль Герасімавіч Азерскі служыў у Пецярбургу. У 1820-х гадах – у свіце імператара. Пазней – у генеральным штабе ў 3-м ваенна-тапаграфічным аддзяленні. З 11 красавіка 1843 года меў чын генерал-маёра. Быў узнагароджаны ордэнам святой Ганны ІІІ ступені, ордэнам святога Георгія ІV ступені, ордэнам святога Станіслава І ступені.
Пляменнікі Герасіма Азерскага ў першай палове ХІХ стагоддзя займалі розныя пасады ў Суражскім павеце. Адрэй Васілёў Азерскі (1801 года нараджэння) быў засядацелем суражскага межавога суда, меў чын калежскага сакратара. Рыгор Мацвееў Азерскі быў суражскім павятовым земскім спраўнікам. Таксама меў чын калежскага сакратара.