Ревкомы в Польше (Польша (Polska)) - Генеалогический форум

Erlikhman написал:

[q]
[/q]

http://forum.wspolczesna.pl/dawna-sokolka-t2240/page-8
" Rok 1920 w Sokółce
Podczas inwazji bolszewickiej działania zbrojne w okolicach Sokółki rozegrały się w trzeciej dekadzie lipca 1920r. Upadek Grodna w dniach 18-20.07. spowodował konieczność reorganizacji polskiej obrony w związku z dezaktualizacją linii Niemna. Dnia 23.07.1920r. kawaleryjski korpus Bozyszkiana przeprawił się przez Niemen w rejonie miejscowości Hoża i w walce zdobył w dniu następnym Kuźnicę. Nastęnie wsparty piechotą Siergiejewa uderzył w kierunku Sokółki. Walki na przedpolu miasta trwały od 23.07. Wzdłuż toru kolejowego Grodno-Białystok cofały się oddziały dowodzone przez gen. L. Żeligowskiego oraz grupa gen. Witkowskiego.

Najkrwawsze walki prowadzone były w okolicach Wierzchlesia, Odelska oraz w Krynkach, które kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk. W rejonie Sokółki Wojsko Polskie usiłowało powstrzymać zastępy inwazyjne, odnosząc pewne sukcesy. M.in. pod Orłowiczami kompania polskich czołgów wsparta piechotą rozbiła 157 p. p. sowieckiej, biorąc do niewoli 27 jeńców, zdobywając 1 działo, 2 karabiny maszynowe i broń ręczną. Wzrastająca przewaga nieprzyjaciela uniemożliwiła utwardzenie polskiej obrony. W niedzielę 25.07.1920r. godzinny ostrzał artylerii rozpoczął bój o Sokółkę. Część miasta spłonęła (począwszy od Magistratu do ul. 3-Maja i ul. Fabrycznej), a od godziny 14 na ulicach miasta trwały walki na bagnety. O niepowodzeniu obrońców miasta zadecydowała rosyjska kawaleria, która wyszła na tyły. Zagrożeni okrążeniem żołnierze polscy wycofali się z Sokółki. Rozpoczęła się miesięczna okupacja bolszewicka.

W Sokółce powstał komitet rewolucyjny (Rewkom) podległy Tymczasowemu Komitetowi Rewolucyjne¬mu Polski w Białymstoku. Ci co tworzyli w Sokółce zręby administracji przyszłej polskiej republiki radzieckiej nie byli z reguły bolszewikami, byli zróżni¬cowani narodowo i socjalnie.
Największą gotowość do współpracy okazywała społeczność żydowska stanowiąca ponad połowę mieszkańców miasta. Ale w Rewkomie nie brak było Rosjan i Polaków. Nic w tym dziwnego. Poczucie obowiązku względem państwa polskiego, Polski jako takiej nie zostało ugruntowane w przeciągu jednego roku (niepodległość w Sokółce nastąpiła dopiero 28.04.1919r.). Wystarczył krótki okres załamania by Polacy stracili — wydawało się ostatecznie — władzę i własne państwo. Przyszli bolszewicy i ponownie żyd-litwak mógł porozumieć się z władzą w jedynym języku jakim znał tzn. języku rosyjskim. Co więcej dla wielu obecność bolszewików stanowiła wymarzoną okazję do odegrania się, za prywatne krzywdy, rzeczywiste i urojone. Chęć załapania się do władzy wymagała przekonania dysponenta politycznego o swojej przydatności i wierności. Dramatyczne wypadki nastąpiły w pobliskiej Suchowoli. Miasteczko zajęli bolszewicy bez walki 26.07. Rewkom opanowali Żydzi. Przewodniczącym został Teper, a sekretarzem Popławski. Naczelnikiem milicji mianowano studenta Wincentego Abramowicza.
Donos do grodzieńskiego CzeKa spowodował tragedię. Aresztowano pięciu mieszkańców Suchowoli: aptekarzy F. Zaniewskiego i F. Militko, nauczyciela N. Naumowicza, sekretarza gminy P. Rudakowskiego i właściciela sklepu F. Zimnocha. Powodem aresztowania, a później okrutnego mordu była ich działalność obywatelska; propagowali polską spółdzielczość przed 26.07., a po tej dacie nie byli zachwyceni nową rzeczywistością. Dnia 9.08.1920r. wywieziono ich wieczorem poza miasto pod las, kazano się rozebrać. Z późniejszych relacji wynika, że skazańcy zachowywali się spokojnie. Czterech zabito od razu, a Piotra Rudakowskiego powieziono dalej. Przed śmiercią dręczono go z upodobaniem: zbito po plecach, rozbito głowę i wybito zęby. Kto ich zabił? Bolszewicy? Czekiści? Prawda jest złożona. Grodzieńscy czekiści zjawili się w Suchowoli 8.08. Przywieźli nawet ze sobą młodą nauczycielkę z gminy Sidra, którą na miejscu zastrzelili. Oni także zdecydowali o śmierci pięciu mieszkańców miasta. Natomiast wykonaniem wyroku zajęli się miejscowi milicjanci, można domniemywać — sąsiedzi i znajomi ofiar. W skład plutonu egzekucyjnego wchodzili: Abel — właściciel składu aptecznego, jego kuzyn Kogan oraz Maciej Ostrowski, Jan Kiystoń i Justyn Rogalski

W samej Sokółce ofiarą prywatnych porachunków padła jedynie Zofia Mucharska, którą rozstrzelano w związku z donosem. Skala terroru bolszewickiego nie była zbyt wielka, a raczej nie zdążyła się ujawnić w pełni. Nowa władza skupiła się przede wszystkim na aprowizacji frontu, rekwizycjach i budowie struktur administracyjnych. Przewodniczącym sokolskiego Rewkomu był młody adwokat moskiewski Żukowski. Jednak właściwie rządy spoczywały w ręku jego zastępcy Diszkina, który jako obywatel miejscowy miał nieporównanie lepsze rozeznanie terenu. Diszkin był człowiekiem zamożnym, posiadał kilka parceli, a także był współwłaści-cielem browaru w Sokółce. Wydaje się, że jego praca w Rewkomie wynikała z przyczyn ideowo-politycznych.

Rewkom sokólski składał się z następujących wydziałów:
1) aprowizacyjnego (J. Daszuta, Bubieniec, Katzenelbogen),
2) ziemskiego (Matuszyński — syn właściciela maj. Siderka, Lew Pinkus),
3) mieszkaniowego (Winkiewicz, Stein, Friedberg),
4) kultury (przew. Wasilkowski, Rosjanin właściciel maj. Kundzin),
5) pracy (Antoni Kasiukiewicz),
6) mobilizacyjnego (o składzie personalnym nieustalonym).

Powstały agendy radzieckiego aparatu sprawiedliwości. Komisarzem-instruktorem sprawiedliwości był Zwierow — Żyd z Mińska, a prezesem Wydziału sprawiedliwości na powiat sokólski mianowano Oettingena właściciela folwarku Lebiedzin. Sędzią w Sokółce miał zostać Friedberg, były nauczyciel z Grajewa, a sędzią śledczym Chomicz właściciel folw. Kustin (Rosjanin). Ponadto w składzie Rewkomu znaleźli się: dr Zadworzański wraz z siostrami, Zapolski, Szewczul, Wołkowyski, Tarasiewicz. Miejscowa milicja składała się niemal z samych Żydów.
Zaraz po wkroczeniu do Sokółki komisarze bolszewiccy wydali rozporządzenia o zaopatrywaniu w żywność wojska przez ludność cywilną. Zebranym na rynku mieszkańcom Sokółki wojskowi wytłumaczyli zasadność tego polecenia: chęcią powstrzymania żywiołowej grabieży ze strony oddziałów frontowych. Faktycznie ogólnej grabieży miasta nie było, natomiast odbywały się planowe rekwizycje przeprowadzane przez Rewkom. Na wstępie Diszkin nakazał konfiskatę wszystkich koni oraz towarów w sklepach. Majątek Stowarzyszenia Rolniczo-Handlowego „Rol-nik" przekazano na rzecz nowo powstałego Związku Robotników Sowieckich. W połowie sierpnia rekwizycje nasiliły się. W większym niż dotychczas stopniu uczestniczyli w nich czerwonoarmiści, zwłaszcza Kozacy. Rabowano wszystko co miało jakąkolwiek wartość: ubrania, żywność. Wreszcie ogłoszono rewizje po domach w poszukiwaniu ukrytych zapasów mąki, cukru, materiałów, a także złota i srebra.
Zrabowano i wywieziono z Sokółki kilka pudów (1 pud = 16 kg) złota i srebra stanowiące własność mieszczan, zarówno Polaków jak i Żydów, ogromne zapasy mąki i innych towarów. M.in. ograbiono doszczętnie z surowca sokólskie garbarnie. Podobnie poczynali sobie bolszewicy w okolicach miasta, z tym że najbardziej obłowili się na plebanii w Sokolanach zasobnej jak się okazało w szlachetne kruszce. Naj¬bardziej aktywni przy rekwizycjach kozacy z większym upodobaniem napastowali bardziej Żydów niż chrześcijan.

Rekwizycje i samowole żołnierskie wpłynęły na zmianę nastrojów części mieszkańców Sokółki (wśród społeczności żydowskiej), która ze sporym entuzjazmem przywitała wojska Tuchaczewskiego. Początkowo Żydzi, stanowiący większość w zasadzie dwunarodowej społeczności miasta, cieszyli się z klęski wojsk polskich, wiążąc z obecnością Armii Czerwonej nadzieję na lepszą przyszłość: rozwiązania problemu bezrobocia, udziału we władzy, otwarcia rynku rosyjskiego. Nadzieje i aspiracje tej społeczności, często wewnętrznie sprzeczne, spotkały się z podobnymi sygnałami poparcia, jakie bolszewicy otrzymali ze strony miejscowego społeczeństwa prawosławnego. Bolszewicy wypierający Polaków zostali przyjęci, przede wszystkim jako Rosjanie - „nasi" z pominięciem całego bagażu ideologicznego. Stąd wzięły się liczne w Sokółce przykłady udziału w sowieckim aparacie władzy przedstawicieli rosyjskiego ziemiaństwa. Z takich samych powodów prawosławni z Wierzchlesia, nawet po bitwie warszawskiej nadal oczekiwali z nadzieją na powrót „swoich".

W trakcie ofensywy na Warszawę w Sokółce Rewkom organizował propagandowe spotkania i wiece. Na rogach ulic ogłaszano o kolejnych zwycięstwach robotniczo-chłopskiej armii. Kulminacja nastąpiła 17 sierpnia kiedy ogłoszono o wzięciu stolicy. Pogłoskom o zdobyciu Warszawy nie wszyscy wierzyli. Jednakże większość mieszkańców Sokółki i tą wiadomość przyjęła obojętnie. U części ludności patriotycznie uspo¬sobionej wiadomość ta spotęgowała rozpacz, natomiast wśród Żydów radość. Bolszewicy, którzy ciągnęli na Warszawę — często z całymi rodzinami — opowiadali o całkowitym pobiciu Wojska Polskiego, rewolucji w Warszawie i pewnym zdobyciu miasta. Samą stolicę Polski żołnierze Tuchaczewskiego traktowali jako miejsce na poły mityczne: jako ziemię obiecaną, gdzie mieli odpocząć, pohulać, najeść się i ubrać. Żołnierze bolszewiccy szli z radością, pewni zwycięstwa, wyśmiewając się z armii polskiej. Komisarze stale zapewniali, że Warszawa czeka, a Polacy nie chcą się bić. Nastrój euforii znikł po 20 sierpnia. Początkowo mieszkańców Sokółki poinformowano o pewnych niepowodzeniach, później bolszewicy już tylko przeklinali.

Odbiór intencji bolszewickich względem Warszawy był analogiczny w innych miejscowościach województwa białostockiego. Przykładowo z zeznań mieszkańców Małkini z tego samego okresu (tj. 26.08.1920r.) wynikało „...iż cała armia bolszewicka miała charakter bandy, która nago i boso a często bez broni i amunicji szła do Warszawy karmiona zapewnieniem komisarzy, iż tam czekają z otwartymi ramionami i przygotowuje się przewrót komunistyczny. Łudzili się nadzieją otrzymania w Warszawie obuwia i ubrania".
Po klęsce pod Warszawą przez Sokółkę przebiegały główne linie odwrotu resztek 16 i 3 armii sowieckiej, które częściowo przebiły się przez Białystok 23.08.1920r. Sokółka znalazła się w tym czasie w obszarze frontowym. Już 24.08. ułani polscy zajęli miasto. W dniu następnym Sokółkę ponownie opanowali bolszewicy.

Jeszcze 27.08. wydział mobilizacyjny sokolskiego Rewkomu wezwał wszystkich byłych oficerów, junkrów, urzędników do lat 32 by zgłaszali się w szeregi Armii Czerwonej. W sobotę 28.08. miasto opuszczone przez Rosjan zajęły oddziały polskie. Uciekających z Sokółki bolszewików polscy kawalerzyści dopadli w okolicy Sokolan i doszczętnie rozbili, zdobywając jeńców i działa.
W trakcie odwrotu bolszewicy dokonali kilku mordów na ludności cywilnej: w Gieniuszach zastrzelono 17-Ietniego chłopca, w Hałym miejscowego gospodarza Bajkę. W Odelsku wieść o zbliżaniu się wojsk pol-skich wywołała zamieszki, w wyniku których władza radziecka została obalona. Pewna stabilizacja frontu na linii Nowy Dwór—Odelsk — Kuźnica, która dokonała się na przełomie sierpnia i września pozwoliła bolszewikom na rozprawienie się z powstańcami polskimi w Odelsku. Minimum 7 młodych mężczyzn zostało rozstrzelanych. W Sidrze nieprzyjaciel wziął zakładników: Hołubowskiego — członka sejmiku, Kalinowskiego — członka rady miejskiej i Kułakowskiego — obywatela ziemskiego. W Nowym Dworze zastrzelono właściciela maj. Bobra Wielka Jana Tomaszewskiego.
Wraz z odchodzącymi oddziałami bolszewickimi Sokółkę opuścili w pośpiechu ci, którzy władzę radziecką popierali w sposób czynny: członkowie Rewkomu i milicjanci.

Siły polskie w Sokółce składały się z 4 p.p. dywizji podhalańskiej i oddziałów 5 p.p. legionów. Zadaniem wojsk polskich było utrzymanie miasta oraz nękanie przeciwnika w kierunku północnym i wschodnim.
Liczebnie słabsze oddziały polskie miały w razie ataku bolszewickiego natychmiast wycofać się do Białegostoku. Dyrektywa ta obowiązywała jeszcze w dniu 12 września 1920r. Niemniej jednak mimo przewagi bol-szewickiej wojska polskie wykazały zdecydowanie i większą aktywność operacyjną. W nocy z 5 n 6.09. 5 p. p. legionów dokonał wypadu na Nowy Janów i rozbił tam 2 pułki sowieckie. Następnego dnia 1 p. p legionów wsparty pancerką „Paderewski" uderzył na kuźnicę. Miasteczko ostatecznie zdobyto 12.09. po walce na bagnety, którą przeprowadził 5 p. p legionów wsparty przez 2 bataliony 21 dywizji górskiej. W następnych walkach w dniach 18-25.09. oddziały polskie obsadziły linię Nowy Dwór – Odelsk - Kuźnica i następnie oswobodziły resztę powiatu sokólskiego. Walki w okolicy Sokółki stanowiły wstęp do zwycięskiej bitwy nad niemeńskiej, w której rozgromiono ostatecznie armię Tuchaczewskiego.

Dnia 26.09.1920r. oddziały polskie opuściły miasto i Sokółka przestała być miastem frontowym. Zdekompletowany samorząd miejski i powiatowy nie funkcjonował. Władzę w mieście sprawował początkowo Komitet Obywatelski. W październiku zebrała się kilkakrotnie Rada Miejska. Funkcje burmistrza objął rekomendowany przez starostę Gither.
W czasie walk wrześniowych w powiecie sokólskim zginęło 62 żołnierzy polskich, miasto i powiat doznały poważnych zniszczeń. By pomóc poszkodowanym powołano Biuro Odbudowy Sokólskiego, którym kierował inż. Sokołowski. Zniszczenia wojenne dotyczyły nie tylko sfery materialnej. Inwazja bolszewicka przerwała i opóźniła proces formowania się struktur społecznych i politycznych w Sokółce. Dopiero w lutym 1921r. odbyło się pierwsze posiedzenie sejmiku powiatowego. Zawikłania wojenne spowodowały paraliż ledwie powstałych (w 1919r.) organizacji jak Polska Macierz Szkolna Koła Młodzieży, harcerstwa czy Koła Polek. Praktycznie dopiero kampania wyborcza do Sejmu w 1922r. spowodowała powstanie w Sokółce i okolicach kół i instancji polskich stronnictw politycznych, przede wszystkim ruchu ludowego i chadecji. "

http://www.dws.org.pl/viewtopi...mp;start=0
https://naszasokolka.wordpress...-sokolski/
https://www.google.pl/webhp?so...B3%C5%82ka
https://pl.wikipedia.org/wiki/...jny_Polski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Komitet_Wojskowo-Rewolucyjny
http://blogpress.pl/node/9456
http://mazowsze.hist.pl/19/Hac...007/15596/

Временный Революционный Комитет Польши
Zespół: 2/1297/0 Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski 1919 - 1920
http://www.szukajwarchiwach.pl/2/1297/0#tabZespol
Archiwum Akt Nowych
Hankiewicza 1
02-103 Warszawa - Ochota
mail: sekretariat@aan.gov.pl
www.aan.gov.pl

" Временный Революционный Комитет, образованный в Białymstoku 30 июля 1920r. Через деятелей Офиса Польского Центрального Комитета RKP (b) с Юлианом Marchlewskim как главам. Действовал на zajętych через Красную Армию в 1920r. Территориях воеводства białostockiego, варшавского и Люблинского. Существовал Президиум, Секретариат и отделы, создаются местные комитеты и народная милиция. Прессовым органом был "Красный Курьер". TKRP действовал до 20 августа 1920r.
Содержимое
Президиум TKRP : инструкции, приказы, protokóły заседаний, отчеты, анкеты, списки деятелей, прописки, воззвания, корреспонденция, справки, 1918-1919, sygn. 168/И, t.1-33;
Секретариат, редакция "Красного Курьера" : корреспонденция, справки, полномочия, 1919-1920, sygn. 168/И, t.34-43;
Отделы: личные составы, приказы, инструкции, отчеты и ситуативные прописки, проекты положений, штрафы и справки, сопоставления, воззвания, 1919-1920, sygn. 168/И, t.44-81;
Окружной Białostocki Революционный Комитет: protokóły, отчеты, корреспонденция, анкеты, воззвания общественных и политических организаций, 1919-1920, sygn. 168/II, t.1-6;
Революционные уездные, городские и гминные комитеты: protokóły, приказы, распоряжения, отчеты, корреспонденция, 1919, 1920, sygn. 168/III, t.1-38. "

может добавиться транслятор
http://polish-russian.translate.ua/ru

Ревкомы в Польше

В Польше, начиная с июля 1920 года было создано около 65 революционных комитетов. Основной целью их было создание советской власти на территориях.