Словарь фамилий, употребляемых в Польше в начале XXI в.

SLOWNIK NAZWISK UZYWANYCH W POLSCE
NA POCZaTKU XXI WIEKU
opracowal
Kazimierz Rymut
Zgodnie z przepisami polskiego prawa autorskiego
kopiowanie w calosci, we fragmentach jak tez przenoszenie
do internetu Slownika nazwisk bez zgody wydawcy
jest zabronione.
POLSKA AKADEMIA NAUK. INSTYTUT JEZYKA POLSKIEGO
SlOWNIK NAZWISK UZYWANYCH W POLSCE
NA POCZATKU XXI WIEKU
opracowal
Kazimierz Rymut
Krakow 2003
WSTEP
W latach 1992-1994 opublikowaLem dziesieciotomowy Slownik nazwisk wspolczesnie
w Polsce uzywanych. Podstawe dla zestawienia Slownika stanowila baza danych Rzadowego
Centrum Informatycznego PESEL wedlug stanu z konca 1990 roku. Moja publikacja spotkaLa
sie z duzym zainteresowaniem roznych srodowisk. Stala sie podstawa dla juz wydanych
publikacji naukowych, baza materialowa dla studentow piszacych rozne wypracowania i
prace magisterskie z zakresu jezykoznawstwa polonistycznego. Jednak, co mnie najbardziej
cieszy, to fakt, ze do Slownika zagladaja ludzie nie zajmujacy sie jezykoznawcza analiza
polskich nazwisk, ale szukajacy informacji o historii swoich rodzin, rozmieszczenia osob
noszacych to samo nazwisko. Otrzymuje duzo listow od ludzi szukajacych swoich korzeni w
Polsce a obecnie mieszkajacych w roznych krajach swiata. Szczegolnie duzo takich listow
dociera do mnie od naszych rodakow z Ameryki.
W roku 1990, gdy przygotowywalismy Slownik nazwisk wspoіczesnie w Polsce
uzywanych, bank danych PESEL nie byі jeszcze w pelni zamkniety. Na koniec 1990 r. Polska
liczyіa 37.397.600 osуb. W banku danych PESEL na koniec 1990 r. byіy zgromadzone
informacje (nazwiska) dotyczace 34.428.900 osуb, czyli poza zbiorem PESEL znajdowaly sie
nazwiska 2.968.700 osуb. Zapewne w tej grupie, niemal 3 mln osуb, znajdowalo siк\e wiele
takich, ktorych nazwiska nie znalazly sie w Slowniku. Do tego trzeba jeszcze dodac to, ze
w roku 1990 w toku zestawianie banku danych PESEL znalazlo sie wiele bledow, w tym
takze wyraznych pomylek w zapisach nazwisk. Czкsc tych oczywistych pomylek moglem
usunac w trakcie przygotowan redakcyjnych do wersji drukowanej Slownika. Ale wiele
zapisow blednych z pewnoscia pozostalo w tekscie Slownika.
Przygotowujac wersje drukowana Slownika nazwisk w roku 1990 musialem kierowac
sie takze mozliwoscia wydrukowania tak olbrzymiego materialu. Konieczne bylo zastosowanie
pewnych uproszczen. I tak, wprowadzilem dwie wazne zmiany. Nazwiska na -ski i -ska,
-cki i -cka oraz -dzki i -dzka typu Kowalski — Kowalska, Prabucki — Prabucka oraz Wedzki
— Wedzka sprowadzalem do form na -i (Kowalski, Prabucki, Wкdzki) przenosz№c do tych
form dane statystyczne spod form na -a. To znacznie zmniejszylo objetosc Slownika, ale przy
tym zabiegu niestety popeіnilem dosc istotny blad. Pozniej dopiero zorientowalem sie, ze ze
Slownika znikneіy meskie nazwiska typu (ten) Zaіuska, (ten) Nedzka, ktore nie stanowia zenskich wariantow nazw do meskich (ten) Zaіuski, (ten) Nкdzki. Drugim zabiegiem zmierzajacym do ograniczenia objetosci Slownika bylo wylaczenie nazwisk wyraznie obcych, zwiazanych gіownie z jezykami azjatyckimi (np. wietnamskimi) i afrykanskimi (np. arabskim). Przy analizie polskich nazwisk i poznawaniu historii polskich rodzin to moze byc zrozumiale, ale
nosiciele tych obco brzmiacych nazwisk obecnie posiadajacych polskie obywatelstwo z czasem
podlegac beda polonizacji. Jezykowej polonizacji podlegac beda takze ich nazwiska. Za
jakis czas dzisiejsze brzmienie tych obco brzmiacych nazwisk ulegac bedzie naturalnym procesom dostosowawczym do struktury jezyka polskiego.
Ze wzgledu na duze zainteresowanie Slownikiem nazwisk wspulczesnie w Polsce
uzywanych a zarazem chcac uzupelnic i poprawic ten Slownik zdecydowalem sie na powtorne
opracowanie zasobu nazwisk polskich obywateli siegajac do tego samego, ale juz znacznie
lepszego banku danych PESEL. Podstawa stal sie zasob danych PESEL z wrzesnia 2002 r. Po
dwunastu latach zmienila sie znacznie sytuacja demograficzna Polski. Informacje z PESEL sa
juz pewniejsze niz w r. 1990. Szybki rozwoj systemow informatycznych pozwala korzystac
z tanszych sposobow publikowania wynikow prac, jakimi sa dyski CD-Rom czy dyskietki
komputerowe a rownoczesnie umozliwia pomieszczenie znacznie wiekszej ilosci informacji.
Obecnie oddawany do uzytku Slownik nazwisk rozni sie znacznie od Slownika nazwisk
wspolczesnie w Polsce uzywanych. Jest to zestaw nazwisk obywateli Polski mieszkajacych na
stale w kraju. Oczywiscie niektorzy z nich moga byc obecnie czasowo za granica. W Slowniku
znajda sie nazwiska ludzi o narodowosci polskiej, ale takze ludzi innych przynaleznosci, a wiec
np. Bialorusinow, Ukrainccw, Litwinow, Czechow na stale mieszkajacych w Polsce, czesto od
wielu pokolen. Sa tez nazwiska ludzi pochodzacych z najrozmaitszych krajow swiata, ktozy
osiedli w Polsce i posiadaja polskie obywatelstwo. Nie bedzie natomiast nazwisk tych cudzoziemcow,ktorzy mieszkaja w Polsce, niekiedy od wielu juz lat, ale do dzis nie zdobyli jeszcze polskiego obywatelstwa. Polska w dniu 19.04.2002 liczyla 38.632.453 mieszkancow. Wszystkie ich nazwiska znalazly sie w nowej wersji Slownika nazwisk. Obecnie uwzgledniam nazwiska Obywateli Rzeczypospolitej Polskiej zyjacych we wrzesniu 2002 roku. Nie wejda natomiast te nazwiska, ktore w Slowniku nazwisk wspolczesnie w Polsce uzywanych okreslaly osoby juz niezyjace lub tez takie, o ktorych w PESEL nie bylo zadnych informacji. Najczesciej byly to nazwiska panienskie kobiet, ktore po wyjsciu za maz zmienily swoje nazwisko. W wersji
drukowanej Slownika z lat 1992–1994 nazwiska te posiadaly oznaczenie zerowe (O).
Nazwiska te w wiekszosci wypadkow w r. 2002 juz nie byly uzywane, nie byly tez w obiegu
spolecznym.

W roku 1998 w Polsce wprowadzono nowy podzial administracyjny kraju. W miejsce
47 wojewodztw powstaіo tylko 16 wojewodztw. Wprowadzono natomiast w obrebie wojewodztw
podzial na powiaty. Ilosc powiatow w poszczegolnych wojewodztwach jest rozna.
Najwiкcej tych powiatow, bo az 42 jest w wojewodztwie mazowieckim, najmniej, bo tylko
16, w wojewodztwie opolskim. W Slowniku z r. 1990 podawalismy informacje, w jakich wojewodztwach
dane nazwisko wystepuje, natomiast w nowym Slowniku z r. 2002 podajemy
nie tylko wojewodztwo, ale i powiat. Pierwsze dwie litery w skrocie lokalizujocym nazwisko
okreslaja wojewodztwo, dwie ostatnie litery powiat. Wprowadzone w r. 1998 nowe nazwy
wojewodztw zrywaja z wielowiekowo polsko tradycjo, їe nazwy wojewodztw pochodzo od
nazw miast stanowiacych osrodek wojewodztwa i nie stanowia tez nalezytego nawiazania do
okreslonego terenu, so malo zrozumiale dla naszych rodakow mieszkajacych poza granicami
kraju. Majac te braki na uwadze a rownoczesnie chcac utrzymac zasade zastosowana w
pierwszej wersji Slownika nazwisk literowe skroty okreslajace wojewodztwa utworzylem od
nazw miast, w ktorych mieszcza sie urzedy wojewodzkie. Skroty okreslajace powiaty utworzone
zostaly od nazw miast powiatowych. Podzial administracyjny z r. 1998 wprowadzil
obok powiatow takze wydzielone miasta majace uprawnienia powiatu. Jest wiec np. w wojewodztwie
dolnoslaskim powiat walbrzyski, ale teї odrebny powiat: miasto Walbrzych. Aby
pozostac w zgodzie z tym podzialem administracyjnym skroty powiatu okreslajacego miasto
poprzedzilem litera m. I w takich wypadkach beda dwa skroty, np. WrWa (= woj. Dolnoslaskie,
powiat waіbrzyski) oraz WrmWa (= woj. dolnoslaskie, powiat miasto Walrzych).
Wprowadzenie w Slwniku nazwisk skroo okresajaych wojewoztwa i powiaty
spowodowal pewne niewygody w ukldzie danych statystycznych. W wersji drukowanej
Slwnika nazwisk wspolczesnie w Polsce uzywanych ukіad skrotow okreslajacych wojewodztwo
byі alfabetyczny, bo nazwy wojewodztw sprzed roku 1998 utworzone byіy od nazw
miast wojewodzkich. Dzis w wielu wypadkach istnieje rozbieznosc miedzy nazwa wojewodztwa
a nazwa miasta wojewodzkiego. Obecny ukіad nazw wojewodztw i nazw miast wojewodzkich
jest nastepujacy:

1. Wojewodztwo dolnoslaskie — miasto wojewodzkie: Wrocław, skrot Wr
2. Wojewodztwo kujawsko-pomorskie — miasta wojewodzkie: Torun, Bydgoszcz, skrot To
3. Wojewodztwo lubelskie — miasto wojewodzkie: Lublin, skrot Lu
4. Wojewodztwo lubuskie — miasta wojewodzkie: Zielona Gora, Gorzow Wielkopolski, skrot
ZG
5. Wojewodztwo lodzkie — miasto wojewodzkie: Lodz, skrot Lo
6. Wojewodztwo malopolskie — miasto wojewodzkie: Krakow, skrot Kr
7. Wojewodztwo mazowieckie — miasto wojewodzkie: Warszawa, skrot Wa
8. Wojewodztwo opolskie — miasto wojewodzkie: Opole, skrot Op
9. Wojewodztwo podkarpackie — miasto wojewodzkie: Rzeszow, skrot Rz
10. Wojewodztwo podlaskie — miasto wojewodzkie: Bialystok, skrot Bs
11. Wojewodztwo pomorskie — miasto wojewodzkie: Gdansk, skrot Gd
12. Wojewodztwo slaskie — miasto wojewodzkie: Katowice, skrot Ka
13. Wojewodztwo swietokrzyskie — miasto wojewodzkie: Kielce, skrot Ki
14. Wojewodztwo warminsko-mazurskie — miasto wojewodzkie: Olsztyn, skrot Ol
8
15. Wojewodztwo wielkopolskie — miasto wojewodzkie: Poznan, skrot Po
16. Wojewodztwo zachodniopomorskie — miasto wojewodzkie: Szczecin, skrot Sz
W obecnym Slowniku nazwisk z jednej strony chcialem pozostac w zgodzie z układem
wojewodztw w oficjalnych wykazach sporzadzanych przez Rzad i Glowny Urzad Statystyczny,
z drugiej strony chciałem nawiazac do wersji drukowanej Slownika nazwisk z lat
1992–94 i pozostawic skroty wojewodztw od nazw miast wojewodzkich. Dlatego tez w dokumentacji
odszedlem obecnie od ukladu alfabetycznego i wykaz skrotow rozpoczyna sie od
Wr, następnie ida: To, Lu, ZG, Lo, Kr, Wa, Op, Rz, Bs, Gd, Ka, Ki, Ol, Po, Sz. W Wykazie
skrotow wprowadzam uklad alfabetyczny, by ulatwic odszukiwanie poszczegolnych jednostek
administracyjnych. Wprowadzam tez w Wykazie skrotow system liczbowy oznaczania
wojewodztw stosowany w publikacjach Głównego Urzedu Statystycznego, Rzadowego Centrum
Informatycznego PESEL i innych centralnych osrodkach wladz administracyjnych.
Wprowadzenie w 1998 r. trzystopniowego podzialu kraju — wojewodztwo-powiat-gmina
umozliwilo mi przy opracowaniu nowego Slownika nazwisk zastosowanie dokladniejszej
lokalizacji poszczegolnych nazwisk. W wersji drukowanej Slownika z lat 1992–94
podawalem tylko wojewodztwo i ilosc nosicieli danego nazwiska w wojewodztwie. Obecnie
przyjałem, ze obok wojewodztwa przytacza się tez powiat. W r. 2002 w Polsce było 315 powiatow
i 65 miast na prawach powiatow. Przy takiej liczbie powiatow lokalizacja nazwisk
jest już bardziej dokladna. Trudno byłoby schodzic do szczebla gminnego, bo wtedy rozmiary
Slownika bylyby juz monstrualne, a od strony merytorycznej taka bardzo dokladna lokalizacja
jest juz w wiekszości wypadkow zbedna. Wydaje sie, ze przyjety przeze mnie system lokalizacyjny
zezwala na opracowywanie dokladnych map rozmieszczenie geograficznego nazwisk.
Dla osob zajmujacych się jezykoznawcza analiza nazw osobowych umozliwia moj
system lokalizacyjny przygotowywanie regionalnych monografii antroponimicznych, np. nazwisk
wiekszych miast, nazwisk malych regionow wiejskich. Zastosowany przez nas otwarty
system komputerowy umożliwia wydobycie z naszej bazy materialowej nazwisk poszczególnych
powiatow czy nazwisk osob mieszkających w większych miastach mających prawa powiatu.
W wykazie skrotow odrebna rubryke poswiecilem ilosci mieszkancow danego powiatu.
Umozliwi to potencjalnym badaczom naszych nazwisk prowadzenie porownan czestotliwości
uzycia poszczegolnych nazwisk w zestawieniu z ogolna iloscia ludzi. Zezwoli to okreslic
czestotliwosc uzycia nazwisk.

nadojelo peredelywat polskije bukwy, poprobuju graficzeskij fajl

b

d