ОЗЕРСКИЕ

У 1850-х гадах сямейства Азерскіх вырашыла падзяліць агульны маёнтак. 14 студзеня 1857 года суражскі павятовы суд вынес рашэнне, згодна з якім маёнтак быў падзелены паміж генерал-маёрам Васілём Азерскім, Лізаветай і Настассяй Азерскімі, а таксама жонкай паручніка Маскалёва – Наталляй Іванаўнай, якая, магчыма, была ім пляменніцай – дачкой Івана Азерскага. Дакладна гэта высвятліць пакуль не атрымалася.
Памешчыцы Маскалёвай у 1858 годзе належала 110 душ прыгонных сялян: 48 мужчынскага пола і 66 – жаночага.
Генералу Азерскаму належала 129 душ прыгонных сялян: 62 прыгонных мужчынскага полу і 67 – жаночага.
Настасся Азерская валодала часткай Баўсуноў, а таксама Дзедным і Дуброўкамі.
Забор’е, а таксама частка Баўсуноў належалі Лізавеце Азерскай (у шлюбе Паповай).
Такім чынам, у гэты час адна палова Баўсуноў належала казакам, а другая палова была падзелена на чатыры часткі паміж Васілём Азерскім, Настассяй Азерскай, Лізаветай Паповай і Наталляй Маскалёвай.
У 1861 годзе Васіль Азерскі атрымаў ад Настассі Азерскай даравальны запіс на землю. Такім чынам, у 1861-м годзе ў Баўсунах былі тры памешчыкі: Васіль Азерскі, Лізавета Папова і Наталля Маскалёва.

Тры статутныя граматы Баўсуноў былі складзены ў 1862 годзе.
Згодна з імі:
У памёрлай памешчыцы Лізаветы Паповай (у дзявоцтве – Азерскай):
1 дваровы, 12 прыгонных у Баўсунах, 1 прыгонны ў Забор’і (Антон Сцяпанаў Мурач).
Селянін не надзеляны зямлёй - Ігнат Іванаў Зубар-Лупачонак.
Сяляне, надзеленыя зямлёй:
Герасім Ефімаў Сальнікаў,
Пётр Андрэеў Плотнікаў,
Елісей Пятроў Куранны,
Пётр Ціханаў Лысы,
Улас Уласаў Калеснікаў.
Усяго на 12 душ зямлі – 54 дзясяціны (1 дзясяціна сядзібнай, 53 дзясяціны іншай).
Сялянскіх сядзібаў у Баўсунах – 5.
У Забор’і – 1.
Палявых угоддзяў з сядзібамі на 1 рэвізскую душу – 4 дзясяціны 1200 сажняў.
Паказаная колькасць зямлі вызначана з плана, складзенага ў 1854 годзе.
Павіннасць ад сялян на карысць гаспадара:
За 54 дзясяціны – 96 рублёў, па 8 рублёў з душы.
Адпрацаваць: летам мужчынам 288 працоўных дзён, па 24 дні з душы; зімой – 192 дні, па 16 дзён з душы.
Жанчынам летам – 216 дзён, па 18 дзён з душы, зімой – 144 дні, па 12 дзён з душы.

У памешчыка генерал-маёра Васіля Азерскага:
3 дваровых, 61 прыгонны.
Таксама ў яго 2 дваровых і 3 прыгонных сястры дзявіцы Настассі Азерскай па даравальнаму запісу ад 18 мая 1861 года.
Усяго 5 дваровых і 66 прыгонных.
У карыстанні сялян Баўсуноўскай грамады: сядзібнай зямлі 9 дзясяцін 1500 сажняў (па 350 сажняў на душу).
Іншых угоддзяў – 287 дзясяцін 900 сажняў (па 4 дзясяціны 850 сажняў на душу).
Усяго 297 дзясяцін (па 4 дзясяціны 1200 сажняў на душу).
Усяго 21 сялянскі двор.
Агульны выган для быдла – 4 дзясяціны 1400 сажняў.
Вадапоі ў карыстанні сялян каля вёскі ў залівах ракі Бесядзі і паблізу ад панскага дома ў возеры, якое належала памешчыку. Лоўля рыбы ў возеры застаецца прывілеем пана. Сялянам у возеры забараняецца: мочка пенькі, пасконяў і ільну, якія засмечваюць возера. А таксама рэзка дзёрнаў і сенакосаў для нагрузкі плытоў, а таксама лоўля рыбы.
Грашовы аброк за 297 дзясяцін – 528 рублёў, па 8 рублёў з рэвізскай душы.
Баршчына: за 297 дзясяцін: 2640 мужчынскіх дзён (па 40 на душу) і 1980 жаночых дзён (па 30 на душу). З іх на летняе паўгоддзе 1584 мужчынскіх (па 24 дні на душу) і 1188 жаночых (па 18 на душу). А таксама на зімовае паўгоддзе 1056 мужчынскіх (па 16) і 792 жаночых (па 12).
Тэрміны плацяжу аброку – 15 лютага і 15 жніўня, а для пераходу на аброк – з 1 лістапада па 1 снежня, а другі – з 1 лютага па 1 сакавіка.
З агульнай грашовай душавой павіннасці адлічваецца за карыстанне сядзібнай зямлёй 2 р. 50 к. на кожную рэвізскую душу і сялянскія сядзібы.
У Баўсуноўскай мірской грамады не маецца мірскога капіталу.
Уладальнік заяўляе сваю згоду на выкуп сялянамі ва ўласнасць іх сядзібных земляў, але не інакш, як з надзелам ворнай і сенажатнай зямлі у памерах, як вышэй паказана.
17 мая 1862.

У памешчыцы Наталлі Іванавай Маскалёвай:
4 дваровых, 43 прыгонных.
Зямлі ўсяго 195 дзясяцін 1800 сажняў (па 3 дзясяціны 1500 сажняў на душу).
Сядзібнай зямлі 16 дзясяцін 2370 сажняў (па 755 сажняў на душу).
Іншых угоддзяў 178 дзясяцін 1830 сажняў (па 3 дзясяціны 745 сажняў на душу).
У сталым карыстанні сялян Баўсуноўскай грамады ўсяго 243 дзясяціны (па 4 дзясяціны 1200 сажняў на душу). Сядзібнай 8 дзясяцін 933 сажні (па 372 45/54 сажняў). Іншых угоддзяў 234 дзясяціны 1467 сажняў (па 4 дзясяціны 827 9/54 сажняў).
Усяго 16 двароў.
Выган агульны для сялян і пані. Пад ім 3 дзясяціны.
Вадапой з ракі Бесядзі кожнаму вольна.
Аброк за 243 дзясяціны 432 рублі (па 8 рублёў з рэвізскай душы).
Баршчына за 243 дзясяціны: 2160 мужчынскіх дзён (па 40 з чалавека), 1620 жаночых (па 30). Летняе паўгоддзе 1296 мужчынскіх (па 24), 972 жаночых (па 18), зімовае паўгоддзе 864 мужчынскіх (па 16), 648 жаночых (па 12).
З агульнай грашовай душавой павіннасці адлічваецца за карыстаннне сядзібнай зямлёй 2 р. 50 к. на кожную рэвізскую душу і сялянскія сядзібы згодна з арт. 243 Палажэння аднесены да 2-га разраду, на той падставе, што сяляне маюць дастаткова канапляннікаў, вырабы з якіх ідуць на продаж.

У 1860-х годах, В.Г. Азерскаму дасталася зямля яшчэ адной яго сястры – памерлай Лізаветы Паповай (у дзявоцтве – Азерскай). А пазней ён выкупіў і частку Наталлі Маскалёвай. Такім чынам, у канцы 1860-х гадоў Васіль Азерскі зрабіўся адзіным памешчыкам Баўсуноў, як калісьці яго бацька – Герасім Азерскі.

У пачатку 1870-х гадоў генерал-маёр Васіль Герасімавіч Азерскі памёр. Пахавалі генерала, па паданні, не на мясцовых могілках, а недалёка ад панскага дома, на высокім беразе маленькай рачулкі, якая працякае праз Баўсуны і цяпер называецца на мапах Азярышчанскай.

Зямля генерала Азерскага дасталася купцу-яўрэю Абелю Еселеву Пеўзнеру. Ён валодаў двумя дзялянкамі зямлі, якую купіў 20 кастрычніка 1877 года. Верагодна, што ён купіў зямлю ў спадкаемцаў бяздзетнага генерал-маёра Васіля Азерскага.

Исследование по Суражскому уезду▶ Дневник Tasha56

Исследование по Суражскому уезду
▶ Дневник Tasha56